Konspekty_biologia_kurs_uzupełniający_cz_I

Program zajęć wyrównawczych z przedmiotu biologia (histologia i embriologia)
(40 godz.) dla studentów Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem
Nauczania w Języku Angielskim, Kierunek Lekarski, UMB w roku akademickim 20132014 oraz 2014-2015
I. Tkanka nabłonkowa:
1. Pochodzenie tkanki nabłonkowej.
2. Cechy charakterystyczne tkanki nabłonkowej.
3. Rodzaje nabłonków:
 podział wg funkcji
 podział wg cech morfologicznych
4. Nabłonki jednowarstwowe.
5. Nabłonek dwurzędowy i wielorzędowy, jako odmiana nabłonka jednowarstwowego
walcowatego.
6. Nabłonki wielowarstwowe.
7. Nabłonek przejściowy i jego przystosowanie do pełnionej funkcji.
8. Nabłonki gruczołowe (gruczoły zewnątrzwydzielnicze i wewnątrzwydzielnicze).
9. Podział gruczołów zewnątrzwydzielniczych:
 kształt odcinków wydzielniczych
 układ przewodów wyprowadzających
 mechanizm wydzielania
10. Struktury powierzchniowe komórek nabłonkowych (glikokaliks, mikrokosmki, rzęski,
prążkowanie przypodstawne).
11. Połączenia międzykomórkowe (zamykające, zwierające, komunikacyjne).
12. Błona podstawna.
13. Regeneracja tkanki nabłonkowej.
Część praktyczna:
1. Analiza obrazów mikroskopowych poszczególnych nabłonków.
2. Rysowanie nabłonka dwurzędowego i wielorzędowego. Analizowanie różnicy pomiędzy tymi
nabłonkami. Omówienie różnicy pomiędzy nabłonkiem wielorzędowym i wielowarstwowym.
3. Nabłonek przejściowy. Analiza budowy. Przystosowanie do pełnionej funkcji.
II. Krew i rozwój komórek krwi:
1. Krew jako tkanka łączna.
2. Skład krwi:
a/ osocze
b/ elementy komórkowe krwi
3. Budowa i funkcja erytrocytów.
4. Granulocyty:
a/ cechy charakterystyczne granulocytów
b/ budowa i funkcja granulocytów obojętnochłonnych
c/ budowa i funkcja granulocytów kwasochłonnych
d/ budowa i funkcja granulocytów zasadochłonnych
Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
……
5. Agranulocyty:
a/ cechy charakterystyczne agranulocytów
b/ budowa i funkcja monocytów
c/ rodzaje, budowa i funkcja limfocytów
6. Budowa i funkcja płytek krwi.
7. Hemopoeza:
a/ pozazarodkowa
b/ wątrobowa
c/ śledzionowa
d/ szpikowa
8. Erytropoeza.
9. Granulocytopoeza.
10.Powstawanie monocytów.
11.Limfocytopoeza.
12.Trombopoeza.
Część praktyczna:
1. Porównanie obrazu mikroskopowego erytrocytów żaby i człowieka.
2. Rysowanie znalezionych pod mikroskopem elementów komórkowych krwi.
3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
III. Tkanka łączna:
1. Cechy charakterystyczne tkanki łącznej.
2. Podział tkanki łącznej.
3. Budowa i pochodzenie tkanki łącznej:
a/ substancja międzykomórkowa (istota podstawowa i włókna)
b/ komórki tkanki łącznej właściwej
Część praktyczna:
1. Analiza obrazów mikroskopowych różnych rodzajów tkanek łącznych.
2. Opisywanie wyznaczonych elementów.
3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
IV. Tkanka łączna podporowa (chrzęstna i kostna):
1. Budowa tkanki chrzęstnej:
a/ komórki tkanki chrzęstnej – komórki chondrogeniczne, chondroblasty, chondrocyty
b/ substancja międzykomórkowa
2. Rodzaje i występowanie tkanki chrzęstnej:
a/ chrząstka szklista
b/ chrząstka sprężysta
c/ chrząstka włóknista
3. Budowa tkanki kostnej:
a/ komórki tkanki kostnej (osteoblasty, osteocyty, osteoklasty)
b/ substancja międzykomórkowa (blaszka kostna)
c/ osteon
2
Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
……
4.
Rodzaje tkanki kostnej:
a/ grubo włóknista (np. kość splotowa ta)
b/ drobnowłóknista (np. kość blaszkowata)
- kość zbita
- kość gąbczasta
5. Okostna i śródkostna – budowa i funkcja.
Część praktyczna:
1. Analiza obrazów mikroskopowych tkanek podporowych. Zaznaczanie grup izogenicznych,
terytorium chrzęstnego, macierzy międzyterytorialnej.
2. Porównywanie obrazu tkanki kostnej zbitej i gąbczastej.
3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
V. Tkanka mięśniowa:
1. Pochodzenie i podział tkanki mięśniowej.
2. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa.
3. Włókno mięśnia szkieletowego:
a/ miofibryle
b/ triada mięśniowa
4. Rodzaje włókien mięśni szkieletowych.
5. Organizacja mięśnia szkieletowego.
6. Mięsień sercowy.
7. Budowa komórek mięśniowych serca:
a/ komórki robocze przedsionków i komór
b/ komórki układu bodźcowo-przewodzącego
c/ komórki mioendokrynne
8. Tkanka mięśniowa gładka.
9. Budowa komórki mięśniowej gładkiej.
10. Budowa tkanki mięśniowej gładkiej i jej występowanie.
11. Regeneracja tkanek mięśniowych:
a/ komórki satelitarne
Część praktyczna:
1. Analiza obrazów mikroskopowych tkanki mięśniowej.
2. Rysowanie komórek mięśniowych (włókna szkieletowego, komórki mięśniowej sercowej,
komórki mięśniowej gładkiej).
3. Porównanie budowy histologicznej poszczególnych rodzajów tkanki mięśniowej.
VI. Tkanka nerwowa:
1. Budowa komórki nerwowej.
2. Klasyfikacja komórek nerwowych.
3. Histologiczna organizacja komórek.
4. Synapsa.
5. Komórki glejowe:
a/ glej ośrodkowego układu nerwowego
3
Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
……
6.
7.
b/ glej obwodowego układu nerwowego
Budowa włókna nerwowego:
a/ włókna rdzenne
b/ włókna bezrdzenne
Degeneracja i regeneracja w układzie nerwowym.
Część praktyczna:
1. Analiza różnorodności komórek nerwowych (wielkość, kształt).
2. Rysowanie wybranych preparatów mikroskopowych z zaznaczeniem elementów
charakterystycznych dla komórek nerwowych (pęcherzykowate jądro, tigroid, akson,
dendryty).
3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
VII. Embriologia część I:
1. Gametogeneza:
a/ oogeneza
b/ spermatogeneza
2. Cykl płciowy:
a/ jajnikowy
b/ miesiączkowy
3. Regulacja hormonalna cyklu płciowego.
4. Zapłodnienie.
5. Bruzdowanie.
a/ budowa blastocysty wczesnej i późnej
6. Implantacja.
Część praktyczna:
1. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
2. Uzupełnianie schematów.
VIII. Embriologia część II:
1. II tydzień rozwoju – gastrulacja wczesna.
2. III tydzień rozwoju – gastrulacja późna.
3. Różnicowanie się mezodermy:
a/ mezoderma przyosiowa
b/ mezoderma pośrednia
c/ mezoderma boczna
4. Różnicowanie się ektodermy:
a/ ektoderma pokrywająca
b/ neuroektoderma
c/ grzebienie nerwowe.
5. Różnicowanie się endodermy.
6. Narządy pierwotne.
7. Błony płodowe.
8. Budowa i funkcja łożyska.
4
Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
……
Część praktyczna:
1. Opisywanie schematów przedstawiających procesy embriologiczne.
2. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
Układ krążenia i jego rozwój.
Początkowy okres rozwoju układu sercowo – naczyniowego.
Budowa ściany naczyń krwionośnych.
Budowa tętnic typu sprężystego.
Budowa tętnic typu mięśniowego.
Budowa tętniczek.
Odrębność budowy niektórych tętnic (aorta, tętnica szyjna zewnętrzna, tętnica wieńcowa,
tętnica maciczna).
7. Naczynia włosowate i przedwłosowate.
8. Rodzaje i funkcje śródbłonka.
9. Budowa i rodzaje naczyń żylnych.
10. Zastawki żylne.
11. Zespolenia tętniczo – żylne.
12. Naczynia limfatyczne.
IX.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Część praktyczna:
1.
Analiza obrazów mikroskopowych różnego typu naczyń.
2.
Opisywanie schematów różnego typu naczyń z zaznaczeniem różnic w budowie histologicznej
między nimi.
3.
Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
Układ limfatyczny i jego rozwój:
Pochodzenie i rozwój grasicy.
Budowa grasicy i jej funkcja.
Cechy wyróżniające grasicę wśród innych narządów limfatycznych.
Budowa i funkcja węzła chłonnego.
 strefa grasiczozależna i grasiczoniezależna
5. Ogólny schemat budowy migdałków.
6. Budowa i cechy różniące poszczególne migdałki.
7. Funkcja migdałków.
8. Pochodzenie i budowa śledziony:
9. Unaczynienie śledziony:
 miazga biała
 miazga czerwona
10. Funkcja śledziony.
11. Budowa i funkcja szpiku kostnego.
X.
1.
2.
3.
4.
5
Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
……
Część praktyczna:
1. Analiza obrazów mikroskopowych narządów limfatycznych.
2. Omawianie różnic w budowie histologicznej poszczególnych narządów.
3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
XI. Gruczoły wydzielania wewnętrznego:
1. Przysadka mózgowa i jej rozwój.
2. Podział przysadki mózgowej:
 część dalsza (płat przedni)
 część pośrednia
 część nerwowa
3. Budowa histologiczna przysadki gruczołowej i produkowane hormony.
4. Budowa histologiczna i funkcja przysadki nerwowej.
5. Układ podwzgórzowo – przysadkowy.
6. Regulacja neurohormonalna:
 układ wielkokomórkowy
 układ drobnokomórkowy
7. Hormony podwzgórza.
8. Regulacja czynności gruczołów dokrewnych:
 pętla krótka sprzężenia zwrotnego ujemnego
 pętla długa sprzężenia zwrotnego ujemnego
9. Wyspy trzustkowe:
 komórki budujące wyspę i produkowane przez nie hormony
Część praktyczna:
1. Analiza obrazów mikroskopowych.
2. Uzupełnianie i opisywanie schematów funkcjonowania narządów dokrewnych i ich regulacji.
3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
XII.
Gruczoły wydzielania wewnętrznego (ciąg dalszy):
1. Pochodzenie, budowa i funkcja szyszynki.
2. Budowa i pochodzenie tarczycy.
3. Struktury endokrynne tarczycy:
 pęcherzyki tarczycy
 komórki C (przypęcherzykowe)
4. Funkcja tarczycy.
5. Pochodzenie i budowa przytarczyc.
6. Funkcja przytarczyc.
7. Pochodzenie nadnerczy:
 rdzeń nadnerczy
 kora nadnerczy
8. Budowa kory nadnerczy.
9. Ultrastruktura komórek kory nadnerczy.
10. Hormony produkowane przez korę nadnerczy.
6
Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
……
11. Budowa rdzenia nadnerczy.
12.Funkcja rdzenia nadnerczy.
Część praktyczna:
1. Analiza obrazów mikroskopowych omawianych narządów dokrewnych.
2. Uzupełnianie i opisywanie schematów regulacji czynności wydzielniczej omawianych
gruczołów.
3. Omawianie oddziaływania ligand – receptor.
4. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
Przewód pokarmowy cz.I (duże gruczoły przewodu pokarmowego, jama ustna,
przełyk, żołądek).
1. Pochodzenie i budowa wątroby:
 zrazik anatomiczny
 gronko wątrobowe
 zrazik wrotny
2. Ultrastruktura i funkcja hepatocytów.
3. Budowa histologiczna i funkcja pęcherzyka żółciowego.
4. Budowa i funkcja części zewnątrzwydzielniczej trzustki.
5. Ogólna budowa gruczołów ślinowych:
 ślinianka przyuszna
 ślinianka podjęzykowa
ślinianka podżuchwowa
6. Skład i funkcje śliny.
7. Brodawki językowe.
8. Budowa ściany przełyku.
9. Budowa ściany żołądka.
10. Gruczoły żołądkowe: właściwe, wpustowe, odźwiernikowe.
XIII.
Część praktyczna:
1. Analiza obrazów mikroskopowych omawianych narządów.
2. Opisywanie schematów dotyczących budowy wątroby (zaznaczanie zrazika anatomicznego,
gronka wątrobowego, zrazika wrotnego).
3. Interpretacja graficzna dwubarwliwości komórek trzustki.
4. Rozpoznawanie na schematach gruczołów z różnych okolic żołądka.
5. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
XIV. Przewód pokarmowy cz. II (jelito cienkie, jelito grube).
1. Budowa ściany jelita cienkiego.
2. Struktury zwiększające powierzchnię wchłaniania w jelicie cienkim.
3. Elementy morfologiczne charakterystyczne dla dwunastnicy, jelita czczego i jelita kretego.
4. Budowa jelita grubego.
5. Funkcja jelita grubego.
6. Różnica budowy histologicznej jelita cienkiego i jelita grubego.
7. Elementy charakterystyczne budowy wyrostka robaczkowego.
7
Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
……
Część praktyczna:
1. Analiza obrazów mikroskopowych omawianych narządów.
2. Rozpoznawanie poszczególnych odcinków jelita cienkiego.
3. Porównanie obrazu mikroskopowego jelita cienkiego i grubego.
4. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
XV.
Układ moczowy:
1. Budowa histologiczna miąższu nerki:
 kora nerki
 rdzeń nerki
2. Unaczynienie nerki.
3. Nefron jako jednostka wydzielnicza układu moczowego.
4. Histofizjologia ciałka nerkowego.
5. Aparat przykłębuszkowy – składniki cyto- i histologiczne, czynność.
6. Narządy nerkowe:
 kielichy nerkowe
 miedniczka nerkowa
 moczowód
 pęcherz moczowy i cewka moczowa
Część praktyczna:
1. Analiza obrazów mikroskopowych układu moczowego.
2. Szczegółowy opis schematu nefronu z uwzględnieniem różnic w budowie cytologicznej
poszczególnych jego odcinków.
3. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
XVI. Układ płciowy żeński:
1. Jajnik – budowa histologiczna:
 kora jajnika (poszczególne stadia rozwojowe pęcherzyków jajnikowych i ciałek żółtych)
 rdzeń jajnika
2. Gonada żeńska jako gruczoł dokrewny.
3. Cykl jajnikowy i jego regulacja.
4. Jajowód – budowa i czynność.
5. Macica – budowa morfologiczna w aspekcie cyklicznych zmian w cyklu miesiączkowym.
6. Pochwa – cytofizjologia nabłonka pochwy.
7. Gruczoł mlekowy.
1.
2.
3.
4.
Część praktyczna:
Analiza obrazów mikroskopowych układu płciowego żeńskiego.
Rozpoznanie i szczegółowy opis poszczególnych stadiów pęcherzyków jajnikowych.
Zaznaczenie na schemacie różnic budowy histologicznej błony śluzowej trzonu i szyjki
macicy.
Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
8
Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
……
XVII. Układ płciowy męski:
1. Budowa histologiczna jądra.
2. Kanalik nasienny kręty i nabłonek plemnikotwórczy.
3. Gonada męska jako gruczoł dokrewny.
4. Bariera krew – jądro.
5. Budowa i funkcja najądrza.
6. Nasieniowód – budowa histologiczna.
7. Gruczoły dodatkowe:
 pęcherzyki nasienne
 gruczoł krokowy
 gruczoły opuszkowo – cewkowe
1.
2.
3.
Część praktyczna:
Analiza obrazów mikroskopowych układu płciowego męskiego.
Uzupełnienie i opisanie schematu budowy ściany kanalika nasiennego krętego.
Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
XVIII. Układ oddechowy i skóra:
1. Część przewodząca powietrze.
2. Nabłonek okolicy węchowej.
3. Tchawica – budowa histologiczna.
4. Nabłonek dróg oddechowych.
5. Drzewo oskrzelowe.
6. Budowa oskrzeli i oskrzelików.
7. Część oddechowa:
 oskrzeliki oddechowe
 pęcherzyki płucne
8. Nabłonek oddechowy.
9. Zrąb pęcherzyków płucnych.
10.Bariera krew – powietrze.
11.Naskórek – budowa histologiczna.
12.Komórki budujące naskórek.
13.Skóra właściwa:
 warstwa brodawkowa
 warstwa siateczkowa
14.Tkanka podskórna:
 gruczoły potowe i łojowe
1.
2.
3.
4.
5.
Część praktyczna:
Analiza obrazów mikroskopowych układu oddechowego.
Opisywanie schematu miąższu płuc zgodnie z oglądanym preparatem mikroskopowym.
Zaznaczenie na schemacie elementów budowy skóry.
Opisywanie budowy gruczołu łojowego.
Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
9
Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
……
XIX. Układ nerwowy:
1. Ośrodkowy układ nerwowy:
2. Organizacja strukturalna ośrodkowego układu nerwowego:
 istota szara (mózg, móżdżek, rdzeń kręgowy)
 istota biała (mózg, móżdżek, rdzeń kręgowy)
3. Bariera krew – mózg.
4. Opony mózgowo – rdzeniowe i ich budowa histologiczna.
5. Obwodowy układ nerwowy.
6. Zwoje nerwowe – rodzaje, budowa histologiczna.
7. Nerwy – budowa histologiczna.
Część praktyczna:
1. Analiza obrazu mikroskopowego układu nerwowego.
2. Opisywanie schematu rdzenia kręgowego z uwzględnieniem rozmieszczenia istoty białej i
szarej.
3. Opisywanie warstw kory móżdżku i mózgu zgodnie z obrazem mikroskopowym.
4. Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
XX.
Rozwój układu moczowo – płciowego.
1. Różnicowanie się mezodermy pośredniej.
2. Przednercze, śródnercze, nerka ostateczna.
3. Pączek moczowodowy – miejsce jego powstawania, wzrost, udział w wytwarzaniu
śródnerkowych i pozanerkowych dróg wyprowadzających mocz.
4. Pęcherz moczowy i jego rozwój.
5. Rozwój gonady męskiej.
6. Rozwój gonady żeńskiej.
7. Przewody płciowe i ich rola w rozwoju układu moczowo – płciowego.
1.
2.
3.
4.
Część praktyczna:
Opisywanie schematów rozwoju nerki ostatecznej: pączek moczowodowy i jego podziały
dychotomiczne.
Analiza schematów rozwoju gonad:
 etap przebiegający wspólnie dla obu płci
 etap przebiegający zależnie od płci
Rysowanie i opisywanie schematu przewodów płciowych.
Rozwiązywanie zadań teoretycznych.
10
Projekt pt. Wdrożenie programu rozwoju Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego