Program zajęć wyrównawczych z przedmiotu biologia (histologia i embriologia) (40 godz.) dla studentów Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim, Kierunek Lekarski, UMB w roku akademickim 20132014 oraz 2014-2015 I. Tkanka nabłonkowa: 1. Pochodzenie tkanki nabłonkowej. 2. Cechy charakterystyczne tkanki nabłonkowej. 3. Rodzaje nabłonków: podział wg funkcji podział wg cech morfologicznych 4. Nabłonki jednowarstwowe. 5. Nabłonek dwurzędowy i wielorzędowy, jako odmiana nabłonka jednowarstwowego walcowatego. 6. Nabłonki wielowarstwowe. 7. Nabłonek przejściowy i jego przystosowanie do pełnionej funkcji. 8. Nabłonki gruczołowe (gruczoły zewnątrzwydzielnicze i wewnątrzwydzielnicze). 9. Podział gruczołów zewnątrzwydzielniczych: kształt odcinków wydzielniczych układ przewodów wyprowadzających mechanizm wydzielania 10. Struktury powierzchniowe komórek nabłonkowych (glikokaliks, mikrokosmki, rzęski, prążkowanie przypodstawne). 11. Połączenia międzykomórkowe (zamykające, zwierające, komunikacyjne). 12. Błona podstawna. 13. Regeneracja tkanki nabłonkowej. Część praktyczna: 1. Analiza obrazów mikroskopowych poszczególnych nabłonków. 2. Rysowanie nabłonka dwurzędowego i wielorzędowego. Analizowanie różnicy pomiędzy tymi nabłonkami. Omówienie różnicy pomiędzy nabłonkiem wielorzędowym i wielowarstwowym. 3. Nabłonek przejściowy. Analiza budowy. Przystosowanie do pełnionej funkcji. II. Krew i rozwój komórek krwi: 1. Krew jako tkanka łączna. 2. Skład krwi: a/ osocze b/ elementy komórkowe krwi 3. Budowa i funkcja erytrocytów. 4. Granulocyty: a/ cechy charakterystyczne granulocytów b/ budowa i funkcja granulocytów obojętnochłonnych c/ budowa i funkcja granulocytów kwasochłonnych d/ budowa i funkcja granulocytów zasadochłonnych Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego …… 5. Agranulocyty: a/ cechy charakterystyczne agranulocytów b/ budowa i funkcja monocytów c/ rodzaje, budowa i funkcja limfocytów 6. Budowa i funkcja płytek krwi. 7. Hemopoeza: a/ pozazarodkowa b/ wątrobowa c/ śledzionowa d/ szpikowa 8. Erytropoeza. 9. Granulocytopoeza. 10.Powstawanie monocytów. 11.Limfocytopoeza. 12.Trombopoeza. Część praktyczna: 1. Porównanie obrazu mikroskopowego erytrocytów żaby i człowieka. 2. Rysowanie znalezionych pod mikroskopem elementów komórkowych krwi. 3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. III. Tkanka łączna: 1. Cechy charakterystyczne tkanki łącznej. 2. Podział tkanki łącznej. 3. Budowa i pochodzenie tkanki łącznej: a/ substancja międzykomórkowa (istota podstawowa i włókna) b/ komórki tkanki łącznej właściwej Część praktyczna: 1. Analiza obrazów mikroskopowych różnych rodzajów tkanek łącznych. 2. Opisywanie wyznaczonych elementów. 3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. IV. Tkanka łączna podporowa (chrzęstna i kostna): 1. Budowa tkanki chrzęstnej: a/ komórki tkanki chrzęstnej – komórki chondrogeniczne, chondroblasty, chondrocyty b/ substancja międzykomórkowa 2. Rodzaje i występowanie tkanki chrzęstnej: a/ chrząstka szklista b/ chrząstka sprężysta c/ chrząstka włóknista 3. Budowa tkanki kostnej: a/ komórki tkanki kostnej (osteoblasty, osteocyty, osteoklasty) b/ substancja międzykomórkowa (blaszka kostna) c/ osteon 2 Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego …… 4. Rodzaje tkanki kostnej: a/ grubo włóknista (np. kość splotowa ta) b/ drobnowłóknista (np. kość blaszkowata) - kość zbita - kość gąbczasta 5. Okostna i śródkostna – budowa i funkcja. Część praktyczna: 1. Analiza obrazów mikroskopowych tkanek podporowych. Zaznaczanie grup izogenicznych, terytorium chrzęstnego, macierzy międzyterytorialnej. 2. Porównywanie obrazu tkanki kostnej zbitej i gąbczastej. 3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. V. Tkanka mięśniowa: 1. Pochodzenie i podział tkanki mięśniowej. 2. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa. 3. Włókno mięśnia szkieletowego: a/ miofibryle b/ triada mięśniowa 4. Rodzaje włókien mięśni szkieletowych. 5. Organizacja mięśnia szkieletowego. 6. Mięsień sercowy. 7. Budowa komórek mięśniowych serca: a/ komórki robocze przedsionków i komór b/ komórki układu bodźcowo-przewodzącego c/ komórki mioendokrynne 8. Tkanka mięśniowa gładka. 9. Budowa komórki mięśniowej gładkiej. 10. Budowa tkanki mięśniowej gładkiej i jej występowanie. 11. Regeneracja tkanek mięśniowych: a/ komórki satelitarne Część praktyczna: 1. Analiza obrazów mikroskopowych tkanki mięśniowej. 2. Rysowanie komórek mięśniowych (włókna szkieletowego, komórki mięśniowej sercowej, komórki mięśniowej gładkiej). 3. Porównanie budowy histologicznej poszczególnych rodzajów tkanki mięśniowej. VI. Tkanka nerwowa: 1. Budowa komórki nerwowej. 2. Klasyfikacja komórek nerwowych. 3. Histologiczna organizacja komórek. 4. Synapsa. 5. Komórki glejowe: a/ glej ośrodkowego układu nerwowego 3 Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego …… 6. 7. b/ glej obwodowego układu nerwowego Budowa włókna nerwowego: a/ włókna rdzenne b/ włókna bezrdzenne Degeneracja i regeneracja w układzie nerwowym. Część praktyczna: 1. Analiza różnorodności komórek nerwowych (wielkość, kształt). 2. Rysowanie wybranych preparatów mikroskopowych z zaznaczeniem elementów charakterystycznych dla komórek nerwowych (pęcherzykowate jądro, tigroid, akson, dendryty). 3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. VII. Embriologia część I: 1. Gametogeneza: a/ oogeneza b/ spermatogeneza 2. Cykl płciowy: a/ jajnikowy b/ miesiączkowy 3. Regulacja hormonalna cyklu płciowego. 4. Zapłodnienie. 5. Bruzdowanie. a/ budowa blastocysty wczesnej i późnej 6. Implantacja. Część praktyczna: 1. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. 2. Uzupełnianie schematów. VIII. Embriologia część II: 1. II tydzień rozwoju – gastrulacja wczesna. 2. III tydzień rozwoju – gastrulacja późna. 3. Różnicowanie się mezodermy: a/ mezoderma przyosiowa b/ mezoderma pośrednia c/ mezoderma boczna 4. Różnicowanie się ektodermy: a/ ektoderma pokrywająca b/ neuroektoderma c/ grzebienie nerwowe. 5. Różnicowanie się endodermy. 6. Narządy pierwotne. 7. Błony płodowe. 8. Budowa i funkcja łożyska. 4 Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego …… Część praktyczna: 1. Opisywanie schematów przedstawiających procesy embriologiczne. 2. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. Układ krążenia i jego rozwój. Początkowy okres rozwoju układu sercowo – naczyniowego. Budowa ściany naczyń krwionośnych. Budowa tętnic typu sprężystego. Budowa tętnic typu mięśniowego. Budowa tętniczek. Odrębność budowy niektórych tętnic (aorta, tętnica szyjna zewnętrzna, tętnica wieńcowa, tętnica maciczna). 7. Naczynia włosowate i przedwłosowate. 8. Rodzaje i funkcje śródbłonka. 9. Budowa i rodzaje naczyń żylnych. 10. Zastawki żylne. 11. Zespolenia tętniczo – żylne. 12. Naczynia limfatyczne. IX. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Część praktyczna: 1. Analiza obrazów mikroskopowych różnego typu naczyń. 2. Opisywanie schematów różnego typu naczyń z zaznaczeniem różnic w budowie histologicznej między nimi. 3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. Układ limfatyczny i jego rozwój: Pochodzenie i rozwój grasicy. Budowa grasicy i jej funkcja. Cechy wyróżniające grasicę wśród innych narządów limfatycznych. Budowa i funkcja węzła chłonnego. strefa grasiczozależna i grasiczoniezależna 5. Ogólny schemat budowy migdałków. 6. Budowa i cechy różniące poszczególne migdałki. 7. Funkcja migdałków. 8. Pochodzenie i budowa śledziony: 9. Unaczynienie śledziony: miazga biała miazga czerwona 10. Funkcja śledziony. 11. Budowa i funkcja szpiku kostnego. X. 1. 2. 3. 4. 5 Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego …… Część praktyczna: 1. Analiza obrazów mikroskopowych narządów limfatycznych. 2. Omawianie różnic w budowie histologicznej poszczególnych narządów. 3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. XI. Gruczoły wydzielania wewnętrznego: 1. Przysadka mózgowa i jej rozwój. 2. Podział przysadki mózgowej: część dalsza (płat przedni) część pośrednia część nerwowa 3. Budowa histologiczna przysadki gruczołowej i produkowane hormony. 4. Budowa histologiczna i funkcja przysadki nerwowej. 5. Układ podwzgórzowo – przysadkowy. 6. Regulacja neurohormonalna: układ wielkokomórkowy układ drobnokomórkowy 7. Hormony podwzgórza. 8. Regulacja czynności gruczołów dokrewnych: pętla krótka sprzężenia zwrotnego ujemnego pętla długa sprzężenia zwrotnego ujemnego 9. Wyspy trzustkowe: komórki budujące wyspę i produkowane przez nie hormony Część praktyczna: 1. Analiza obrazów mikroskopowych. 2. Uzupełnianie i opisywanie schematów funkcjonowania narządów dokrewnych i ich regulacji. 3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. XII. Gruczoły wydzielania wewnętrznego (ciąg dalszy): 1. Pochodzenie, budowa i funkcja szyszynki. 2. Budowa i pochodzenie tarczycy. 3. Struktury endokrynne tarczycy: pęcherzyki tarczycy komórki C (przypęcherzykowe) 4. Funkcja tarczycy. 5. Pochodzenie i budowa przytarczyc. 6. Funkcja przytarczyc. 7. Pochodzenie nadnerczy: rdzeń nadnerczy kora nadnerczy 8. Budowa kory nadnerczy. 9. Ultrastruktura komórek kory nadnerczy. 10. Hormony produkowane przez korę nadnerczy. 6 Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego …… 11. Budowa rdzenia nadnerczy. 12.Funkcja rdzenia nadnerczy. Część praktyczna: 1. Analiza obrazów mikroskopowych omawianych narządów dokrewnych. 2. Uzupełnianie i opisywanie schematów regulacji czynności wydzielniczej omawianych gruczołów. 3. Omawianie oddziaływania ligand – receptor. 4. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. Przewód pokarmowy cz.I (duże gruczoły przewodu pokarmowego, jama ustna, przełyk, żołądek). 1. Pochodzenie i budowa wątroby: zrazik anatomiczny gronko wątrobowe zrazik wrotny 2. Ultrastruktura i funkcja hepatocytów. 3. Budowa histologiczna i funkcja pęcherzyka żółciowego. 4. Budowa i funkcja części zewnątrzwydzielniczej trzustki. 5. Ogólna budowa gruczołów ślinowych: ślinianka przyuszna ślinianka podjęzykowa ślinianka podżuchwowa 6. Skład i funkcje śliny. 7. Brodawki językowe. 8. Budowa ściany przełyku. 9. Budowa ściany żołądka. 10. Gruczoły żołądkowe: właściwe, wpustowe, odźwiernikowe. XIII. Część praktyczna: 1. Analiza obrazów mikroskopowych omawianych narządów. 2. Opisywanie schematów dotyczących budowy wątroby (zaznaczanie zrazika anatomicznego, gronka wątrobowego, zrazika wrotnego). 3. Interpretacja graficzna dwubarwliwości komórek trzustki. 4. Rozpoznawanie na schematach gruczołów z różnych okolic żołądka. 5. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. XIV. Przewód pokarmowy cz. II (jelito cienkie, jelito grube). 1. Budowa ściany jelita cienkiego. 2. Struktury zwiększające powierzchnię wchłaniania w jelicie cienkim. 3. Elementy morfologiczne charakterystyczne dla dwunastnicy, jelita czczego i jelita kretego. 4. Budowa jelita grubego. 5. Funkcja jelita grubego. 6. Różnica budowy histologicznej jelita cienkiego i jelita grubego. 7. Elementy charakterystyczne budowy wyrostka robaczkowego. 7 Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego …… Część praktyczna: 1. Analiza obrazów mikroskopowych omawianych narządów. 2. Rozpoznawanie poszczególnych odcinków jelita cienkiego. 3. Porównanie obrazu mikroskopowego jelita cienkiego i grubego. 4. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. XV. Układ moczowy: 1. Budowa histologiczna miąższu nerki: kora nerki rdzeń nerki 2. Unaczynienie nerki. 3. Nefron jako jednostka wydzielnicza układu moczowego. 4. Histofizjologia ciałka nerkowego. 5. Aparat przykłębuszkowy – składniki cyto- i histologiczne, czynność. 6. Narządy nerkowe: kielichy nerkowe miedniczka nerkowa moczowód pęcherz moczowy i cewka moczowa Część praktyczna: 1. Analiza obrazów mikroskopowych układu moczowego. 2. Szczegółowy opis schematu nefronu z uwzględnieniem różnic w budowie cytologicznej poszczególnych jego odcinków. 3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. XVI. Układ płciowy żeński: 1. Jajnik – budowa histologiczna: kora jajnika (poszczególne stadia rozwojowe pęcherzyków jajnikowych i ciałek żółtych) rdzeń jajnika 2. Gonada żeńska jako gruczoł dokrewny. 3. Cykl jajnikowy i jego regulacja. 4. Jajowód – budowa i czynność. 5. Macica – budowa morfologiczna w aspekcie cyklicznych zmian w cyklu miesiączkowym. 6. Pochwa – cytofizjologia nabłonka pochwy. 7. Gruczoł mlekowy. 1. 2. 3. 4. Część praktyczna: Analiza obrazów mikroskopowych układu płciowego żeńskiego. Rozpoznanie i szczegółowy opis poszczególnych stadiów pęcherzyków jajnikowych. Zaznaczenie na schemacie różnic budowy histologicznej błony śluzowej trzonu i szyjki macicy. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. 8 Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego …… XVII. Układ płciowy męski: 1. Budowa histologiczna jądra. 2. Kanalik nasienny kręty i nabłonek plemnikotwórczy. 3. Gonada męska jako gruczoł dokrewny. 4. Bariera krew – jądro. 5. Budowa i funkcja najądrza. 6. Nasieniowód – budowa histologiczna. 7. Gruczoły dodatkowe: pęcherzyki nasienne gruczoł krokowy gruczoły opuszkowo – cewkowe 1. 2. 3. Część praktyczna: Analiza obrazów mikroskopowych układu płciowego męskiego. Uzupełnienie i opisanie schematu budowy ściany kanalika nasiennego krętego. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. XVIII. Układ oddechowy i skóra: 1. Część przewodząca powietrze. 2. Nabłonek okolicy węchowej. 3. Tchawica – budowa histologiczna. 4. Nabłonek dróg oddechowych. 5. Drzewo oskrzelowe. 6. Budowa oskrzeli i oskrzelików. 7. Część oddechowa: oskrzeliki oddechowe pęcherzyki płucne 8. Nabłonek oddechowy. 9. Zrąb pęcherzyków płucnych. 10.Bariera krew – powietrze. 11.Naskórek – budowa histologiczna. 12.Komórki budujące naskórek. 13.Skóra właściwa: warstwa brodawkowa warstwa siateczkowa 14.Tkanka podskórna: gruczoły potowe i łojowe 1. 2. 3. 4. 5. Część praktyczna: Analiza obrazów mikroskopowych układu oddechowego. Opisywanie schematu miąższu płuc zgodnie z oglądanym preparatem mikroskopowym. Zaznaczenie na schemacie elementów budowy skóry. Opisywanie budowy gruczołu łojowego. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. 9 Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego …… XIX. Układ nerwowy: 1. Ośrodkowy układ nerwowy: 2. Organizacja strukturalna ośrodkowego układu nerwowego: istota szara (mózg, móżdżek, rdzeń kręgowy) istota biała (mózg, móżdżek, rdzeń kręgowy) 3. Bariera krew – mózg. 4. Opony mózgowo – rdzeniowe i ich budowa histologiczna. 5. Obwodowy układ nerwowy. 6. Zwoje nerwowe – rodzaje, budowa histologiczna. 7. Nerwy – budowa histologiczna. Część praktyczna: 1. Analiza obrazu mikroskopowego układu nerwowego. 2. Opisywanie schematu rdzenia kręgowego z uwzględnieniem rozmieszczenia istoty białej i szarej. 3. Opisywanie warstw kory móżdżku i mózgu zgodnie z obrazem mikroskopowym. 4. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. XX. Rozwój układu moczowo – płciowego. 1. Różnicowanie się mezodermy pośredniej. 2. Przednercze, śródnercze, nerka ostateczna. 3. Pączek moczowodowy – miejsce jego powstawania, wzrost, udział w wytwarzaniu śródnerkowych i pozanerkowych dróg wyprowadzających mocz. 4. Pęcherz moczowy i jego rozwój. 5. Rozwój gonady męskiej. 6. Rozwój gonady żeńskiej. 7. Przewody płciowe i ich rola w rozwoju układu moczowo – płciowego. 1. 2. 3. 4. Część praktyczna: Opisywanie schematów rozwoju nerki ostatecznej: pączek moczowodowy i jego podziały dychotomiczne. Analiza schematów rozwoju gonad: etap przebiegający wspólnie dla obu płci etap przebiegający zależnie od płci Rysowanie i opisywanie schematu przewodów płciowych. Rozwiązywanie zadań teoretycznych. 10 Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego