mw_wyklady_10_PDiK_4

advertisement
Materiały do wykładu IV z prawa dyplomatycznego i konsularnego. Semestr letni
2009/2010
Art. 17 ustawy o służbie zagranicznej z 2001 roku
„(1) Ambasadora mianuje i odwołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na
wniosek ministra właściwego do spraw zagranicznych, zaakceptowany przez
Prezesa Rady Ministrów.
(2). Ambasador, z zastrzeżeniem art. 16 pkt 2, podlega służbowo ministrowi
właściwemu do spraw zagranicznych.”
Komentarz do art. 133 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.97.78.483),
[w:] W. Skrzydło, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz,
Zakamycze, 2002, wyd. IV.
„W
zakresie stosunków zewnętrznych
Konstytucja wyznacza zadania
Prezydentowi, Radzie Ministrów, ale także i Ministrowi Spraw Zagranicznych.
Jednakże rola Prezydenta w tej dziedzinie jest szczególna, jako że jest on
najwyższym reprezentantem Rzeczypospolitej (art. 126), nie może on jednak działać
sam. Dlatego też Konstytucja podkreśla jego obowiązek współdziałania z Prezesem
Rady Ministrów i właściwym ministrem. Wspomnieć także należy, że prezydent nie
sprawuje już (jak w okresie Małej Konstytucji) ogólnego kierownictwa w zakresie
stosunków zewnętrznych, gdyż uprawnienie to przeszło na Radę Ministrów.
Kompetencje
Prezydenta
w
zakresie
reprezentacji
państwa
w
stosunkach
zewnętrznych są ujęte zgodnie z tradycyjnym ich zakresem. Należą do nich przede
wszystkim ratyfikacja i wypowiadanie umów międzynarodowych. W dziedzinie tej
odnotować należy nowy zupełnie przepis prawny, który daje Prezydentowi prawo
skierowania umowy międzynarodowej, jeszcze przed jej ratyfikacją, do Trybunału
Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie jej zgodności z ustawą zasadniczą.
Prezydent działa w tym zakresie jako organ powołany do czuwania nad
przestrzeganiem Konstytucji. Mamy do czynienia nie tylko z nowym środkiem
prawnym w rękach Prezydenta, ale także z rozszerzeniem kompetencji Trybunału,
który dotychczas nie mógł badać umów międzynarodowych. Przypomnieć należy, że
ratyfikacji i wypowiadania umów międzynarodowych dokonuje Prezydent tylko za
zgodą Sejmu i Senatu wyrażoną w ustawie.
[…].
Wspomnieć należy, że rola Prezydenta w stosunkach zewnętrznych jest szersza
niż wynika to z przepisów Konstytucji. Ważną wszak rolę w tej dziedzinie odgrywają
1
Materiały do wykładu IV z prawa dyplomatycznego i konsularnego. Semestr letni
2009/2010
wizyty Prezydenta w innych państwach, utrzymywane kontakty bezpośrednie
Prezydenta z szefami państw obcych itp.” [podkr. M.W.]
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 maja 2009 roku
(poniższy tekst jest komunikatem prasowym ze strony: www.trybunal.gov.pl)
„W
postanowieniu
z 20
maja
2009
r. Trybunał Konstytucyjny orzekł:
1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Rada Ministrów i Prezes Rady
Ministrów w wykonywaniu swych konstytucyjnych zadań oraz kompetencji
kierują się zasadą współdziałania władz, wyrażoną w Preambule oraz w art. 133
ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Prezydent
Rzeczypospolitej
Polskiej,
jako
najwyższy
przedstawiciel
Rzeczypospolitej, może, na podstawie art. 126 ust. 1 Konstytucji, podjąć
decyzję o swym udziale w konkretnym posiedzeniu Rady Europejskiej, o ile
uzna
to
za
celowe
dla
realizacji
zadań
Prezydenta
Rzeczypospolitej
określonych w art. 126 ust. 2 Konstytucji.
3. Rada Ministrów, na podstawie art. 146 ust. 1, 2 i 4 pkt 9 Konstytucji, ustala
stanowisko Rzeczypospolitej Polskiej na posiedzenie Rady Europejskiej.
Prezes Rady Ministrów reprezentuje Rzeczpospolitą Polską na posiedzeniu
Rady Europejskiej i przedstawia ustalone stanowisko.
4. Udział Prezydenta Rzeczypospolitej w konkretnym posiedzeniu Rady
Europejskiej wymaga współdziałania Prezydenta Rzeczypospolitej z Prezesem
Rady Ministrów i właściwym ministrem na zasadach określonych w art. 133 ust.
3 Konstytucji. Celem współdziałania jest zapewnienie jednolitości działań
podejmowanych w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej w stosunkach z Unią
Europejską i jej instytucjami.
5. Współdziałanie Prezydenta Rzeczypospolitej z Prezesem Rady Ministrów
i właściwym ministrem umożliwia odniesienie się Prezydenta Rzeczypospolitej
- w sprawach związanych z realizacją jego zadań określonych w art. 126 ust. 2
Konstytucji - do stanowiska Rzeczypospolitej Polskiej ustalanego przez Radę
Ministrów. Umożliwia też sprecyzowanie zakresu i form zamierzonego udziału
Prezydenta Rzeczypospolitej w konkretnym posiedzeniu Rady Europejskiej.
Przedmiotem sporu kompetencyjnego (art. 189 konstytucji) rozstrzygniętego postanowieniem
Trybunału Konstytucyjnego z 20 maja 2009 r., była kwestia ujęta w pytaniu Prezesa Rady Ministrów,
2
Materiały do wykładu IV z prawa dyplomatycznego i konsularnego. Semestr letni
2009/2010
kto "uprawniony jest do reprezentowania Rzeczypospolitej Polskiej w posiedzeniach Rady
Europejskiej w celu prezentowania na nim stanowiska Państwa".
Trybunał przyjął, że istotą realnego sporu są dwie funkcjonalnie powiązane kompetencje:
-
"określanie"
reprezentowania
centralnego
konstytucyjnego
państwa
organu
na
Rzeczypospolitej,
posiedzeniach
Rady
uprawnionego
do
Europejskiej;
- "prezentowanie" (przedstawianie) na posiedzeniach Rady Europejskiej stanowiska Rzeczypospolitej.
Problem powstaje w sytuacji, gdy Prezydent Rzeczypospolitej wyrazi zamiar wzięcia udziału w
posiedzeniu Rady Europejskiej, podczas gdy udziału tego nie przewidywała Rada Ministrów.
Zarówno Prezydent Rzeczypospolitej i Rada Ministrów mają właściwe dla każdego z nich
zakresy działania i kompetencji przy jednoczesnym wskazaniu sytuacji wymagających wzajemnego i
lojalnego współdziałania. W kształtowaniu relacji pomiędzy RP a instytucjami Unii Europejskiej, oba
organy występujące w sporze uczestniczą w sposób zróżnicowany w zakresie i w formach
zdeterminowanych konstytucyjnie oraz ustawowo (zgodnie z art. 126 ust. 3 oraz art. 146 ust. 1, 2 i 4
konstytucji).
Przedmiotem obrad Rady Europejskiej są zagadnienia z zakresu wszystkich trzech "filarów"
Unii: Wspólnoty Europejskiej i jej polityk, wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz
współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
W posiedzeniu Rady Europejskiej, na którym przyjmowane są wnioski, każdej delegacji
państwa członkowskiego przysługują dwa miejsca. Określenie (art. 4 Traktatu o Unii Europejskiej)
"szefowie państw lub rządów", którzy uczestniczą w posiedzeniach Rady Europejskiej - odsyła do
konstytucji
i
ustawodawstw
krajowych.
Ponieważ określenie organu państwa uprawnionego do reprezentowania Rzeczypospolitej Polskiej w
posiedzeniach Rady Europejskiej w celu przedstawiania na nim stanowiska Państwa nie zostało
konstytucyjnie uregulowane w sposób literalny i jednoznaczny, konieczna jest wykładnia systemowa
odpowiednich unormowań konstytucyjnych.
Zgodnie z art. 146 ust. 1 Konstytucji, Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i
zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał stwierdza, że materia "europejska" (unijna) pozostaje
w ścisłym związku z tradycyjnie rozumianą "polityką wewnętrzną" (taką jak: polityka gospodarcza,
rolna, transportowa, ekologiczna). Im bardziej przedmiot obrad Rady Europejskiej wiąże się z polityką
wewnętrzną, którą prowadzi i za którą politycznie odpowiada Rada Ministrów, tym mniej zasadne jest
uczestnictwo w posiedzeniach Rady Europejskiej innych niż Rada Ministrów organów państwa.
Rada Ministrów realizuje konstytucyjną funkcję "ogólnego kierownictwa w dziedzinie
stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi" (art. 146 ust. 4 pkt 9). Zapewnia
ona zewnętrzne bezpieczeństwo państwa (art. 146 ust. 4 pkt 8). Prowadzi też politykę wewnętrzną i
zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej (art. 146 ust. 1). Dysponuje także kompetencją zawierania
umów międzynarodowych. Na rzecz Rady Ministrów działa domniemanie właściwości w sprawach
"polityki państwa" niezastrzeżonych dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego (art.
146 ust. 2).
Właściwość Rady Ministrów w "prowadzeniu polityki zagranicznej" nie jest równoznaczna z
wyłączną kompetencją (właściwością rzeczową) Rady Ministrów w zakresie reprezentowania
3
Materiały do wykładu IV z prawa dyplomatycznego i konsularnego. Semestr letni
2009/2010
Rzeczypospolitej Polskiej wobec innych państw i organizacji międzynarodowych. Uwzględnić tu
bowiem należy treść art. 133 ust. 1 określającego Prezydenta Rzeczypospolitej jako "reprezentanta
państwa w stosunkach zewnętrznych". Zgodnie z art. 146 ust. 2 konstytucji do Rady Ministrów należą
zatem wszystkie sprawy reprezentacji państwa, z wyjątkiem tych, które w wyraźny sposób zostały - w
zakresie art. 133 ust. 1 i 2 - zastrzeżone na rzecz Prezydenta Rzeczypospolitej. Realizacja
konstytucyjnych kompetencji Prezydenta Rzeczypospolitej określonych w art. 133 ust. 1 wymaga
współdziałania z Prezesem Rady Ministrów, ministrem spraw zagranicznych, a nadto - w zakresie art.
133 ust. 1 pkt 1 - z Sejmem i Senatem.
Prowadzenie polityki wewnętrznej i zagranicznej należy do Rady Ministrów. Prezes Rady
Ministrów zaś na podstawie art. 148 pkt 4 "zapewnia wykonanie polityki Rady Ministrów i określa
sposoby
jej
wykonywania".
Działania Prezesa Rady Ministrów są zatem pochodną konstytucyjnej funkcji "reprezentowania Rady
Ministrów" (art. 148 pkt 1) oraz konstytucyjnego zadania "zapewnienia realizacji polityki Rady
Ministrów i określania sposobów jej wykonywania" (art. 148 pkt 4). W ramach zadania wskazanego w
art. 148 pkt 4 Konstytucji mieści się określanie przez Prezesa Rady Ministrów sposobu reprezentacji
Rady
Ministrów
na
posiedzeniach
Rady
Europejskiej.
Prowadzenie przez Radę Ministrów polityki zagranicznej i sprawowanie "ogólnego kierownictwa" w
stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz pozostawanie organem
właściwym w sprawach "niezastrzeżonych dla innych organów państwowych" obejmuje ustalanie
treści stanowiska Rzeczypospolitej we wszystkich zakresach jej stosunków zewnętrznych, w tym: we
wszystkich zakresach (i na wszystkich forach) relacji z Unią Europejską. Ustalenie stanowiska
Rzeczypospolitej Polskiej na każde posiedzenie Rady Europejskiej należy, zgodnie z art. 146 ust. 2
konstytucji, do wyłącznej właściwości Rady Ministrów.
Prezes Rady Ministrów ma generalne uprawnienie do reprezentowania Rady Ministrów i
określa sposoby wykonywania polityki kierowanej przez siebie Rady Ministrów. Uczestnictwo Prezesa
Rady Ministrów w posiedzeniach Rady Europejskiej jest bezpośrednią konsekwencją jego funkcji
ustrojowych w Radzie Ministrów i w systemie organów państwowych.
Prezydent Rzeczypospolitej urzeczywistniając przypisane mu przez prawo funkcje oraz
zadania działa niezależnie od Rady Ministrów, "na własny rachunek". Dotyczy to funkcji Prezydenta
określonych
w
art.
126
ust.
1
konstytucji.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nie ma wynikających wprost z konstytucji uprawnień służących
samodzielnemu prowadzeniu polityki zagranicznej Rzeczypospolitej.
Nie jest też upoważniony do samodzielnego prowadzenia polityki zagranicznej ani do
sprawowania kierownictwa w dziedzinie stosunków z organizacjami międzynarodowymi. Zadania
Prezydenta, określone w art. 126 ust. 2, jak też kompetencje wskazane w art. 133 ust. 1 konstytucji
wykazują szereg odniesień do sfer polityki: zagranicznej, wewnętrznej oraz "unijnej", prowadzenie
których pozostaje w gestii Rady Ministrów.
Konstytucja RP czyni Prezydenta "najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej"
nie rozciągając analogicznej funkcji na inne organy państwowe, ani nie przewidując udziału tych
organów w pełnieniu tak określonej funkcji Prezydenta. Stąd wynika, że Prezydent - na zasadach i w
4
Materiały do wykładu IV z prawa dyplomatycznego i konsularnego. Semestr letni
2009/2010
granicach wyznaczonych przez konstytucję i ustawy (art. 126 ust. 3 konstytucji) - samodzielnie
postanawia o miejscu i formach urzeczywistnienia funkcji określonej w art. 126 ust. 1 konstytucji.
Rola Prezydenta jako "najwyższego przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej" i "gwaranta
ciągłości władzy państwowej" została przedmiotowo ukierunkowana - w art. 126 ust. 2 jako: czuwanie
nad przestrzeganiem konstytucji, stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz
nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Przepis ten wyznacza zakres zadań, jakie
konstytucja stawia przed Prezydentem, określając ramy, sferę realizacji i charakter jego ról
określonych w art. 126 ust. 1 konstytucji.
Treść art. 126 ust. 2 konstytucji określa zadania, a nie kompetencje. Wymienione w art. 126
ust. 2 zadania są realizowane przez Prezydenta wspólnie i w porozumieniu z innymi organami władzy
państwowej. W zakresie żadnego ze wskazanych zadań Prezydent nie ma wyłączności ich realizacji w
formach władczych. Ustalonych w art. 126 ust. 2 zadań (celów) Prezydent nie może realizować w
sposób dowolny. Realizując je może sięgać bowiem jedynie po kompetencje określone w konstytucji i
ustawach. Sięganie przez Prezydenta po te kompetencje następować może jedynie w sytuacji, gdy
służy to realizacji celów, wyrażonych w art. 126 ust. 2 konstytucji.
Stanie na straży nienaruszalności i niepodzielności terytorium państwa polskiego oznacza
zobowiązanie do przeciwdziałania wszelkim próbom cesji najmniejszej choćby części obszaru
terytorialnego Polski, w tym również wód terytorialnych; przeciwdziałanie politycznej dezintegracji
terytorium Polski, powstawaniu zróżnicowanych porządków publicznych, wykraczających poza
konstytucyjnie dopuszczalną decentralizację władzy. Dotyczy także przeciwdziałania podejmowaniu
prób wprowadzenia autonomii terytorialnej oraz dążeniom do federalizacji Polski.
Wystąpienie w ramach Unii Europeskiej zagrożeń dla integralność terytoriów państw
członkowskich jest w wysokim stopniu nierealne. Okoliczność ta istotnie zawęża potrzebę udziału
Prezydenta w posiedzeniach Rady Europejskiej motywowanego staniem na straży "nienaruszalności i
niepodzielności terytorium" Rzeczypospolitej (art. 126 ust. 2 in fine).
Troskę o bezpieczeństwo (rozumianą jako śledzenie, przeciwdziałanie i zwalczanie przeszkód
w funkcjonowaniu państwa) Prezydent urzeczywistnia przede wszystkim jako zwierzchnik Sił
Zbrojnych RP. Decydujące są kompetencje wiążące się z wprowadzaniem stanu wojennego i
wyjątkowego oraz zarządzaniem (powszechnej lub częściowej) mobilizacji.
Przedmiotem rozstrzygnięć Rady Europejskiej są sprawy uprzednio przekazane przez
państwa członkowskie do wspólnego wykonywania za pośrednictwem instytucji Unii Europejskiej.
Zarówno tryb przekazania, jak i przedmiot przekazania "kompetencji organów władzy państwowej w
niektórych sprawach" zachowuje cechę pozostawania "w zgodzie z Konstytucją" jako "najwyższym
prawem Rzeczypospolitej". Natomiast zmiana zakresu przekazania kompetencji organów władzy
państwowej na rzecz Unii Europejskiej wymaga zmiany traktatów, stanowiących podstawę Unii.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że posiedzenia Rady Europejskiej poświęcone zmianom
traktatów,
stanowiących
podstawę
Unii,
mogą
się
wiązać
z
zagadnieniem
suwerenności
Rzeczypospolitej Polskiej, co uzasadniałoby udział w nich Prezydenta RP.
Z Preambuły do konstytucji i z art. 133 ust. 3 wynika trwałe zobowiązanie Prezydenta
Rzeczypospolitej i Prezesa Rady Ministrów oraz właściwego ministra dotyczące współdziałania w
5
Materiały do wykładu IV z prawa dyplomatycznego i konsularnego. Semestr letni
2009/2010
realizacji zadań nieobjętych zakresami ich wyłącznej właściwości. Współdziałanie to stanowi ciąg
czynności, podejmowanych bądź to z inicjatywy Prezydenta, bądź Prezesa Rady Ministrów lub
obydwu wymienionych organów w sferze konstytucyjnie i ustawowo określonej. W odniesieniu do
zadań Prezydenta wymóg współdziałania z Prezesem Rady Ministrów i właściwymi ministrami
występuje w znacznie szerszym zakresie. Nie ma zatem pełnej symetrii dotyczącej zakresów
konstytucyjnej powinności współdziałania.
Konstytucja nie determinując wyczerpująco zasad i sposobu współdziałania, pozostawia je
praktyce politycznej i organizacyjnej Prezydenta Rzeczypospolitej i Prezesa Rady Ministrów. Tak
rozumiane współdziałanie obejmuje także wypracowywanie stanowiska Rzeczypospolitej Polskiej w
związku z posiedzeniem Rady Europejskiej, niezależnie od woli udziału w posiedzeniu Prezydenta
RP, w
zakresie, w
jakim stanowisko to mieści się "w
zakresie polityki
zagranicznej".
Oznacza w szczególności rzetelne informowanie Prezydenta Rzeczypospolitej przez Prezesa Rady
Ministrów lub Ministra Spraw Zagranicznych o porządku planowanego posiedzenia.
W przypadku oficjalnie zgłoszonego zainteresowania Prezydenta Rzeczypospolitej sprawą
objętą porządkiem obrad Rady Europejskiej, (a wchodzącą w zakres zadań Prezydenta określonych w
art. 126 ust. 2 konstytucji), Rada Ministrów udziela informacji o stanowisku rządu w tym zakresie.
Oficjalna decyzja dotycząca udziału Prezydenta w konkretnym posiedzeniu Rady Europejskiej
winna być efektem współdziałania między określonymi w art. 133 ust. 3 konstytucji organami państwa.
Może być ogłoszona jako rezultat uzgodnienia, a nawet - jako wspólna decyzja Prezydenta
Rzeczypospolitej i Rady Ministrów reprezentowanej przez Premiera.
Współdziałanie Prezydenta Rzeczypospolitej, Prezesa Rady Ministrów i właściwego ministra
w ramach art. 133 ust. 3 konstytucji oznacza obustronną otwartość na współpracę i efektywną
gotowość jej podjęcia. Ustrojodawca objął dyrektywą współdziałania wszystkie formy aktywności
Prezydenta, Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów skierowane "na zewnątrz" Rzeczypospolitej
Polskiej.
Współdziałanie określone w art. 133 ust. 3 konstytucji dotyczy w pierwszym rzędzie sytuacji,
gdy Prezydent zgłosi zamiar uczestniczenia - ze względu na realizację zadań określonych w art. 126
ust. 2 konstytucji - w posiedzeniu Rady Europejskiej. Założeniem jest, że Rzeczpospolitą Polską
reprezentuje na posiedzeniu Rady Europejskiej Prezes Rady Ministrów lub wyznaczony minister
(członek Rady Ministrów); przedstawia on stanowisko Rzeczypospolitej Polskiej ustalone przez Radę
Ministrów. Uzgodnienie pomiędzy Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem a Prezydentem
Rzeczypospolitej
może
dopuścić
inne
formy
przedstawiania
wskazanego
tu
stanowiska
Rzeczypospolitej, obejmujące udział Prezydenta w tych czynnościach.
Prezydent Rzeczypospolitej może zgłaszać uwagi do stanowiska Rzeczypospolitej na
posiedzenie Rady Europejskiej w zakresie, który uzna za celowy dla realizacji jego konstytucyjnych
zadań, niezależnie od uczestnictwa w posiedzeniu.
Rozprawie przewodniczył prezes TK Bohdan Zdziennicki, sprawozdawcami byli sędzia TK Marian
Grzybowski i sędzia TK Mirosław Wyrzykowski.
6
Materiały do wykładu IV z prawa dyplomatycznego i konsularnego. Semestr letni
2009/2010
Art. 89 ust. 1 Konstytucji RP
„Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej
wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa
dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.”
Art. 90 Konstytucji RP
„1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej
przekazać
organizacji
międzynarodowej
lub
organowi
międzynarodowemu
kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.
2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której
mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w
referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.”
Art. 3 ust. 1 konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych z 1961 roku
„Funkcje misji dyplomatycznej obejmują między innymi:
a) reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym;
b) ochronę w państwie przyjmującym interesów państwa wysyłającego i jego obywateli,
w granicach ustalonych przez prawo międzynarodowe;
c) prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego;
d) zaznajamianie się wszelkimi legalnymi sposobami z warunkami panującymi w
państwie przyjmującym i z rozwojem zachodzących w nim wydarzeń oraz zdawanie z
tego sprawy rządowi państwa wysyłającego;
e) popieranie przyjaznych stosunków pomiędzy państwem wysyłającym a państwem
przyjmującym oraz rozwijanie pomiędzy nimi stosunków gospodarczych, kulturalnych
i naukowych”.
7
Materiały do wykładu IV z prawa dyplomatycznego i konsularnego. Semestr letni
2009/2010
Sprawa Teja (sądy brytyjskie, 1971 rok)
Przedstawiciel
rządu
kostarykańskiego
zaopatrzony
był
w
paszport
dyplomatyczny oraz kredencjały, w których wskazywano, że jest doradcą
ekonomicznym rządu Kostaryki zajmującym się zagadnieniem budowy walcowni
stali. Odbywając krótkie wizyty w różnych państwach świata zapoznawał się z
metodami rozwoju przemysłu ciężkiego. Nie był jednak akredytowany jako
przedstawiciel dyplomatyczny przy żadnym rządzie, czy głowie państwa.
W czasie wizyty w Wielkiej Brytanii został zatrzymany na podstawie wniosku o
ekstradycję
(wystawionego
przez
Republikę
Indii).
W
toku
postępowania
ekstradycyjnego – w czasie którego Teja wskazał, że przysługuje mu immunitet jeden z sędziów stwierdził, co następuje: „Teja przybył do Wielkiej Brytanii z Genewy,
a potem do Genewy zamierzał wrócić. Miał bilet lotniczy na rejsy dookoła świata, a
jego podróż zaczynała się i kończyła w Kostaryce”. Osobie, która nie zmierza do
miejsca, w którym pełni urząd dyplomatyczny i nie wraca do domu z miejsca, w
którym pełni taki urząd – państwo trzecie nie musi przyznawać przywilejów i
immunitetów.
Sytuacja posłów wysyłanych przez „hospodarów” naddunajskich
W napisanym w XIX w.
podręczniku prawa dyplomatycznego, którego
autorem jest Ch. de Martens (Guide diplomatique), znajduje się wzmianka, że
posłowie
hospodarów
księstw
naddunajskich
nie
są
przedstawicielami
dyplomatycznymi i nie korzystają z przywilejów dyplomatom przysługującym.
Owe „księstwa naddunajskie” to prawdopodobnie Wołoszczyzna i Mołdawia,
które jeszcze w I połowie XIX wieku formalnie stanowiły terytoria zależne Imperium
Ottomańskiego.
Stosunek Wielkiej Brytanii do państw bałtyckich
W lutym 1991 roku jeden z ministrów rządu Jej Królewskiej Mości odpowiadał
na pytanie Parlamentu dotyczące stosunku rządu do akredytowania w Wielkiej
Brytanii przedstawicieli Litwy, Łotwy i Estonii (Litwa i Łotwa formalnie ogłosiły
niepodległość w 1990 roku, Estonia uczyniła to latem 1991 roku. Państwa te zostały
przyjęte w poczet członków ONZ jesienią 1991 roku). Zdaniem ministra: „Państwa
8
Materiały do wykładu IV z prawa dyplomatycznego i konsularnego. Semestr letni
2009/2010
bałtyckie nie spełniają kryteriów uznania jako niepodległe, suwerenne państwa.
Kwestia udzielenia akredytacji przedstawicielom tych podmiotów z całą pewnością
nie powstaje.”
Przykład związany z Kosowem
Po ogłoszeniu niepodległości władze Kosowa skierowały listy do 192 państw
świata domagając się od nich formalnego uznania. Pierwszym państwem, które
uznało Kosowo (dnia 18 lutego 2008 roku) był Afganistan. To uznanie stanowi
podstawę do wykonania przez Kosowo iuris legationis activum w stosunku do
Afganistanu.
Art. 105 Karty Narodów Zjednoczonych
„(1). Organizacji przysługiwać będą na terytorium każdego z jej członków takie
przywileje
i
immunitety,
(2). Przedstawicielom
jakie
członków
są
konieczne
Narodów
do
osiągnięcia
Zjednoczonych
i
jej
celów.
funkcjonariuszom
Organizacji będą również przyslugiwały takie przywileje i immunitety, jakie są
konieczne do niezależnego wykonywania ich funkcyj związanych z Organizacją.”
Art. 35 Traktatu o Unii Europejskiej
„Misje dyplomatyczne i konsularne Państw Członkowskich oraz delegatury
Unii w państwach trzecich i na konferencjach międzynarodowych, a także ich
przedstawicielstwa w organizacjach międzynarodowych współpracują ze sobą, tak
aby zapewnić poszanowanie i wykonanie decyzji określających stanowiska i
działania Unii przyjętych na mocy niniejszego rozdziału. Umacniają one współpracę,
wymieniając informacje i dokonując wspólnych ocen.”
Art. 221 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
„(1)
Delegatury
Unii
w
państwach
trzecich
i
przy
organizacjach
międzynarodowych zapewniają reprezentację Unii. (2) Delegatury Unii podlegają
wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.
Działają one w ścisłej współpracy z misjami dyplomatycznymi i konsularnymi Państw
Członkowskich.”
9
Materiały do wykładu IV z prawa dyplomatycznego i konsularnego. Semestr letni
2009/2010
Agresja Iraku na Kuwejt (1990 rok)
Gdy Irak dokonał agresji zbrojnej wobec Kuwejtu, państwa trzecie odmówiły
spełnienia żądań władz irackich w przedmiocie „zamknięcia” ich przedstawicielstw
dyplomatycznych na terytorium Kuwejtu. Wycofanie przedstawicieli dyplomatycznych
mogło być potraktowane jako milczące uznanie aneksji (prawo międzynarodowe
zakazuje zaś uznawania sytuacji niezgodnych z prawem międzynarodowym zgodnie
z zasadą ex iniuria ius non oritur: z sytuacji bezprawnej nie mogą wynikać prawa i
obowiązki).
10
Download