POLITYKA GOSPODARCZA
advertisement
POLITYKA GOSPODARCZA prof. dr hab. Barbara Kutkowska p. 433 Wykład 1 4.10.2012 Temat: GOSPODARKA NARODOWA. Przedstawienie oddziaływania polityki gospodarczej. Przedmiotem oddziaływań polityki ekonomicznej jest gospodarka narodowa, zwana też gospodarką krajową. Wnioski za: „Gospodarka krajowa – region gospodarki, oddzielony od innych regionów granicą państwową, na której suwerenny rząd może, jeżeli uzna to za potrzebne, kontrolować ruch ludzi i rzeczy.” GN (gospodarkę narodową) można badać i opisywać stosując różne ujęcia: 1. Zasady czyn, prod. społ i jej wzrost Analiza stanu dynamiki zasobów struktury alokacji zmierzając do określenia potencjalnych możliwości GN (P’) (P’) = f (N, M, L) gdzie: M – zasady naturalne będące do dyspozycji narodu w danym czasie N – zasady majątkowe do dyspozycji L – potencjalne zasady pracy 2. Prowadzenie działalności gospodarczej na terytorium kraju: Wyniki tej działalności wyrażamy za pomocą strumieni dóbr i usług. Można je agregować w układzie działów, gałęzi w zależności od tego co te jednostki wytwarzają, a także w układzie regionalnym. Gospodarka narodowa jest w tym ujęciu agregatem, składającym się z n gałęzi (i=1, 2, ..., n) oraz m regionów (j=1, 2, ..., m). Gałęzie i regiony są też agregatami i składającym się z indywidualnych i zespołowych gospodarstw zarobkowych P i konsumpcyjnych C. GN w układzie gałęziowo – regionalnym można zapisać: i=n i=m Pij + Cij = Pij + Cij i=1 i=j BOGACTWO NARODOWE – stanowią zasoby naturalne i zasoby majątkowe. Obejmują one ziemię, wodę, zasoby kopalin i obiekty materialne będące własnością indywidualną, współwłasnością członków społeczeństwa, własnością zespołową organizacji i grup społecznych oraz własnością Skarbu Państwa. ZASOBY NATURALNE – ziemia, lasy, wody powierzchne i podziemne, złoża surowcowe, powietrze atmosferyczne. Zasoby (bogactwo) naturalne muszą być przedmiotem, zainteresować politykę ekonomiczną, zarówno w aspekcie racjonalności ich gospodarczego pozyskiwania i wykorzystywania, jak i w aspekcie konserwacji ochrony i rekultywacji oraz utrzymania równowagi ....... a) Bogactwa mineralne: - węgiel kamienny (Zagłębie Dolnośląskie, region lubelski) - węgiel brunatny (region Konina, Turowa) - ropa naftowa - gaz ziemny - rudy żelaza - siarka (Tarnobrzeski Okręg Siarkowy) - sól kuchenna (Wieliczka) - zasoby surowcowe dla przemysłu budowlanego: wapień, granit, piaskowce, bazalt, gips, glina (Góry Świętokrzyskie, Sudety) b) Ziemia i gleby: 1 Terytorium kraju: 332 577 km2 Wyszczególnienie 2011 na 1 mieszkańca Powierzchnia ogólna w tym tys. ha 31268 ha 0,82 użytki rolne 18870 0,49 grunty leśne i z 9570 0,25 grunty pod wodami 645 0,02 grunty zabudowane i zurbanizowane 1572 0,04 Użytki rolne (2011) Wyszczególnienie Użytki rolne w tym grunty orne łąki i pastwiska sady i plantacje wieloletnie tys. ha 18 870,00 15 189,00 3 283,00 398,00 % 100,00 75,00 17,00 2,00 c) Lasy: Powierzchnia 2011 – 9089 tys ha W Polsce ok. 30% powierzchni kraju - Europa 29,8% - Świat 30,1% Rozmieszczenie jest nierównomierne. d) Wody: Zasilanie terytorium Polski w wody wynosi około 192,4 km3 rocznie, z czego 97% przypada na opady, a 3% na dopływ wód z zagranicy. W rozchodzie wód 70% stanowi parowanie, transpiracja, a 30% - odpływ rzekami. Zasoby wodne w Polsce są ubogie, ...mniejsze niż np. w Niemczech, czy we Francji. Wody ... kraju rozmieszczone są nierównomiernie i są znacznie ..... POLITYKA EKONOMICZNA POWINNA: 1. zapobiegać degradacji zasobów przez stosowanie skutecznych instrumentów prawnych i ekonomicznych ochrony wód, powietrza, gleby itp. 2. dążyć do odnowienia zasobów eksploatacyjnych przez realizację odpowiednich przedsięwzięć (np. odnowienie lasów, zarybianie wód) 3. oszczędnie i efektywnie użytkować zasoby wyczerpywane ZASOBY MAJĄTKOWE: obejmują kapitał rzeczowy taki jak budynki, budowle i wyposażenie gospodarstw zarobkowych w narzędzia pracy, przedmioty pracy oraz trwałe dobra konsumpcyjne. Szczególne znaczenie ma kapitał trwały nadający się do wielokrotnego użycia: - wartość brutto środków trwałych - wartość netto środków trwałych - wartość użycia - stopień zużycia Tab Wartość środków trwałych i stopień zużycia Tab Wartość środków trwałych wg grup Majątek trwały sfery produkcyjnej (fabryki, gospodarstwa rolne) Majątek trwały strefy infrastrukturalnej 2 Przez infrastrukturę rozumie się urządzenia i instytucje służące do obsługi strefy produkcyjnej i ludności za pośrednictwem równego rodzaju świadczeń. RODZAJE INFRASTRUKTURY: - techniczna (drogi) - ekonomiczna - społeczna Majątek trwały znajdujący się we władaniu gospodarstw domowych służy ich potrzebom konsumpcyjnym. Zasoby majątkowe gospodarstw domowych są wyrazem zamożności społeczeństwa, wpływają na poziom życia, a także na efektywność gospodarki, umożliwiając zwiększenie mobilność ludności i zasobów pracy oraz oszczędności czasu. LUDNOŚĆ KRAJU I ZASOBY CZYNNIKA PRACY: Społeczeństwo (ludność) stanowi podmiot procesu gospodarczego. Ludność jest również: nośnikiem zasobów czynnika pracy, wyznacznikiem liczby konsumentów na obszarze kraju. Struktura ludności wg wieku, miejsca zamieszkania, przynależności do różnych grup dochodowych i społeczno – zawodowych. Ludność kraju zorganizowana jest w gospodarstwach konsumpcyjnych: gospodarstwach domowych, zbiorowych. Ludność i struktura ludności zmieniają się w wyniku przyrostu naturalnego i ruchów migracyjnych. Ogólna liczba w 2010............................................................................................38,167 tys. os - miasta....................................................................................................................23, 278 tys. os - wieś.......................................................................................................................14,889 tys. os na 100 mężczyzn przypada 107,1 kobiet 122 osoby / km2 - wiek produkcyjny 24,615 tys os - wiek przedprodukcyjny 7,140 tys os - wiek poprodukcyjny 6,444 tys os LUDNOŚĆ JAKO NOŚNIK ZASOBÓW PRACY: podaż pracy na danym obszarze w danym czasie. potencjalne zasoby pracy – ludność w wieku produkcyjnym Rozpoznawanie potencjalnych i rzeczywistych zasobów pracy jest podstawy planowania polityki zatrudnienia. Wykład 2 11.10.2012 Temat: SYSTEM GOSPODARCZY. Ekonomiczne funkcje państwa. 1. System funkcjonowania gospodarki określa: - w jaki sposób wytwarzanie uzupełniających się produktów, ma być bilansowane i koordynowane pod kątem zaspokojenia różnych potrzeb społecznych; - w jaki sposób ma być dokonywany podział globalnego produktu społecznego między członków społecznych. SYSTEM FUNKCJONOWANIA GOSPODARCZEGO: Władza państwa oddziałuje na społeczny proces ekonomiczny, w którym uczestniczą różnorodne jednostki organizacyjne: - przedsiębiorstwo - gospodarstwo rolne - banki - zakłady ubezpieczeniowe - organizacje gospodarcze 3 - gospodarstwa domowe 2. Procesy gospodarcze w społeczeństwie to: a) procesy realne: obejmujące produkcję, transport, magazynowanie, obrót towarami; b) procesy regulacyjne: obejmujące czynności polegające na zbieraniu i przetwarzaniu informacji i podejmowaniu decyzji, kontrolowaniu ich wykonywania itp. * W przedsiębiorstwie przemysłowym, handlowym, gospodarstwach rolnych, gospodarstwach domowych występują zarówno czynności zaliczane do strefy procesów realnych, jak i procesów regulacyjnych. * Funkcje banków, zakładów ubezpieczeniowych, organizacji zrzeszających przedsiębiorstwa, a także organizacji rządowych i samorządowych, wkraczają w strefę gospodarczą, polegającą głównie na czynnościach regulacyjnych. Działania w zakresie polityki gospodarczej należą do strefy regulacji i wiążą się z przepływem informacji dotyczące: - przepływu pieniądza - informacji cenowych - informacji niecelowych ( J. Kornai) Strefa realna pozostaje także w zasięgu zainteresowań polityków gospodarczych (informacja dotyczy efektów zastosowanych regulacji – funkcji regulacji) Rodzaje decyzji podejmowanych w systemie gospodarczym należy do funkcji regulacji. Wyróżniamy: - decyzje standardowe: powtarzają się okresowo, wymagają wielu informacji, przynoszą w efekcie niewiele zmiany w zakresie procesów... - decyzje podstawowe: wymagają obfitej informacji dłuższego okresu przygotowawczego, przynoszą skutki w postaci nowych technologii, nowych przedsiębiorstw, nowych produktów itp. Jeżeli w dłuższym czasie przeważają w systemie decyzje standardowe, to system ten funkcjonuje wegetatywnie. Przeważają w nich informacje niecenne i występuje zjawisko przetwarzania procesów z przeszłości. Jeżeli występuje przewaga decyzji podstawowych, to system funkcjonuje dynamicznie. DWA PODSTAWOWE RODZAJE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH: System gospodarczy, w którym próbuje się pokonać brak (niedobór) zasobów w ujęciu realnym lub System, w którym próbuje się zmniejszyć barierę popytu. W obu przykładach występuje nierówność makroekonomiczna: popyt nie równa się podaży, w skali makro nie istnieje. RÓWNOWAGA MAKROEKONOMICZNA: W systemie gospodarczym występowałaby wówczas gdyby aspiracje ogółu sprzedających były równe aspiracjom kupujących, tzn. gdyby na wszystkich poszczególnych rynkach cząstkowych sprzedających chcieli sprzedać taką samą ilość tych samych produktów i po tej samej cenie co nabywcy zmierzają kupić. Jeżeli występuje przewaga aspiracji kupujących, to sprzedający są zmuszeni do podejmowania wielu decyzji podstawowych. Stosunek aspiracji sprzedających do aspiracji kupujących wyrażamy za pomocą wskaźnika relatywnej mocy sił rynkowych Ω. Jeżeli jest on większy od 1, przewaga decyzji podstawowej sprawia, że system funkcjonuje w sposób dynamiczny (przewaga ciśnienie). j(S) = 1 j(B) - aspiracje S – sell B – buy j – dany okres 4 j < 1 „ ssanie” Jak pokonać barierę popytu? Jeżeli w systemie przeważają aspiracje kupujących, zmuszonych na skutek ograniczeń ze strony niedoborów zasobów, czyli powszechny brak towarów, do ich stałych poszukiwań, wyczekiwania w kolejkach, kredytowania sprzedających, modyfikacji struktury zakupów (wymuszonej substytucji zakupów) itp. czyli jeśli wskaźnik relatywnej mocy sił rynkowych jest mniejszy od 1 to system zdominowany jest przez ssanie. = j(S) j <1 (B) Tab. „Rezultaty ciśnienia i ssania” FUNKCJONOWANIE POLITYKI GOSPODARCZEJ: Dwie podstawowe płaszczyzny analizy przedmiotu polityki gospodarczej. problemy oddziaływania sektora publicznego (tzn. państwa, władz regionalnych i samorządów lokalnych) na tworzenie takiego ładu rynkowego, który gwarantował będzie stabilny rozwój gospodarki, umożliwiający długookresowy wzrost dochodów zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i zbiorowym zagadnienia związane z udziałem sektora publicznego w podziale tych dochodów, które na mocy prawa traktowane są jako wspólne i przeznaczone na finansowanie takich powinności tego sektora jak np. zapewnienie obrony narodowej, zapobieganie degradacji środowiska naturalnego, ochrona zdrowia, oświata, zapobieganie przestępczości FUNKCJA STABILIZACYJNA: Istotą funkcji stabilizacyjnej polityki gospodarczej jest zapewnienie takiego ładu ekonomicznego, który będzie........ PODSTAWOWE OCZEKIWANIA Z ZAKRESU FUNKCJI STABILIZACYJNEJ: stopa bezrobocia nie przekracza 4% zerowa stopa wzrostu cen (czyli inflacja) w skali roku przynajmniej 3% stopa wzrostu PKB rocznie stabilność kursów walutowych względna równowaga bilansu płatniczego i budżetu państwa, przy jednocześnie pomyślnych rezultatach związanych z realizacją funkcji redystrybucyjnych i alokowanych (wysoki poziom usług publicznych, ochrona środowiska itp.) PODSTAWOWE OCZEKIWANIAW ZAKRESIE FUNKCJI STABILIZACYJNEJ: Funkcja stabilizacyjna ma pierwotne i zasadnicze znaczenie w polityce gospodarczej, bowiem: warunkuje pozytywne efekty w zakresie pozostałych funkcji jest związana z pojęciem polityki gospodarczej sensu stricte jej istotne znaczenie zostało potwierdzone kryteriami spójności z Maastricht + (odpowiedni poziom stopy inflacji, deficytu budżetowego, długu publicznego, stóp procentowych i wahań kursowych) FUNKCJA REDYSTRYBUKCYJNA I ALOKACYJNA. DWIE PODSTAWOWE PŁASZCZYZNY REALIZACJI: * * Wykład 3 19.10.2012 Temat: Makroekonomiczna i polityka mikroekonomiczna w polityce gospodarczej. POLITYKA MAKROEKONOMICZNA: Dla efektywnego funkcjonowania systemu gospodarki najważniejsze znaczenie ma polityka makroekonomiczna. W jej skład wchodzi: polityka monetarna (pieniężna) – regulowanie stopy wzrostu podaży pieniądza polityka kursu walutowego polityka fiskalna – wysokość i rodzaj obciążeń nakładanych na dochody obywateli, przedsiębiorstwa i konsumentów polityka budżetowa – reguły dystrybucji i przeznaczenie publicznych środków finansowych 5 POLITYKA MIKROEKONOMICZNA: państwowa lub komunalna własność przedsiębiorstw regulacja struktury gospodarki ingerencja władz państwowych w ceny wspomaganie finansowe wybranych gałęzi gospodarstw lub regionów finansowanie publicznych zamówień na opracowania naukowe lub innowacyjne inne rodzaje finansowego wspierania pojedynczych wytworów lub innych grup Polityka mikroekonomiczna (jej zakres, głębokość, narzędzia) budzi kontrowersje – elementy polityki mikroekonomicznej nie powinny być sprzeczne z celami i zasadami polityki makroekonomicznej!!!!! UWARUNKOWANIA, DZIEDZINY I CELE OGÓLNE POLITYKI GODPODARCZEJ: Tab. „Główne uwarunkowania polityki ekonomicznej” GŁÓWNE DZIEDZINY (PODSYSTEMY) POLITYKI GOSPODARCZEJ: Podsystemy polityki gospodarczej można wyodrębnić kierując się: - kryterium przedmiotowe - kryterium instrumentacji WEDŁUG KRYTERIUM PRZEDMIOTOWEGO WYODRĘBNIA SIĘ: polityka sektorowa: - p. przemysłową - p. rolną (agrarną) - p. żywnościową - p. handlową (politykę handlu zagranicznego....) - p. przemysłową polityka społeczna: - p. oświatowa - p. ochrony zdrowia - p. mieszkaniowa - p. demograficzna sterowanie rozwojem infrastruktury WEDŁUG KRYTERIUM INSTRUMENTACJI WYODRĘBNIA SIĘ: politykę pieniężną (monetarną) – obejmuje m.in. politykę emisyjną i kredytową politykę budżetową (skarbową, fiskalną) – obejmuje m.in. politykę podatkową i cenową politykę inwestycyjną – związaną z polityką lokalizacyjną politykę zatrudnienia politykę cenowo – dochodową politykę ubezpieczeń politykę naukową i innowacyjną Kombinacja polityk instrumentalnych i polityk sektorowych procesu gospodarczego w skali długookresowej oraz łagodzeniu przebiegu cyklu koniunkturalnego. POLITYKA WZROSTU - polega na dynamizowaniu społeczeństwa procesem gospodarczym w skali długookresowej oraz łagodzeniu przebiegu cyklu koniunkturalnego. POLITYKA STRUKTURALNA – polega na przekształceniu układu relacji i proporcji występujących między poszczególnymi sektorami, działami i gałęziami gospodarki oraz rodzajami produkcji społecznej, a jej całością przez preferowanie rozwoju wybranych sektorów i gałęzi. POLITYKA REGIONALNA – oddziaływanie państwa oraz występowanie w jego imieniu władz centralnych i regionalnych na proces rozwoju oraz zagospodarowania przestrzennego regionu. POITYKA EKOLOGICZNA – wzrost znaczenia ze względu na narastające zagrożenia i zniszczenia środowiska (bariery rozwoju). 6 Polityka regionalna i ekologiczna są ze sobą integrowane i stanowią części składowe ogólnej polityki rozwoju społecznego gospodarki. . Wykład 4 8.11.2012 Temat: Narzędzia polityki gospodarczej stosowane przez zwolenników podejścia popytowego. KEYNESIZM A NEOKLASYCYZM – PODSTAWOWE RÓŻNICE KEYNESIZM podejście popytowe za interwencjonizmem państwa w rynek „ślepa ręka rynku” NEOKLASYCYZM podażowe za liberalizmem i wolnym rynkiem „państwo psuje rynek” PODSTAWY TEORII KEYNESA: lata 30-te – „rewolucja Keynesowska” w 1936r J.M. Keynes wydaje pracę pt.: „Ogólna teoria zatrudnienia procentu i pieniądza” teoria Keynesa powstała jako reakcja na wielki kryzys ekonomiczny lat 1929 – 1933 w tym czasie większość państw.......... podważą prawo wyników Saya i odrzuca pogląd, że gospodarka sama zmierza do stanu równowagi i że równowaga między globalnym popytem i globalną podażą oznacza pełne wykorzystanie czynników wytwórczych równowaga może ustalić się przy niepełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych, a bezrobociem ma charakter przemysłowy Globalny popyt pociąga za sobą globalną podaż..... Jeżeli równowaga jest na niskim poziomie to czynności są wykorzystane..... w stanie równowagi oszczędności i inwestycje muszą być sobie równe, tzn. oszczędności są w całości inwestowane: C+S=C+I C – konsumpcja S – oszczędności I – inwestycje Warunkiem równowagi jest więc: I =S W warunkach równowagi dochód globalny (Y) jest równy planowanym inwestycjom I plus planowanej konsumpcji: Y = I + C czyli I = Y – C Oszczędności S są częścią dochodu Y, która nie jest przeznaczona na konsumpcję C, czyli S = Y – C a więc I = S Poziom dochodu i produkcji zapewniający równowagę to taki, przy którym gospodarstwa domowe planują zaoszczędzić tyle ile przedsiębiorstwa zamierzają zainwestować. Jeżeli I > S to efektywny popyt jest większy od podaży i w gospodarstwie powstaje stan ożywienia koniunkturalnego. Jeżeli I < S to w gospodarstwie zarysowują się objawy depresji. W gospodarstwie nie ma czynników automatycznie prowadzących do ustalania się stanu równowagi. 7 Siły decydujące o rozmiarze oszczędności są całkowicie rozbieżne z siłami decydującymi o rozmiarze inwestycji. Stały wzrost dochodu na jednego mieszkańca wywołuje zmniejszenie się psychicznej skłonności do konsumpcji. W rezultacie następuje stan stałej przewagi oszczędności nad inwestycjami, który prowadzi do długotrwałej depresji bezrobocia, stając się przyczyną tendencji stagnacyjnych. Jeżeli mechanizmy autoregulacji zawodzą, a działanie ich prowadzi do: - wahań cyklicznych - wzrostu bezrobocia - nierównowagi w bilansach płatniczych to jedynym lekarstwem na ten stan rzeczy jest interwencja państwa w gospodarce. Interwencja państwa w życie gospodarki jest w stanie przeciwdziałać wahaniom koniunkturalnym i zapewnić równowagę gospodarki. KONSEKWENCJE TEORII KEYNESA DLA POLITYKI GOSPODARKI: Ingerencja państwa powinna obejmować: - ustalenie wielkości stop procentowych - kursów walutowych - wykorzystywanie polityki budżetowej, zwłaszcza wydatków państwa, do pobudzenia popytu i przeciwdziałaniu tendencjom recesyjnych Jak pobudzić popyt? Zadziałać na grupy społeczne, które mają wysoką skłonność do konsumpcji (są to grupy społeczne o niższych dochodach), np. zasiłki, uruchamia robót publicznych. Tezy Keynesa były z powodzeniem stosunków w praktyce gospodarczej....... STEROWANIE POPYTEM: szkoła Keynesa położyła nacisk na analizę agregatowo ujemnego popytu globalnego zwiększanie popytu jest śr. przyspieszającym.... aby zapewnić stały rozwój gospodarki należy poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki gospodarczej – pobudzić wzrost wydatków globalnych sterowanie przez państw glob popytu odbywa się głównie za pomocą śr Polit. a) fiskalno – budżetowej b) pieniężnej (wszystkie inst.. wpływają na wysokość stopy procentowej) POLITYKA FISKALNO – BUDŻETOWA JAKO NARZĘDZIE REGULACJI POPYTU: polityka fiskalno – budżetowa wpływa bezpośrednio na wielkość łącznego popytu proponowane przez Keynesa działania w ramach polityki fiskalno – budżetowej: a) zwiększenie progresji opodatkowania b) preferencje dla działalności inwestycyjnej: - polega na obniżeniu stopy podatkowe, od zysków przeznaczonych na inwestycje - stwarza to bezpośrednie zachęty do wzrostu inwestycji c) manipulowanie wielkością globalnych wydatków rządowych: - bezpośrednie zasilanie finansowe niektórych grup społecznych – zwiększenie wydatków w okresie recesji przyczynia się do zwiększenia globalnego rynku - inwestycje publiczne – znajdują zastosowanie gdy inne śr Polit gosp nie przynoszą oczekiwanych rezultatów: > powinien polegać na rozbudowaniu infrastruktury > inwestycje te nie powinny mieć charakteru produkcyjnego, gdyż zwiększyłaby podaż > ..... Popyt konsumpcyjny pociąga za sobą popyt inwestycyjny MNOŻNIK INWESTYCYJNY POLITYKI FINANSOWO – BUDŻETOWEJ JAKO NARZĘDZIE REGULACJI POPYTU: efekt pierwotny, pobudzenia popytu, potęgowany zostanie dzięki mechanizmom mnożnikowym dzięki mnożnikowi dochodzi narodowy wzrośnie o pewną....... # nie wiem do jakiego to tematu i którego wykładu ;/ 8 Monetaryści odrzucają wykorzystywanie manipulacji stopą procentową w celu regulowania podaży i popytu na pieniądz. Wolny rynek powinien ustalać wszystkie ceny także cenę na pieniądz, którą jest stopa procentowa. Monetaryści postulowali skorelowanie podaży ze wzrostem dochodu narodowego, pozostawiając gospodarkę pod wpływem wolnej gry rynkowej. Nadmierne rozmiary sytuacji publicznych destabilizuje gospodarkę, wskazane jest obniżenie podatków w celu zapewnienia takiej sumy wpływów, która pozwoli na zapewnianie klasycznych, społeczno-ustrojowych funkcji państwa. POLITYKA PIENIĘŻNA: Miejsce polityki pieniężnej w polityce finansowej państwa: POLITYKA GOSPODARCZA PAŃSTWA POLITYKA FINANSOWA PAŃSTWA Polityka monetarna (polityka pieniężna oraz polityka kursu walutowego) Polityka fiskalno budżetowa DEFINICJA, ISTOTA I RODZAJE POLITYKI PIENIĘŻNEJ: NBP bank komercyjny bank komercyjny bank komercyjny Bank Centralny bank komercyjny przedsiębiorcy os. fizyczne emitent (pieniądz gotowy) POLITYKA PIENIĘŻNA: działalność Banku Centralnego, prowadzona w imieniu państwa, a polegająca na wyborze pieniężnych celów makroekonomicznych ich realizacji przez regulowanie podaży pieniądza i popytu na pieniądz, za pomocą wybranych instrumentów ekonomicznych i administracyjnych. 9 ISTOTA POLITYKI PIENIĘŻNEJ: polityka pieniężna polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej, instytucją publiczną za pośrednictwem, której prowadzi się politykę pieniężną jest Bank Centralny. RODZAJE POLITYKI PIENIĘŻNEJ: 1. Horyzont czasowy: a) polityka wieloletnia (strategiczna) – określa drogę dochodzenia do stabilizacji siły nabywczej pieniądza; b) polityka średniookresowa – skoncentrowana na realizacji wzrostu gospodarczego i neutralizowaniu odchyleń od wyznaczonej ścieżki wzrostu; c) polityka krótkookresowa – realizacja zadań bieżących, konieczność elastycznych dostosowań do zmieniających się warunków ekonomicznych kraju. W trakcie przebiegu cyklu koniunkturalnego. 2. Charakter oddziaływania na gospodarkę: - polityka neutralna – gdy pieniądz spełnia jedynie rolę ewidencyjną, obrachunkową, pasywną pozostawiając rynkowi swobodę działania - polityka ekspansywna – wspomagając aktywność gospodarczą, liberalizującą ograniczenia administracyjne - polityka restrykcyjna – ograniczająca, preferuje metody i środki administracyjna regulacji obiegu pieniądza. 3. Koszty pieniądza w gospodarce: - polityka drogiego pieniądza – mając za zadanie hamowanie nadmiernego ożywienia w gospodarce - polityka taniego pieniądza – mająca stymulować 4. Cele polityki pieniężnej: - Jako główny cel polityki pieniężnej przyjmuje się zapewnienia stabilności cen - ponieważ bank centralny nie może bezpośrednio kierować poziomem inflacji, wyznacza sobie odpowiednie cele pośrednie, bieżące (operacyjne) Instrumenty Operacje otwartego rynku. Stopa dyskontowa. Służą do osiągania celów finalnych polityki pieniężnej banku centralnego za pośrednictwem celów operacyjnych i pośrednich. Cele operacyjne Stopy % Wielkości poddające się .... Cele pośrednie Podaż pieniądza (dowolnego). Kurs walutowy. Wielkości poddające się kontroli tylko w pewnym stopniu... Cele finalne Stabilność cen (BCI). Określany poziom PKB Wielkości nie poddające się ... Podaż pieniądza M3 => agresat M3 Pieniądz wielkiej mocy – prawie od razu można go zamienić na towary. 5. Instrumenty polityki pieniężnej – definicja i klasyfikacja: Instrumenty polityki pieniężnej – to narzędzia za pomocą których władze monetarne dokonują zmian w podaży pieniądza. Podział instrumentów polityki pieniężnej ze względu na pozycję przyjmowaną przez bank centralny w stosunku do banków komercyjnych. 10 BANK KOMERCYJNY ŚRODKI ODDZIAŁYWANIA ADMINISTRACYJNEGO ŚRODKI ODZIAŁYWANIA RYNKOWEGO - pułapy kredytowe - rezerwa obowiązkowa - inne: ograniczenia obrotu z zagranica przez banki komercyjne i kontrola dewizowa, obligatoryjny zakup przez banki papierów wartościowych, przepisy regulujące stopę %, ograniczenia obszaru i zakresu działania instytucji finansowych itd. - operacje otwartego rynku - operacje kredytowe - depozytowe Podział instrumentów polityki pieniężnej ze względu na ... Instrumenty kontroli ilościowej - stopy % stosowane przez bank centralny (redyskontowa) - system rezerw obowiązkowych - operacje otwartego rynku - pułapy kredytowe Instrumenty kontroli jakościowej - max. termin płatności kredytów - dodatkowe gwarancje co do rodzaju i wysokości kredytu - określanie celów na jakie mogą być udzielane kredyty - ustalenie % stosunku poszczególnych pożyczek do kapitału banku itd. 6. Stopy % NBP: - referencyjna 4,25 - lombardowa 5,75 - depozytowa 2,75 - ... weksli 4,50 7. REZERWA OBOWIĄZKOWA – określa część aktywów lub pasywów banku komercyjnego, którą bank jest zobowiązany utrzymywać na rachunku w banku centralnym lub w postaci innych, ściśle określonych aktywów, jak gotówka w kasie czy pewne rodzaje papierów wartościowych. 11 FUNKCJE REZERWY OBOWIĄZKOWEJ Regulacja stóp procentowych Ochrona depozytów Zapewnienie bezpieczeństwa gromadzonych przez bank środków w razie niespodziewanego wzrostu wypłat spowodowanego np. złą sytuacją w systemie bankowym lub plotkę o bankructwie jednego z banków. Regulacja podaży pieniądza Związane z mechanizmem kreacji pieniądza bezgotówkowego, która ta przy braku jakichkolwiek ograniczeń mogłaby przybierać nieskończone wysokości. Jest to skuteczny instrument długookresowej kontroli płynności w systemie bankowym. Banki na koniec okresu rozliczeniowego uzupełniają stan środków zgromadzonych jako rezerwa. Stosowania takiego systemu rezerwy uśrednionej powoduje, że wahania stóp procentowych występują tylko na koniec okresu rozliczeniowego. 8. Wskaźnik rezerw obowiązkowych nie jest instrumentem szybkiego działania, nie modyfikuje płynności finansowej z dnia na dzień. * Powinien być stosowany do kształtowania długookresowej płynności systemu bankowego. * Jest stosunkowo mało elastyczny. * Powinien być stosowany jako uzupełniające narzędzie polityki pieniężnej. 9. OPERACJE OTWARTEGO RYNKU: są to transakcje o charakterze rynkowym, dokonywane przez bank centralny z bankami komercyjnymi z wykorzystaniem papierów wartościowych. 10. CEL OPERACJI OTWARTEGO RYNKU: a) Wpływanie na płynność systemu bankowego oraz jego zdolność do kreacji pieniądza. b) Pośrednie lub bezpośrednie wpływanie na poziom stopy %. c) Zwiększenie efektywności działania rynku pieniężnego, w tym głównie wtórnego rynku, skarbowych papierów wartościowych. 11. INSTRUMENTY BĘDĄCE PRZEDMIOTEM TRANSAKCJI NA OTWARTYM RYNKU: EMITENT PRZYKŁAD Papiery wartościowe Rząd /(Ministerstwo Finansów lub Ministrów Skarbu) Bony, obligacje skarbowe Bank centralny Bony pieniężne, certyfikaty dłużne (EBC) 12 KLASYCZNY PODZIAŁ OPERACJI OTWARTEGO RYNKU warunkowe bezwarunkowe Zakup przez BC od banków komercyjnych papierów wartościowych pod warunkiem ich odsprzedania w określonym terminie i po określonej cenie. Sprzedaż przez BC bankom komercyjnym papierów wartościowych pod warunkiem uch odkupienia w określonym terminie i po określonej cenie. Zakup papierów wartościowych przez BC od banków komercyjnych. Sprzedaż papierów wartościowych przez BC bankom komercyjnym (w tym emisja papierów wartościowych przez BC) ang. Rego ang. Reverse Rego ang. Outright purchase ang. Outright sale Odpowiednik krótkoterminowych kredytów (lombardowych) udzielonych przez BC banków komercyjnych. Odpowiednie krótkoterminowych oprocentowanych lokat przyjmowanych przez BC od banków komercyjnych Służą zazwyczaj jako instrumenty sygnalizujący rynkowi kierunek zmian polityki pieniężnej Czasowe zwiększenie płynnych rezerw banków komercyjnych Czasowe zmniejszenie płynnych rezerw banków komercyjnych Trwała zmiana struktury portfela aktywów banków komercyjnych i banków centralnych. OPERACJE WARUNKOWE DZIELIMY NA: krótkoterminowe – termin ich zapadalności wynosi od 1 do 14 dni długoterminowe – stosując je BC wpływa na stopy % transakcji z dłuższym terminem płatności. Według klasyfikacji opartej na oddziaływaniu na płynność systemu bankowego, operacje otwartego rynku dzielimy na: 1 – operacje absorbujące (zmniejszające płynność); Reverse Rego – warunkowa sprzedaż; Outright sale – bezwarunkowa sprzedaż 2 – operacje zasilające (zwiększające płynność); Repo – warunkowy zakup; Outright purchase – bezwarunkowy zakup NARODOWY BANK – stopy depozytowe, rezerwy, cel inf, wskaźniki polityki pieniężnej (sprawdź przed egzaminem) Plan Wetu został zatwierdzony. 13 TRANSAKCJE DEPOZYTOWO KREDYTOWE transakcje kredytowe (kredyty refinansowe) kredyt lombardowy (udzielany pod zastaw papierów wartościowych bankom komercyjnym) nie przekracza 80% papierów wartościowych st. 5,50 transakcje depozytowe kredyt redyskontowy (udzielany bankom komercyjnym pod zastaw weksla) st. 4,50 STOPA DEPOZYTOWA: 2,67% CZYM SIĘ ROZNIĄ: - zabezpieczeniem BC pożycza środki, ale bierze coś w zastaw. Dlaczego stopa lombardowa jest najwyższa? wys. stopa zniechęca kredyt redyk – pod zastaw weksla weksel – papier dłużny (pożyczka) Ile Kowalski wziął na jaki % i na jak długo weksel w banku jest na 2 miesiące – zabezpieczenie kredytu redyskont 1 – redyskonto – kowalski oddaje 2 – bank komercyjny oddaje BC (bank centralny) TRANSAKCJE KREDYTOWE: - obejmują wykonywanie przez banki centralne kredyty finansowe - banki centralne występują jako „kredytodawca ostatniej instancji” PODSTAWOWYM ZADANIEM KREDYTÓW REFINANSOWYCH JEST ZAPENIENIE PŁYNNOŚCI BANKOM KOMERCYJNYM W SYTUACJI NIESPODZIEWANEGO JEJ ZACHWIANIA!! - jest to instrument krótkoterminowy i o wyjątkowym charakterze BC OGRANICZENIA KREDYTU REFINANSOWEGO Kontyngenty (limity) ilościowe – maksymalne łączna kwota kredytu jaki bank komercyjny może zaciągnąć w banku centralnym w ciągu roku. Oprocentowanie kredytów - ustalone znacznie powyżej poziomu rynkowych stóp procentowych, zachęca banki komercyjne do wykorzystania tańszych źródeł płynności 14 KREDYT REDYSKONTOWY: - związany z obiegiem weksla w gospodarce - BC przyjmując od banku komercyjnego przedstawione do wykupu weksle handlowe udziela mu ... kredyty pod zastaw weksli - bank komercyjny odzyskuje środki zainwestowane w weksel w chwili jego wykupu pod klienta przedstawiającego go do dyskonta - do momentu wykupu weksla przez płatników BC Kredyt redyskontowy bank centralny wpływa na jakość dyskontowanych przez banki komercyjne KREDYT LOMBARDOWY: można zabezpieczyć do 80% wartości papierów udzielony jest bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych Przeznaczony do krótkotrwałego uzupełnienia płynności przez banki komercyjne w sytuacji niespodziewanego jej zachwiania Transakcje kredytowe banku centralnego są stopniowo... LIMITY KREDYTOWE – CHARAKTERYSTYKA: - określają maksymalny pułap udzielonych kredytów - wyrażone kwotowo, procentowo jako przyrost wielkości kredytu - dotyczą wszystkich kredytów lub ich określonego rodzaju - limit kredytowy: jest to instrument działający szybko, bez opóźnień czasowych, poważnie ogranicza jednak konkurencję między bankami i mechanizm kreacji pieniądza POLITYKA KURSOWA – całokształt działań instytucji publicznych związanych z kształtowaniem kursu walutowego oraz warunków działania rynku walutowego. Celem polityki kursu walutowego jest ustalenie optymalnego poziomu z punktu widzenia potrzeb bilansu płatniczego i gospodarki wewnętrznej. Kurs waluty krajowej wpływa na wysokość cen towarów w eksporcie i cen towarów z importu na rynku krajowym. Jego zmiany wpływają więc na obrót handlowy, a przez to na cała gospodarkę. Podwyższenie kursu waluty krajowej nazywamy rewaluacją, natomiast obniżenie kursu nazywamy dewaluacją. DEWALUACJA spadek cen towarów eksportowanych na rynek zagraniczny wzrost towarów z importu na rynek krajowy - wzrost zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych - wzrost eksportu i zatrudnienia - działa korzystnie na bilans handlowy i płatniczy 15 REWALUACJA wzrost cen towarów eksportowanych na rynkach zagranicznych spadek cen towarów z importu na rynku krajowym - spadek zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych za granicą - spadek eksportu - działania niekorzystne na bilans handlowy i płatniczy - ułatwia nasycenie rynku wewnętrznymi potrzebami towarowymi - sprzyja pobudzeniu konkurencji na rynku wewnętrznym WALUTY: obejmuje system pieniężny danego obszaru walutowego i składającego się przeważnie z jego terytorium państwowego, a czasami terytorium państw połączonych inną walutową. Pojęcia tego używa się na 3 płaszczyznach: - oznaczenie narodowej jednostki walutowej - system pieniężny danego obszaru walutowego - powiązanie systemów pieniężnych dwóch lub kilku obszarów walutowych WALUTY?? „SŁABE” „MIĘKKIE””: nie można ich swobodnie wymieniać na nnP, a ich wyw... z danego obszaru walutowego podlegaj licznym administracyjnym restrykcjom. WYMIENIALNOŚĆ ZEWNĘTRZNA: - nieryzydenci?? mają możliwość zmiany waluty zewnętrznie wymienialnej pochodzącej z transakcji bieżących na walutę o wyższym stopniu wymienialności - pozostałe rodzaje płatności między określonych państwem a zagranicą są poddawane reglamentacji - zapewnienia .... przez władze monetarne danego kraju swobody w płatnościach z tytułu... WYMIENIALNOŚĆ WEDŁUG MFW: - nie uczestniczenie w dyskryminujących inne kraje porozumieniach walutowych - wykup własnej waluty przedstawianej rządowi przez władze monetarne innego kraju członkowskiego MFW przy założeniu, że pochodzi ona z transakcji bieżących. WYMIENIALNOŚĆ CAŁKOWITA: W ramach polityki kursowej władze rozstrzygają 4 kwestie: 1. reguły kształtowania poziomu kursu 2. zmienność kursu 3. jednolitość kursu 4. zakres ograniczeń nałożonych na transakcje walutowo-dewizowe. 16
