komu potrzebny jest csr?

CSR jako fundament strategii zarządczej.
Cele i narzędzia przedsiębiorstwa społecznie
odpowiedzialnego.
spotkanie w ramach projektu:
„Wielkopolski Klub CSR – budowanie platformy promocji i wymiany doświadczeń CSR w Wielkopolsce”
współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Poznań, 30 maja 2011 r.
CSR jako fundament strategii zarządczej.
Cele i narzędzia przedsiębiorstwa społecznie
odpowiedzialnego.
dr Przemysław Rotengruber
Zakład Etyki Gospodarczej UAM w Poznaniu
Polskie Stowarzyszenie Etyki Gospodarczej
1. Czy CSR jest synonimem zaufania?
Tytułem przypomnienia.
Walka jako alternatywa współpracy długofalowej rywali gospodarczych
(klasyfikacja M. Sułka)
- CSR jako kompromis zakładający połączenie gospodarczego pryncypium
powierniczości ze społecznym nakazem służby (bądź dobroczynności)
- CSR jako strategia elastyczna: komponent PR, marketingu społecznego,
postulatu integralności we współzawodnictwie
- problem pomiaru korzyści ekonomicznych wynikających z postępowania
zgodnego z regułami CSR (Zapowiedź rozstrzygnięć finalnych)
2. Konsekwencja jako warunek
implementacji postulatu CSR.
- argumenty teoretyków gier
(K. Arrow, J. Stiglitz)
„Konsekwencją różnego usytuowania uczestników złożonego przedsięwzięcia
gospodarczego, poza ich nieporównywalnym dostępem do wiedzy o
możliwościach efektywnego alokowania zasobów, są ograniczenia związane z ich
umiejętnością interpretacji (nominalnie) osiągalnych danych, oraz ich faktyczna
niezdolność reagowania na zmiany w sposób zgodny z ich własnym interesem.”
(P. Rotengruber, Perspektywy społecznego porozumienia. Pragmatyka dyskursu
władzy. Wyd UAM, Poznań 2006 s. 8; por. K. Arrow, Eseje z teorii ryzyka. Przeł. B.
Samojlik, PWN, Warszawa 1979; oraz: K. Arrow, Granice ryzyka. Przeł. A. Erlich,
PWN, Warszawa 1985, s. 25-52; oraz: J. Stiglitz, Globalizacja. Przeł. H.
Simbierowicz, PWN, Warszawa 2004, s. 7-12, 60, 78)
- skutki utrzymywania się zatorów poznawczych według
E. Hankissa - dylemat społeczny, pułapka społeczna
Hankiss objaśnia, iż: dylemat społeczny to sytuacja decyzyjna, „w której
stojące naprzeciwko siebie strony, starając się doprowadzić do
optymalnego urzeczywistnienia własnych interesów, w rezultacie
wychodzą na tym, zarówno każda z osobna, jak i obie razem, gorzej, niż
gdyby interesy te ze sobą uzgodniły”; podczas gdy pułapka społeczna
jest „(…) błędnym, nie kontrolowanym przez społeczeństwo
automatyzmem, który wytworzył się w wyniku złego, samolubnego
rozwiązywania dylematu społecznego i który prowadzi do rezultatu
sprzecznego z zamiarem podejmujących decyzję (...).” (E. Hankiss,
Pułapki społeczne. Przeł. T. Kulisiewicz, Wiedza Powszechna, Warszawa
1986. s. 7)
Hankiss głosi, iż:
„Dotychczas jednolity, ściśle spójny system instytucji porozrywał się, pojawiły się rysy
i pęknięcia: rozdzielające w pionie instytucje różnych szczebli, zaś w poziomie instytucje
centralne od lokalnych, poszczególne przedsiębiorstwa od siebie itp. Przy usuwaniu tych wyrw
miały być pomocne dwa nowe mechanizmy (które zarazem powiększały i pogłębiały
wspomniane wyrwy w systemie instytucji). Jednym z nich jest rynek – zespół jawnych,
częściowo ukrytych i całkowicie ukrytych mechanizmów rynkowych oraz mechanizmów
wymiany, pośredniczący już dziś w dużej mierze między poszczególnymi przedsiębiorstwami,
między producentami a konsumentami, a także w formie szaro- lub czarnorynkowej i nadziei
uzyskania wzajemnych korzyści – między instytucjami podrzędnymi a nadrzędnymi. Drugim
takim mechanizmem pośredniczącym jest szeroko rozbudowany system zależności
personalnych, które w pionie i w poziomie oplatają nasze życie gospodarcze i społeczne gęstą
siecią. (E. Hankiss, Pułapki społeczne. Op. cit. 109-110)
3. Integracja zatrudnionych
- Malejąca użyteczność krańcowa otrzymywanych nagród wg G. C. Homansa
Zdaniem Homansa, użyteczność krańcowa dóbr otrzymywanych z
tytułu udziału w określonym przedsięwzięciu społecznym spada,
podczas gdy koszty ich zdobycia (w najlepszym razie) utrzymują się
na tym samym poziomie. (G. C. Homans, Social Behavior. Its
Elementary Forms. New York, 1961 s. 39-45; por. P. Rotengruber,
Perspektywy społecznego porozumienia. Pragmatyka dyskursu
władzy. Wyd UAM, Poznań 2006 s. 92)
- pojęcie równości złożonej M. Walzera
„(…) sprawiedliwość domaga się by dystrybucja różnego typu dóbr
społecznych przebiegała ze względu na odmienne priorytety i za
pomocą różnych procedur (…) nie istnieje nic co w sposób immanentny
określałoby społeczne dobra czyniąc określone sposoby ich dystrybucji
sprawiedliwymi bądź niesprawiedliwymi. Jest raczej tak, że uczciwość
dotycząca praktyki dystrybucyjnej zależy od dominującej, w określonej
wspólnocie, koncepcji istotnych dóbr społecznych. (...).” (A. Ferrara,
„Universalisms: Procedural, Contexualist and Prudential” s. 14 w:
Universalis vs. Communitarianism; edited by David Rasmussen MIT
Press 1990, s. 20; M. Walzer, Spheres of Justice: A Defense of Pluralism
and Equality, Basic Books, New York 1983)
- od R. Owena do J. Lincolna. Diagnoza E.
Fromma
(E. Fromm, Zdrowe społeczeństwo.
PIW, Warszawa 1996)
PROPONOWANE NARZĘDZIA:
A/ Pomocnicze zestawy wartości R. Mertona
„System jest w pewnym stopniu ustabilizowany o ile
struktura kulturowa obdarza prestiżem alternatywy,
struktura społeczna zaś dostarcza do nich dostęp.
Potencjalni dewianci mogą nadal pozostawać
konformistami ze względu na owe pomocnicze zespoły
wartości.” (R. K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura
społeczna. PWN, Warszawa 1982, s. 221
B/ Compliance Management (definicja A. Dylus)
Zdaniem A. Dylus: „(…) przedmiotem compliance jest przestrzeganie wszystkich
prawnych nakazów i zakazów, także zaleconych reguł dobrych obyczajów, których
adresatem jest przedsiębiorstwo. Celem tych zabiegów jest uniknięcie sankcji za
naruszanie norm prawnych, na przykład w postaci grzywny, odszkodowania za
wyrządzone szkody czy innych kar finansowych. Chodzi też o wyeliminowanie
ryzyka cofnięcia zezwolenia na prowadzenie określonej działalności, wycofania
jakiegoś produktu z obiegu lub niedopuszczenia go do sprzedaży, czy wreszcie
utraty dobrego imienia”. (A. Dylus, Compliance-Management. Charakterystyka i
warunki powodzenia. W: W. Gasparski, J. Jabłońska-Bonca (red.),Biznes, prawo,
etyka. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne dla Akademii Leona
Koźmińskiego, Warszawa 2009, s.69)
4. Rynkowy wizerunek firmy
- zaufanie jako warunek powodzenia przedsięwzięcia gospodarczego
(dysonans poznawczy, cykl życia produktu)
- historia ruchów konsumenckich.
Propozycja A. Lewickiej-Strzałeckiej
Konsumeryzm spółdzielczy zapoczątkowany w 1844 roku w
Rochdale.„Wszyscy członkowie spółdzielni – objaśnia Lewicka-Strzałecka - byli
jednocześnie przedsiębiorcami i konsumentami, a więc wszyscy byli
zainteresowani jej efektywnością jako przedsiębiorstwa i jednocześnie
korzystnymi warunkami, na jakich mogli nabywać towary”. Dziś zrzesza się w
ten sposób 700 milionów spółdzielców działających w 100 krajach. (A.
Lewicka-Strzałecka, Odpowiedzialność moralna w życiu gospodarczym, IFiS
PAN, Warszawa 2006, s. 143-146)
Konsumeryzm społeczny zwracający się przeciwko nieuczciwości wielkich
przedsiębiorstw i współpracujących z nimi sieci dystrybucyjnych. 1927 rok
– publikacja bestseller Your Money’s Worth Chase’a, Stuarta i Tchlinka;
powołanie do życia przez Schlinka w 1928 roku organizacji Consumer
Research Inc., zajmującej się badaniami rynku i informowaniem
konsumentów o ich wynikach; wyodrębnienie się w 1936 roku Consumers
Union (założonej przez grupę działaczy wcześniej reprezentujących
Consumer Research).
Konsumeryzm krytyczny kojarzony z opublikowaną w 1965 roku książką
Ralpha Nadera zatytułowanej Unsafe at any Speed. podejmuje krytykę
amerykańskich koncernów samochodowych za ignorowanie wymogu
bezpieczeństwa produktu w imię spodziewanych zysków.
Konsumeryzm etyczny reprezentowany przez rozproszone ruchy
społeczne. Ich wspólną cechą jest to, że: „(…) próbują uświadomić
ludziom globalne konsekwencje zachodniego wzoru konsumpcji,
zwrócić uwagę na warunki, w jakich wytwarzane są produkty, w
szczególności ciężkie warunki życia i pracy robotników w Trzecim
Świecie.
Konsumeryzm zielony – formuła najogólniejsza: „(…) inicjuje debatę, której
efektem są takie dokumenty jak przygotowany w 1972 roku dla Klubu
Rzymskiego raport zatytułowany Granice wzrostu, w 1987 roku raport
Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju zatytułowany Nasza wspólna
przyszłość, czy Zrównoważony rozwój jako temat przewodni Szczytu Ziemi
zorganizowanego w Johannesburgu w 2002 roku. (A. Lewicka-Strzałecka,
Odpowiedzialność moralna w życiu gospodarczym. op. cit. s. 143-146; por.
U. Beck, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Wyd.
SCHOLAR, Warszawa 2002, s. 20-29, 47, 167-205)
PROPONOWANE NARZĘDZIA:
- reguły marketingu społecznego
- doktryna zrównoważonego rozwoju
„Rozwój zrównoważony jest procesem ciągłym, a nie przedsięwzięciem o ściśle
określonych warunkach brzegowych, trybie realizacji i zdefiniowanych celach.
Warunkiem koniecznym takiego rozwoju jest ciągłe równoważenie jego trzech
bazowych wymiarów, tzn. wymiaru ekonomicznego, wymiaru ekologicznego i
wymiaru społecznego. Jakiekolwiek osłabienie lub wzmocnienie jednego wymiaru
kosztem innych musi w efekcie prowadzić do kryzysów we wszystkich trzech
wymiarach. Wynika stąd też, że ten rodzaj rozwoju poddawany będzie wpływowi
nieznanych i niemożliwych obecnie do przewidzenia zmian warunków
zewnętrznych i wewnętrznych”. (Strategia zrównoważonego rozwoju Polski do
roku 2025,
5. Partnerstwo strategiczne
- geneza procesu według M. Webera
(M. Weber, Etyka protestancka a duch kapitalizmu, Wyd.
TEST, Lublin 1994)
-więzi partnerskie jako warunek sprawnego
zarządzania przedsiębiorstwem (problem
„wąskiego gardła”)
- Ph. Kotler, Marketing, Gebethner & Ska,
Warszawa 1994 s. 68
PROPONOWANE NARZĘDZIE:
- Corporate Governance - program służący stopniowemu rozciąganiu
procedur decyzyjno-kontrolnych stosowanych przez przedsiębiorstwo na
podmioty zewnętrzne, z którymi chce ono współdziałać, bądź wobec
których zamierza zachować transparentność. Konsekwentne wdrażanie
formuły ładu korporacyjnego ma doprowadzić do sytuacji, w której strony
dialogu wspólnie podejmowały będą wysiłek ustalania tego, jak cele
gospodarcze łączyć ze zobowiązaniami społecznymi.
(Zob. np. W. Gasparski, Wykłady z etyki biznesu. Wyd. WSPiZ im. L.
Koźmińskiego, Warszawa 2004, s, 413-429; P. Rotengruber, Dialogowe
podstawy etyki gospodarczej. Wyd. UAM w Poznaniu, w druku, s. 278)