rodzic i nauczyciel, jako najważniejsze ogniwo w osiąganiu

RODZIC I NAUCZYCIEL, JAKO NAJWAŻNIEJSZE OGNIWO
OSIĄGANIU SUKCESÓW WYCHOWAWCZYCH MAŁEGO DZIECKA
W
Pierwszym etapem, a równocześnie miejscem, w którym rozpoczyna się proces
wychowania jest dom rodzinny. To tutaj dziecko poszukuje wzorców, by potem
kierować się nimi w dorosłym życiu, to tutaj szuka swojej tożsamości.
Rodzina
wraz
z
dokonującymi
się
przemianami
ulega
w
prawdzie
przeobrażeniom, jednak nadal spełnia swoją podstawową funkcję rozwojowowychowawczą. Jest odpowiedzialna za rozwój i opiekę dziecka. Każdy rodzic
chciałby, żeby jego dziecko zachowywało się w sposób społecznie akceptowany.
Jeżeli podopieczny rozwija się prawidłowo, można zastosować w wychowaniu system
nakazów i zakazów, ale tak, aby były one dostosowane do wieku młodego człowieka.
Dzieci funkcjonują w ten sposób, że zawsze dążą do tego, aby zadowolić swoich
rodziców i zdobyć ich aprobatę. Mądry rodzic potrafi to wykorzystać w procesie
wychowania.
Zadowolenie i aprobata okazywane dziecku, gdy dobrze się zachowuje, powodują, że
chce ono je powtarzać. Dezaprobata okazywana za każdym razem, gdy dziecko
zachowuje się w sposób przez nas nieakceptowany, pozwala na wyeliminowanie
zachowań ryzykownych. Małe dziecko, które np. próbuje ciągnąć psa za ogon jest w
stanie zrozumieć i zareagować na ostro powiedziany zwrot „ Nie wolno !” tylko
wtedy, gdy rodzic jest opanowany i spokojny. Gdy krzyczy, można przypuszczać, że
nie osiągnie zamierzonego celu w postaci zmiany zachowania u dziecka.
Korygowanie niewłaściwych zachowań musi być dla dziecka jednoznaczne,
zrozumiałe i nie wywoływać poczucia krzywdy. Nie może ono ani przez chwilę
wątpić w fakt, że jest kochane, a rodzice mają dobre intencje. W rzeczywistości jest
tak, że każda rodzina ma inne wymagania względem dzieci. Jedni rodzice dają dużą
dozę swobody, podczas gdy inni – ściśle kontrolują postępowanie dziecka. Jednak to
rodzice odpowiadają za ustalenie zasad panujących w rodzinie.
Niewłaściwe postawy rodzicielskie wywierają szkodliwy wpływ na rozwój
osobowości dziecka. Stanowią zazwyczaj przyczynę zaburzeń w jego zachowaniu i
nerwic. Mogą być przyczyną uległości, braku samodzielności, uzależnieniu od matki,
braku wiary w siebie, lękliwości. Mogą powodować niestałość uczuć, kapryśność,
hamować rozwój uczuć wyższych, wywoływać agresywność i negatywizm.
1
Konsekwencją
takich
postaw
bywa
też
władczość
dziecka,
kłamliwość,
zarozumiałość, egoizm, uleganie zazdrości, niechęć do nawiązywania kontaktów z
innymi, itp.
Właściwe postawy rodzicielskie mają ogromne znaczenie dla prawidłowego
rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka, a tym samym dla kształtowania jego
osobowości. Rozbudzają ufność do otoczenia, wiarę dziecka we własne siły, potrzebę
współdziałania z innymi i okazywania uczuć. Wywierają także korzystny wpływ na
rozwój jego samodzielności, inicjatywy w dążeniu do poznawania otaczającego
świata.
Wychowanie winno mieć zawsze na względzie dobro dziecka, prawidłowy rozwój
jego osobowości i charakteru, a to może się w nim dokonywać tylko w oparciu o
zasadę stałości i konsekwencji w postępowaniu z nim. Dziecko łatwo ulega swoim
zachciankom, żyje przeważnie impulsami i popędami, i tylko konsekwentnie stawiane
mu wymagania, dopilnowanie, by one właściwie były spełnione, pomagają mu w
kształtowaniu dobrych przyzwyczajeń, woli i postaw społecznych. Takie dziecko wie,
czego chcą od niego wychowawcy, łatwo dochodzi do poznania i przyjęcia zasad
społecznych i moralnych.
Nie bez znaczenia w procesie wychowawczym jest współpraca rodziny z
nauczycielami przedszkola, do którego dziecko uczęszcza.
Przedszkole to instytucja wspomagająca i wspierająca rodziców lub opiekunów
w wychowaniu ich dzieci. Funkcja wychowawcza przedszkola to priorytetowa
funkcja we współcześnie zreformowanej placówce oświatowej. To pierwsze ogniwo
edukacji wzajemnego współżycia w grupie rówieśniczej, to nauka relacji, zasad, ról,
jakie pełnią poszczególni członkowie małej społeczności. Łączenie aspektów
kształcenia umiejętności, zdobywania wiedzy i wychowania są wymiarem pracy
każdego nauczyciela wychowawcy, a realizowane zadania wytyczone przez Podstawę
Programową wzajemnie się równoważą. W pracy wychowawczej kluczową rolę
odgrywa wzór osoby nauczyciela. Kontakt dziecka z dorosłymi, z rówieśnikami nie
tylko stymuluje rozwój poznawczy, lecz przede wszystkim pomaga nadać poznanemu
pewien porządek i ład.
Wszystkie obszary oddziaływań w wychowaniu przedszkolnym łączą się
w integralną całość, gdyż dziecko potrzebuje nie tylko ochrony ze strony dorosłych,
wsparcia, zrozumienia, wzorów do naśladowania, pokonywania swoich słabości
2
i nieśmiałości, ale przede wszystkim przewodnictwa w odkrywaniu tajemnic
otaczającego świata, kreatywności i aktywności. Najistotniejsze w rozwoju człowieka
jest pojęcie ”JA”, czyli obraz samego siebie.
Dzieci potrzebują czystych i logicznych wzorców, jasnych i konsekwentnych reguł.
Jeżeli rodzice i nauczyciele dążą do wspólnego celu i chcą go osiągnąć, to nie
powinni działać przeciwko sobie. Również w rodzinie powinny panować jasne zasady
i współpraca rodziców na polu wyznaczania reguł i ich egzekwowania. Nie może być
tak, że jedno z rodziców jest zbyt pobłażliwe odgrywając rolę ,,dobrego policjanta", a
drugie przeciwnie, jest nazbyt surowe i wymagające. Dla wspólnego dobra
należy zastanowić się, jakie zasady wprowadzić, jak egzekwować ich przestrzeganie i
jakie konsekwencje mogą grozić za ich nieprzestrzeganie. Jeśli chodzi o zasady, to
zarówno w przedszkolu, jak i w domu powinny być jasno określone. Jeśli będzie to
zrobione w sposób jasny i prosty, a więc zrozumiały dla wszystkich stron, to zachodzi
większe prawdopodobieństwo, że dziecko je zaakceptuje i będzie ich przestrzegało.
Nauczyciel dla dzieci, szczególnie w wieku przedszkolnym, staje się po
rodzicach i innych członkach rodziny osobą szczególnie ważną w życiu, staje się
wzorem do naśladowania a także podstawowym źródłem wiedzy o otaczającej
rzeczywistości. Dziecko identyfikuje się z nauczycielem, obserwując i naśladując to,
co mówi, jak mówi i jak się zachowuje. I tylko ten nauczyciel, który w wysokim
stopniu poznał i wciela w życie wiedzę o świecie oraz wartościowe normy i wzorce
postępowania, i który ucieleśnia w swoim życiu humanistyczne wartości dobra,
piękna, prawdy, rzetelności i uczynności jest w stanie zaszczepić swoim
wychowankom gotowość do bezinteresownego działania na rzecz innych ludzi.
Dziecko poprzez zabawę poznaje otaczającą rzeczywistość, wzbogaca swoje
doświadczenia i przystosowuje się do życia w społeczeństwie, co dla 3-4 latków jest
bardzo ważne. Rówieśnicy, głównie podczas zabaw, spostrzegają określone
zachowania, nazywają je i oceniają, jako pozytywne lub negatywne, akceptują je lub
nie. Właśnie na tej podstawie dzieci uczą się oceniać schematy, zachowania a pod
kierunkiem nauczyciela nabywają odpowiednie postawy społeczne. Przedszkole
kształci i rozwija
u dziecka podstawowe nawyk i przyzwyczajenia, cechy jego
charakteru.
3-4latek przebywając wśród innych dzieci, które uczestniczą z nim w tych samych
czynnościach, jest na etapie kształtowania się postaw wyznaczających stopień jego
społecznego przystosowania wtedy, kiedy będzie uczestniczyło w życiu już bez
3
rodziców. Wszelkiego rodzaju nieporozumienia z rówieśnikami wymagają w grupie
rezygnacji
z
egocentrycznego
podejścia
do
otaczającego
świata.
Dziecko, bowiem musi przyjąć taki sposób zachowania, który będzie akceptowany
przez inne dzieci. Przyjęcie tych samych reguł postępowania umożliwia zawieranie
przyjaźni. Życzliwe nastawienie do ludzi, wrażliwość na krzywdę i ból to postawy
społeczne, które trzeba rozwijać już od pierwszego pobytu dziecka w przedszkolu,
czyli od 3 roku życia. Dziecku mającemu kontakt ze środowiskiem przedszkolnym
łatwiej jest odzyskiwać równowagę, zaspokajać potrzeby emocjonalne i poznawcze,
uczyć się nowych ról społecznych.
Na podstawie mojego doświadczenia w pracy wychowawczo- dydaktycznej mogę
stwierdzić, że przedszkole to najlepszy teren uspołecznienia i rozwijania postaw
społecznych. Pobyt dziecka w przedszkolu odgrywa istotną rolę w kształtowaniu
samodzielności w myśleniu, sprzyja wzrastaniu w środowisko społeczne. Dziecko 34letnie w trakcie pobytu w przedszkolu rozszerza swój zakres kontaktów społecznych
dzięki przebywaniu z rówieśnikami i dorosłymi. Podczas spotkań rodzinnych w
przedszkolu: uroczystości, zajęć otwartych u dziecka rozwijają się takie postawy
społeczne jak: odpowiedzialność, szacunek do innych ludzi. Właśnie w przedszkolu
dziecko tworzy, rozwija swoją osobowość. Nauczyciel natomiast stoi na straży
dobrego wychowania, wskazuje drogę do rozwiązania problemów. Na nim spoczywa
ogromna odpowiedzialność wprowadzania dziecka w świat rówieśników, nabywania
pozytywnych postaw społecznych, odróżniania dobra od zła, budzeniu zainteresowań
otoczeniem
społecznym,
rozwijaniu
umiejętności
obserwacji,
wzbogacaniu
doświadczeń społecznych.
Stwierdzam, że pierwszym i najważniejszym pomostem pomiędzy wychowaniem
w rodzinie a placówką oświatową powinna być edukacja przedszkolna. To w
przedszkolu staje się możliwe wspomaganie rozwoju i wychowania począwszy od 3
roku życia. Budowanie systemu wartości jest jednym z podstawowych zadań
wychowania przedszkolnego określonego w podstawie programowej.
Uważam, że przedszkole faktycznie wychowuje i wspiera wychowawczą rolę
rodziny, pełni ogromną rolę w rozwijaniu postaw społecznych małego dziecka.
Budowany od podstaw system wartości sprzyja wyposażeniu wychowanków w tak
zwany „ paszport do życia”, który pozwoli im rozumieć świat, żyć wspólnie i
współpracować z innymi. W tym rozumieniu istotną rolę odgrywają postawy
społeczne nabyte już od wczesnego dzieciństwa.
4
Jak już wspomniałam wcześniej współpraca rodziny z przedszkolem ma decydujące
znaczenie w kształtowaniu osobowości dziecka.
Wspólny front w egzekwowaniu przestrzegania zasad przez dziecko znacznie
zwiększa szanse na wykształtowanie u młodego człowieka społecznie akceptowanych
postaw opartych na przestrzeganiu ogólnie przyjętych zasad i norm społecznych.
Jeżeli będziemy mądrze stosować konsekwencje pozytywne i negatywne mamy
szansę wychować mądre pokolenie, które będzie bardziej wrażliwe na drugiego
człowieka.
Bibliografia:
K. Twardowski „ O pojęciu wychowania”
T. Gordon „ Wychowanie bez porażek”
Wykład p. R. Wolińskiej
J. Walczyna „ Kształtowanie postaw społeczno- moralnych dzieci w wieku
przedszkolnym”
E. Aronson „ Psychologia społeczna. Serce i umysł”
Red. K. Szabla „ Wychowując mówmy jednym głosem”
E. Łatacz „ Jak wychowywać dzieci?”
M. Ossowska „ Normy moralne”
Opracowała: mgr Dorota Wiechnik
5