26_Etyka_w_biznesie
advertisement
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Podstawy przedsiębiorczości Temat: Etyka w biznesie Podstawowe pojęcia Etyka jest gałęzią filozofii. Przedmiotem jej dociekań jest badanie zarówno moralnych, jak i niemoralnych zachowań w celu wyrobienia sobie uzasadnionych sądów oraz wypracowania odpowiednich rekomendacji. Etyka nie jest identyczna z jej przedmiotem, tzn. moralnymi oczekiwaniami i konwencjonalnymi osądami zachowań moralnych. Etyka stanowi normatywne dociekanie, a nie czysto opisową naukę. Opisy są materiałem, na podstawie którego można przedstawić oparty na mocnych podwalinach osąd etyczny, nie są jednak głównym zadaniem etyki. Podstawowe pojęcia Lobby (ang. przedsionek, kuluary) to pozaparlamentarna grupa, wywierająca polityczne naciski na przedstawicieli partii lub ugrupowań w parlamencie, celem uzyskania określonych korzyści - np. decyzji, uregulowań itp. Nazwa pochodzi od angielskiego określenia kuluarów, w których często odbywają się nieoficjalne rozmowy, sprzyjające prowadzeniu lobbingu. Mobbing to termin wywodzący się z języka angielskiego od wyrazu "mob" co oznacza tłum, natłok, banda oraz napastowanie i obleganie. Oznacza prześladowanie podwładnego lub współpracownika w miejscu pracy. Terminu mobbing w odniesieniu do zachowań występujących w grupach społecznych użył jako pierwszy szwedzki naukowiec Peter-Paul Heinemann. Mobbing zazwyczaj ma na celu lub skutkuje: poniżeniem, ośmieszeniem, zaniżeniem samooceny lub wyeliminowaniem albo odizolowaniem pracownika od współpracowników. Podstawowe pojęcia Korupcja (łac. corruptio - zepsucie) to nadużycie stanowiska publicznego w celu uzyskania prywatnych korzyści. Korupcja może w praktyce powstawać niezależnie od formy rządów. Poziom korupcji może być bardzo różny, od drobnych przypadków wykorzystania wpływu lub faworyzowania w celu wyświadczenia lub oddania przysługi, przez zinstytucjonalizowane łapówkarstwo aż do skrajnej postaci – kleptokracji (rządów złodziei), gdzie porzucone zostają nawet zewnętrzne pozory uczciwości. Z korupcją można się spotkać zarówno w biurach polityków jak i urzędników. Często związana jest ona z handlem narkotykami, prostytucją, praniem pieniędzy, ale się do nich nie ogranicza. Żeby zrozumieć problem i znaleźć skuteczne środki zaradcze konieczne jest w trakcie analizy rozdzielenie przestępczości i korupcji. Etyka w biznesie Prowadzenie działalności gospodarczej w warunkach wolnej konkurencji to ciągła rywalizacja z innymi przedsiębiorstwami o najlepszą pozycję na rynku. Wizja przedsiębiorstwa jest opisem wizerunku przedsiębiorstwa w odległej przyszłości, przy założeniu wystąpienia korzystnych uwarunkowań. Jest to koncepcja pewnego modelu organizacji w przyszłości. Sprostanie wymaganiom wizji oraz konkurencji narzuca przedsiębiorcom konieczność prowadzenia biznesu zgodnie z czterema zasadami: 1) przedsiębiorczości, 2) gospodarności, 3) rentowności, 4) rachunku ekonomicznego. Etyka w biznesie Zasada przedsiębiorczości oznacza gotowość do podejmowania i twórczego rozwiązywania problemów, umiejętność wykorzystywania pojawiających się nowych możliwości i elastycznego przystosowania się do zmieniających się warunków. Przedsiębiorczość przejawia się w „ekspansywności, przez którą należy rozumieć stawianie sobie ambitnych zadań, których realizacja prowadzi w krótkim czasie do szybkiego rozwoju i znacznej poprawy sytuacji. Ekspansywność to silne dążenie do dorównywania najlepszym firmom w świecie. Zasada gospodarności, czyli racjonalnego działania głosi, że zawsze mamy do wyboru dwie możliwości zapewniające optymalne użycie środków i wykluczenie ich marnotrawstwa: • maksymalizacja stopnia realizacji celu przy danych nakładach, albo • minimalizacja nakładu środków dla osiągnięcia zamierzonego celu. Etyka w biznesie Zasada rentowności sprowadza się do konieczności uzyskania w przedsiębiorstwie nadwyżki przychodów nad kosztami, czyli osiągnięcia zamierzonego zysku ze sprzedaży produktów w danym okresie czasu. Przestrzeganie tej zasady wymaga prowadzenia odpowiedniej ewidencji i kontroli majątku, przychodów, kosztów oraz wielkości ich wpływu na poziom rentowności Zasada rachunku ekonomicznego zobowiązuje przedsiębiorstwo do prowadzenia rachunku optymalizacyjnego poprzedzającego podjęcie każdej decyzji. Celem rachunku ekonomicznego jest porównanie przewidywanych skutków ekonomicznych różnych alternatyw danej decyzji oraz wskazanie rozwiązania optymalnego z punktu widzenia misji i celów przedsiębiorstwa. Rachunek ekonomiczny jest niezastąpionym narzędziem zarządzania, umożliwiającym dokonanie optymalnego wyboru i podejmowania racjonalnych decyzji. Kreatywna rachunkowość Kreatywna rachunkowość jest to kreatywność jako naturalny, zgodny z prawem, element twórczy wykorzystywany przez jednostkę sporządzającą sprawozdania finansowe wspierający decyzje co do sposobu liczenia, który najlepiej spełnia wymogi wynikające z dążenia do ujmowania w sprawozdaniach finansowych wiarygodnych informacji. W rozumieniu negatywnym „kreatywna rachunkowość” to taka manipulacja danymi pochodzącymi z rachunkowości, która wykorzystuje luki w zasadach rachunkowości i prawie oraz wyborze takich metod pomiaru i sposobu prezentacji informacji w sprawozdaniu finansowym, które skłaniają ich użytkowników do oczekiwanych zachowań w podejmowaniu decyzji na podstawie tych informacji. Abusus oznacza czyn oszukańczy, oszustwo lub zwyczaj korupcyjny jak również niewłaściwe wykorzystanie lub traktowanie. Kreatywna rachunkowość Rachunkowość kreatywna może dotyczyć czterech grup zjawisk: 1) kreatywności, która jest pojmowana jako element twórczy wykorzystywany przy tworzeniu sprawozdań finansowych. Szczególnie uwzględniane jest to przy podejmowaniu decyzji co do wyboru sposobu liczenia, który pozwoli ująć w sprawozdaniu informacje jak najbardziej wiarygodne, 2) zastosowania takich technik aby dokonany pomiar był zgodny z interesem producenta informacji oraz unikania skutków regulacji, które obowiązują w rachunkowości, 3) uwzględnienia w sprawozdaniach finansowych takich pozycji, które nie podlegały wcześniej regulacjom, co niesie ze sobą zmiany w stosowanych praktykach pomiaru, 4) działań, które związane są z oszustwami np. nie ujmowanie w sprawozdaniach niektórych pozycji, prezentowanie danych niezgodnych ze stanem faktycznym. Kreatywna rachunkowość Cele kreatywnej rachunkowości Podstawowymi celami kreatywnej rachunkowości są: • zmniejszanie strat lub zwiększanie zysku, • manipulowanie wskaźnikami, które są używane podczas analizy finansowej, • przekonanie innych o swojej wiarygodności np. partnerów handlowych, pożyczkodawców, kredytodawców, • ukrywanie ryzyka finansowego, • sterowanie osiągnięciami menedżerów aby możliwe było osiąganie premii za wyniki, • unikanie negatywnych skutków które mogą wyniknąć z przeprowadzonej bezpośrednio lub pośrednio kontroli przez akcjonariuszy, • umożliwienie uzyskania kapitału, który w innym sposób byłby niedostępny. Etyka zawodowa Pojęcie etyki zawodowej odnosi się przede wszystkim do norm postępowania danej grupy zawodowej (np. nauczycieli). W tym sensie etyka zawodowa jest etyką normatywną, starającą się opisać wzór osobowy pedagoga, cele etyczne zawodu, normy postępowania w praktyce pedagogicznej i typowe konflikty etyczne mogące się pojawić w praktyce zawodowej. Etyką zawodową nazywamy spisane normy odpowiadające na pytanie, jak ze względów moralnych przedstawiciele danego zawodu powinni, a jak nie powinni postępować. Etyka zawodowa występuje w postaci norm zinstytucjonalizowanych (kodeksy, przysięgi, ślubowania) oraz norm formułowanych jako indywidualne propozycje, luźne lub stanowiące uporządkowany zespół postulatów. Etyka zawodowa Kodeks (z łac.) to akt prawny, zawierający zbiór przepisów regulujących daną dziedzinę stosunków społecznych. Kodeks etyczny jest utrwalonym na piśmie zespołem działań, których przestrzegania wymaga się od członków korporacji czy pracowników i norm postępowania (nakazów i zakazów) oraz wartości, standardów i zasad, jakimi się kierują. Etyka zawodowa jest zbiorem norm stanowiących konkretyzację ogólnych norm moralnych, określających szczegółowe ich konsekwencje dla typowych sytuacji, w jakich znaleźć się mogą osoby wykonujące dany zawód. Etyka zawodowa z założenia może stawiać swoim adresatom wyższe wymagania moralne, niż te, które są wyznaczone przez normy etyki ogólnej. Etyka zawodowa Kodeks etyczny a prawo Generalną zasadą, jaką kierują się twórcy wszystkich kodeksów etyki zawodowej, jest niesprzeczność zawartych w nich norm etycznych z normami obowiązującego prawa, które ma wobec tych kodeksów charakter nadrzędny. Postępowanie obywateli państwa objęte jest działaniem norm prawnych, natomiast specyfika wykonywanego zawodu może być uregulowana odrębnymi zestawami norm, czyli kodeksami zawodowymi. Te ostatnie obejmują w szczególności te działania, które nie zostały wyraźnie ujęte przez prawo, czyli stanowią tzw. „luki prawne”. Etyka zawodowa Kodeks zawodowy może zawierać postanowienia, dotyczące działania nie tylko zawodowego, ale także „poza służbą”. Punktem wyjścia i założeniem, jakie stoi u podstaw formułowania zasad etyki zawodowej niektórych zawodów – także w stosunku do postępowania nie związanego z pełnieniem służby – jest to, że profesjonalistą jest się przez dwadzieścia cztery godziny na dobę, nie zaś jedynie w okresie wykonywania zajęć zawodowych. Kodeks zawodowy może zawierać postanowienia obejmujące nie tylko osoby aktualnie aktywne zawodowo, ale także w stanie spoczynku oraz kandydatów do zawodu (stażystów). Etyka zawodowa Na przestrzeni wieków moralność ludzi ulegała zmianie, oraz ulegało zmianie zapatrywanie na to, co wchodzi w zakres pojęcia moralności. Wiele czynów i zachowań, które kiedyś uważano za nieetyczne, dzisiaj uznaje się za moralne lub są wręcz bez znaczenia. Tradycje etyki zawodowej, przynajmniej w odniesieniu do niektórych zawodów, sięgają epoki starożytnej. Ale współcześnie problematyka etyki zawodowej uległa znacznemu poszerzeniu i uzyskała ogromną rangę społeczną. Problematyka ta dotyczy już nie tylko grup zawodowych tradycyjnie uchodzących za wyróżnione, lecz wszystkich grup zawodowych o szerszym znaczeniu społecznym, w tym również nowo tworzących się. Funkcje etyki zawodowej Jedną z grup reguł etyki zawodowej stanowią reguły dotyczące stosunków wewnątrz grupy zawodowej, określające zachowanie się względem siebie jej przedstawicieli. Zasady moralne dotyczące tych stosunków mają znaczenie tak dla danej grupy, dla jej sprawnego funkcjonowania, jak i dla poszczególnych jednostek tworzących tę grupę. W grę wchodzi tu m.in. solidarność zawodowa i wzajemna pomoc. Znaczenie tych zasad regulujących głównie współżycie w obrębie grupy zawodowej (a ściślej środowiska pracy) ujawnia się w mniejszym lub większym zakresie w każdej grupie zawodowej, w każdej bowiem istnieją jakieś formy wzajemnych zależności, choć w odniesieniu do niektórych zawodów odgrywają one szczególnie doniosłą rolę. Specyfika etyki zawodowej Etyki zawodowe nie kształtują się w sposób autonomiczny jedynie w granicach poszczególnych grup zawodowych i w izolacji od całokształtu warunków społecznoustrojowych oraz panującej w danym społeczeństwie (lub w obrębie klasy społecznej) moralności. Etyka zawodowa to przede wszystkim zastosowanie ogólnych dyrektyw moralnych, występujących w danym społeczeństwie, do konkretnych sytuacji zawodowych, to konkretyzacja moralności ogólnospołecznej. W systemach etyki zawodowej występujących w określonych warunkach ustrojowych dominują bowiem poglądy odpowiadające charakterowi i potrzebom klas zajmujących w danym społeczeństwie kluczowe pozycje ekonomiczno – polityczne. Etyka gospodarcza Etyka gospodarcza to dział etyki szczegółowej zajmujący się moralną oceną działań gospodarczych człowieka (zarówno w aspekcie jednostkowym, jak i grupowym), a także oceną warunkujących te działania struktur i instytucji gospodarczych. Etyka gospodarcza jako uszczegółowienie etyki ogólnej nie może pozostawać w sprzeczności z jej założeniami. Obie te dyscypliny mają ten sam przedmiot formalny (jakość moralna ludzkich czynów ukazana w perspektywie najwyższych i ostatecznych kryteriów dobra i zła), identyczną w zasadzie metodę i takie same źródła (przyrodzone zdolności poznawcze człowieka i Objawienie). Różnica dotyczy jedynie stopnia ogólności przedmiotu materialnego (etyka ogólna zajmuje się czynami ludzkimi jako takimi). Etyka gospodarcza Do podstawowych zagadnień, którymi zajmuje się etyka gospodarcza, należy moralna problematyka własności, pracy (w tym etyka zawodowa), wymiany (w tym etyka kupiecka), podziału dochodu społecznego, oszczędzania i konsumpcji. Za osobny dział etyki gospodarczej uważa się dziś etykę międzynarodowych stosunków gospodarczych, a także refleksję etyczną nad problemem ochrony naturalnego środowiska człowieka. Etyka gospodarcza w stosunkach z klientami wymaga, by sprzedawane produkty lub usługi spełniały wymogi bezpieczeństwa, były opatrzone informacją na temat ich cech, sposobu użycia, a także by miały rozsądną cenę. Zachowanie etyczne Za etyczne uznaje się takie postępowanie, które jest zgodne z obowiązującymi w danym społeczeństwie: • regułami moralnymi, opierającymi się na powszechnie akceptowanych wartościach wynikających z tradycji i kultury, • normami prawnymi o charakterze nakazów i zakazów, ustalającymi odpowiedzialność za nieprzestrzeganie prawa. Każdy człowiek powinien umieć rozpoznawać wartości etyczne i stosować je we wszystkich obszarach swojej działalności – relacjach rodzinnych i towarzyskich, w szkole, na uczelni, w pracy, działalności gospodarczej i życiu publicznym. Pracownikowi etyka nakazuje lojalność wobec firmy, wypełnianie poleceń przełożonego i uczciwość. Pracując w zespole, powinniśmy być koleżeńscy i pomocni, dbać o dobrą atmosferę w grupie, nie rywalizować z innymi w nieuczciwy sposób, dążyć do sukcesu całej grupy. Zachowanie nieetyczne Zachowanie nieetyczne jest sprzeczne z ogólnie przyjętymi normami społecznymi. Nieetyczne stosowanie zasady przedsiębiorczości to na przykład wykorzystanie trudnej sytuacji powodzian i sprzedaż im wody pitnej po zawyżonych cenach. Nadużycia w ramach zasady gospodarności mogą polegać na nadmiernym wykorzystywaniu czasu pracy pracowników lub wypłacaniu im niskiego wynagrodzenia. Nieetyczne zachowanie w myśl zasady rentowności, to na przykład dążenie za wszelką cenę do maksymalizacji zysku. Nadużycia dotyczące zasady rachunku ekonomicznego mogą przejawiać się w nierzetelnej rachunkowości, często nazywaną rachunkowością kreatywną (np. ukrywanie kosztów). Literatura 1. P.M. Minus: Etyka w biznesie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, 2. S. Surdykowskiej: Rachunkowość kreatywna a oszustwa księgowe, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbkowej Górniczej, Dąbrowa Górnicza, 2005, 3. Gut P., Kreatywna księgowość a fałszowanie sprawozdań finansowych, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa, 2006, 4. A.K. Koźmińskiego, W. Piotrkowskiego: Zarządzanie. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, 5. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 2002, 6. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009, 7. http://pl.wikipedia.org 8. Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.: Przedsiębiorczość bez tajemnic. Podręcznik do nauczania podstaw przedsiębiorczości dla liceum i technikum. WSiP 2009.
