8. Czy zasoby środowiska są bezcenne
advertisement
p a k i e t e d u k a c y j n y C z ł o w i e k – Ś r o d o w i s k o – G o s p o d a r k a z a s a d y z r ó w n o w a ż o n e g o r o z w o j u scenariusz 8 8 Czy zasoby s z k oł A po nadgimna z PRZEDMIOT jalnA podstawy przedsiębiorczości środowiska są bezcenne – ile kosztuje piękny krajobraz i kropla czystej wody? UWAGI O REALIZACJI Lekcja umożliwi nauczycielowi realizację kilku wymagań ogólnych i szczegółowych zawartych w podstawie programowej przedmiotu podstawy przedsiębiorczości z wykorzystaniem licznych i różnorodnych metod i form pracy (gra w role, dyskusja, metoda ćwiczeniowa powiązana z wizualizacją). Pozwoli na ukazanie lokalnych problemów społecznych w kontekście gospodarczym i środowiskowym ze szczególnym zwróceniem uwagi na ocenę ekonomicznej oraz społecznej efektywności przedsięwzięć gospodarczych. Podczas wprowadzenia do lekcji uczniowie powinni uświadomić sobie, że każde dobro ma swoją wartość i należy tę wartość ustalić. W wielu przypadkach ustalenie ceny danego dobra, która jest odzwierciedleniem wartości, może nastręczać bardzo wiele trudności. W fazie realizacyjnej uczniowie zostaną zapoznani z rynkowymi oraz nierynkowymi metodami wyceny dóbr oraz komponentami, które składają się na wartość zasobu środowiskowego. Wycena rynkowa odbywa się na wolnym rynku, ale nie wszystkie zasoby środowiskowe są przedmiotem transakcji kupna i sprzedaży. Dlatego opracowano cały szereg nierynkowych metod wyceny. Dzięki temu możliwe jest uwzględnienie konkretnej wartości efektów ekologicznych podczas planowania, wdrażania i analizy efektów rozmaitych przedsięwzięć gospodarczych. W pracy z uczniem istotne jest to, że powyższe zagadnienia zostaną zrealizowane z wykorzystaniem kart pracy, które zawierają przykłady bliskie i dobrze znane uczniom (komponenty składowe wartości lasu i funkcje lasu, problemy związane z rozbudową infrastruktury narciarskiej w Tatrach). Faza podsumowująca ma na celu wykazanie, że trudno jest mówić o etycznych zachowaniach w biznesie jeśli brane są pod uwagę jedynie efekty ekonomiczne działalności gospodarczej przy jednoczesnym pomijaniu skutków i kosztów ekologicznych i społecznych. Praca domowa wymaga praktycznego zastosowania zdobytej wiedzy podczas konstrukcji krótkiej ankiety, która może posłużyć do wyceny metodą kosztu podróży do obszaru chronionego położonego w pobliżu miejsca zamieszkania uczniów lub obszaru znanego z wycieczek szkolnych. Pomysł na zrealizowanie danego tematu metodą projektu edukacyjnego Wykonajcie projekt polegający na wycenie metodą kosztu podróży do obszaru chronionego, który jest położony niedaleko miejsca zamieszkania lub obiektu znanego wam ze szkolnej wycieczki z wykorzystaniem ankiety przygotowanej w ramach pracy domowej. p a k iet ed u k a c y j n y cz ł owie k – Ś rodowis k o – G ospod a r k a z a s a d y zr ó wnow a ż onego rozwo j u scenariusz 8 2 +8657020,05 scenariusz 8 Czy zasoby środowiska są bezcenne – ile kosztuje piękny krajobraz i kropla czystej wody? Scenariusz i materiały uzupełniające do przedmiotu podstawy przedsiębiorczości w szkole ponadgimnazjalnej Odniesienie zakresu treści scenariusza do podstawy programowej: Zakres treści scenariusza Cele kształcenia – wymagania ogólne Treści nauczania – wymagania szczegółowe 1. Komponenty składające się na wartość dóbr środowiskowych. I. Komunikacja i podejmowanie decyzji. Uczeń wykorzystuje formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej: podejmuje decyzje i ocenia ich skutki, zarówno pozytywne, jak i negatywne. 2. Rynek – cechy i funkcje. 2. Określanie wartości dóbr metodami rynkowymi oraz nierynkowymi. 3. Zastosowanie wybranych nierynkowych metod wyceny do określenia wartości zasobów środowiskowych. 4. Rola wyceny zasobów środowiska w ocenie efektów ekologicznych przedsięwzięć gospodarczych oraz zabiegów ochrony przyrody. +8657020,05 II. Gospodarka i przedsiębiorstwo. Uczeń wyjaśnia zasady funkcjonowania przedsiębiorstwa i sporządza prosty biznesplan; charakteryzuje mechanizmy funkcjonowania gospodarki i instytucji rynkowych oraz rolę państwa w gospodarce; analizuje aktualne zmiany i tendencje w gospodarce świata i Polski, rozróżnia i porównuje formy inwestowania i wynikające z nich ryzyko. IV. Zasady etyczne. Uczeń wyjaśnia zasady etyczne w biznesie i relacjach pracownik-pracodawca, potrafi ocenić zachowania pod względem etycznym. Uczeń: 1) Charakteryzuje społeczne i ekonomiczne cele gospodarowania, odwołując się do przykładów z różnych dziedzin. 6) Charakteryzuje czynniki wpływające na popyt i podaż. 7) Wyznacza punkt równowagi rynkowej na prostych przykładach. 5.Przedsiębiorstwo. Uczeń: 1) Charakteryzuje otoczenie, w którym działa przedsiębiorstwo. 2) Omawia cele działalności przedsiębiorstwa oraz sposoby ich realizacji. 9) Charakteryzuje zachowania etyczne i nieetyczne w biznesie krajowym i międzynarodowym. 3 rozwo j u zr ó wnow a ż onego z a s a d y G ospod a r k a – Ś rodowis k o – cz ł owie k ed u k a c y j n y p a k iet 4 !!! scenariusz 8 Cel główny: Zapoznanie uczniów z metodami wyceny zasobów środowiskowych oraz uświadomienie im, jak duże znaczenie ma wiedza o ich wartości podczas planowania różnorodnych przedsięwzięć gospodarczych. Cele operacyjne: Wiadomości Uczeń: • • • • podaje co składa się na wartość zasobu środowiskowego, wyjaśnia na czym polega wycena rynkowa i nierynkowa zasobów środowiska, wymienia podstawowe metody nierynkowej wyceny zasobów, omawia jaka jest różnica między efektywnością ekonomiczną a efektywnością społeczną działań podejmowanych w gospodarce. Umiejętności Uczeń: • • • • • • dobiera właściwą metodę wyceny dla różnych zasobów środowiskowych, projektuje proste badanie służące wycenie zasobów środowiskowych, wyszukuje w dostępnych źródłach podstawowe informacje potrzebne do wyceny zasobów środowiskowych, dostrzega związek pomiędzy działalnością gospodarczą, stanem środowiska i zdrowiem człowieka, podaje argumenty i formułuje wnioski podczas dyskusji w grupach, analizuje i krytycznie ocenia argumenty różnych grup zaangażowanych w proces gospodarowania. Postawy Uczeń: • ma świadomość konieczności uwzględnienia nakładów i efektów ekologicznych w ocenie efektywności przedsięwzięć gospodarczych oraz działań w zakresie ochrony środowiska, • jest otwarty na wprowadzanie nowych metod w ocenie efektów w gospodarce i ochronie środowiska. Czas zajęć: 90 min (2x45 min) Metody pracy wg klasyfikacji Szloska ze zmianami: pogadanka, dyskusja, praca z tekstem źródłowym, gra w role Formy pracy: zbiorowa, grupowa, indywidualna Środki dydaktyczne: karta pracy, karta ewaluacji lekcji, film, instrukcje do pracy grupowej, komputer z dostępem do Internetu scenariusz 8 R e a liz a c j a Wprowadzenie Tok lekcji Zadania szczegółowe Czas w min Plan toku lekcji Metody i formy pracy Czynności organizacyjne. Uczniowie odpowiadają na pytania: co to jest wartość, na jakiej podstawie można ocenić wartość dobra? Nauczyciel podaje temat lekcji do zapisania. 5 Pogadanka. Dyskusja. Praca zbiorowa. Dlaczego trudno podać wartość niektórych dóbr? 1. Podział uczniów na kilkuosobowe zespoły. Rozdanie kartonów z nazwami dóbr. Każdy zespół szereguje dobra zgodnie z ich rosnącą wartością. Po skończonym zadaniu przedstawiciel każdej z grup prezentuje całej klasie wyniki pracy. Wspólnie zostają wybrane te dobra, z którymi zespoły miały największe problemy podczas układania rankingu. 2. Uczniowie w tych samych zespołach przypisują każdemu z dóbr konkretną wartość w złotych polskich (wystarczy, żeby był to rząd wielkości jeśli uczniowie nie znają dokładnej ceny, np. kilkadziesiąt groszy, kilka złotych, kilkaset złotych, itp.). Przedstawiciele każdej z grup ponownie prezentują całej klasie wyniki pracy. Wspólnie zastanawiają się dlaczego w przypadku niektórych dóbr bardzo trudno jest podać nawet przybliżoną ich wartość, a zaproponowane wartości znacznie różnią się między sobą. 3. Wnioski z dyskusji: Wyróżniamy 2 grupy dóbr: a. dobra o znanej wartości (cenie) – dobra, których wycena odbywa się na wolnym rynku, b. dobra, których wartość jest trudna do oszacowania – nie są przedmiotem transakcji na rynku. Do oszacowania ich wartości służą nierynkowe metody wyceny. Jak odbywa się wycena rynkowa dóbr? 1. Na podstawie danych w tabeli uczniowie ustalają cenę 1 kg jabłek na wolnym rynku oraz nazywają sytuację na rynku (niedobór, nadwyżka, równowaga) w przypadku każdej z cen podanych w tabeli. 15 Dyskusja. Praca w grupach. 1. 2. 3. Środki dydaktyczne Karta pracy nr 1 pt. „Dlaczego trudno podać wartość niektórych dóbr?” dla grup. Uwagi (np. nr załącznika z materiałem wspomagającym realizację) Materiały dla ucznia: Załącznik 1. Karteczki samoprzylepne do zapisywania wartości. Praca z tekstem. Praca indywidualna. 10 Metoda ćwiczeniowa. Praca zbiorowa. Karta pracy nr 2 pt. „Wycena rynkowa 1 kg jabłek” dla każdego ucznia. Materiały dla ucznia: załącznik 2. 5 Czas w min Tok lekcji r e a liz a c j a rozwo j u zr ó wnow a ż onego z a s a d y G ospod a r k a – Ś rodowis k o Zadania szczegółowe 2. Uczniowie opisują, jak dochodzi na wolnym rynku do ustalenia ceny równowagi rynkowej. Odpowiadają na następujące pytania (Karta pracy nr 2, punkty 1-3): a. Co dzieje się na rynku, kiedy sprzedawca (sadownik) chce sprzedawać jabłka po cenie 2,50 zł? b. Co dzieje się na rynku, kiedy sprzedawca (sadownik) sprzedaje jabłka po cenie 2,10 zł? 3. Co dzieje się na rynku, kiedy jabłka są za darmo lub są bardzo drogie (np. kg kosztuje 1000 zł)? Jakie komponenty składają się na wartość dobra 15 środowiskowego? 1. Uczniowie samodzielnie zapoznają się z tekstem źródłowym, stanowiącym część karty pracy nr 3. 2. Na podstawie tekstu źródłowego oraz własnej wiedzy uczniowie określają jakie funkcje pełni las (5-8 funkcji). Zapisują te funkcje na tablicy oraz w karcie pracy. 3. Uczniowie łączą wypisane wcześniej funkcje lasu z odpowiednim komponentem wartości na schemacie w karcie pracy. Wspólnie sprawdzają jak zostało wykonane to zadanie. Metody i formy pracy Praca z tekstem. Praca indywidualna i zbiorowa. Środki dydaktyczne Uwagi (np. nr załącznika z materiałem wspomagającym realizację) Karta pracy nr 3 pt. „Wartość dóbr środowiskowych” dla każdego ucznia. Materiały dla ucznia: Załącznik 3. Karta pracy nr 4 pt. „Wycena zasobów środowiska”. Materiały dla każdej grupy: papier dużego formatu, kolorowe pisaki oraz magnesy lub plastelina do przytwierdzenia prac uczniów. Slajd/foliogram pt. „Efektywne gospodarowanie”. Tekst źródłowy pt. „Inwestycja na Kasprowym Wierchu”. Materiały dla ucznia: Załącznik 4. P rz e rwa 5 m i n r e a liz a c j a – cz ł owie k ed u k a c y j n y p a k iet 6 scenariusz 8 Plan toku lekcji 10 Jakie są nierynkowe metody wyceny? 1. Podział uczniów na kilkuosobowe grupy. Każda grupa otrzymuje kartki formatu A3 oraz kolorowe flamastry. Uczniowie w każdej grupie mają za zadanie zaproponowanie metod wyceny (może ich być kilka) każdego z zasobów środowiskowych oraz wyliczenie informacji niezbędnych do wyceny. Wycena każdego z zasobów powinna odbyć się na osobnej kartce. Dla każdej z metod wyceny należy użyć koloru z tabeli karty pracy 4. 2. Po zakończeniu prac w grupach prace zostają przypięte do tablicy, a wyniki zostają porównane i omówione. 25 Co to jest efektywność? Czym różni się efekt ekonomiczny od efektu ekologicznego? 1. Wyjaśnienie uczniom, że efektywność ekonomiczna jest sposobem pomiaru skuteczności i celowości danej działalności gospodarczej. Polega na porównaniu wartości nakładów i efektów. Metoda ćwiczeniowa połączona z wizualizacją. Praca grupowa. Pogadanka. Praca z tekstem źródłowym. Gra w role. Materiały dla nauczyciela: Załącznik 1. Materiały dla ucznia: Załącznik 5. scenariusz 8 R e a liz a c j a 1. Zadanie uczniom pytania: Czy uwzględnianie efektów ekologicznych inwestycji ma sens? Jakimi narzędziami dysponujemy, żeby ocenić jego wartość? 5 1. 2. 5 Z a ko ń cz e ni e i e w a lu a c j a O racjonalnym gospodarowaniu jest mowa wtedy, kiedy wartość efektów jest wyższa niż wartość nakładów. Efektywność ekonomiczno-ekologiczna uwzględnia nie tylko efekt ekonomiczny, lecz także oddziaływanie przedsięwzięcia na środowisko. 2. Uczniowie wymieniają i zapisują na tablicy jak najwięcej walorów przyrodniczych Tatr, które potwierdzają wyjątkową wartość gór. 3. Uczniowie zostają podzieleni na 4 grupy, każda będzie reprezentowała odmienną grupę interesu: a. Przedsiębiorców, którzy chcą wybudować na Kasprowym Wierchu dużą stację narciarską. b. Narciarzy, zainteresowanych wyłącznie możliwością uprawiania sportu na Kasprowym Wierchu. c. Mieszkańców Zakopanego wynajmujących pokoje turystom. d. Przedstawicieli organizacji ekologicznych zainteresowanych ochroną walorów przyrodniczych góry. 4. Na podstawie tekstu źródłowego każda z grup przygotuje i zaprezentuje listę najistotniejszych dla swojej grupy efektów ekonomicznych i/lub ekologicznych, które będą konsekwencją opisanej inwestycji oraz argumenty uzasadniające własną postawę. PODSUMOWANIE Tok lekcji Zadania szczegółowe Czas w min Plan toku lekcji Zadanie pracy domowej. Przygotuj projekt ankiety, która posłuży do wyceny metodą kosztów podróży obszaru chronionego, który jest położony niedaleko miejsca zamieszkania lub obiektu znanego uczniom ze szkolnej wycieczki. Uczniowie oceniają lekcję z wykorzystaniem karty ewaluacji zajęć. Metody i formy pracy Środki dydaktyczne Uwagi (np. nr załącznika z materiałem wspomagającym realizację) Dyskusja. Praca zbiorowa. Karta ewaluacji lekcji. Karta autoewaluacji zajęć edukacyjnych dla nauczyciela. Materiały dla ucznia: Załącznik 6. Materiały dla nauczyciela: Załącznik 2. 7 rozwo j u zr ó wnow a ż onego z a s a d y G ospod a r k a – scenariusz 8 dla ucznia Załącznik 1 Karta pracy nr 1 – Dlaczego trudno podać wartość niektórych dóbr? 1. Uszereguj podane poniżej dobra zgodnie z ich rosnącą wartością (wykonaj to polecenie na podstawie własnej wiedzy i doświadczenia). 2. Przypisz każdemu z dóbr konkretną wartość w złotych polskich (wystarczy, żeby był to rząd wielkości jeśli uczniowie nie znają dokładnej ceny, np. kilkadziesiąt groszy, kilka złotych, kilkaset złotych, itp.) Zapisz ją na karteczce samoprzylepnej. Spodnie jeansowe znanej marki Kasprowy Wierch w Tatrach Półwysep Helski 1 kilogram szynki Podróż pociągiem z Krakowa do Warszawy Bułka kajzerka Pralka automatyczna 1 kilogram jabłek Samochód osobowy średniej klasy Czekolada mleczna 100 g p a k iet ed u k a c y j n y cz ł owie k – Ś rodowis k o Materiały 8 Puszcza Białowieska 3. Wypisz dobra, dla których trudno podać konkretną wartość w złotych. Jak myślisz, dlaczego miałeś/łaś problem z podaniem wartości? ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... Materiały scenariusz 8 dla ucznia Załącznik 2 Karta pracy nr 2 – Wycena rynkowa 1 kg jabłek 1. Posługując się danymi z tabeli wykonaj następujące polecenia: a. Ustal jaka będzie cena jabłek na wolnym rynku. b. Nazwij sytuację na rynku (niedobór, nadwyżka, równowaga) w przypadku każdej z cen podanych w tabeli. Pomoże Ci w tym obliczenie różnicy między podażą a popytem. Sytuacja Cena za 1 kg (zł) A 2,10 100 B 2,20 C Popyt Sytuacja na jabłka (kg) Cena za 1 kg (zł) Podaż jabłek (kg) F 2,10 20 80 G 2,20 40 2,30 60 H 2,30 60 D 2,40 40 I 2,40 80 E 2,50 20 J 2,50 100 Różnica Sytuacja między na rynku podażą i popytem 2. Narysuj krzywą podaży oraz krzywą popytu, wskaż cenę równowagi rynkowej oraz ilość produktu równoważącą rynek na podstawie informacji podanych w zadaniu 1. cena (zł) Popyt i podaż (kg) 3. Zastanów się, co działoby się z popytem i zaznacz to na wykresie, gdyby: a. sadownicy zaczęli rozdawać jabłka za darmo (cena = 0 zł), b. sadownicy ustalili cenę równą 1000 zł. Opracowano na podstawie: M. Rekowski, Wprowadzenie do mikroekonomii. Wyd. Akademia, Poznań, 1996 9 rozwo j u zr ó wnow a ż onego z a s a d y G ospod a r k a – Ś rodowis k o – cz ł owie k ed u k a c y j n y p a k iet 10 Materiały scenariusz 8 dla ucznia Załącznik 3 Karta pracy nr 3 – Wartość dóbr środowiskowych „Lasy pełnią różnorodne funkcje. Funkcje gospodarcze lasów dotyczą bezpośrednio gospodarki leśnej. Ich istota polega na zapewnieniu drewna (…) oraz stworzeniu możliwości pozyskiwania użytków ubocznych (żywicy, grzybów, owoców leśnych itp.). Lasy pełnią także ważne funkcje pozagospodarcze, nie mające bliskiego związku z celami ekonomicznymi leśnictwa. Kondycja lasów ma jednak pośredni wpływ na wyniki działalności innych dziedzin gospodarowania, a także przyczynia się do bezpośredniego przysparzania korzyści społeczeństwu (…). Znaczenie lasów jako źródła surowca drzewnego jest jednak coraz mniejsze, rośnie natomiast powierzchnia drzewostanów uznanych za lasy ochronne oraz lasów gospodarczych pełniących rolę głównego składnika obszarów chronionych ze względu na walory przyrodnicze (np. parków krajobrazowych) (…). Dla gmin posiadanie drzewostanów atrakcyjnych krajobrazowo i dogodnie położonych ze względu na odległość od dużych miast jest źródłem (…) wpływów z podatków lokalnych nieruchomości (wczasowych, letniskowych, usługowych na rzecz turystyki) oraz wpływów z podatków od działalności gospodarczej ukierunkowanej na przyjezdnych.” 1. Na podstawie powyższego tekstu źródłowego oraz posiadanych wiadomości wymień jakie funkcje pełni las. 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.................................................................................................... 3.................................................................................................... 4.................................................................................................... 5.................................................................................................... 2. Uzupełnij schemat elementami składowymi wartości ekonomicznej lasu (dla ułatwienia można wybrać jako przykład Puszczę Białowieską, Puszczę Kampinoską lub inny kompleks leśny znany uczniom). Wartość ekonomiczna .................................... Wartość użytkowa – związana z korzystaniem z zasobu Wartość pozaużytkowa – wartość istnienia zasobu dla przyszłych pokoleń; satysfakcja, że zasób istnieje Wartość użytkowa rzeczywista – związana z bezpośrednim korzystaniem z zasobu Wartość użytkowa opcyjna – związana z utrzymaniem możliwości (opcji) korzystania z zasobu w przyszłości .................................... Wartość użytkowa rzeczywista bezpośrednia – związana z bezpośrednim konsumowaniem zasobu Wartość użytkowa rzeczywista pośrednia – związana z korzystaniem z zasobu za pośrednictwem innego dobra .................................... Konsumpcyjna wartość użytkowa – po wykorzystaniu (konsumpcji) zasób nie jest już dostępny dla innych Niekonsumpcyjna wartość użytkowa – korzystanie z zasobu nie przekreśla możliwości korzystania z niego przez innych .................................... .................................... + .................................... + .................................... + .................................... + .................................... .................................... Wartość lasu Źródło: B. Fiedor, Podstawy ekonomii środowiska i zasobów naturalnych, Wyd. C. H. Beck, Warszawa, 2002 Materiały scenariusz 8 dla ucznia Załącznik 4 Karta pracy nr 4 – Wycena zasobów środowiska Nazwa metody Wyceniane zasoby Charakterystyka Metoda kosztów podróży. Kolor niebieski Metoda zakłada, że im cenniejsze jest miejsce, tym turyści są skłonni wydać większą kwotę za dojazd i pobyt w tym miejscu. Wartość zasobu oblicza się w oparciu o liczbę odwiedzających oraz kwoty wydawane przez turystów. Metoda opiera się na badaniach ankietowych. Zasoby przyrody o wysokiej wartości rekreacyjno-turystycznej, np. parki narodowe i krajobrazowe, cenne obiekty przyrodnicze. Metoda hedoniczna. Kolor czerwony Metoda zakłada, ze cena rynkowa pewnych dóbr zależy od ich cech nierynkowych, które są związane z jakością środowiska. Do ustalenia wartości zasobu używane są rynkowe ceny dóbr zastępczych, będących przedmiotem transakcji na rynku. Najczęściej są to nieruchomości. Metoda opiera się na porównaniu cen nieruchomości różniących się swoim otoczeniem. Różnice cen rynkowych umożliwiają wycenę zasobów środowiskowych. Czyste powietrze, piękny widok z okna, walory estetyczne otoczenia, cisza i spokój, bliskość lasu, tereny dogodne do wypoczynku (jezioro, park). Metoda nakładów prewencyjnych i kosztów restytucji. Kolor zielony Wartość zasobu jest określana na podstawie kwot, które ludzie chcą zapłacić w celu powstrzymania degradacji (nakłady prewencyjne) lub przywrócenia pożądanego stanu środowiska (koszty restytucji). Dobrym sposobem wyceny jest wykorzystanie „środowiskowych surogatów (zamienników)”, czyli dóbr i usług kupowanych w celu uniknięcia korzystania z zanieczyszczonego środowiska. Przykłady zamienników: ujęcia czystej wody, bary tlenowe. Cisza i spokój, czysta woda, czyste powietrze, obszary o dużej wartości przyrodniczej. Metoda utraconych korzyści. Kolor czarny Metoda kapitału ludzkiego. Kolor pomarańczowy Obszary o dużej wartości Wartość zasobu środowiskowego jest określana na podstawie wyceny korzyści związanych z alternatywnym przyrodniczej, zieleń miejska. wykorzystaniem tego zasobu. Przykłady alternatywnego wykorzystania terenów podmokłych: prowadzenie tam gospodarki rolnej lub leśnej. Wartość zasobu jest oceniania na podstawie sumy strat w zarobkach oraz kosztów leczenia osób, które ucierpiały z powodu pogorszenia jakości środowiska. Są to tzw. ekonomiczne koszty choroby. Metoda jest użyteczna, kiedy można dostrzec wyraźny związek między jakością komponentów środowiska a zdrowiem człowieka, co często jest bardzo trudne. Wycena skutków działalności przemysłowej, zanieczyszczenia wody i powietrza, wpływu inwestycji przemysłowych (np. budowy zbiorników retencyjnych) na zdrowie ludzi. Opracowano na podstawie: A. Becla, S. Czaja, A. Zielińska, Analiza kosztów/korzyści w wycenie środowiska przyrodniczego. Difin, Warszawa, 2012 B. Fiedor, Podstawy ekonomii środowiska i zasobów naturalnych. Wyd. C. H. Beck, Warszawa, 2002 J. T. Winpenny, Wartość środowiska. Metody wyceny ekonomicznej. PWE, Warszawa, 1995 11 rozwo j u zr ó wnow a ż onego z a s a d y G ospod a r k a – Ś rodowis k o – cz ł owie k ed u k a c y j n y p a k iet 12 Materiały scenariusz 8 dla ucznia Załącznik 4 (ciąg dalszy ze strony 11) 1. Na podstawie informacji zawartej w tabeli ze strony 11 zaproponuj metodę wyceny następujących zasobów środowiskowych: a.cisza, b. 1 litr czystej wody (np. wody oligoceńskiej), c. 1 m3 czystego powietrza, d. Puszcza Białowieska. Przykład: Zasób środowiskowy Metoda wyceny Metoda kosztu podróży Jakich informacji potrzebujesz? 1. Ile osób dziennie odwiedza park miejski? 2. Jakie są koszty dojazdu do parku każdej z tych osób? park miejski Metoda utraconych korzyści Metoda hedoniczna 1. Ile budynków można potencjalnie wybudować na terenie parku (budynki mieszkalne, biurowce, centra handlowe – zależy to od typu zabudowy otaczającej park)? 2. Jakie są dochody właścicieli budynków (np. jaki jest czynsz za wynajęcie powierzchni biurowej)? 1. Jaka jest średnia cena nieruchomości w bezpośrednim sąsiedztwie parku? 2. Ile kosztują domy o podobnym standardzie oddalone od parku? Załącznik 5 Tekst źródłowy – „Inwestycja na Kasprowym Wierchu” Od kilku lat pojawiają się pomysły budowy nowoczesnej stacji narciarskiej w okolicach Kasprowego Wierchu, w samym sercu Tatrzańskiego Parku Narodowego. Szeroka, sztucznie naśnieżana natrostrada prowadziłaby z Kasprowego Wierchu do Kuźnic. Narciarzy w okolice Kasprowego Wierchu mogłaby wwozić naziemna kolejka, którą można byłoby również dojechać tunelem pod górami do słowackiej części Tatr. W ten sposób zostałyby połączone, ku radości narciarzy, polskie i słowackie ośrodki narciarskie. Trasa kolejki poza tunelem byłaby zagrożona lawinami, częstymi w tych rejonach Tatr. Można ją jednak zabezpieczyć konstruując mur odpowiedniej wysokości, który chroniłby kolejkę przed osuwającym się śniegiem. Utrzymanie tras narciarskich wymagałoby sztucznego zaśnieżania – armatki śnieżne ustawione wysoko w górach wymagają doprowadzenia dużej ilości wody. Wydaje się jednak, że rozwiązanie tego problemu również nie jest skomplikowane. Zaproponowano wybudowanie w okolicach Kasprowego Wierchu dużego stawu, który gromadziłby wodę na potrzeby narciarstwa i stanowił dodatkową atrakcję turystyczną. Opracowano na podstawie informacji medialnych Materiały scenariusz 8 dla ucznia Załącznik 6 Karta ewaluacji lekcji! Dokończ poniższe zdania, a następnie zaprezentuj swoją opinię na forum klasy: Na dzisiejszej lekcji dowiedziałem/dowiedziałam się o dpwiedzialem sie chcialbym dowiedziec sie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .wiecej ................................................................................... dpwiedzialem sie chcialbym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .dowiedziec . . . . . . . sie ............................................................................. wiecej zaintersowalo mnie najwiecej problemow Najbardziej zainteresowało mnie zaintersowalo mnie najwiecej problemow ......................................................................................................... ......................................................................................................... Chciałbym/chciałabym dowiedzieć się więcej na temat dpwiedzialem sie dpwiedzialem sie zaintersowalo mnie zaintersowalo mnie chcialbym dowiedziec sie wiecej ......................................................................................................... chcialbym dowiedziec sie wiecej ......................................................................................................... najwiecej problemow Najwięcej problemów miałem/miałam z wykonaniem polecenia najwiecej problemow ......................................................................................................... ......................................................................................................... 13 rozwo j u scenariusz 8 dla nauczyciela Załącznik 1 EFEKTYWNE GOSPODAROWANIE EFEKTY NAKŁADY EFEKTYWNOŚĆ EFEKT EKONOMICZNY + EFEKT EKOLOGICZNY = EKONOMICZNO-EKOLOGICZNA Nakłady ponoszone Nakłady ponoszone na uzyskanie efektu ekonomicznego EFEKT EKOLOGICZNY z a s a d y zr ó wnow a ż onego Materiały = KORZYŚCI na uzyskanie efektu ekologicznego KOSZTY Negatywne dla środowiska skutki, spowodowane zanieczyszczeniem środowiska, powodujące obniżenie jakości życia Całokształt pozytywnych dla środowiska skutków rozpatrywanej działalności oraz korzyści uzyskane w wyniku niezaistnienia negatywnych skutków G ospod a r k a – + Opracowano na podstawie: A. Becla, S. Czaja, A. Zielińska, Analiza kosztów/korzyści w wycenie środowiska przyrodniczego. Difin, Warszawa, 2012 B. Fiedor, Podstawy ekonomii środowiska i zasobów naturalnych. Wyd. C. H. Beck, Warszawa, 2002 Rozwiązanie kart pracy Karta pracy nr 2 – Wycena rynkowa 1 kg jabłek a. Ustal jaka będzie cena jabłek na wolnym rynku. b. Nazwij sytuację na rynku (niedobór, nadwyżka, równowaga) w przypadku każdej z cen podanych w tabeli. Pomoże Ci w tym obliczenie różnicy między podażą p a k iet ed u k a c y j n y – 1. Posługując się danymi z tabeli wykonaj następujące polecenia: cz ł owie k Ś rodowis k o – J. T. Winpenny, Wartość środowiska. Metody wyceny ekonomicznej. PWE, Warszawa, 1995 14 a popytem. Sytuacja Cena za 1 kg (zł) A 2,10 100 B 2,20 C Popyt Sytuacja na jabłka (kg) Cena za 1 kg (zł) Podaż jabłek (kg) F 2,10 20 - 80 Niedobór 80 G 2,20 40 - 40 Niedobór 2,30 60 H 2,30 60 0 Równowaga rynkowa D 2,40 40 I 2,40 80 + 40 Nadwyżka E 2,50 20 J 2,50 100 + 80 Nadwyżka Różnica Sytuacja między na rynku podażą i popytem Cena jabłek na wolnym rynku będzie równa 2,30 zł za 1 kilogram Materiały scenariusz 8 dla nauczyciela Załącznik 1 2. Narysuj krzywą podaży oraz krzywą popytu, wskaż cenę równowagi rynkowej oraz ilość produktu równoważącą rynek na podstawie informacji podanych w zadaniu 1. cena (zł) 2,50 E J podaż D 2,40 I 2,30 cena równowagi rynkowej C=H 2,20 2,10 B G A popyt F 20 40 60 80 100 Popyt i podaż (kg) ilość produktu równoważąca rynek 3. Zastanów się, co działoby się z popytem i zaznacz to na wykresie, gdyby: a. sadownicy zaczęli rozdawać jabłka za darmo (cena = 0 zł), b. sadownicy ustalili cenę równą 1000 zł. Jeśli jabłka byłyby rozdawane za darmo, popyt na nie byłby nieskończenie wysoki. Każdy chciałby je wziąć, niezależnie od tego, czy je lubi, czy nie, czy ich potrzebuje w danym momencie, czy nie. Bardzo wysoka cena jabłek spowoduje znaczny spadek popytu, ale nie możemy powiedzieć, że popyt będzie równy 0 (co oznacza, że nikt nie jest zainteresowany kupnem jabłek przy cenie 1000 zł za kilogram). Zawsze może znaleźć się choć jeden „amator” tych owoców, nawet, gdy będą bardzo drogie. 15 rozwo j u zr ó wnow a ż onego z a s a d y scenariusz 8 dla nauczyciela Załącznik 1 Karta pracy nr 3 – Wartość dóbr środowiskowych „Lasy pełnią różnorodne funkcje. Funkcje gospodarcze lasów dotyczą bezpośrednio gospodarki leśnej. Ich istota polega na zapewnieniu drewna (…) oraz stworzeniu możliwości pozyskiwania użytków ubocznych (żywicy, grzybów, owoców leśnych itp.). Lasy pełnią także ważne funkcje pozagospodarcze, nie mające bliskiego związku z celami ekonomicznymi leśnictwa. Kondycja lasów ma jednak pośredni wpływ na wyniki działalności innych dziedzin gospodarowania, a także przyczynia się do bezpośredniego przysparzania korzyści społeczeństwu (…). Znaczenie lasów jako źródła surowca drzewnego jest jednak coraz mniejsze, rośnie natomiast powierzchnia drzewostanów uznanych za lasy ochronne oraz lasów gospodarczych pełniących rolę głównego składnika obszarów chronionych ze względu na walory przyrodnicze (np. parków krajobrazowych) (…). Dla gmin posiadanie drzewostanów atrakcyjnych krajobrazowo i dogodnie położonych ze względu na odległość od dużych miast jest źródłem (…) wpływów z podatków lokalnych nieruchomości (wczasowych, letniskowych, usługowych na rzecz turystyki) oraz wpływów z podatków od działalności gospodarczej ukierunkowanej na przyjezdnych.” Źródło: B. Fiedor, Podstawy ekonomii środowiska i zasobów naturalnych, Wyd. C. H. Beck, Warszawa, 2002 1. Na podstawie powyższego tekstu źródłowego oraz posiadanych wiadomości wymień jakie funkcje pełni las. p a k iet ed u k a c y j n y cz ł owie k – Ś rodowis k o – G ospod a r k a Materiały 16 1. Źródło drewna dla przemysłu i gospodarstw domowych. 2. Miejsce zbioru grzybów, jagód, żywicy. 3. Miejsce wypoczynku ludności. 4. Podnosi atrakcyjność turystyczną miejscowości, regionu. 5. Miejsce życia dzikich zwierząt. 6. Pełni funkcje ochronne (ochrona przed erozją gleb, ochrona przed powodziami, ochrona przed wiatrem). 7. Tworzy specyficzny mikroklimat. Materiały scenariusz 8 dla nauczyciela Załącznik 1 2. Uzupełnij schemat elementami składowymi wartości ekonomicznej lasu (dla ułatwienia można wybrać jako przykład Puszczę Białowieską, Puszczę Kampinoską lub inny kompleks leśny znany uczniom) Wartość ekonomiczna Wartość użytkowa – związana z korzystaniem z zasobu Wartość pozaużytkowa – wartość istnienia zasobu dla przyszłych pokoleń; satysfakcja, że zasób istnieje Wartość zadowolenia, że w lesie na wolności żyją zwierzęta Wartość użytkowa rzeczywista – związana z bezpośrednim korzystaniem z zasobu Wartość użytkowa opcyjna – związana z utrzymaniem możliwości (opcji) korzystania z zasobu w przyszłości Wartość równa kwocie, którą jesteśmy skłonni zapłacić, żeby utrzymać możliwość korzystania z lasu w przyszłości Wartość użytkowa rzeczywista bezpośrednia – związana z bezpośrednim konsumowaniem zasobu Wartość użytkowa rzeczywista pośrednia – związana z korzystaniem z zasobu za pośrednictwem innego dobra Wartość lasu wynikająca z tworzenia korzystnego mikroklimatu, który korzystnie wpływa na zdrowie ludzi Konsumpcyjna wartość użytkowa – po wykorzystaniu (konsumpcji) zasób nie jest już dostępny dla innych Niekonsumpcyjna wartość użytkowa – korzystanie z zasobu nie przekreśla możliwości korzystania z niego przez innych Wartość zadowolenia podczas wypoczynku w lesie + + + + Wartość rynkowa pozyskanego w lesie drewna Wartość lasu 17 rozwo j u zr ó wnow a ż onego z a s a d y scenariusz 8 dla nauczyciela Załącznik 2 Karta autoewaluacji zajęć edukacyjnych dla nauczyciela Temat .............................................................................................. Klasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oceń dzisiejsze zajęcia w skali stopni szkolnych od 1 do 6 Ujęcie treści kształcenia było dla mnie ciekawe. 1 2 3 4 5 6 5 6 Omawiana na zajęciach problematyka była interesująca dla uczniów. 1 2 3 4 Zastosowane metody nauczania/uczenia się umożliwiły realizację celów zajęć. 1 2 3 4 5 6 Zajęcia ukazały uczniom zależności między gospodarką, społeczeństwem, środowiskiem. p a k iet ed u k a c y j n y cz ł owie k – Ś rodowis k o – G ospod a r k a Materiały 18 1 2 3 4 5 6 Lekcja sprzyjała kształtowaniu u uczniów odpowiedzialności za środowisko w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju. 1 2 3 4 5 6 Zajęcia zorganizowano w sposób wymagający aktywności ucznia. 1 2 3 4 5 6 3 4 5 6 4 5 6 Uczniowie wykazali aktywność na lekcji. 1 2 Czas zajęć został wykorzystany zgodnie z planem. 1 2 3 Prowadząc kolejne zajęcia zmieniłabym/zmieniłbym ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... scenariusz 8 NOtatki +8 65 70 2 +80,605 7020 ,05 ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... Bibliografia: 1. A. Becla, S. Czaja, A. Zielińska, Analiza kosztów/korzyści w wycenie środowiska przyrodniczego. Difin, Warszawa, 2012 2. D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Mikroekonomia. PWE, Warszawa, 2000 3. B. Fiedor, Podstawy ekonomii środowiska i zasobów naturalnych. Wyd. C. H. Beck, Warszawa, 2002 4. K. Malik, Ekonomiczno-ekologiczna efektywność gospodarowania w warunkach rynkowych. [w:] F. Piontek (red.), Ekonomia a rozwój zrównoważony. Teoria i kształcenie, T. 1: 178-191, 2002 5. M. Rekowski, Wprowadzenie do mikroekonomii. Wyd. Akademia, Poznań, 1996 6. H. M. Szoege, Zarys problemów ekonomiki środowiska. Wyd. SGGW, Warszawa, 2005 7.J. T. Winpenny, Wartość środowiska. Metody wyceny ekonomicznej. PWE, Warszawa, 1995 19 poc ho 100% z +8657020, recyklingu Korzystaj z naszych scenariuszy :) +8657020,05 scenariusz 1 Dom energooszczędny czyli ochrona środowiska i racjonalne gospodarowanie w życiu codziennym scenariusz 2 Na drodze ku zielonej energii scenariusz 3 Człowiek przedsiębiorczy czyli współpraca ludzi z przyrodą scenariusz 4 Masz prawo do życia w czystym środowisku – ludzie i organizacje pozarządowe w obronie praw człowieka scenariusz 5 Działalność człowieka w środowisku zgodnie z zasadami demokracji i zrównoważonego rozwoju scenariusz 6 Między dwoma biegunami – zróżnicowanie społeczno-gospodarcze współczesnego świata scenariusz 7 Czy pracownik może być „zielony”? scenariusz 8 Czy zasoby środowiska są bezcenne – ile kosztuje piękny krajobraz i kropla czystej wody? scenariusz 9 Marketing ekologiczny – kiedy możemy mu wierzyć, czyli jak rozpoznać produkty oszczędzające środowisko? scenariusz 10 Coraz lepiej nam się żyje, ale jak zmierzyć jakość życia? http://nauczyciele.mos.gov.pl Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej p a k i e t e d u k a c y j n y C z ł o w i e k – Ś r o d o w i s k o – G o s p o d a r k a z a s a d y z r ó w n o w a ż o n e g o r o z w o j u b wane na papi ydruko erze w cym dzą yw zur ros Copyright by Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2014
