Filozofia języka /wykład monograficzny

Filozofia języka
podstawowe pojęcia,
teorie i ograniczenia
1
2
3
Frege
Saussure
Brentano
Koło Wiedeńskie
Lingwistyka
fenomenologia
Wittgenstein
Strukturalizm
Husserl
Lévi-Strauss
Lacan
Foucault
Heidegger
Russell
Whitehead
Filozofia
języka
potocznego
egzystencjalizm
np. Austin, Grice
Semiologia
Barthes
dekonstruktywizm
Możliwe ścieżki filozoficznego badania języka
Namysł nad problemami związanymi z językiem:
jego statusem, funkcją, budową, miejscem w
rozważaniach filozoficznych, rolą poznawczą.
Filozofię języka można traktować jako:
wyspecjalizowaną gałąź epistemologii,
podstawowy dział filozofii, w ramach
którego odpowiadamy na kluczowe
pytania
metafizyczne,
dział filozoficznego namysłu, w którym
podejmujemy problemy związane z
językiem w określonej tradycji.
Czym jest filozofia języka?
Dwie ścieżki prowadzenia badań:
1. Logiczna:
język da się opisać ze ścisłością
przysługującą naukom dedukcyjnym, jest
dającym się sformalizować systemem
znaków.
2. Pragmatyczna:
język jest używanym codziennie naturalnym
ludzkim narzędziem,
rozmaicie powiązanym
z innymi dziedzinami życia.
Miejsce pośród działów filozofii?
Filozofię języka
jako odrębny
dział filozofii
możemy
wyróżnić, kiedy
odrzucimy
poniższe
przekonania
tradycyjnej
filozofii:
Język jest „przezroczystym”
zwierciadłem
pośredniczącym biernie
pomiędzy myślą (intelektem,
podmiotem) a światem.
Język nie ma
najmniejszego wpływu na
sposób, w jaki podmiot
poznaje świat.
Język daje się całkowicie
podporządkować
poznającemu podmiotowi.
Język nie może być przedmiotem
odrębnych i autonomicznych
badań filozofii, w oderwaniu od
rozstrzygnięć metafizycznych na
przykład.
Sposób formułowania problemów w
filozofii nie ma większego
znaczenia dla jej rozstrzygnięć, a
namysł metafilozoficzny nie
jest istotnym zadaniem teorii
filozoficznych.
Status ontologiczny języka
współczesna wersja
sporu esencjalizm
antyesencjalizm
naturalizacja
problematyki
Wybrane problemy
Pojęcie znaczenia i teorie znaczenia
kryteria identyczności znaczenia,
relacja między prawdą a znaczeniem,
rozumieniem, weyryfikacją,
nastawienia sądzeniowe
wiedzy propozycjonalnej,
relacja między sądem a zdaniem,
problem radykalnej interpretacji,
spór holizm/atomizm,
rola metafory
Wybrane problemy
Pojęcie odniesienia i jego funkcja w
ujmowaniu realizmu
realizm semantyczny vs. antyrealizm
semantyczny,
teorie prawdy i ich konsekwencje,
problem analityczności i
synonimiczności, obiektywność
znaczenia a kwestia reguł,
niezdeterminowanie przekładu
Kontekst szerszy: kulturowe funkcje
języka
Wybrane problemy
Skąd się wziął?
The Linguistic
Turn. Essays in
Philosophical
Method +
wprowadzenia z
1965, z 1975 i z
1990 roku
Filozofię języka (tzw. filozofię
lingwistyczną) należałoby
zaliczyć do tak zwanych
wielkich er w historii filozofii,
biorąc pod uwagę zakres i
rozległość filozoficznych wyzwań,
jakie zostały w niej
przedsięwzięte.
(wprowadzenie z 1965 roku)
Czym jest zwrot lingwistyczny?
Filozofowie nie
prowadzą badań
empirycznych, nie
wyprowadzają
wniosków z
oczywistych prawd
apriorycznych,
jedynym, co mogą w
sposób uzasadniony
robić jest analiza
języka.
Filozoficzne rozprawianie o świecie
odczytywano jako de facto mówienie o
języku, który nadawałby się do
opisania tego świata.
 Niezgoda na rozumienie filozofii jako
dziedziny, w której rozwiązywać należy
problemy tradycyjnie wypływające z
pewnych przekonań potocznych.
 Neopozytywiści dali nadzieję na to, że
przy pewnym rozumieniu, filozofia
mogła być naukowa.

Spór o status filozofii
Podstawowa teza zwrotu
językowego
Pytania filozoficzne
muszą zostać
sprowadzone do
pytań dotyczących
języka.
Alfred Ayer
Rudolf Carnap
1 OBÓZ: Entuzjaści języka idealnego:
Zadaniem języka idealnego nie
jest objaśnienie pojęć
występujących w potocznym
użyciu, ale zastąpienie ich
stosownymi pojęciami
wypracowanymi w tym języku
(bardziej precyzyjnymi, zgodnymi
z prawidłami logiki, spójnymi etc.).
2 OBÓZ: Entuzjaści języka
potocznego
Sprawdzenie czy obecność
stosowanych w filozofii pojęć
daje się uzasadnić ich
użyciem w języku
potocznym.
Znaleźć sposób, dzięki któremu
mogłoby dojść do porozumienia
między filozofami.
Ponieważ do tej pory, ani spory
poznawcze ani spory
metafizyczne nie przyniosły
takiego rezultatu, zaczęto
pokładać nadzieję w metodzie
analizy językowej.
Podstawowy cel filozoficzny
Dwa obozy
filozofów
języka.
Problem
analityczności.
Rozumienie
potocznego
użycia języka.
Czy się udało?
przeprowadzić filozoficznych poprawek w
myśleniu krytykowanych filozofów.
 pokazać czym są zdania bezsensowne,
i jakimi należy je zastąpić,
 pokazać dlaczego język idealny
bardziej nadaje się do rozwiązywania
problemów filozoficznych,
 pokazać jakie jest właściwe użycie
języka potocznego,
 czym dokładnie jest i z czego
jednoznacznie wynika pojęciowe
pomieszanie i nieścisłości.
Nie udało się …
Nie ma już
podstaw, by
uważać, że
język, jest
najważniejszy
dla filozofii, choć
jest on ważny
jako jeden z
przedmiotów
badań.
komentarz z lat 70-tych
Nie ma czegoś takiego jak
problemy filozofii w ogóle,
które dałyby się określić,
poza kontekstem
historycznym, kulturowym,
czy tym związanym z
teorią, jaką się formułuje.
Dotyczy to także w
szczególności problemów
filozofii języka oraz metody
językowej (lingwistycznej).
komentarz z lat 90-tych
Filozofia języka niezaprzeczalnie odegrała
istotną rolę w kształtowaniu się teorii
filozoficznych XX wieku.
 Zaznaczyła swoją obecność jako mocno
rozpowszechniony nurt z własną
metodologią i postawionymi jasno celami.

Ocena filozofii języka
 Opisano
siatkę skomplikowanych
pojęć, a przede wszystkim
skonstruowano specyficzny sposób
myślenia o uprawianiu filozofii.
 Przeformułowano dotychczasowe
problemy filozoficzne na nową
modłę, postawiono nowe, obiecano
rozwiązać epistemologiczne i
metafizyczne spory dzielące filozofów
od tyle lat.
Ocena filozofii języka
Obiekty abstrakcyjne
Nabywanie języka (akwizycja językowa, argument z akwizycji)
Teorie referencji (przyczynowa)
Znaczenie, treść (teorie treści), charakter, sens semantyka oparta na intencji
Spójność, koherencja
naturalne vs. nienaturalne znaczenie
Kompozycjonalność (składalność)
Kontekst
język prywatny
rodzaje naturalne
Konwencja
interpretacja
nośniki prawdziwości
De dicto, de re sensy
prawo wyłączonego środka
Deflacyjny, inflacyjny, redundancyjny zasada dwuwartościowości
Denotowanie a nazywanie
superweniencja
użycie
Problem dysjunkcji
mit muzeum (semantyczny irrealizm) normatywność znaczenia
Epistemiczny, epistemiczność
Typy/egzemplarze
Własności istotne (esencjonalne)
holizm
język mentaleski (myśli) sąd logiczny (propozycja)
Intensja / ekstensja
synonimiczność bodźcowa
Eksternalizm / internalizm
argument manifestacyjny Zasada Życzliwości
Realizm, antyrealizm
platonizm język publiczny
wartość semantyczna
Fakty
fizykalizm
Języki pierwszego rzędu, język przedmiotowy, metajęzyk
radykalna (pierwotna) interpretacja
Zagadka Fregego
radykalny (pierwotny) przekład
Teorie znaczenia: pełnokrwiste, umiarkowane, warunkowoprawdziwościowe, weryfikacyjne, justyfikacyjne
Wyrażenia indeksowe
performatywy / konstatacje
Intencjonalność
akty lokucyjne, illokucyjne, perlokucyjne
S z a l e ń s t w o
p o j ę c i o w e