RODZIC I NAUCZYCIEL, JAKO NAJWAŻNIEJSZE OGNIWO OSIĄGANIU SUKCESÓW WYCHOWAWCZYCH MAŁEGO DZIECKA W Pierwszym etapem, a równocześnie miejscem, w którym rozpoczyna się proces wychowania jest dom rodzinny. To tutaj dziecko poszukuje wzorców, by potem kierować się nimi w dorosłym życiu, to tutaj szuka swojej tożsamości. Rodzina wraz z dokonującymi się przemianami ulega w prawdzie przeobrażeniom, jednak nadal spełnia swoją podstawową funkcję rozwojowowychowawczą. Jest odpowiedzialna za rozwój i opiekę dziecka. Każdy rodzic chciałby, żeby jego dziecko zachowywało się w sposób społecznie akceptowany. Jeżeli podopieczny rozwija się prawidłowo, można zastosować w wychowaniu system nakazów i zakazów, ale tak, aby były one dostosowane do wieku młodego człowieka. Dzieci funkcjonują w ten sposób, że zawsze dążą do tego, aby zadowolić swoich rodziców i zdobyć ich aprobatę. Mądry rodzic potrafi to wykorzystać w procesie wychowania. Zadowolenie i aprobata okazywane dziecku, gdy dobrze się zachowuje, powodują, że chce ono je powtarzać. Dezaprobata okazywana za każdym razem, gdy dziecko zachowuje się w sposób przez nas nieakceptowany, pozwala na wyeliminowanie zachowań ryzykownych. Małe dziecko, które np. próbuje ciągnąć psa za ogon jest w stanie zrozumieć i zareagować na ostro powiedziany zwrot „ Nie wolno !” tylko wtedy, gdy rodzic jest opanowany i spokojny. Gdy krzyczy, można przypuszczać, że nie osiągnie zamierzonego celu w postaci zmiany zachowania u dziecka. Korygowanie niewłaściwych zachowań musi być dla dziecka jednoznaczne, zrozumiałe i nie wywoływać poczucia krzywdy. Nie może ono ani przez chwilę wątpić w fakt, że jest kochane, a rodzice mają dobre intencje. W rzeczywistości jest tak, że każda rodzina ma inne wymagania względem dzieci. Jedni rodzice dają dużą dozę swobody, podczas gdy inni – ściśle kontrolują postępowanie dziecka. Jednak to rodzice odpowiadają za ustalenie zasad panujących w rodzinie. Niewłaściwe postawy rodzicielskie wywierają szkodliwy wpływ na rozwój osobowości dziecka. Stanowią zazwyczaj przyczynę zaburzeń w jego zachowaniu i nerwic. Mogą być przyczyną uległości, braku samodzielności, uzależnieniu od matki, braku wiary w siebie, lękliwości. Mogą powodować niestałość uczuć, kapryśność, hamować rozwój uczuć wyższych, wywoływać agresywność i negatywizm. 1 Konsekwencją takich postaw bywa też władczość dziecka, kłamliwość, zarozumiałość, egoizm, uleganie zazdrości, niechęć do nawiązywania kontaktów z innymi, itp. Właściwe postawy rodzicielskie mają ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka, a tym samym dla kształtowania jego osobowości. Rozbudzają ufność do otoczenia, wiarę dziecka we własne siły, potrzebę współdziałania z innymi i okazywania uczuć. Wywierają także korzystny wpływ na rozwój jego samodzielności, inicjatywy w dążeniu do poznawania otaczającego świata. Wychowanie winno mieć zawsze na względzie dobro dziecka, prawidłowy rozwój jego osobowości i charakteru, a to może się w nim dokonywać tylko w oparciu o zasadę stałości i konsekwencji w postępowaniu z nim. Dziecko łatwo ulega swoim zachciankom, żyje przeważnie impulsami i popędami, i tylko konsekwentnie stawiane mu wymagania, dopilnowanie, by one właściwie były spełnione, pomagają mu w kształtowaniu dobrych przyzwyczajeń, woli i postaw społecznych. Takie dziecko wie, czego chcą od niego wychowawcy, łatwo dochodzi do poznania i przyjęcia zasad społecznych i moralnych. Nie bez znaczenia w procesie wychowawczym jest współpraca rodziny z nauczycielami przedszkola, do którego dziecko uczęszcza. Przedszkole to instytucja wspomagająca i wspierająca rodziców lub opiekunów w wychowaniu ich dzieci. Funkcja wychowawcza przedszkola to priorytetowa funkcja we współcześnie zreformowanej placówce oświatowej. To pierwsze ogniwo edukacji wzajemnego współżycia w grupie rówieśniczej, to nauka relacji, zasad, ról, jakie pełnią poszczególni członkowie małej społeczności. Łączenie aspektów kształcenia umiejętności, zdobywania wiedzy i wychowania są wymiarem pracy każdego nauczyciela wychowawcy, a realizowane zadania wytyczone przez Podstawę Programową wzajemnie się równoważą. W pracy wychowawczej kluczową rolę odgrywa wzór osoby nauczyciela. Kontakt dziecka z dorosłymi, z rówieśnikami nie tylko stymuluje rozwój poznawczy, lecz przede wszystkim pomaga nadać poznanemu pewien porządek i ład. Wszystkie obszary oddziaływań w wychowaniu przedszkolnym łączą się w integralną całość, gdyż dziecko potrzebuje nie tylko ochrony ze strony dorosłych, wsparcia, zrozumienia, wzorów do naśladowania, pokonywania swoich słabości 2 i nieśmiałości, ale przede wszystkim przewodnictwa w odkrywaniu tajemnic otaczającego świata, kreatywności i aktywności. Najistotniejsze w rozwoju człowieka jest pojęcie ”JA”, czyli obraz samego siebie. Dzieci potrzebują czystych i logicznych wzorców, jasnych i konsekwentnych reguł. Jeżeli rodzice i nauczyciele dążą do wspólnego celu i chcą go osiągnąć, to nie powinni działać przeciwko sobie. Również w rodzinie powinny panować jasne zasady i współpraca rodziców na polu wyznaczania reguł i ich egzekwowania. Nie może być tak, że jedno z rodziców jest zbyt pobłażliwe odgrywając rolę ,,dobrego policjanta", a drugie przeciwnie, jest nazbyt surowe i wymagające. Dla wspólnego dobra należy zastanowić się, jakie zasady wprowadzić, jak egzekwować ich przestrzeganie i jakie konsekwencje mogą grozić za ich nieprzestrzeganie. Jeśli chodzi o zasady, to zarówno w przedszkolu, jak i w domu powinny być jasno określone. Jeśli będzie to zrobione w sposób jasny i prosty, a więc zrozumiały dla wszystkich stron, to zachodzi większe prawdopodobieństwo, że dziecko je zaakceptuje i będzie ich przestrzegało. Nauczyciel dla dzieci, szczególnie w wieku przedszkolnym, staje się po rodzicach i innych członkach rodziny osobą szczególnie ważną w życiu, staje się wzorem do naśladowania a także podstawowym źródłem wiedzy o otaczającej rzeczywistości. Dziecko identyfikuje się z nauczycielem, obserwując i naśladując to, co mówi, jak mówi i jak się zachowuje. I tylko ten nauczyciel, który w wysokim stopniu poznał i wciela w życie wiedzę o świecie oraz wartościowe normy i wzorce postępowania, i który ucieleśnia w swoim życiu humanistyczne wartości dobra, piękna, prawdy, rzetelności i uczynności jest w stanie zaszczepić swoim wychowankom gotowość do bezinteresownego działania na rzecz innych ludzi. Dziecko poprzez zabawę poznaje otaczającą rzeczywistość, wzbogaca swoje doświadczenia i przystosowuje się do życia w społeczeństwie, co dla 3-4 latków jest bardzo ważne. Rówieśnicy, głównie podczas zabaw, spostrzegają określone zachowania, nazywają je i oceniają, jako pozytywne lub negatywne, akceptują je lub nie. Właśnie na tej podstawie dzieci uczą się oceniać schematy, zachowania a pod kierunkiem nauczyciela nabywają odpowiednie postawy społeczne. Przedszkole kształci i rozwija u dziecka podstawowe nawyk i przyzwyczajenia, cechy jego charakteru. 3-4latek przebywając wśród innych dzieci, które uczestniczą z nim w tych samych czynnościach, jest na etapie kształtowania się postaw wyznaczających stopień jego społecznego przystosowania wtedy, kiedy będzie uczestniczyło w życiu już bez 3 rodziców. Wszelkiego rodzaju nieporozumienia z rówieśnikami wymagają w grupie rezygnacji z egocentrycznego podejścia do otaczającego świata. Dziecko, bowiem musi przyjąć taki sposób zachowania, który będzie akceptowany przez inne dzieci. Przyjęcie tych samych reguł postępowania umożliwia zawieranie przyjaźni. Życzliwe nastawienie do ludzi, wrażliwość na krzywdę i ból to postawy społeczne, które trzeba rozwijać już od pierwszego pobytu dziecka w przedszkolu, czyli od 3 roku życia. Dziecku mającemu kontakt ze środowiskiem przedszkolnym łatwiej jest odzyskiwać równowagę, zaspokajać potrzeby emocjonalne i poznawcze, uczyć się nowych ról społecznych. Na podstawie mojego doświadczenia w pracy wychowawczo- dydaktycznej mogę stwierdzić, że przedszkole to najlepszy teren uspołecznienia i rozwijania postaw społecznych. Pobyt dziecka w przedszkolu odgrywa istotną rolę w kształtowaniu samodzielności w myśleniu, sprzyja wzrastaniu w środowisko społeczne. Dziecko 34letnie w trakcie pobytu w przedszkolu rozszerza swój zakres kontaktów społecznych dzięki przebywaniu z rówieśnikami i dorosłymi. Podczas spotkań rodzinnych w przedszkolu: uroczystości, zajęć otwartych u dziecka rozwijają się takie postawy społeczne jak: odpowiedzialność, szacunek do innych ludzi. Właśnie w przedszkolu dziecko tworzy, rozwija swoją osobowość. Nauczyciel natomiast stoi na straży dobrego wychowania, wskazuje drogę do rozwiązania problemów. Na nim spoczywa ogromna odpowiedzialność wprowadzania dziecka w świat rówieśników, nabywania pozytywnych postaw społecznych, odróżniania dobra od zła, budzeniu zainteresowań otoczeniem społecznym, rozwijaniu umiejętności obserwacji, wzbogacaniu doświadczeń społecznych. Stwierdzam, że pierwszym i najważniejszym pomostem pomiędzy wychowaniem w rodzinie a placówką oświatową powinna być edukacja przedszkolna. To w przedszkolu staje się możliwe wspomaganie rozwoju i wychowania począwszy od 3 roku życia. Budowanie systemu wartości jest jednym z podstawowych zadań wychowania przedszkolnego określonego w podstawie programowej. Uważam, że przedszkole faktycznie wychowuje i wspiera wychowawczą rolę rodziny, pełni ogromną rolę w rozwijaniu postaw społecznych małego dziecka. Budowany od podstaw system wartości sprzyja wyposażeniu wychowanków w tak zwany „ paszport do życia”, który pozwoli im rozumieć świat, żyć wspólnie i współpracować z innymi. W tym rozumieniu istotną rolę odgrywają postawy społeczne nabyte już od wczesnego dzieciństwa. 4 Jak już wspomniałam wcześniej współpraca rodziny z przedszkolem ma decydujące znaczenie w kształtowaniu osobowości dziecka. Wspólny front w egzekwowaniu przestrzegania zasad przez dziecko znacznie zwiększa szanse na wykształtowanie u młodego człowieka społecznie akceptowanych postaw opartych na przestrzeganiu ogólnie przyjętych zasad i norm społecznych. Jeżeli będziemy mądrze stosować konsekwencje pozytywne i negatywne mamy szansę wychować mądre pokolenie, które będzie bardziej wrażliwe na drugiego człowieka. Bibliografia: K. Twardowski „ O pojęciu wychowania” T. Gordon „ Wychowanie bez porażek” Wykład p. R. Wolińskiej J. Walczyna „ Kształtowanie postaw społeczno- moralnych dzieci w wieku przedszkolnym” E. Aronson „ Psychologia społeczna. Serce i umysł” Red. K. Szabla „ Wychowując mówmy jednym głosem” E. Łatacz „ Jak wychowywać dzieci?” M. Ossowska „ Normy moralne” Opracowała: mgr Dorota Wiechnik 5