Egipt2

System wierzeń religijnych starożytnego Egiptu był dość
zawiły, niejednordny i zmienny w czasie. Kult
poszczególnych bogów związany był z określonym
miejscem, tylko niektóre z nich awansowały do rangi
bóstw państwowych. Początkowe wierzenia Egipcjan (z
czasów predynastycznych) miały charakter zoomorficzny,
następnie w okresie Starego Państwa przybrały charakter
antropomorficzny. Z poszczególnymi bogami wiązały się
różne mity i tradycje, dotyczące zwłaszcza aktu stworzenia
świata.
Trzy najbardziej rozpowszechnione wywodziły się z trzech
ośrodków: Heliopolis, Hermopolis i Memfis. Tradycja najstarsza,
heliopolitańska mówiła, że na początku był chaos, który miał płynną
konsystencję. Później pojawił się jako wzgórze bóg słońca Atum (Re) i
stworzył Szu - powietrze oraz Tefnut - wilgoć. Z nich zrodziła się Nut niebo i Geb - ziemia, którzy stali się rodzicami Ozyrysa, złego Seta, Izydy
(która stała się żoną Ozyrysa) i Neftydy. Wszyscy oni tworzyli tzw.
Enneadę (czyli dziewiątkę) Bogów. Tradycja hermopolitańska natomiast
opisywała pary bogów: Nun i Nunet (woda), Heh i Hehet (przestrzeń),
Kek i Keket (ciemność), Amon i Amonet (niewidzialność). Stworzyli oni
wzgórze w Hermopolis i umieścili tam jajo, z którego wykluł się bóg
słońca. Tradycja memficka powstała najpóźniej i stworzyła boga Ptaha,
który to połączył w sobie osiem bóstw pochodzących z Heliopolis i
Hermopolis. Takie boskie połączenia były w Egipcie powszechnie
stosowaną praktyką. W myśl zasady nierezygnowania z dawnych tradycji,
poszczególni bogowie oraz związane z nimi mity były łączone ze sobą w
stopniu nieograniczonym, dochodząc często do absurdu.
Wykaz najbardziej znanych egipskich bogów:
Bastet - kociogłowa bogini płodności i słonecznego ciepła.
Bes - dobry bożek domowy o postaci karła, który swoim wyglądem miał
odstraszać złe moce.
Amon - początkowo lokalny bóg Teb rozwinął się w potężne bóstwo w
Hermopolis. Był on patronem faraonów i spraw świeckich związanych z tym
urzędem. Otaczała go aura tajemniczości, "niewidzialny bóg" pilnie strzegł swoich
sekretów. W okresie Nowego Państwa połączono go z Re - powstał Amon-Re,
który otoczył opieką cały Egipt. Do dziś można oglądać w Karnaku i Luksorze
ruiny monumentalnych świątyń zbudowanych ku jego czci.
Chnum - przedstawiany jako człowiek z głową barana był bogiem płodności, który
stworzył ludzi na kole garncarskim. Opiekował się również źródłami Nilu.
Horus - syn Ozyrysa o sokolej głowie. Był bogiem nieba, opiekunem władzy
królewskiej, jego zasługą miało być też powstanie ras ludzkich.
Izyda - siostra i żona Ozyrysa, matka Horusa. Była uważana za matkę władców
Egiptu.
Ozyrys - brat Seta i ojciec Horusa. Był bogiem natury i zmarłych,
panował nad wylewami Nilu. Uważano go za patrona władzy królewskiej,
a od czasów V dynastii faraon określany był jako jego wcielenie. Kult
Ozyrysa przetrwał aż do czasów hellenistycznych, stał się wówczas
popularny w całym basenie Morza Śródziemnego.
Ptah - główny bóg tradycji memfickiej, opiekun sztuki i rzemiosła. W jego
świątyni hodowano byka Apisa uważanego za żyjącą duszę Ptaha.
Re - główny stwórca świata wg tradycji z Heliopolis, bóg słońca, patron
dynastii. Od czasów IV dynastii stał się oficjalnym bóstwem narodowym,
ojcem wszystkich faraonów. W czasach późniejszych identyfikowano go z
innymi bogami, zwłaszcza z Amonem (Amon-Re).
Set - zły brat i morderca Ozyrysa, bóg pustyń, wojen, patron królów
odrzucających imię horusowe. Jego kult był oficjalnie zakazany.
Thot - bóstwo z Hermopolis przedstawiane jako pawian lub ibis. Był
bogiem księżyca, magicznych ksiąg, medycyny i rachuby czasu. Jako
patron skrybów uważany był przez Egipcjan za wynalazcę hieroglifów.
Był też jednym z sędziów Ozyrysa zapisującym czyny zmarłego podczas
sądu pośmiertnego.
Oprócz oficjalnych wierzeń ogólnonarodowych, które
związane były z odprawianiem ceremonii
świątynnych przez kapłanów (lub samego faraona w
czasie świąt), rozwijały się również wierzenia lokalne
i prywatne. Zwykli obywatele oddawali cześć różnym
bóstwom ochronnym, często w zaciszu domowych
sanktuariów. Bardziej światli i wykształceni
przedstawiciele wyższych klas również mieli swoje
własne wyobrażenia filozoficzno-religijne, nieraz
skłaniające się nawet ku monoteizmowi. Nie
rezygnowali oni jednak z celebrowania oficjalnych
wierzeń państwowych. Było to możliwe dzięki temu,
że generalnie w starożytnym Egipcie panowała
atmosfera tolerancji religijnej (z małymi wyjątkami,
np. w czasie rządów Echnatona).
Właściwa piramida powstała pod kierownictwem Hemona (Hemiunu) i
Anchhafa, wokół naturalnego rdzenia skalnego. Pierwotnie składała się ona
z 210 warstw bloków kamiennych a jej wysokość wynosiła 146,6 m. Długość
boków wynosi 230 m, kąt nachylenia 51,5o. Wnętrze budowli składa się z
pozyskiwanego na miejscu wapienia, warstwa zewnętrzna zaś i górne
warstwy bloków kamiennych z wapienia z Tury. W sumie, budowla składała
się z 2,5 mln. bloków kamiennych ważących 7 mln. ton. Od wejścia (I) na
stronie północnej prowadzi do położonej 30 m pod ziemią komory skalnej
(C) chodnik (H), najpierw opadający na długości 105 m w dół, potem przez
9 m przebiegający poziomo. Z komory wychodzi inny korytarz, długi na
16,4 m, jego funkcja jest jednak nieznana. Po 28,2 m opadającego w dół
chodnika odchodzi korytarz (G) wiodący w górę, który po 38 m kończy się
w Wielkiej Galerii (E), szerokiej na 2,1 m, długiej na 46,7 m i wysokiej na
ok. 8,5 m.
Od początku Wielkiej Galerii prowadzi
poziomy chodnik (F), który kończy się po 38,2
m w tzw. "komorze królowej" (B) z
dwuspadowym dachem, wnęką i tzw. szybami
wentylacyjnymi (D). Przy rozwidleniu
poziomego chodnika odchodzi w bok szyb
głęboki na 58,4 m, który niedaleko przed
komorą skalną styka się z opadającym
chodnikiem. Z galerii przechodzi się krótkim
chodnikiem przez komorę granitową z
opuszczonym blokiem skalnym i inny chodnik
do właściwej komory grobowej (A), wyłożonej
różowym granitem; ponad nią 5 komór
odciążających dwuspadowy dach. W komorze
grobowej stoi granitowy sarkofag bez
jakichkolwiek śladów pochówku.
Pierwsze wyobrażenie sfinksa pojawiło się w Mezopotamii, gdzie miał on
ciało konia, a ręce i głowę człowieka. Stamtąd przeniknął, pod nazwą
centaura, do mitologii greckiej, oraz o zmienionym wyglądzie, do Egiptu.
Sfinks w starożytnym Egipcie to symbol władzy królewskiej, przedstawiany
jako postać leżącego lwa z głową człowieka, często z twarzą faraona.
Egipskie sfinksy były płci męskiej i była to tak ważna tradycja, że królowa
Hatszepsut, przedstawiana na tych pomnikach, miała doczepioną sztuczną
brodę. Kolejną ważną cechą odróżniającą sfinksy egipskie są skrzydła – a
raczej ich brak. Skrzydła u sfinksów są bowiem atrybutem w mitologii
sumeryjskiej i greckiej. Najstarszego, znanego sfinksa odkryto w Abu Roasz
i pochodzi on z czasów władcy Egiptu Dżedefre (IVdynastia).
Jednym ze słynniejszych sfinksów jest pomnik mieszczący się w Gizie
(razem z kompleksem piramid wpisany na listę światowego dziedzictwa
UNESCO). Zwrócony jest on na wschód, czyli w kierunku Nilu. U jego łap
znajduje się mała świątynia. Można powiedzieć, że nie jest on prawdziwym
sfinksem, gdyż do głowy faraona Chefrena doczepione jest ciało w pozycji
'warującej'. Oficjalnie uważa się, że Sfinksa gizejskiego zbudowano w czasie
panowania IV dynastii, czyli w latach 2723-2563 p.n.e.
Grobowce królewskie i prywatne
Egipt stworzył architekturę monumentalną. Na jego ziemi
znaleziono pierwsze zabytki o rozmiarach kolosalnych - grobowce
królewskie. Grobowce czy to królów, czy osób prywatnych, odkąd
tylko zaczęły przybierać formy złożone, zawierały dwa zasadnicze
elementy: komorę grobową i miejsce kultu. Za czasów Starego i
Średniego Państwa były one w budowlach królewskich ściśle ze sobą
połączone tworząc kompleks grobowy w skład którego często
wchodziło wiele elementów. Monumentalna mastaba z pionowym
szybem wiodącym w dół do komory grobowej, piramida z licznymi
korytarzami i komorami znajdującymi się pod masą kamieni, która,
zdaniem budowniczych, uniemożliwiała niepowołanym dostęp do
korytarzy i pomieszczeń sakralnych. Natomiast w okresie Nowego
Państwa nastąpił rozdział, podyktowany zapewne chęcią zachowania
w tajemnicy miejsca spoczynku aby jeszcze skuteczniej uchronić je
przed profanacją. Groby królewskie, a później również groby
dostojników państwowych kute były w skalnym podłożu dolin na
zachód od Teb, zaś ich świątynie grobowe wznoszą się o kilkaset
metrów dalej, oddzielone masywem górskim. Na licznych
nekropolach Teb zachodnich pochowano łącznie kilkuset wysokich
dostojników państwowych, głównie w okresie Nowego Państwa.