analiza ekonomiczna / finansowa

ANALIZA EKONOMICZNA / FINANSOWA
Szkolenie dla potencjalnych beneficjentów I i II osi
priorytetowej POIiŚ
Wojciech Kurowski
Grontmij Polska
Ministerstwo Środowiska, październik 2009
Plan prezentacji
Miejsce i zakres analizy finansowej w studium wykonalności
Cele analizy finansowej / ekonomicznej
Metodyka analizy finansowej / ekonomicznej
Logika analizy finansowej / ekonomicznej
Poszczególne elementy analizy finansowej i ekonomicznej
Analiza opcji instytucjonalnych
Analiza opcji
Analiza ex post
Analiza projektu
Analiza trwałości
Analiza ryzyka – analiza wraŜliwości
Analiza kosztów i korzyści
Błędy popełniane w analizie finansowej
2
Analiza ekonomiczna / finansowa jest jednym
z najwaŜniejszych elementów studium
wykonalności.
Dla osób oceniających Projekt stanowi ona podstawę do
oceny efektywności i wykonalności Projektu w aspekcie jego
zakresu, celów, zapotrzebowania na dotację oraz trwałości
finansowej, rozumianej jako zachowanie płynności
finansowej w fazie inwestycyjnej oraz operacyjnej.
Dla Beneficjenta jest kluczowym elementem dającym
informację o strukturze finansowania, kosztach finansowych,
szacunku kosztów eksploatacyjnych, przychodów, taryf. Jest
planem finansowym zawierającym prognozę podstawowych
składowych
sprawozdania
finansowego,
weryfikuje
wykonalność finansową Projektu.
3
Cele analizy finansowej i ekonomicznej (1/2)
Potencjalny beneficjent powinien wykazać, Ŝe:
projekt jest wykonalny,
dane, na podstawie których oceniany jest projekt są wiarygodne
(i - na ile to moŜliwe - porównywalne),
planowana inwestycja jest spójna z załoŜonymi celami,
postulowany wariant jest najlepszy z punktu widzenia
społeczeństwa,
postulowana kwota dofinansowania jest niezbędna do
osiągnięcia celów,
zapewniona zostanie trwałość inwestycji po jej realizacji.
4
Cele analizy finansowej i ekonomicznej (2/2)
Wybór optymalnego zakresu Projektu – analiza opcji metoda DGC;
Obliczenie stopnia dofinansowania dla projektów
generujących dochód netto – zastosowanie ma metoda
luki finansowej;
Ocena
finansowej
efektywności
Projektu
przed
dofinansowaniem oraz po dofinansowaniu dotacją UE;
Ocena trwałości finansowej operatora – analiza
płynności finansowej operatora w okresie realizacji
inwestycji oraz eksploatacji;
Ocena akceptowalności społecznej realizacji Projektu
Ocena efektywności przyjętego modelu instytucjonalnego.
5
Logika analizy finansowej / ekonomicznej (1/2)
Analiza
Projektu
ANALIZA OPCJI
ANALIZA OPCJI - DGC
INSTYTUCJONALNYCH
ANALIZA
KOSZTÓW
I
KORZYŚCI
ANALIZA LUKI,
NPV, IRR
ANALIZA
PŁYNNOŚCI
ANALIZA RYZYKA
ANALIZA EX POST
Analiza
Beneficjent / Operator
Analiza
Projektu
Analiza
Beneficjent + Projekt
6
Logika analizy finansowej / ekonomicznej (2/2)
ANALIZA
EX POST
ANALIZA LUKI
FINANSOWEJ
ANALIZA
PŁYNNOŚCI
Dane wejściowe:
Dane wejściowe:
Dane wejściowe:
- Sprawozdania finansowe,
- Dokumentacja techniczna,
- Analiza ex post, analiza luki,
- Wnioski taryfowe,
- Szacunki własne,
- Parametry makro - wytyczne,
- Zestawienia oraz informacje.
- Parametry makro – wytyczne.
- Szacunki własne.
Metodyka:
Metodyka:
Metodyka:
- Analiza wskaźnikowa
- Analiza DCF, FNPV, FIRR
- Plan finansowy
- Analiza przychod., kosztów
- Model róŜnicowy
- Projekt + Operator
- Analiza cash flow ex post
- Kalkulacja dotacji UE
- Analiza sald gotówki
Produkt:
Produkt:
Produkt:
- Ocena operatora ex post,
- Ocena efektywności Projektu,
- Ocena płynności Operatora,
- Wskaźniki KON, ECIT,
- % i kwota dotacji,
- Struktura finansowania,
- Bilans wyjściowy.
- Przychody i koszty, nakłady.
- Ceny, affordability.
7
Metodyka analizy finansowej / ekonomicznej (1/4)
Podstawowe dokumenty i wytyczne:
Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006, 1080/2006.
Część E i H.2 załącznika XXI do Rozporządzenia Komisji
1828/2006 (algorytm wyliczania dofinansowania)
EC, The New Programming Period 2007-2013: Guidance
On The Methodology For Carrying Out Cost-Benefit
Analysis, Working Document No. 4, 08/2006 . - (dostępne
takŜe w j. polskim).
Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych:
Przewodnik; Dyrekcja Generalna - Polityka Regionalna
KE.
8
Metodyka analizy finansowej / ekonomicznej (2/4)
Podstawowe dokumenty i wytyczne:
Wytyczne
w
zakresie
wybranych
zagadnień
związanych
z
przygotowaniem
projektów
inwestycyjnych, w tym generujących dochód, 15
stycznia 2009 r., MRR.
Wytyczne do przygotowania inwestycji w zakresie
środowiska współfinansowanych przez FS i EFRR w
latach 2007-2013; Jaspers (Określone w tym
dokumencie zasady mają pierwszeństwo przed zasadami
określonymi w wytycznych MRR z 15 stycznia 2009)
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013
Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach
PO IiŚ
9
Metodyka analizy finansowej i ekonomicznej (3/4)
Sposób
przygotowania
finansowy):
analizy
finansowej
(model
naleŜy dołączyć do studium wykonalności skoroszyt w
postaci plików z aktywnymi komórkami i formułami, np. w
formacie MS Excel lub OpenOffice; skoroszyt powinien
składać się z trzech arkuszy:
Arkusz 1: ZałoŜenia powinien zawierać wszystkie
wprowadzane dane (zarówno załoŜenia opisowe, jak i dane
liczbowe);
10
Metodyka analizy finansowej i ekonomicznej (4/4)
wszystkie obliczenia powinny być zawarte w Arkuszu 2:
Obliczenia; w tym arkuszu nie powinny być wpisywane
Obliczenia
Ŝadne dane, powinny one być powiązane formułami
z danymi wprowadzonymi w Arkuszu 1: ZałoŜenia.
Arkusz 3: Wyniki powinien zawierać wszystkie tabele i
załączniki do studium wykonalności (wykorzystywane w
studium wykonalności); nie powinny tam występować Ŝadne
obliczenia; cała zawartość powinna być pobierana albo
z Arkusza 2: Obliczenia, albo z Arkusza 1: ZałoŜenia.
11
Struktura analizy finansowej i ekonomicznej
Analiza opcji instytucjonalnych – wpływ na
metodykę i wyniki analizy finansowej
Analiza opcji – analiza efektywności kosztowej DGC
Analiza ex post
Analiza Projektu
Analiza luki finansowej
Analiza efektywności
Analiza trwałości
Analiza ryzyka – analiza wraŜliwości
Analiza kosztów i korzyści - CBA
12
Analiza opcji instytycjonalnych (1/3)
Analiza opcji instytucjonalnych ma na celu wybór
optymalnego wariantu organizacyjnego wdroŜenia
Projektu i eksploatacji majątku. Podstawowymi
kryteriami wyboru rekomendowanej opcji powinny być:
Wytyczne instytucji wdraŜających instrument
finansowy,
Efektywność finansowa – minimalizacja kosztów dla
uŜytkowników,
Przejrzystość i funkcjonalność struktury
instytucjonalnej.
Trwałość Projektu
13
Analiza opcji instytycjonalnych (2/3)
Wybór wariantu instytucjonalnego ma istotny wpływ na
kształt i wyniki analizy finansowej:
MoŜliwe dwie podstawowe opcje:
Beneficjent = operator
Beneficjent ≠ operator
Wybór opcji organizacyjnej determinuje:
Kwestie kwalifikowalności VAT,
Kwestie związane z amortyzacją i jej kumulacją,
Kwestie związane z finansowaniem części polskiej,
Kwestie związane z systemem poboru opłat, zasadami,
eksploatacji majątku, finansowaniem odtworzeń,
Kwestie związane z analizą ex post oraz metodyką analizy
płynności.
14
Analiza opcji instytucjonalnych (3/3)
Inne kwestie / efekty:
MoŜliwości kumulacji gotówki z amortyzacji na
przyszłe odtworzenia.
Rozdzielność własności i uŜytkowania – potencjalnie
mniejsza efektywność.
Pozytywny efekt tarczy podatkowej.
Wpływ na wskaźniki zadłuŜenia gminy wynikające z
Ustawy o Finansach Publicznych.
Kwestia pełnej podmiotowości prawnej operatora –
ograniczenia w zawieraniu umów / zobowiązań.
15
Analiza opcji – DGC (1/5)
Analiza opcji jest decydująca dla:
Właściwej identyfikacji zakresu inwestycji oraz
Wyboru najbardziej opłacalnego rozwiązania technicznego.
Analiza opcji powinna być wykonana na wczesnym etapie
przygotowania projektu
Analiza opcji powinna skupiać się na wyłącznie istotnych,
technicznie oraz instytucjonalnie i prawnie wykonalnych
opcjach.
Głównym celem analizy opcji jest wybór wariantu
pozwalającego na uzyskanie efektu ekologicznego przy
najniŜszym koszcie dla społeczeństwa
16
Analiza opcji – DGC (2/5)
Głównym celem analizy opcji jest odpowiedź na
pytanie który wariant pozwala na uzyskanie efektu
ekologicznego przy najniŜszym koszcie dla
społeczeństwa?
Na to pytanie moŜna odpowiedzieć stosując metodę
efektywności kosztowej. NaleŜy wyznaczyć cel, moŜliwe
sposoby jego osiągnięcia, przeanalizować koszty
realizacji poszczególnych opcji, i – na koniec – wybrać
opcję, która jest najtańsza. Podejście to jest prostsze do
zastosowania (nie ma potrzeby wyceniania korzyści,
związanych z poprawą jakości środowiska) i prowadzi do
jednoznacznych wniosków.
17
Analiza opcji – DGC (3/5)
Analiza efektywności kosztowej.
DGC – Dynamiczny Koszt Jednostkowy
(Dynamic Generation Cost)
Dynamiczny koszt jednostkowy DGC jest równy cenie, która
pozwala na uzyskanie zdyskontowanych przychodów równych
zdyskontowanym kosztom, a więc minimalnej cenie, która powoduje,
Ŝe przedsięwzięcie staje się rentowne.
DGC pokazuje, jaki jest techniczny koszt
uzyskania jednostki miary rezultatu (np. efektu
ekologicznego). Koszt ten jest wyraŜony w
złotówkach na jednostkę miary rezultatu.
18
Analiza opcji – DGC (4/5)
Przykładowe miary rezultatu lub efekty ekologiczne dla
projektów z zakresu gospodarki wodno-ściekowej:
Miara rezultatu (MR) / Efekt
ekologiczny (EE)
Typ projektu
kompleksowe projekty z zakresu gospodarki
wodno-ściekowej
Jednostka
EE
ilość doprowadzonej wody w
wyniku realizacji projektu
m3/rok
EE
ilość odprowadzonych
ścieków do oczyszczalni
ścieków w wyniku realizacji
projektu
m3/rok
EE
wielkość zredukowanego
ładunku biochemicznego
zapotrzebowania tlenu –
BZT5
Mg/rok
19
Analiza opcji – DGC (5/5)
Przykładowe miary rezultatu lub efekty ekologiczne dla
projektów z zakresu gospodarki odpadami:
Miara rezultatu (MR) /
Efekt ekologiczny (EE)
Typ projektu
Budowa i rozbudowa regionalnych zakładów zagospodarowania
odpadów, w tym takich elementów jak stacje przeładunkowe,
instalacje do odzysku (recyklingu), instalacje do
unieszkodliwiania
EE
Budowa i rozbudowa instalacji do odzysku odpadów
Rekultywacja nieczynnych i wyeksploatowanych składowisk
odpadów niebezpiecznych oraz innych niŜ niebezpieczne
Jednostka
ilość odpadów poddanych odzyskowi
oraz unieszkodliwionych
Mg/rok
EE
ilość odpadów poddanych odzyskowi
Mg/rok
EE
powierzchnia terenu odzyskanych
terenów zdegradowanych
ha
Budowa lub rozbudowa systemów selektywnego zbierania
odpadów
ilość odpadów zebranych selektywnie,
w tym odpady przekazane do odzysku
(w tym recyklingu)
Mg/rok
EE
Budowa, rozbudowa lub przebudowa kompostowni odpadów
EE
ilość odpadów poddanych odzyskowi
Mg/rok
Budowa, rozbudowa lub przebudowa spalarni odpadów innych
niŜ niebezpieczne
ilość odpadów innych niŜ
niebezpieczne poddanych odzyskowi
lub unieszkodliwieniu
Mg/rok
EE
ilość odpadów niebezpiecznych
poddanych odzyskowi lub
unieszkodliwieniu
Mg/rok
EE
Budowa, rozbudowa lub przebudowa pozostałych instalacji do
odzysku lub unieszkodliwiana odpadów niebezpiecznych oraz
innych niŜ niebezpieczne
20
Analiza finansowa ex post (1/4)
Analiza finansowa ex post sporządzana jest dla
beneficjenta / operatora infrastruktury wytworzonej w
ramach Projektu i obejmuje takie elementy jak:
Analiza Rachunku zysków i strat
Analiza Bilansu
Analiza Rachunku Przepływów PienięŜnych
Nie ma w zasadzie szczegółowych wytycznych dla analizy
finansowej ex post. Stosuje się powszechnie przyjęte
metody oceny kondycji finansowej podmiotów
gospodarczych – analiza wskaźnikowa.
21
Analiza finansowa ex post (2/4)
Cele analizy finansowej ex post to:
Ocena kondycji operatora/beneficjenta w aspekcie jego
zamierzeń inwestycyjnych (analiza wskaźnikowa);
Analiza kształtowania się istotnych parametrów,
wykorzystywanych następnie w analizie ex ante, np.
gotówkowa stopa podatku, wskaźniki rotacji KON;
Analiza moŜliwości zadłuŜania się badanego podmiotu;
Analiza charakterystyki przychodów i kosztów;
22
Analiza finansowa ex post (3/4)
Sprawozdanie finansowe składa się z:
wprowadzenia do sprawozdania finansowego (ogłaszane w Monitorze B)
bilansu (balance sheet),
rachunku zysków i strat (profit and loss account),
informacji dodatkowej, obejmującej wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe
informacje i objaśnienia (notes to the accounts).
Spółki akcyjne oraz przedsiębiorstwa, które w poprzedzającym roku obrotowym spełniły
przynajmniej
2 z 3 warunków:
a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej
co najmniej 2,5 mln EUR,
c) przychody netto ze sprzedaŜy towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy
stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 mln EUR,
sporządzają ponadto:
rachunek przepływów środków pienięŜnych,
zestawienie zmian w kapitale własnym.
23
Analiza finansowa ex post (4/4)
Pamiętać naleŜy, Ŝe:
Wielkości w bilansie odzwierciedlają wartość danego aktywa /
pasywa na dzień sporządzenia bilansu, łatwo więc o
manipulację lub błędną ocenę, mniejszy problem w przypadku
rachunku zysków i strat lub cash flow, tam są prezentowane
wielkości kumulatywne.
Nie wszystkie zobowiązania oraz ograniczenia dla dalszego
zwiększania kapitału obcego w przedsiębiorstwie są
uwidocznione w bilansie, przydatne moŜe się okazać
zapoznanie z umowami…
Zaobserwowane tendencje w analizie ex post mogą (choć nie
muszą) mieć powaŜne skutki dla przyszłej kondycji
przedsiębiorstwa.
Prawidłowe obliczenie wskaźników rotacji często wymaga
analizy składowych, uwzględnianych przy wyliczeniach.
24
Analiza finansowa projektu (1/18)
Analiza finansowa projektu obejmuje:
Analizę luki finansowej – celem jest kalkulacja
stopnia dofinansowania
Analizę efektywności projektu – celem jest ocena
efektywności / opłacalności finansowej inwestycji
oraz kapitału własnego (duŜe projekty, PPP).
25
Analiza finansowa projektu (2/18)
LUKA FINANSOWA
To część zdyskontowanego kosztu inwestycji, która nie jest
pokryta zdyskontowanym dochodem netto z projektu
Metoda „luki w finansowaniu”
jako podstawa obliczania dotacji
W przypadku projektów generujących dochód wydatki
kwalifikowane nie mogą przekraczać bieŜącej wartości
kosztu inwestycji pomniejszonej o bieŜącą wartość dochodu
netto z inwestycji w okresie referencyjnym właściwym dla
danej kategorii inwestycji” (art.55 ust. 2 Rozp. 1083/06)
26
Analiza finansowa projektu (3/18)
Dochód (przychód) Projektu to:
Jakakolwiek operacja obejmująca inwestycję w infrastrukturę,
korzystanie z której podlega opłatom ponoszonym bezpośrednio
przez korzystających* lub jakakolwiek operacja pociągająca za
sobą sprzedaŜ gruntów lub budynków, dzierŜawę gruntu lub
najem budynków, lub jakiekolwiek inne świadczenie odpłatnych
usług.
*np. dotacje operacyjne nie stanowią przychodów w rozumieniu
art. 55 ust.1 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006
27
Analiza finansowa projektu (4/18)
W Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1083/2006 wyróŜniono dwie
kategorie projektów generujących dochód:
Projekty, dla których istnieje moŜliwość obiektywnego
oszacowania dochodu z wyprzedzeniem (art. 55 ust.2).
Są to projekty generujące dochód, który moŜna oszacować
ex ante. Zastosowanie ma metoda luki finansowej.
Projekty, dla których nie istnieje moŜliwość obiektywnego
oszacowania dochodu z wyprzedzeniem (art. 55 ust.3).
Są to projekty generujące dochody, ale nie moŜna ich
obiektywnie oszacować ex ante (np. ze względu na
innowacyjny charakter). Zastosowanie ma stopa
dofinansowania określona dla danego działania. Projekty
takie muszą zostać objęte monitoringiem generowanego
dochodu.
28
Analiza finansowa projektu (5/18)
Cele analizy luki finansowej:
• Ustalenie tej części zdyskontowanego kosztu pierwotnej
inwestycji, która nie jest pokryta zdyskontowanym dochodem
netto z Projektu,
• Ustalenie optymalnego poziomu dofinansowania z funduszy
UE,
• Podstawa wyliczenia maksymalnej kwoty dotacji, wskazanej
następnie w umowie o dofinansowaniu.
29
Analiza finansowa projektu (6/18)
Wyłączenia ze stosowania metody luki:
Projekty podlegające zasadom pomocy publicznej, art. 55
ust. 6 Rozp. 1083,
NiezaleŜnie od formy pomocy publicznej (de minimis, pomoc
regionalna, sektorowa, …) zasad luki finansowej dla
projektów generujących dochód nie stosuje się.
Projekty dla których wsparcie związane jest z instrumentami
inŜynierii finansowej w rozumieniu art. 44 Rozp. Rady (WE)
nr 1083/2006 oraz sekcji 8 Rozp. Komisji (WE) 1828/2006.
Projekty, których całkowity koszt nie przekracza 1 mln EUR.
(Rozp. Rady (WE) nr 1341/2008)
30
Analiza finansowa projektu (7/18)
Niezbędnym do oszacowania luki finansowej jest zestawienie
przepływów pienięŜnych – wpływów i wypływów generowanych
przez projekt:
Pozycja WPŁYWY obejmować powinna:
wpływy z przychodów generowanych przez projekt
wartość rezydualną projektu na koniec okresu jego uŜytkowania
Pozycja WYPŁYWY obejmować powinna:
początkowe nakłady inwestycyjne
inwestycje odtworzeniowe
koszty działalności operacyjnej (bez amortyzacji)
31
Analiza finansowa projektu (8/18)
Plan inwestycyjny powinien być podzielony na dwie kategorie:
(1) inwestycje rozwojowe i modernizacyjne;
(2) inwestycje odtworzeniowe.
Struktura planu inwestycyjnego powinna być zatem następująca:
1. Inwestycje rozwojowe i modernizacyjne:
a) Projekt UE;
b) Inne inwestycje rozwojowe i modernizacyjne.
2. Inwestycje odtworzeniowe:
a) Inwestycje odtworzeniowe w ramach Projektu UE;
b) Inwestycje odtworzeniowe dotyczące innych inwestycji rozwojowych
i modernizacyjnych;
c) Inwestycje odtworzeniowe dla istniejącego majątku (poza Projektem UE).
Nakłady inwestycyjne Projektu UE (1.a) powinny zawierać rezerwę. Rezerwa
kwalifikuje się do finansowania w ramach POIiŚ, ale nie jest uwzględniania w kalkulacji
luki. Zatem ta kategoria wydatków powinna być wydzielona.
32
Analiza finansowa projektu (9/18)
W analizie luki finansowej Projektu stosuje się tzw. „model
róŜnicowy”
Idea modelu róŜnicowego polega na
skalkulowaniu
przepływów dla jednostki przy załoŜeniu prowadzenia
dotychczasowej działalności (bez realizacji Projektu –
WARIANT BAZOWY) i z uwzględnieniem przepływów
związanych z Projektem (WARIANT Z REALIZACJĄ
PROJEKTU)
Przepływy dla Projektu są róŜnicą wymienionych wyŜej
dwóch wariantów
33
Analiza finansowa projektu (10/18)
WARIANT PO REALIZACJI
WARIANT
PRZEPŁYWY
=
PROJEKTU
BAZOWY
PROJEKTU
WARIANT Z REALIZACJĄ
PROJEKTU
WARIANT BAZOWY
WPŁYWY
przychody
z dotychczasowej działalności
(liczby odbiorców);
związane z realizacją inwestycji
własnych;
z Projektu (nowi odbiorcy)
-
z dotychczasowej działalności
(liczby odbiorców);
związane z realizacją inwestycji
własnych
majątku dotychczasowego;
majątku z inwestycji własnych;
majątku z Projektu
majątku dotychczasowego;
majątku z inwestycji własnych
nakłady inwestycyjne
inwestycje własne jednostki;
nakłady Projektu
inwestycje własne jednostki
inwestycje odtworzeniowe
majątku dotychczasowego;
majątku z inwestycji własnych;
majątku z Projektu
majątku dotychczasowego;
majątku z inwestycji własnych
wartość rezydualna majątku na
koniec okresu jego uŜytkowania
=
WPŁYWY
PROJEKTU
=
WYPŁYWY
PROJEKTU
WYPŁYWY
koszty działalności operacyjnej
(bez amortyzacji)
dotychczasowe;
związane z realizacją inwestycji
własnych;
Projektu
-
dotychczasowe;
związane z realizacją inwestycji
własnych
34
Analiza finansowa projektu (11/18)
Kalkulacja przychodów Projektu:
• W analizie finansowej, w tym w analizie luki naleŜy stosować zasadę
‘zanieczyszczający płaci’. Jest ona jedną z głównych zasad wspólnotowej
polityki w zakresie środowiska naturalnego [art. 174 traktatu WE] i ma
zastosowanie na całym terytorium Wspólnoty.
• W praktyce wdroŜenie tej zasady oznacza stworzenie systemu opłat, w
którym pełne koszty zanieczyszczania środowiska i środków
zapobiegawczych przed zanieczyszczaniem środowiska byłyby ponoszone
przez tego, kto spowodował zanieczyszczenie.
• W obliczeniach naleŜy równieŜ wykorzystać ‘zasadę sprawiedliwości’
(przystępności cenowej), o której mowa w Rozporządzeniu ogólnym [art. 55
Rozp. 1083/2006].
• Ceny muszą spełniać ‘zasadę sprawiedliwości’, aby produkty lub usługi były
przystępne cenowo dla korzystających. Dla przykładu, naleŜy pamiętać, aby
poziom wydatków na gospodarkę wodno-ściekową/ odpadami nie
przewyŜszał 3% / 0,75% dochodu do dyspozycji gospodarstw domowych
(mierzonego medianą).
35
Analiza finansowa projektu (12/18)
Algorytm kalkulacji luki finansowej:
(1) Szacunek wartości bieŜącej przychodów netto (DNR) Wartość bieŜąca dochodów
kalkulowana jest jako suma zdyskontowanych przychodów oraz zdyskontowanej
wartości rezydualnej, pomniejszona o sumę zdyskontowanych kosztów operacyjnych.
(DIC) bazuje na przepływach przyrostowych oraz wartości bieŜącej nakładów
inwestycyjnych (bez rezerwy), obejmujących równieŜ inwestycje odtworzeniowe.
(2) Obliczenie wskaźnika luki finansowej przedsięwzięcia, liczonego jako stosunek
maksymalnego wydatku kwalifikowanego Max EE (gdzie Max EE = DIC – DNR) do
bieŜącej wartości nakładów inwestycyjnych DIC. Wskaźnik luki finansowej kalkuluje się
zatem na podstawie równania:
R = Max EE / DIC
(3) Kalkulacja kwoty decyzji DA, czyli kwoty, do której ma zastosowanie stopa
współfinansowania dla danej osi priorytetowej, liczona na podstawie równania:
DA = EC * R,
gdzie EC jest kosztem kwalifikowanym (liczonym z rezerwą)
(4) Określenie kwoty dotacji Unii Europejskiej:
Dotacja UE = DA * Max CRpa,
gdzie Max CRpa jest maksymalną stopą współfinansowania (85%)
36
Analiza finansowa projektu (13/18)
Przykład liczbowy kalkulacji luki:
Wartość bieŜąca przychodów netto (DNR)
Wartość bieŜąca nakładów inwestycyjnych (DIC)
Maksymalny wydatek kwalifikowany (Max EE)
(Max EE = DIC – DNR)
Wskaźnik luki finansowej przedsięwzięcia
(R = Max EE / DIC)
Kwota decyzji DA
DA = EC * R, gdzie
EC to koszt kwalifikowany
Maksymalna kwota dotacji UE
Dotacja UE = DA * Max CRpa, gdzie Max CRpa jest
maksymalną stopą współfinansowania (85%)
Ustalenie
udziału
dotacji
w
całkowitych
wydatkach
kwalifikowanych (efektywna stopa dofinansowania)
30 mln PLN
95 mln PLN
65 mln PLN
68,42%
68,420 mln PLN
100 mln PLN
58,157 mln PLN
58,16%
37
Analiza finansowa projektu (14/18)
Poziom luki finansowej:
R = Max EE / DIC
R = (DIC - DNR) / DIC
Nakłady inwestycyjne
(DIC)
NadwyŜka finansowa
(DNR)
Dyskonto
(k)
Amortyzacja + MarŜa zysku
Konsumpcja jedn.
Stawki amort.
Affordability [% DD]
JKC obecny
DD
CASH FLOW BENEFICJENTA / OPERATORA
38
Analiza finansowa projektu (15/18)
Analiza efektywności finansowej Projektu:
Przeprowadzana jest na podstawie przepływów
pienięŜnych Projektu
Analiza
efektywności
przeprowadzana
jest
dla
przepływów Projektu bez dofinansowania oraz z
uwzględnieniem dofinansowania z funduszy UE.
Analiza rentowności przed dofinansowaniem ma na celu
wykazanie, Ŝe dla utrzymania rentowności projektu
konieczne jest wsparcie zewnętrznymi środkami.
Analiza rentowności po dofinansowaniu jest weryfikacją
dobrze oszacowanej wielkości dotacji, która nie moŜe
przynosić nadmiernych korzyści projektodawcy.
39
Analiza finansowa projektu (16/18)
Od beneficjenta oczekuje się obliczenia dwóch
następujących wskaźników finansowych w celu
wykazania, Ŝe dotacja nie jest przeszacowana.
w wariancie bez i z dotacją: FRR/C i FNPV/C;
w wariancie z dotacją: FRR/K i FNPV/K (jedynie dla
projektów powyŜej 25 milionów EUR i w formule
PPP).
40
Analiza finansowa projektu (17/18)
Kategorie przepływów pienięŜnych branych pod uwagę w celu
wyliczenia wskaźników efektywności:
FNPV/C, FRR/C:
FNPV/K, FRR/K:
Przychody,
Wartość rezydualna,
Koszty operacyjne,
Zmiany w kapitale obrotowym netto,
Nakłady odtworzeniowe,
Nakłady inwestycyjne na realizację
projektu. (+ dotacja FNPV/c po dofin.).
Przychody,
Wartość rezydualna,
Koszty operacyjne,
Koszty finansowania,
Spłaty kredytów,
Krajowy wkład prywatny,
Krajowy wkład publiczny.
Uwaga: w kalkulacji FNPV/K oraz FRR/K nie bierze się pod uwagę wartości
dofinansowania z funduszy UE, gdyŜ celem ustalenia wartości FNPV/K i FRR/K jest
ustalenie zwrotu i wartości bieŜącej kapitału krajowego zainwestowanego w projekt.
41
Analiza finansowa projektu (18/18)
• Oczekiwane wartości wskaźników efektywności
FNPV/c
FRR/c
FNPV/c; FRR/c
po dofinansowaniu
FNPV/k
FRR/k
Wskaźnik
FNP/c powinien
być ujemny; FRR/c
moŜe być ujemna
(nie istnieć)
FNPV/C moŜe być
dodatni
0<FRR/c<k
FNPV/k moŜe być
dodatni
FRR/c<k
Rekomendacja
Wyłącznie wartość
ujemna uzasadnia
konieczność dotacji
Po uwzględnieniu
dotacji efektywność
Projektu powinna
być wyŜsza, ale nie
przekraczać stopy
dyskontowej
Nie powinna być
wyŜsza od przyjętej
stopy dyskontowej
– nadmierne
korzyści dla
beneficjenta
Interpretacja
42
Analiza trwałości (1/4)
1.
2.
Analiza płynności finansowej ma na celu ocenę
zdolności
podmiotu
odpowiedzialnego
za
eksploatację majątku wytworzonego w ramach
Projektu do generowania dodatnich sald gotówki w
całym badanym okresie; Stąd najwaŜniejszym
elementem analizy jest rachunek przepływów
pienięŜnych.
Analiza ponadto ma na celu prognozę całościowego
obrazu finansowego operatora / beneficjenta
(przychodów, kosztów, inwestycji, KON, przepływów
pienięŜnych), uwzględniającego zarówno działalność
dotychczasową, jak i zmiany wynikające z wdroŜenia
Projektu.
43
Analiza trwałości (2/4)
W stosunku do beneficjenta i operatora analiza powinna
potwierdzać, Ŝe:
w przypadku podmiotów publicznych objętych
ustawą o finansach publicznych stosunek długu do
dochodów ogółem nie przekracza 60%.
w przypadku spółek podlegających Kodeksowi
spółek handlowych, wskaźnik pokrycia obsługi długu
jest nie niŜszy niŜ 1,2 dla sektora oczyszczania
ścieków oraz1,5 dla sektora odpadów stałych.
W przypadku finansowania części projektu z kredytu
/ poŜyczki, Ŝe posiada zdolność kredytową =
zdolność do obsługi oraz do zabezpieczeń.
44
Analiza trwałości (3/4)
Prognoza przychodów:
Powinna uwzględniać prognozy dotyczące popytu na
usługi / produkty;
NaleŜy pamiętać o elastyczności cenowej i dochodowej
popytu;
Prognozy przychodów powinny być realne i wiarygodne;
Powinna uwzględniać wszystkie efekty wdroŜenia projektu –
„efekt kanibalizmu”;
Cena powinna zostać skalkulowana w oparciu o pełne
pokrycie kosztów – zasada „zanieczyszczający płaci” oraz
uwzględniać szczegółowe regulacje prawne, np. taryfa za
zbiorowe zaopatrzenie w wodę; (inaczej niŜ w metodzie luki
finans.)
Przychody prezentowane są w wartościach netto.
45
Analiza trwałości (4/4)
Prognoza kosztów:
Powinna bazować na obecnym układzie kosztowym;
Powinna uwzględniać podział kosztów na zmienne oraz
stałe;
Powinna odzwierciedlać realne zmiany cen jednostkowych
zakupu;
Koszty energii powinny bazować na prognozowanym
zapotrzebowaniu nowopowstałych obiektów na energię (w
jednostkach fizycznych), natomiast obecnych obiektów na
dotychczasowym zapotrzebowaniu na energię z
uwzględnieniem ewentualnych zmian;
Koszty amortyzacji powinny bazować na planie
amortyzacji
46
Analiza ryzyka – analiza wraŜliwości (1/6)
„Inwestycja to bieŜące wyrzeczenie
dla przyszłych korzyści. Ale teraźniejszość
jest względnie dobrze znana, podczas, gdy
przyszłość jest zawsze tajemnicą.
Inwestycja jest zatem wyrzeczeniem się
pewnego dla niepewnych korzyści”*
*J. Hirshleifer, Investment Decisions under Uncertainity – Choice Theoretic
Approaches, The Quarterly Journal of Economics vol. 74, 1965, no. 4.
47
Analiza ryzyka – analiza wraŜliwości (2/6)
W roku 1921 F.H. Knight opublikował swoją koncepcję
niepewności mierzalnej i niemierzalnej gdzie pierwszą
nazwał ryzykiem, a drugą niepewnością sensu stricto.
Niepewność oznacza moŜliwość odchyleń od stanu
oczekiwanego, której nie moŜna zmierzyć, poniewaŜ nie
moŜna zastosować rachunku prawdopodobieństwa.
Ryzyko jest równieŜ moŜliwością odchyleń od stanu
oczekiwanego, ale moŜna je wyrazić
prawdopodobieństwem.
Ryzyko jest definiowane jako odchylenie od wartości
oczekiwanej.
48
Analiza ryzyka – analiza wraŜliwości (3/6)
Jedną z najpopularniejszych metod stosowanych w kraju i za
granicą jest analiza wraŜliwości:
Analiza wraŜliwości jest to prosta technika analityczna, która
polega na badaniu wpływu zmian, jakie mogą wystąpić w
przyszłości w kształtowaniu się kluczowych zmiennych projektu
inwestycyjnego wpływających na jego opłacalność. polegającą
na dokonywaniu korekt poprzez uwzględnianie narzutów
procentowych
wybranych
parametrów
i
zmiennych
wykorzystywanych w metodach oceny opłacalności projektów
inwestycyjnych.
Analiza wraŜliwości moŜe być wykorzystywana dla wszystkich
metod
bezwzględnej
oceny
opłacalności
projektów
inwestycyjnych.
49
Analiza ryzyka – analiza wraŜliwości (4/6)
Analiza wraŜliwości jest rekomendowaną techniką analizy ryzyka w
projektach aplikujących w ramach POIiŚ.
Analiza wraŜliwości i ryzyka dla inwestycji finansowanych z dotacji powinna
być wykonana w odniesieniu do analizy trwałości finansowej. W
rzeczywistości z punktu widzenia podmiotu zarządzającego dotacjami
jedyne istotne ryzyko, to utrata płynności finansowej (uwaga: Wniosek –
zmiany FNPV).
Analiza wraŜliwości ma na celu wskazanie krytycznych zmiennych.
Dokonuje się tego poprzez pozwolenie zmiennym na wahania według
określonej procentowo zmiany i obserwowanie wahań w przepływach
pienięŜnych. Jednorazowo wahaniom powinna ulegać tylko jedna zmienna.
NaleŜy zidentyfikować i omówić róŜne czynniki ryzyka, uzasadnić, które z
nich są istotne i przeliczyć model uwzględniając poszczególne scenariusze
makroekonomiczne (co oznacza, Ŝe model powinien być zastosowany 10
razy, tzn. dla 5 czynników ryzyka pomnoŜonych przez 2 scenariusze
makroekonomiczne – podstawowy i pesymistyczny). Zmiany wartości tych
czynników powinny być oparte na znajomości sektora i lokalnych warunków
rynkowych.
50
Analiza ryzyka – analiza wraŜliwości (5/6)
Badanie 15 - 25-letnich przepływów pienięŜnych w analizie ryzyka jest
bezzasadne. Wystarczające będą wyniki dla okresu wdraŜania projektu oraz
pięciu lat eksploatacji – w rzeczywistości jest to zwykle okres, w którym
taryfy są najwyŜsze, gdyŜ kończy się okres karencji w spłacie poŜyczki
i są wyŜsze koszty eksploatacyjne.
Ocena wpływu, jaki wywiera procentowa zmiana zmiennej na wskaźniki
efektywności projektu nie mówi nic o prawdopodobieństwie zaistnienia tej
zmiany. Analiza ryzyka ma właśnie na celu przypisanie krytycznym
zmiennym właściwego rozkładu prawdopodobieństwa, dzięki czemu moŜna
oszacować rozkład prawdopodobieństwa dla wskaźników efektywności.
NaleŜy zwrócić uwagę na fakt, iŜ analiza wraŜliwości jest zawsze moŜliwa
do przeprowadzenia, czego z kolei nie moŜna powiedzieć o analizie ryzyka.
W niektórych przypadkach (np. brak historycznych danych na temat
podobnych projektów) sformułowanie prawidłowych wniosków co do
rozkładu prawdopodobieństwa krytycznych zmiennych moŜe się okazać
trudne. W takich przypadkach naleŜy sporządzić przynajmniej jakościową
ocenę ryzyka, aby podeprzeć wyniki analizy wraŜliwości.
51
Analiza ryzyka – analiza wraŜliwości (6/6)
Zatem jakościowa analiza ryzyka powinna być przeprowadzona wtedy,
kiedy nie ma wystarczających informacji do wykonania analizy ilościowej
(kiedy potrzebna
byłaby
wiedza
dotycząca
typów
rozkładów
prawdopodobieństwa róŜnych czynników ryzyka i parametrów tych
rozkładów, takich jak średnia, odchylenie standardowe, itp.). W analizie
jakościowej naleŜy wskazać prawdopodobieństwo faktycznego wystąpienia
danego ryzyka poprzez przypisanie do niego jednej z trzech kategorii
prawdopodobieństwa: niskiego, średniego, wysokiego. Następnie naleŜy
opisać okoliczności, jakie przyczyniłyby się do wystąpienia takiej sytuacji.
Zaleca się wykorzystanie następującej tabeli:.
Ryzyko
Lp.
1
10% spadek popytu na usługi w ciągu 2 lat po zakończeniu
realizacji projektu
2
5% spadek taryf w ciągu 2 lat po zakończeniu realizacji
projektu
5
Inne istotne czynniki...
Prawdopodobieństwo
H – wysokie
M – średnie
S – niskie
Komentarz /
Uwagi
52
Analiza kosztów i korzyści (1/2)
Analiza ekonomiczna:
Jest podstawą odrzucenia lub zaakceptowania projektu
Jest sporządzana z punktu widzenia społeczeństwa
DuŜe projekty – pełna analiza, wraz z wyceną (> 25
mln EUR)
Małe projekty – tylko ilościowa i jakościowa
Kolejność: jest uzupełnieniem dla analizy finansowej
Konieczność ujęcia kosztów i korzyści społecznych:
Przedsięwzięcia uŜyteczności publicznej są często
nieopłacalne
Przedsięwzięcia mogą być szkodliwe/uciąŜliwe
53
Analiza kosztów i korzyści (2/3)
Przychody = przychody ze sprzedaŜy + amortyzacja +
wartość rezydualna + korzyści społeczne
Koszty = koszty inwestycyjne + koszty operacyjne +
koszty społeczne
Saldo przepływów róŜnicą pomiędzy przychodami i
kosztami
Na tej podstawie obliczamy wskaźniki projektu:
Zdyskontowane przepływy pienięŜne (ENPV)
Stopa zwrotu (ERR)
Stosunek zdyskontowanych korzyści do
zdyskontowanych kosztów B/C
54