Zasady ogólne gospodarki finansowej jednostek sektora publicznego

Wprowadzenie do finansów publicznych




Finanse publiczne = finanse sektora
publicznego
Znaczenie regulacji prawnej
Finansowanie: daniny v. przychody ze
sprzedaży
Charakter planowania finansowego






Dostarczanie dóbr publicznych
Świadczenie tzw. usług społecznych
Monopole naturalne
Nierówny dostęp do informacji
Efekty zewnętrzne
Common pool resources





Wzrost gospodarczy (wysoki, stabilny,
trwały)
Stabilizacja siły nabywczej pieniądza
Maksymalizacja zatrudnienia (bezrobocie na
poziomie stopy naturalnego bezrobocia)
Równowaga bilansu płatniczego
Problem „kwadratury pięciokąta” –
wzajemna niezgodność działań służących
realizacji celów (np. krzywa Phillipsa)

Gesetz zur Förderung der Stabilität und des Wachstums der
Wirtschaft (1967) par. 1:
◦ Bund und Länder haben bei ihren wirtschafts- und finanzpolitischen Maßnahmen die
Erfordernisse des gesamtwirtschaftlichen Gleichgewichts zu beachten. Die
Maßnahmen sind so zu treffen, daß sie im Rahmen der marktwirtschaftlichen
Ordnung gleichzeitig zur Stabilität des Preisniveaus, zu einem hohen
Beschäftigungsstand und außenwirtschaftlichem Gleichgewicht bei stetigem und
angemessenem Wirtschaftswachstum beitragen

TEU art. 2 ust. 3
◦ The Union shall establish an internal market. It shall work for the sustainable
development of Europe based on balanced economic growth and price stability, a
highly competitive social market economy, aiming at full employment and social
progress, and a high level of protection and improvement of the quality of the
environment. It shall promote scientific and technological advance.
◦ It shall combat social exclusion and discrimination, and shall promote social justice
and protection, equality between women and men, solidarity between generations
and protection of the rights of the child.
◦ It shall promote economic, social and territorial cohesion, and solidarity among
Member States.
◦ It shall respect its rich cultural and linguistic diversity, and shall ensure that Europe’s
cultural heritage is safeguarded and enhanced






ILO i International Conference of Labour Statisticians
Convention C/160 concerning Labour Statistics, 1985
Resolution concerning statistics of the economically active
population, employment, unemployment and
underemployment (13th ICLS, 1982)
Resolution concerning the measurement of underemployment
and inadequate employment situations (16th ICLS, 1998)
Guidelines on the implications of employment promotion
schemes on the measurement of employment and
unemployment (14th ICLS, 1987)
Guidelines concerning the treatment in employment and
unemployment statistics of persons on extended absences
from work (16th ICLS, 1998)






Aktywni zawodowo (pracujący i bezrobotni) – EAP (labor
force , currently active population); miara alternatywna –
usually active population
Bierni zawodowo (niepracujący i nieposzukujący pracy –
zniechęcenie, nauka, obowiązki rodzinne, choroba,
niesprawność, niechęć do pracy)
Standardowy limit wieku (15 lat) może być różny w
różnych krajach
Wskaźnik zatrudnienia: mianownik ludność w wieku 1564
Eurostat - Data Explorer
Współczynnik aktywności zawodowej – udział
aktywnych zawodowo w ludności powyżej 55 roku

Osoby powyżej limitu wieku ustalonego dla potrzeb
EAP, które w ciągu określonego krótkiego okresu
były
◦ (a) zatrudnione za wynagrodzeniem i pracowały (a1) lub
(a2) nie pracowały (niekoniecznie formal job attachment)
◦ (b) samozatrudnione i pracowały (b1) dla zysku lub
korzyści rodziny albo (b2) nie pracowały będąc związane z
przedsiębiorstwem (business, gospodarstwo, usługi)




Koncepcja „wykonywania pracy” odpowiada granicy
produkcji w rachunkach narodowych
Przeciwieństwem „total lack of work” jest „some
work” (wystarczy 1 godzina w okresie referencyjnym)
Volume of employment a employment head count
Zatrudnienie a niewystarczające dochody

Osoba powyżej limitu wieku ustalonego dla
potrzeb mierzenia EAP, która w okresie
referencyjnym:
◦ była (a) „bez pracy” (poza nie była zatrudniona ani
samozatrudniona)
◦ była zdolna (b) do świadczenia pracy (current availability
for work)
◦ (c) poszukiwała pracy, tzn. podejmowała określone
czynności w określonym okresie w celu zatrudnienia lub
samozatrudnienia


Wyjątek – future starters
Eurostat - Data Explorer

Underemployed – osoba, która w okresie referencyjnym:
◦ Chciała świadczyć dodatkowe godziny pracy
◦ Była zdolna do wykonywania dodatkowych godzin pracy
◦ Przy czym całkowita liczba godzin przepracowanych była niższa od
określonego poziomu (w praktyce najczęściej 40 lub 35)



Underemployment in volume and in head counts
Inadequate employment – sytuacja w której zatrudniony chce
zmienić pracę wskutek określonych przyczyn
Trzy podstawowe typy
◦ Skill related
◦ Income related (organizacja pracy, produktywność, wyposażenie,
szkolenia, niewystarczająca infrastruktura)
◦ Inadequate employment related to excessive hours



BAEL: osoba w wieku 15–74, która w okresie badanego tygodnia
nie pracowała, aktywnie poszukiwała pracy w ciągu ostatnich 4
tygodni przed badaniem i była gotowa do podjęcia pracy w
przeciągu 2 tygodni następujących po tygodniu badania
Bezrobocie rejestrowane (oficjalne) – osoba w wieku 18–59/64,
niezatrudniona i niewykonująca pracy zarobkowej, zdolna i
gotowa do podjęcia pracy, nie ucząca się w szkole (z wyjątkiem
szkół dla dorosłych i wyższych w systemie wieczorowym i
zaocznym), nie posiadająca prawa do emerytury lub renty z
tytułu niezdolności do pracy, nie będąca właścicielem
gospodarstwa rolnego oraz nie uzyskująca dochodów w
wysokości przekraczającej miesięcznie połowę minimalnego
wynagrodzenia za pracę oraz przychodów z działów specjalnych
produkcji rolnej
Bezrobocie a liczba osób „w szczególnej sytuacji na rynku pracy”







Materiały
Usługi obce
Wynagrodzenia i
pochodne
Amortyzacja
- Wzrost zapasów
Koszty finansowe
Zysk przed
opodatkowaniem



Przychody ze
sprzedaży
Przychody finansowe
Dochód na sprzedaży
aktywów trwałych






Wynagrodzenia i
pochodne
Amortyzacja
Odsetki zapłacone odsetki otrzymane
Zysk przed
opodatkowaniem
- Dywidendy
otrzymane
- Dochód na sprzedaży
aktywów trwałych

Produkt brutto
◦ Przychody ze sprzedaży
◦ Wzrost zapasów wyrobów
gotowych
◦ Wzrost produkcji w toku

- Zużycie pośrednie
◦ materiały
◦ usługi obce
◦ - wzrost zapasów
surowców
Produkcja + Import + Podatki od produktów - Dotacje do produktów
=
Zużycie pośrednie + Spożycie + Tworzenie kapitału b. +
Eksport
 Czyli:
Produkcja - Zużycie pośr. + Podatki od produktów – Dotacje do
produktów
=
Spożycie + Tworzenie kapitału brutto + Eksport - Import
Produkcja – Zużycie pośrednie = Wartość dodana (value added)
=
Wynagrodzenia + nadwyżka operacyjna + podatki od produkcji
Statistics from F to K - Beta version
Dochód Narodowy Brutto
= PKB + pierwotne dochody zagraniczne
rezydentów - pierwotne dochody krajowe
nierezydentów
 Dochody pierwotne
 Problem „dojeżdżających do pracy”
 Porównania w czasie (chain linking - indeks
Fishera) i porównania w przestrzeni (PPS)
 GNI per capita, PPP (current international $)





Przedsiębiorstwa
Instytucje finansowe
Gospodarstwa domowe
Instytucje non-profit świadczące usługi na
rzecz gospodarstw domowych
Sektor publiczny
Sektor publiczny
usługi
społeczne
daniny praca
Gospodarstwa
domowe
NPISH
dobra
transfery
wyroby,
publiczne
usługi
Przedsiębiorstwa
Instytucje
finansowe








Pakt stabilności i rozwoju
Deficyt sektora gg do PKB
Dług sektora gg do PKB
Poziom inflacji
Poziom długoterminowych stóp
procentowych
Ustalenie kursu waluty krajowej w euro
Rola systemu rachunkowości społecznej
(ONZ, IBRD, IMF – SNA, UE – ESA ‘95)
Eurostat - Data Explorer




Art. 121 i 126 Traktatu
Protokół w sprawie EDP i wykonawcza
regulacja 479/2009,
Rezolucja Rady w sprawie Paktu,
Amsterdam 1997
Dwa „ramiona” Paktu:
◦ „ramię prewencyjne” - regulacja 1466/1997
◦ „odstraszacz” - regulacja 1467/1997





Ekonomiczna koncepcja sektorów gospodarki
SNA i ESA ’95
Pojęcie jednostki instytucjonalnej
Pojęcie podmiotu publicznego i kontroli
Kryteria zaliczania do sektora publicznego
Czy dana jednostka jest jednostką
instytucjonalną?
Czy dana jednostka jest podmiotem
publicznym?
Czy dana jednostka jest „other non-market
producer”?








Udziałem w zatrudnieniu?
LABORSTA Internet: Public Sector Employment (E)
Udziałem w wartości dodanej?
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/port
al/statistics/search_database
Udziałem podatków w PKB?
..\..\..\..\Mike's edu\Public finance\EU\taxation
trends 2009.pdf
Udziałem wydatków w PKB?
Eurostat - Tables, Graphs and Maps Interface (TGM)
table
1996
1998
2000
2002
2004
2006
Czech Republic
42.6
43.2
41.8
46.3
45.1
43.6
Germany
49.3
48.0
45.1
48.1
47.1
45.4
Estonia
42.3
39.5
36.5
35.6
34.1
33.0
Spain
43.2
41.1
39.1
38.9
38.9
38.6
France
54.5
52.7
51.6
52.6
53.2
53.4
Italy
52.5
49.2
46.2
47.4
47.7
50.1
Hungary
52.6
52.8
46.5
51.3
48.9
51.9
Netherlands
49.4
46.7
44.2
46.2
46.1
46.1
Poland
51.0
44.3
41.1
44.2
42.6
43.9
Portugal
43.7
41.8
43.1
44.3
46.5
46.4
Sweden
64.1
59.6
56.2
56.9
55.6
54.3
United Kingdom
42.9
40.2
39.8
41.8
43.3
44.6
Norway
48.5
49.1
42.3
47.1
45.4
40.6





Central government
State government
Local government
Social security funds
Uwaga: NFZ i FP klasyfikowane są w S.14











Organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej,
organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały
Państwowe JB, ZB i GP i fundusze celowe (z wyjątkiem FP)
Państwowe szkoły wyższe
Jednostki badawczo-rozwojowe
Państwowe SPZOZ
Państwowe instytucje kultury
PAN i jej jednostki organizacyjne
Agencje wykonawcze
Instytucje gospodarki budżetowej
Państwowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw
w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem
przedsiębiorstw, banków, spółek, instytutów badawczych
Jednostki państwowe – jednostki, dla których organem
założycielskim lub nadzorującym jest organ administracji rządowej
albo inna jednostka zaliczana do podsektora rządowego
1996
1998
2000
2002
2004
2006
Czech Republic
34.3
32.7
31.1
34.6
32.2
30.4
Germany
14.1
14.1
11.7
14.3
14.2
14.1
:
:
27.9
27.1
25.5
24.9
Spain
24.0
21.7
20.3
16.2
15.7
14.9
France
25.3
24.2
23.3
23.7
23.8
22.3
Italy
35.6
29.4
26.2
27.2
26.4
28.4
Hungary
35.8
34.1
29.3
33.3
31.5
35.9
Netherlands
28.1
26.5
25.0
27.0
26.9
26.8
Poland
37.3
28.0
22.9
25.5
24.6
25.0
Portugal
31.1
29.3
29.5
29.7
31.6
30.9
Sweden
37.1
34.7
32.1
31.3
30.6
29.9
United Kingdom
40.1
36.9
36.3
38.3
39.7
41.1
Norway
37.5
37.5
32.6
38.5
36.0
32.5
Estonia






JST i ich związki
Samorządowe JB, ZB i GP i fundusze celowe
Samorządowe SPZOZy
Samorządowe instytucje kultury
Samorządowe osoby prawne utworzone na
podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania
zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw,
banków i spółek (?)
Jednostki samorządowe – jednostki, dla których
organem założycielskim lub nadzorującym jest JST
1996
1998
2000
2002
2004
2006
Czech Republic
12.2
9.8
9.6
11.0
12.6
12.0
Germany
8.0
7.4
7.3
7.3
7.1
7.2
:
:
8.5
9.7
8.9
8.4
Spain
5.8
6.1
6.0
6.0
5.9
6.2
France
10.0
9.5
9.7
10.0
10.7
11.1
Italy
13.3
13.7
14.1
14.9
15.5
15.6
Hungary
12.8
13.0
11.6
12.9
12.7
12.9
Netherlands
16.7
15.7
15.7
16.3
16.2
15.4
Poland
15.9
9.8
13.4
13.5
12.9
13.5
Portugal
5.0
5.2
6.0
6.4
5.9
6.0
Sweden
24.7
25.1
23.8
25.2
24.5
24.4
United Kingdom
11.6
11.0
11.7
12.1
12.7
12.9
Norway
17.7
18.5
16.1
14.8
14.3
12.8
Estonia




ZUS
Fundusze zarządzane przez ZUS:
 FUS (emerytalny, rentowy, chorobowy, wypadkowy,
rezerwowe dla ubezpieczeń rentowych, chorobowego i
wypadkowego)
 Fundusz Rezerwy Demograficznej
KRUS
Fundusze zarządzane przez KRUS:
 Fundusz składkowy (ubezpieczenie wypadkowe,
chorobowe, macierzyńskie)
 Emerytalno-rentowy (ubezpieczenie emerytalno-rentowe i
zdrowotne)
 Administracyjny (i motywacyjny w ramach odpisu na
fundusz administracyjny, naliczanego z funduszu
składkowego)
 Prewencji i rehabilitacji


NFZ
Narodowy Fundusz Zdrowia - BIP - Finanse
NFZ
1996
1998
2000
2002
2004
2006
Czech Republic
5.4
5.3
5.3
5.8
5.7
5.4
Germany
21.4
21.1
21.1
21.7
21.2
20.2
:
:
4.3
3.9
4.3
3.9
Spain
17.5
16.6
16.1
12.2
11.6
11.4
France
23.9
23.4
22.9
23.7
24.3
24.4
Italy
18.7
16.9
16.7
16.1
17.0
17.3
Hungary
14.4
14.2
13.4
14.7
15.2
15.9
Netherlands
16.8
15.7
14.9
15.8
16.5
17.2
Poland
16.0
15.2
19.2
20.1
17.9
16.8
Portugal
12.5
12.8
13.1
13.8
15.2
16.0
Sweden
6.6
5.4
8.3
6.4
6.4
6.2
United Kingdom
-
-
-
-
-
-
Norway
-
-
-
-
-
-
Estonia


Eurostat - Data Explorer
Reguła wydatkowa
◦ Belki 2001: inflacja + 1pp
◦ Kołodki 2003: poniżej wzrostu PKB
◦ 2010: inflacja + 1 pp w zakresie wydatków
elastycznych (wynagrodzenia, pochodne, inne
wydatki bieżące, dotacje, wydatki majątkowe)
300000
250000
200000
NVA
wynagrodzenia
dotacje
odsetki
inwestycje
wynik
wydatki
dochody
150000
100000
50000
0
-50000
S1311r
S1313s
S1314us
140000
VAT
akcyza
nieruchomości
biznes i licencje
dochód ind.
dochód korp.
wygrane
ct
składki
120000
100000
80000
60000
40000
20000
0
S1311c
S1313s
S1314us




Konsolidacja:
..\..\..\..\Mike's edu\Public finance\PL\2011
draft budget\Justification\20 Tablica 3.
Zestawienie dochodów i wydatków sektora fin
publ.pdf
Przejście na accrual accouting:
..\..\..\..\Mike's edu\Public finance\PL\Public
debt\EDP report PL 2010_04.pdf
Rozchody/Wykorzystanie
Przychody/Zasoby
Rachunek produkcji
- Zużycie pośrednie
Produkcja globalna
- Umorzenie majątku trwałego
= Wartość dodana netto
Rachunek tworzenia dochodów
- Wynagrodzenia
Wartość dodana netto
- Pozostałe
= Nadwyżka operacyjna netto
Rachunek pierwotnego podziału dochodów
- Odsetki i inne dochody z tytułu własności
Nadwyżka operacyjna netto
+ Podatki związane z produkcją i importem
+ Pozostałe
= Saldo rachunku pierwotnego podziału (dochody pierwotne)
Rachunek wtórnego podziału dochodów
- Świadczenia społeczne
Saldo rachunku pierwotnego podziału
- Pozostałe
+ Bieżące podatki od dochodów i majątku
+ Składki na ubezpieczenia społeczne
+ Pozostałe
= Dochody do dyspozycji netto
Rachunek wykorzystania dochodów do dyspozycji
- Spożycie
Dochody do dyspozycji netto
= Oszczędności netto
Rachunek kapitałowy
- Transfery kapitałowe
Oszczędności netto
- Akumulacja
+ Transfery kapitałowe netto
= Nadwyżka netto (net lending)/Deficyt netto (net borrowing)


..\..\..\..\Mike's edu\SNA, ESA &
NIPA\Statistics\GUS\PUBL_rn_niefin_rach_kwa
rt_wg_sekt_instytuc_2005-2010.xls
..\..\..\..\Mike's edu\SNA, ESA &
NIPA\Statistics\GUS\sector accounts
(sequence of) Poland 1995-2008.xls










P.11 Market output
P.12 Output for own final use
P.131 Payments for the other nonmarket output
D.2 Taxes on production and imports
D.39 Other subsidies on production,
receivable (use)
D.4 Property income
D.5 Current taxes on income, wealth,
etc.
D.61 Social contributions
D.7 Other current transfers
D.9 (1) Capital transfers
















P.2 Intermediate consumption
P.5 Gross capital formation
D.1 Compensation of employees
D.29 Other taxes on production
D.3 Subsidies, payable (resource)
D.4 Property income
D.5 Current taxes on income, wealth,
etc.
D.62 Social benefits other than social
transfers in kind
D.6311 +
D.63121 +
D.63131
Social transfers in kind related to
expenditure on products supplied to
households via market producers
D.7 Other current transfers
D.8 Adjustment for the change in net
equity of households in pension funds
reserves
D.9 Capital transfers, payable (resource)
K.2 Acquisitions less disposals of nonfinancial non-produced assets


..\..\..\..\Mike's edu\Public
finance\PL\Central budget\Analytical
Perspectives - budget\2009\explanatory
notes\34.IV Sektor finansów publicznych.pdf
..\..\..\..\Mike's edu\Public
finance\PL\Central budget\Analytical
Perspectives - budget\2009\explanatory
notes\41.Tablica 6_sektor.pdf
Ogólne zasady gospodarki finansowej
jednostek sektora finansów publicznych




Zasada uniwersalizmu
Wyjątki od zasady uniwersalizmu:
 wydatki finansowane z kredytów udzielonych przez IFI,
 wydatki finansowane ze środków pochodzących z budżetu
UE,
 koszty ponoszone przez jednostki prowadzące działalność
gospodarczą, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki
budżetowej oraz inne państwowe osoby prawne i
samorządowe zakłady budżetowe
 fundusze (celowe, wewnątrzbudżetowe)
Zasada równości traktowania
Zasada prowadzenia gospodarki finansowej na
podstawie planów




Dochody (RB), przychody (R) – prognozy
Wydatki (RB), łączne rozchody (RB) – limity
Koszty (R) mogą ulec zwiększeniu jeżeli
 zrealizowano przychody własne wyższe od
prognozowanych
 zwiększenie kosztów nie spowoduje zwiększenia dotacji z
budżetu oraz nie zmniejszy wielkości planowanych wpłat
do budżetu albo zysków oraz planowanego stanu środków
obrotowych na dzień 31 grudnia roku objętego
planowaniem
Zmiany przychodów i kosztów wymagają
dokonania zmian planów finansowych
Szczegółowość planów państwowych osób prawnych:
 przychody własne,
 dotacje z budżetu państwa lub budżetów JST
 koszty (wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń,
odsetki od zobowiązań, majątkowe)
Zasada roczności
 w odniesieniu do planów finansowych
 w odniesieniu do limitów wydatków
 w odniesieniu do limitów zobowiązań
Jednostki sektora publicznego mogą zaciągać zobowiązania do
sfinansowania w danym roku do wysokości wynikającej z planu
wydatków lub kosztów, pomniejszonej o wydatki na
wynagrodzenia i uposażenia, obligatoryjne wpłaty płatnika oraz
płatności wynikające z zobowiązań zaciągniętych w latach
poprzednich
PJB mogą zaciągać zobowiązania do sfinansowania w danym
roku do wysokości kwot wydatków ujętych w zatwierdzonym
planie finansowym, pomniejszonych o wydatki na
wynagrodzenia i uposażenia oraz obligatoryjne wpłaty płatnika



Pojęcia budget authority i appropriation
Differentiated appropriations i nondifferentiated appropriations w prawie
europejskim
Zakres stosowania zasady w prawie
krajowym
Programy wieloletnie
Zapewnienie finansowania
Wykazy przedsięwzięć


PJB - zobowiązania z tytułu umów wieloletnich
mogą być zaciągane tylko w wypadku, gdy umowy
te uzasadnione są odpowiednimi programami prac
i są zawierane zgodnie z terminami
wprowadzonymi przepisami o zamówieniach
publicznych; mogą być również zaciągane
zobowiązania z tytułu umów, których realizacja w
roku następnym jest niezbędna do zapewnienia
ciągłości działania jednostki i termin zapłaty
upływa w roku następnym
JST – zobowiązania wieloletnie a WPF



Zakaz obejmowania/nabywania udziałów/akcji w spółkach
oraz nabywania obligacji emitowanych przez podmioty inne
niż SP lub JST
Wyjątki:
 JST oraz ich związki
Ograniczenia dotyczące lokowania wolnych środków osób
prawnych będących jednostkami SFP
 w skarbowych papierach wartościowych
 w obligacjach emitowanych przez JST
 na rachunkach bankowych w bankach mających siedzibę na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej
 w formie depozytu u Ministra Finansów – na warunkach określonych w
umowie

Wolne środki - środki jednostki sektora finansów
publicznych znajdujące się w jej dyspozycji, które nie są
wydatkowane w określonym dniu na wykonywanie zadań
oraz funkcjonowanie danej jednostki




Nakaz dokonywania lokat wolnych środków agencji
wykonawczych, NFZ, państwowych osób prawnych i pfc (z
wyjątkiem środków pochodzących z dotacji z budżetu) w
formie depozytu u Ministra Finansów
Środki są przyjmowane w depozyt przez Ministra Finansów na
czas oznaczony i podlegają zwrotowi zgodnie z dyspozycją
danej jednostki sektora finansów publicznych
Obowiązek nie dotyczy środków w walutach obcych, które
mogą być lokowane na rachunkach bankowych
Oprocentowanie: do 3 dni – stopa depozytowa NBP, 3-6 dni –
0,9 x WIBID 1t, od 7 dni – 0,9 x WIBID dla danego okresu

Wydatki publiczne powinny być
dokonywane
◦ w sposób celowy i oszczędny
◦ z zachowaniem zasad
 uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,
 optymalnego doboru metod i środków służących
osiągnięciu założonych celów
◦ w sposób umożliwiający terminową realizację
zadań
◦ w wysokości i terminach wynikających z
wcześniej zaciągniętych zobowiązań





Każda jednostka działa na podstawie planu
finansowego
Każda jednostka ma kierownika
Kierownika jest odpowiedzialny za całość
gospodarki finansowej tej jednostki
Kierownika może powierzyć określone obowiązki w
zakresie gospodarki finansowej pracownikom
jednostki; przyjęcie obowiązków powinno być
potwierdzone dokumentem w formie odrębnego
imiennego upoważnienia albo wskazania w
regulaminie organizacyjnym jednostki
Każda jednostka ma głównego księgowego

Zadania głównego księgowego

Kontrasygnata głównego księgowego oznacza, że
◦ prowadzenie rachunkowości jednostki
◦ wykonywanie dyspozycji środkami pieniężnymi
◦ dokonywanie wstępnej kontroli zgodności operacji
gospodarczych i finansowych z planem finansowym oraz
kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących
operacji gospodarczych i finansowych (kontrasygnata
dokumentu operacji)
◦ nie zgłasza on zastrzeżeń do przedstawionej przez
właściwych rzeczowo pracowników oceny prawidłowości tej
operacji i jej zgodności z prawem
◦ nie zgłasza zastrzeżeń do kompletności oraz formalnorachunkowej rzetelności i prawidłowości dokumentów
dotyczących tej operacji
◦ zobowiązania wynikające z operacji mieszczą się w planie
finansowym jednostki

Możliwe rodzaje ulg:
◦ Umorzenie (całości lub części)
◦ Odroczenie płatności (całości lub części)
◦ Rozłożenie na raty (całości lub części)

Zasady odrębne dla:
◦ Należności przypadających (1) organom administracji rządowej, (2)
PJB, (3) PFC, (4) powstałych w związku z realizacją zadań z zakresu
administracji rządowej oraz innych zadań zleconych JST
 Organy uprawnione: MSP w odniesieniu do należności SP wynikających ze
stosunków prawnych, w zakresie których MSP jest właściwy; kierownik PJB w
odniesieniu do pozostałych należności przypadających tej PJB, jeżeli wartość
należności głównej nie przekracza kwoty 40 000 zł; dysponent PFC - w
odniesieniu do należności tego PFC; dysponent części budżetowej - w
pozostałych przypadkach; (4) zarząd JST
◦ Pozostałych należności cywilnoprawnych JST i jednostek podległych
 Organ uprawniony – organ wskazany w uchwale określającej zasady, sposób
i tryb stosowania ulg

Przesłanki umorzenia całości należności „państwowych” (głównych i
ubocznych)
◦ ważny interes dłużnika lub interes publiczny
◦ uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się
kwoty wyższej od kosztów dochodzenia i egzekucji lub postępowanie
egzekucyjne okazało się nieskuteczne
◦ osoba fizyczna - zmarła, nie pozostawiając majątku albo pozostawiając
majątek niepodlegający egzekucji, albo pozostawiając przedmioty codziennego
użytku domowego, o wartości do 6000 zł
◦ osoba prawna - została wykreślona z właściwego rejestru przy jednoczesnym
braku majątku, a odpowiedzialność z tytułu należności nie przechodzi z mocy
prawa na osoby trzecie
◦ jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej - uległa likwidacji


Jeżeli jest wielu dłużników przesłanki muszą być spełnione względem
każdego z nich
Dysponent części budżetowej lub dysponent PFC może wyrazić zgodę
na niedochodzenie należności z tytułu umowy cywilnoprawnej, której
kwota wraz z odsetkami nie przekracza 100 zł

Pozostałe ulgi w zakresie należności „państwowych” (głównej i
ubocznych) - umorzenie częściowe, odroczenie terminu spłaty
całości lub części, rozłożenie na raty całości lub części
◦ wniosek dłużnika
◦ względy społeczne lub gospodarcze, w szczególności możliwości płatnicze
dłużnika oraz uzasadniony interes Skarbu Państwa

Przesłanki stosowania ulg w zakresie należności
„samorządowych”
◦ ważny interes dłużnika lub interes publiczny


Szczegółowe zasady, sposób i tryb udzielania ulg w zakresie
należności „samorządowych” oraz organ uprawniony powinny
być określone w uchwale organu stanowiącego
Ulgi w zakresie należności samorządowych udzielane są
zasadniczo na wniosek, a z urzędu w przypadkach
odpowiadających przesłankom całkowitego umarzania
należności „państwowych”









Kwoty dotacji podlegające zwrotowi
Należności z tytułu gwarancji i poręczeń Skarbu Państwa i JST
Wpłaty nadwyżek środków obrotowych SZB
Wpłaty nadwyżek środków finansowych agencji wykonawczych
Wpłaty środków z tytułu rozliczeń realizacji programów
przedakcesyjnych
Należności z tytułu zwrotu płatności dokonanych w ramach
programów finansowanych z udziałem środków europejskich
Dochody pobierane przez państwowe i samorządowe jednostki
budżetowe na podstawie odrębnych ustaw
Pobrane przez JST dochody związane z realizacją zadań z zakresu
administracji rządowej oraz innych zadań zleconych JST odrębnymi
ustawami i nieodprowadzone na rachunek dochodów budżetu
państwa
Pozostałe



Do spraw dotyczących publiczno-prawnych niepodatkowych
należności budżetowych nieuregulowanych w UFP stosuje się
przepisy kpa oraz odpowiednio przepisy działu III Ordynacji
podatkowej
Należności uboczne: odsetki za zwłokę, opłata prolongacyjna
Rodzaje ulg w zakresie należności głównej i należności
ubocznych: umorzenie w całości lub części odroczenie
terminu płatności, rozłożenie na raty

Pierwszej instancji
◦ w stosunku do należności budżetu państwa - minister, wojewoda oraz inni
dysponenci części budżetowych, a w przypadku płatności w ramach
programów finansowanych ze środków europejskich – IZ, IP, lub IW,
będące JSFP, o ile IP (IW) ma stosowne upoważnienie od IZ (IP)
◦ w stosunku do należności budżetów JST – wójt (burmistrz, prezydent),
starosta, marszałek województwa

Odwoławcze
◦
◦
◦
◦

MF - od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez wojewodę
IZ od decyzji wydanej przez IP lub IZ
SKO – od decyzji wydanych w stosunku do należności JST
organ wyższego stopnia - od decyzji wydanej przez inny organ lub innego
dysponenta części budżetowej
Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub IZ
nie służy odwołanie, strona może natomiast złożyć wniosek o
ponowne rozpatrzenie sprawy

Na wniosek dłużnika:
◦ Ważny interes dłużnika lub interes publiczny

Z urzędu:
◦ Uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie
uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne
◦ Kwota zaległości nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów
upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym
◦ Kwota zaległości nie została zaspokojona w zakończonym postępowaniu
likwidacyjnym lub upadłościowym
◦ Dłużnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił
ruchomości niepodlegające egzekucji albo pozostawił przedmioty
codziennego użytku domowego, o łącznej wartości do 5 000 zł, i
jednocześnie brak jest spadkobierców innych niż Skarb Państwa lub JST
oraz nie ma możliwości orzeczenia odpowiedzialności osoby trzeciej

Zobowiązania z tytułu niepodatkowych należności budżetu państwa
podlegają, z urzędu lub na wniosek zobowiązanego, potrąceniu z
wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności zobowiązanego wobec
Skarbu Państwa z tytułu:
◦
◦
◦
◦
◦
◦


prawomocnego wyroku sądowego wydanego na podstawie art. 417 kc lub prawomocnej ugody
sądowej zawartej w związku z zaistnieniem okoliczności przewidzianych w art. 417 kc
nabycia przez Skarb Państwa nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub
wywłaszczenia nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami
odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie
odszkodowania uzyskanego na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych
wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
odszkodowania orzeczonego w decyzji organu administracji rządowej
zamówień wykonanych przez zobowiązanego na rzecz PJB na podstawie umów zawartych w
trybie przepisów o zamówieniach publicznych, pod warunkiem że potrącenie jest dokonywane
przez tego zobowiązanego i z tej wierzytelności
Potrącenie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie,
odmowa potrącenia następuje w drodze decyzji
Potrącenie następuje z dniem złożenia wniosku, który został uwzględniony,
względnie wydania z urzędu postanowienia o potrąceniu

Zobowiązania z tytułu niepodatkowych należności budżetu JST
podlegają, z urzędu lub na wniosek zobowiązanego, potrąceniu z
wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności zobowiązanego
wobec JST z tytułu:
◦ nabycia przez JST nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie
lub wywłaszczenia nieruchomości na podstawie odrębnych ustaw
◦ odszkodowania orzeczonego w decyzji wydanej przez wójta, burmistrza,
prezydenta miasta, starostę lub marszałka województwa
◦ zamówień wykonanych przez zobowiązanego na rzecz JB na podstawie
umów zawartych w trybie przepisów o zamówieniach publicznych, pod
warunkiem że potrącenie jest dokonywane przez tego zobowiązanego i z
tej wierzytelności


Potrącenie następuje w drodze postanowienia, na które służy
zażalenie, odmowa potrącenia następuje w drodze decyzji
Potrącenie następuje z dniem złożenia wniosku, który został
uwzględniony, względnie wydania z urzędu postanowienia o
potrąceniu





Dwa systemy rachunkowości w prawie krajowym +
SNA/ESA
Budżet państwa i budżety JST – rachunkowość
budżetowa
JB, SZB, PFC – ogólne prawo bilansowe z
odrębnościami wynikającymi z rozporządzenia MF
Rachunkowość budżetowa – zasada kasowa
(dochody, przychody, wydatki, rozchody –
przepływy pieniężne)
Rachunkowość ogólna – zasada memoriałowa
(zwiększenia oraz zmniejszenia korzyści
ekonomicznych i ich bilansowe odpowiedniki –
przychody i koszty, należności i zobowiązania)


W zakresie ewidencji wykonania budżetu
◦ Dochody i wydatki ujmuje się w terminie ich zapłaty, niezależnie od
rocznego budżetu, którego dotyczą
◦ Ujmuje się również wszystkie etapy rozliczeń poprzedzające
płatność dochodów i wydatków, a w zakresie wydatków i kosztów także zaangażowanie środków
◦ W celu ustalenia nadwyżki lub niedoboru budżetu operacje
gospodarcze dotyczące dochodów i wydatków budżetu państwa
oraz dochodów i wydatków budżetów JST są ujmowane w księgach
rachunkowych na odrębnych kontach księgowych w zakresie
faktycznych (kasowo zrealizowanych) wpływów i wydatków
dokonanych na bankowych rachunkach budżetów oraz rachunkach
bieżących dochodów i wydatków budżetowych jednostek
budżetowych, z wyjątkiem operacji szczególnych, określonych w
odrębnych przepisach
Do przychodów urzędu jednostki samorządu
terytorialnego zalicza się dochody budżetu jednostki
samorządu terytorialnego nieujęte w planach
finansowych innych samorządowych jednostek
budżetowych

W zakresie ewidencji majątku trwałego stanowiącego
własność SP lub JST oraz wyceny poszczególnych składników
aktywów i pasywów
◦ Ustalając zasady umarzania lub amortyzacji, jednostka może przyjąć
stawki określone w przepisach o podatku dochodowym od osób prawnych
albo stawki określone przez dysponenta części budżetowej albo zarząd
JST
◦ Jednostki zwolnione z CIT mogą umarzać i amortyzować środki trwałe
oraz wartości niematerialne i prawne jednorazowo za okres całego roku,
natomiast jednostki rozliczające podatek dochodowy od osób prawnych za
inne okresy niż okresy miesięczne - jednorazowo za dany okres
◦ Jednostki postawione w stan likwidacji wyceniają aktywa według zasad
określonych dla jednostek kontynuujących działalność, chyba że przepisy
o likwidacji jednostki stanowią inaczej
◦ Odsetki od należności i zobowiązań, w tym również tych, do których
stosuje się przepisy dotyczące zobowiązań podatkowych, ujmuje się w
księgach rachunkowych w momencie ich zapłaty, lecz nie później niż pod
datą ostatniego dnia kwartału w wysokości odsetek należnych na koniec
tego kwartału.


JB i SZB sporządzają sprawozdanie finansowe obejmujące
bilans, rachunek zysków i strat jednostki (wariant
porównawczy) oraz zestawienie zmian w funduszu jednostki
- na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych (dzień bilansowy)
Jednostki budżetowe obsługujące dysponenta głównego i
dysponentów środków budżetu państwa drugiego stopnia
sporządzają łączne sprawozdania finansowe, będące sumą
sprawozdań finansowych jednostek i placówek podległych
dysponentom głównym części budżetowej i dysponentom
środków budżetu państwa drugiego stopnia oraz własnego
sprawozdania finansowego, z odpowiednim wyłączeniem
wzajemnych rozliczeń dokonywanych między tymi
jednostkami

Sprawozdanie finansowe JST obejmuje:
◦ Bilans z wykonania budżetu JST
◦ Łączny bilans obejmujący dane wynikające z bilansów SJB i SZB
◦ Łączny rachunek zysków i strat obejmujący dane wynikające z rachunków
zysków i strat SJB i SZB
◦ Łączne zestawienie zmian w funduszu obejmujce dane wynikające z
zestawień zmian w funduszu SJB i SZB


Ponadto zarząd JST sporządza skonsolidowany bilans JST,
stosując odpowiednio przepisy rozdziału 6 ustawy o
rachunkowości przy założeniu, że jednostką dominującą jest
jednostka samorządu terytorialnego
Sprawozdania finansowe JST przekazywane są RIO do końca
kwietnia, a skonsolidowane bilanse – do końca czerwca roku
następnego
JST
JEDNOSTKI
SEKTORA
PUBLICZNEGO

SPÓŁKI ZALEŻNE
JST JAKO
OSOBA PRAWNA
Jednostka dominująca – jednostka sprawująca kontrolę nad inną
jednostką (zależną - jz) w szczególności





Posiadająca większość głosów w organie stanowiącym jz
Uprawniona do kierowania polityką finansową i operacyjną jz na podstawie umowy zawartej z
innymi uprawnionymi do głosu
Uprawniona do powoływania albo odwoływania większości członków organów zarządzających
lub nadzorczych jz
Będąca udziałowcem jednostki, której członkowie zarządu stanowią jednocześnie więcej niż
połowę składu zarządu jz
Będąca udziałowcem lub wspólnikiem innej jednostki współzależnej niebędącej spółką
handlową i sprawującą współkontrolę nad tą jednostką wspólnie z innymi uprawnionymi do
głosu

Sprawozdania z wykonania
budżetów i planów
finansowych
◦ JST
◦ JB, rachunków dochodów
własnych, SZB
◦ Agencji wykonawczych,
instytucji gospodarki
budżetowej, PFC, ZUS


Sprawozdania z
poniesionych wydatków
strukturalnych
O stanie środków na
rachunkach bankowych JST


Sprawozdania „w zakresie
operacji finansowych” (tzn.
w zakresie zobowiązań i
należności)
Jednostki sporządzają tylko
te rodzaje sprawozdań
oraz w takim zakresie, w
jakim zgodnie z
obowiązującymi przepisami
mogą zaciągać określone
zobowiązania lub posiadać
należności



Internal control - a process, effected by an entity's board of directors,
management and other personnel, designed to provide reasonable assurance
regarding the achievement of objectives in the following categories: 1.
effectiveness and efficiency of operations; 2. reliability of financial reporting; 3.
compliance with applicable laws and regulations (IC-IF)
Ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w
sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy, których celem
jest w szczególności zapewnienie: (1) zgodności działalności z przepisami
prawa oraz procedurami wewnętrznymi; (2) skuteczności i efektywności
działania; (3) wiarygodności sprawozdań; (4) ochrony zasobów; (5)
przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania; (6) efektywności
i skuteczności przepływu informacji; (7) zarządzania ryzykiem
Obligatoryjna kontrola wewnętrzna w innych sektorach
◦
Uchwała nr 258/2011 KNF z 4.10.2011 w sprawie szczegółowych zasad funkcjonowania systemu
zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz szczegółowych warunków szacowania
przez banki kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania
kapitału wewnętrznego oraz zasad ustalania polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób
zajmujących stanowiska kierownicze w banku

Zapewnienie funkcjonowania adekwatnej,
skutecznej i efektywnej ic należy do
obowiązków: ministra – w kierowanych
działach administracji rządowej,
przewodniczącego zarządu – w JST,
kierownika – w JSFP

Standardy międzynarodowe:
◦ INTOSAI – „Wytyczne w sprawie standardów kontroli wewnętrznej w sektorze
publicznym”, 2004
◦ Komisja Europejska - The Revised Internal Control Standard for Effective
Management SEC, 2007
◦ Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (National
Commission on Fraudulent Financial Reporting) – raporty poświęcone ic
◦
◦
COSO: American Institute of Certified Public Accountants, American
Accounting Association, Financial Executives International, Institute
of Internal Auditors, Institute of Management Accountants
Zasady
◦
◦
◦
◦
IC jako proces
IC a czynnik ludzki
Reasonable assurance and not absolute assurance
IC ma prowadzić do osiągnięcia celów





Środowisko kontroli (pracownicy i kierownik): zasady etyki, odpowiednie
kompetencje, struktura organizacyjna dostosowana do celów i zadań, zakres
obowiązków pisemnie określony, pisemne delegowanie kompetencji
Ocena ryzyka: sformułowanie misji, wyznaczanie celów w perspektywie
rocznej, monitoring przy zastosowaniu mierników, udokumentowany proces
zarządzania ryzykiem (identyfikacja i analiza - prawdopodobieństwo, skutki,
akceptowany poziom, określenie reakcji na każde z ryzyk)
Mechanizmy kontroli: dokumentowanie systemu ic (procedury, instrukcje,
wytyczne, zakresy obowiązków i odpowiedzialności), nadzór nad realizacją
zadań, zapewnienie ciągłości działania, ochrona zasobów, rzetelne
dokumentowanie operacji gospodarczych, autoryzacja operacji przez
kierownika lub osoby upoważnione, podział kluczowych obowiązków,
weryfikacja operacji przed i po realizacji, istnienie mechanizmów kontroli
dotyczących systemów informatycznych
System informacji i komunikacji: bieżąca informacja, efektywna komunikacja
wewnętrzna i zewnętrzna
Monitorowanie: monitorowanie skuteczności elementów kontroli, samoocena
systemu przynajmniej raz w roku, audyt funkcjonowania kontroli zarządczej,
coroczne oświadczenia kierownika o stanie ic


Cztery kategorie celów organizacji (strategic: high-level
goals, aligned with and supporting its mission;
operations: effective and efficient use of resources;
reliability of reporting; compliance)
Komponenty
◦ Środowisko wewnętrzne
◦ Ustalenie celów: ERM zapewnia istnienie procesu ustalania celów i
zgodność celów z misją i możlowościami zarządzania ryzykiem
◦ Identyfikacja czynników ryzyka i szans
◦ Ocena ryzyka
◦ Reakcja na ryzyko: wybór opcji (unikanie, akceptowanie, redukcja,
risk sharing)
◦ Mechanizmy kontroli
◦ Informacja i komunikacja
◦ Monitoring



„Cztery filary corporate governance”: zarząd, rada nadzorcza,
audytor zewnętrzny, audytor wewnętrzny
Audyt wewnętrzny - działalność niezależna i obiektywna, której
celem jest wspieranie ministra kierującego działem lub kierownika
jednostki w realizacji celów i zadań przez systematyczną ocenę
kontroli zarządczej (w szczególności pod względem jej
adekwatności, skuteczności i efektywności w dziale lub w jednostce)
oraz czynności doradcze
Audyt wewnętrzny a ic
◦ Management jest odpowiedzialny za ic: ustala zasady i organizuje procesy mające
prowadzić do realizacji celów w każdej z trzech głównych kategorii ic
◦ Audytorzy wewnętrzni wykonują zadania w celu oceny, czy te zasady i procesy są
określone i działają efektywnie oraz formułują rekomendacje w zakresie ulepszeń

Standardy krajowe audytu wewnętrznego = standardy IIA
(International Standards for the professional practice of internal
auditing)

Audyt wewnętrzny prowadzi się w:
◦ KPRM, ministerstwach, urzędach wojewódzkich, izbach celnych, izbach
skarbowych,
◦ ZUS i zarządzanych funduszach, KRUS i zarządzanych funduszach, NFZ
◦ państwowych JB, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym dochodów lub
wydatków przekroczyła wysokość 40 mln zł
◦ uczelniach publicznych, spzoz innych niż samorządowe, agencjach
wykonawczych, PFC - jeżeli kwota ujętych w planie finansowym
przychodów lub kosztów przekroczyła 40 mln zł
◦ JST, jeżeli ujęta w uchwale budżetowej kwota dochodów i przychodów lub
wydatków i rozchodów przekroczyła 40 mln zł
◦ jednostkach w dziale wskazanych przez właściwego ministra kierującego
działem




W jednostkach prowadzących audyt tworzy się komórki audytu
wewnętrznego (w przypadku PFC - w jednostkach obsługujących),
których działalnością kieruje audytor będący kierownikiem komórki
(CAE), chyba że audyt prowadzony jest przez usługodawcę
Usługodawca zewnętrzny może prowadzić audyt w jednostkach, w
których obowiązkowy audyt zależy od wielkości
dochodów/przychodów, o ile żadna z kwot nie przekroczyła 100
mln PLN lub jednostka zatrudnia mniej niż 200 pracowników
Kierownik komórki audytu wewnętrznego podlega bezpośrednio
kierownikowi jednostki (dyrektorowi generalnemu urzędu
administracji rządowej)
Rozwiązanie stosunku pracy ani zmiana warunków płacy i pracy
kierownika komórki audytu wewnętrznego ministerstwa oraz
jednostki w dziale nie może nastąpić bez zgody właściwego
komitetu audytu




W JST zadania przypisane kierownikowi jednostki związane z audytem
wewnętrznym wykonuje przewodniczący zarządu (wójt)
Kierownik jednostki (dyrektor generalny w urzędzie administracji
rządowej) zapewnia warunki niezbędne do niezależnego, obiektywnego i
efektywnego prowadzenia audytu wewnętrznego, w tym zapewnia
organizacyjną odrębność komórki audytu wewnętrznego oraz ciągłość
prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostce
Audytor wewnętrzny ma prawo wstępu do pomieszczeń jednostki oraz
wglądu do wszelkich dokumentów, informacji i danych oraz do innych
materiałów związanych z funkcjonowaniem jednostki, w tym
utrwalonych na elektronicznych nośnikach danych, jak również do
sporządzania ich kopii, odpisów, wyciągów, zestawień lub wydruków, z
zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej
Pracownicy jednostki są obowiązani udzielać informacji i wyjaśnień, a
także sporządzać i potwierdzać kopie, odpisy, wyciągi lub zestawienia
Roczny plan audytu
Sprawozdanie z
wykonania planu
audytu
Realizacja zaleceń,
ewentualne czynności
sprawdzające
Sprawozdanie z
realizacji zadania
Program zadania
zapewniającego
Wykonywanie czynności
objętych zadaniem
Przedstawienie ustaleń
stanu faktycznego
Analiza ryzyka – obszary
ryzyka – audit universe

Lista obszarów ryzyka i
ustalenie czasu na realizację
poszczególnych zadań
Plan audytu
◦
◦
◦
◦

Analiza zasobów osobowych i
ustalenie czasu zadań
audytowych w osobodniach
wyniki przeprowadzonej analizy ryzyka
wyniki przeprowadzonej analizy zasobów osobowych
listę obszarów ryzyka, w których zostaną przeprowadzone zadania zapewniające
informacje na temat czasu na realizację poszczególnych zadań zapewniających, czynności doradczych
i sprawdzających, na temat cyklu audytu
Sprawozdanie
◦
◦
◦
◦
Informacja na temat wszystkich zrealizowanych zadań zapewniających, czynności doradczych i
czynności sprawdzających wraz z odniesieniem do planu audytu
Wskazanie przyczyny zaistnienia ewentualnych, znaczących odstępstw w realizacji planu audytu
Omówienie zidentyfikowanych istotnych ryzyk i słabości kontroli zarządczej
Inne informacje związane z prowadzeniem audytu wewnętrznego w roku poprzednim, które kierownik
komórki audytu wewnętrznego albo audytor usługodawcy ustala w porozumieniu z kierownikiem
jednostki




Akta bieżące i akta stałe
Program zadania zapewniającego (temat, cele, zakres podmiotowy i
przedmiotowy, istotne ryzyka w obszarze ryzyka objętym zadaniem,
narzędzia i techniki przeprowadzania zadania, kryteria oceny
ustaleń stanu faktycznego, sposób klasyfikowania wyników dla
poszczególnych kryteriów
Sprawozdanie (temat, cel, zakres zadania zapewniającego, ustalenia
stanu faktycznego wraz ze sklasyfikowanymi wynikami ich oceny,
wskazanie słabości kontroli zarządczej oraz analizę ich przyczyn,
skutki lub ryzyka wynikające ze wskazanych słabości kontroli
zarządczej, zalecenia w sprawie wyeliminowania słabości kontroli
zarządczej lub wprowadzenia usprawnień, opinia audytora
wewnętrznego w sprawie adekwatności, skuteczności i efektywności
kontroli zarządczej w obszarze ryzyka objętym zadaniem
zapewniającym) – 5 C’s (condition, criteria, cause, consequences,
corrective actions)
Sprawozdanie po ewentualnych zmianach i uzupełnieniu
przekazywane kierownikowi jednostki


Minister kierujący działem, w którym występują jednostki, powołuje
komitet audytu
Celem komitetu audytu jest doradztwo świadczone na rzecz ministra
kierującego działem (działami) w zakresie zapewnienia
funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli
zarządczej oraz skutecznego audytu wewnętrznego przez
sygnalizowanie istotnych ryzyk, sygnalizowanie istotnych słabości
kontroli zarządczej oraz proponowanie jej usprawnień, wyznaczanie
priorytetów do rocznych i strategicznych planów audytu
wewnętrznego, przegląd istotnych wyników audytu wewnętrznego
oraz monitorowanie ich wdrożenia, przegląd sprawozdań z
wykonania planu audytu wewnętrznego oraz z oceny kontroli
zarządczej, monitorowanie efektywności pracy audytu
wewnętrznego, w tym przeglądanie wyników wewnętrznych i
zewnętrznych ocen pracy audytu wewnętrznego, wyrażenie zgody na
rozwiązanie stosunku pracy oraz zmianę warunków płacy i pracy
kierowników komórek audytu wewnętrznego

Minister Finansów w zakresie koordynacji audytu
wewnętrznego w JSFP w szczególności:
◦ zleca przeprowadzenie audytu wewnętrznego (może to zrobić
także Premier) i ocenia audyt (z wyłączeniem jednostek
autonomicznych oraz JST)
◦ upowszechnia standardy
◦ wydaje wytyczne
◦ współpracuje z krajowymi i zagranicznymi organizacjami oraz z
komitetami audytu

Minister Finansów może żądać od kierownika jednostki
przedłożenia wszelkich materiałów i dokumentów, z
zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo
chronionej, a także udzielania informacji i wyjaśnień


Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej może
zlecić przeprowadzenie audytu wewnętrznego oraz
dokonać oceny audytu w zakresie środków z
budżetu UE i EFTA we wszystkich jednostkach, z
wyjątkiem autonomicznych
Kierownik jednostki, w której prowadzony jest
audyt, z wyłączeniem JST, przedstawia Ministrowi
Finansów, do końca stycznia, informację o
realizacji zadań z zakresu audytu wewnętrznego w
roku poprzednim oraz w każdym czasie na wniosek
Ministra Finansów informacje i dokumenty
związane z prowadzeniem audytu wewnętrznego
Zasady gospodarki finansowej
poszczególnych jednostek sektora








Formy powiązań z budżetem
Rozliczenia metodą brutto i netto
JB pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a
pobrane dochody odprowadzają na rachunek budżetu
JB są tworzone, łączone, przekształcane i likwidowane przez
ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów,
inne organy działające na podstawie odrębnych
przepisów/organy stanowiące JST
Tworząc JB organ stanowiący nadaje jej statut oraz określa
mienie przekazywane w zarząd (nieruchomości – trwały
zarząd)
Podstawą gospodarki finansowej JB jest plan dochodów i
wydatków
Kierownik jednostki budżetowej JST może, w celu realizacji
zadań, zaciągać zobowiązania pieniężne do wysokości kwot
wydatków określonych w zatwierdzonym planie finansowym
jednostki
PJB może zaciągać zobowiązania do sfinansowania w danym
roku do wysokości kwot wydatków ujętych w zatwierdzonym
planie finansowym, pomniejszonych o wydatki na
wynagrodzenia i uposażenia oraz pochodne
Dysponenci części budżetowych/zarządy JST
informacje o kwotach dochodów i wydatków przyjętych w projekcie budżetu:
dochody: dział/bieżące i majątkowe
wydatki: dział, rozdział, grupy/bieżące i majątkowe
Kierownicy podległych JB
projekty planów w szczegółowości:
część, dział, rozdział, paragraf
Dysponenci części/zarządy JST – weryfikują projekty i
wprowadzają ewentualne zmiany


PJB będące szkołami prowadzonymi przez organy
administracji państwowej mogą utworzyć rachunki dochodów
własnych (decyduje kierownik za zgodą organu)
Wydzielone rachunki, na których gromadzi się :
◦ szd w postaci pieniężnej
◦ odszkodowania i wpłaty za utracone lub uszkodzone mienie (w zarządzie
lub użytkowaniu)
◦ dochody z działalności wykraczającej poza zakres działalności
podstawowej (określonej w statucie)
◦ dochody z opłat egzaminacyjnych, za wydawanie świadectw i certyfikatów,
za sprawdzanie kwalifikacji
◦ dochody z tytułu opłat za wyżywienie i zakwaterowanie uczniów z dopłat
bezpośrednich i innych płatności stosowanych w ramach WPR

Dochody własne są przeznaczone na finansowanie wydatków,
cele wskazane przez darczyńcę, remont lub odtworzenie
mienia. Nie mogą być przeznaczone na finansowanie
wynagrodzeń osobowych

Organ stanowiący może zdecydować o utworzeniu rachunków
dochodów własnych w SJB prowadzących działalność
określoną w ustawie o systemie oświaty, określając:
◦ SJB, w których tworzy się rachunki
◦ źródła dochodów gromadzonych na rachunku
◦ przeznaczenie dochodów, z tym że dochody wraz z odsetkami nie mogą
być przeznaczone na finansowanie wynagrodzeń osobowych
◦ sposób i tryb sporządzania planu finansowego dochodów i wydatków nimi
finansowanych, dokonywania zmian w tym planie oraz ich zatwierdzania


Wydatki z rachunku dochodów własnych mogą być
dokonywane do wysokości kwot zgromadzonych dochodów,
w ramach planu finansowego
Środki finansowe pozostające na rachunku dochodów
własnych na dzień 31.12 roku budżetowego, podlegają
odprowadzeniu na rachunek budżetu JST w terminie do 5.1
następnego roku






GP a JB (wyodrębniona organizacyjnie i finansowo część
działalności)
GP pokrywa koszty działalności zasadniczo z uzyskiwanych
przychodów własnych
GP są tworzone, przekształcane i likwidowane przez kierownika
JB, po uprzednim uzyskaniu zgody właściwego ministra,
kierownika urzędu centralnego, wojewody/zarządu JST
Składniki majątkowe, należności i zobowiązania zlikwidowanego
GP przejmuje właściwa JB
Podstawą gospodarki finansowej GP jest roczny plan finansowy
obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu, koszty i inne
obciążenia, rachunek zysków i strat, stan środków obrotowych,
stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz
rozliczenia z budżetem
GP może otrzymywać dotacje przedmiotowe, a nowo tworzone
GP - także dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe




Sprzedaży usług na rzecz macierzystej JB następuje
według kosztów własnych
GP wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku
Decyzję o przeznaczeniu pozostałej w GP części
zysku podejmuje kierownik właściwej JB
W planie finansowym GP mogą być dokonywane
zmiany w ciągu roku w przypadku realizowania
wyższych od planowanych przychodów i wydatków,
pod warunkiem że nie spowoduje to zmniejszenia
wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z
budżetu
2007 wpłata
2000 wpłata
2007 wydatki
2000 wydatki
JST
państwo
2007 dotacje
2000 dotacje
2007 przychody
2000 przychody
0
500
1 000
1 500
2 000
2 500









W Kancelarii Prezydenta
Zakład Inwestycji NATO
Centralny ośrodek informatyki
Dawne GP przy ZK i AŚ (Piast, Baltica, Bielik)
Centralny Ośrodek Sportu
Centralny Ośrodek Dokumentacji GK
Centrum Usług Wspólnych
Centrum Usług Logistycznych
Profilaktyczny Dom Zdrowia w Juracie

Państwowe osoby prawne (wpis do KRS) tworzone w celu
realizacji zadań publicznych, które:
◦ odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania;
◦ pokrywają koszty swojej działalności oraz zobowiązania z
uzyskiwanych przychodów

Mogą być tworzone przez:

Działają na podstawie statutu nadanego przez organ
wykonujący funkcje organu założycielskiego
◦ ministra lub Szefa Kancelarii PRM za zgodą Rady Ministrów,
udzieloną na jego wniosek
◦ organ lub kierownika jednostki autonomicznej
◦ Statut określa w szczególności: 1) nazwę i siedzibę tej instytucji;
2) przedmiot działalności podstawowej tej instytucji; 3) źródła
uzyskiwania przychodów tej instytucji; 4) tryb i zasady
dokonywania zmian w statucie tej instytucji; 5) stan wyposażenia
w środki obrotowe oraz składniki majątkowe przekazane ; 6)
zasady prowadzenia działalności innej niż podstawowa, jeżeli ta
instytucja będzie prowadzić taką działalność


Organ - dyrektor instytucji gospodarki
budżetowej - powoływany i odwoływany
przez organ wykonujący funkcje organu
założycielskiego
Zadania:
◦ zarządzanie i reprezentowanie
◦ przygotowanie i nadanie instytucji regulaminu
organizacyjnego
◦ przygotowanie projektu rocznego planu
finansowego
◦ przygotowanie rocznego sprawozdania instytucji




Podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy,
obejmujący: 1) przychody z prowadzonej działalności; 2) dotacje
z bp; 3) zestawienie kosztów funkcjonowania instytucji
gospodarki budżetowej oraz kosztów realizacji wyodrębnionych
zadań, z wyszczególnieniem wynagrodzeń i pochodnych,
płatności odsetkowych wynikających z zaciągniętych zobowiązań
oraz zakupu towarów i usług; 4) środki na wydatki majątkowe; 5)
wynik finansowy; 6) stan należności i zobowiązań na początek i
koniec roku; 7) stan środków pieniężnych na początek i koniec
roku
W planie finansowym mogą być dokonywane zmiany przychodów
i kosztów w trakcie roku budżetowego po uzyskaniu zgody
organu wykonującego funkcje organu założycielskiego, z tym że
nie mogą one spowodować zwiększenia dotacji z budżetu i
pogorszenia planowanego wyniku finansowego
Projekt rocznego planu finansowego jest przekazywany organowi
wykonującemu funkcje organu założycielskiego, w trybie i
terminach określonych w przepisach dotyczących prac nad
projektem ustawy budżetowej
..\..\..\..\Mike's edu\Public finance\PL\Central budget\2012
budget\zal 13.pdf






Instytucja samodzielnie gospodaruje mieniem, kierując się
zasadą efektywności jego wykorzystania
Koszty instytucji mogą być ponoszone tylko w ramach
posiadanych środków finansowych obejmujących uzyskane
przychody oraz środki z poprzedniego okresu
Instytucja może otrzymywać dotacje z budżetu państwa na
realizację zadań publicznych, jeżeli odrębne ustawy tak
stanowią
Nowo tworzonej instytucji może być przyznana jednorazowa
dotacja na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe
Instytucja w celu zaciągnięcia zobowiązania
przewyższającego 30% rocznych przychodów jest obowiązana
uzyskać zgodę organu wykonującego funkcje organu
założycielskiego
Zysk pozostający w dyspozycji instytucji zwiększa fundusz
instytucji gospodarki budżetowej



Likwidując instytucję gospodarki budżetowej,
organ wykonujący funkcje organu założycielskiego
określa, w porozumieniu z MSP przeznaczenie
mienia tej instytucji
Należności i zobowiązania likwidowanej instytucji
przejmuje organ wykonujący funkcje organu
założycielskiego
Należności i zobowiązania instytucji gospodarki
budżetowej likwidowanej w celu przekształcenia w
inną formę organizacyjno-prawną przejmuje
utworzona jednostka

Wykonywanie zadań własny JST w zakresie
◦ gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami
użytkowymi,
◦ dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
◦ wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i
oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i
porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania
odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i
cieplną oraz gaz,
◦ lokalnego transportu zbiorowego,
◦ targowisk i hal targowych,
◦ zieleni gminnej i zadrzewień,
◦ kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów
rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
◦ utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych
zwierząt, w tym w szczególności prowadzenia hodowli zwierząt
zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem
naturalnego występowania,
◦ cmentarzy





ZB odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania a koszty swojej
działalności pokrywają zasadniczo z przychodów własnych
ZB są tworzone, łączone, przekształcane i likwidowane wg
tych samych zasad, co jednostki budżetowe
Podstawą gospodarki finansowej ZB jest roczny plan
finansowy, obejmujący przychody i koszty oraz stan środków
obrotowych, należności i zobowiązań, jak również rozliczenia
z budżetem
ZB może otrzymywać dotację przedmiotową oraz dotację
celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji, zaś
nowo tworzony zb dodatkowo - jednorazową dotację na
pierwsze wyposażenie w środki obrotowe
Łącznie dotacje dla ZB, poza inwestycyjnymi oraz na
współfinansowanie projektów finansowanych z SF i CF, nie
mogą przekroczyć 50% jego kosztów






ZB wpłaca do budżetu nadwyżkę środków obrotowych (aktywów
bieżących netto, aktywa bieżące – pasywa bieżące), ustalonych
na koniec okresu rozliczeniowego
Planowane aktywa bieżące netto na koniec roku nie mogą
przekraczać 1/6 kosztów wynagrodzeń i pochodnych
planowanych na rok następny
Planowana wpłata = planowane przychody + planowane abn na
początek roku – (planowane wydatki + planowane abn na koniec roku)
„Wydatki” – wydatki stanowiące koszty działalności, koszty nie
stanowiące wydatków, inne obciążenia
W planie finansowym ZB wyodrębnia się przychody
własne; dotacje z budżetu; wydatki na wynagrodzenia i składniki
naliczane od wynagrodzeń; wydatki inwestycyjne
W planie finansowym ZB mogą być dokonywane zmiany w ciągu
roku w przypadku realizowania wyższych od planowanych
przychodów i kosztów, pod warunkiem że nie spowoduje to
zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z
budżetu
2007 wpłata
2000 wpłata
2007 wydatki
2000 wydatki
JST
państwo
2007 dotacje
2000 dotacje
2007 przychody
2000 przychody
0
2 000 4 000 6 000 8 000
10
000
12
000







Wieloznaczność pojęcia funduszu
Fundusz jako powiązanie określonych wpływów z określonymi
wypływami
FC – powołany ustawowo, przychody pochodzą z dochodów
publicznych, a wydatki przeznaczone są na realizację
wyodrębnionych z budżetu zadań
Przed ostatnią reformą FC mógł mieć osobowość prawną lub
stanowić wyodrębniony rachunek bankowy (fundusz celowy
de nomine), którym dysponował organ wskazany w ustawie
tworzącej fundusz
Podstawą gospodarki finansowej FC jest roczny plan
finansowy
Nie wykorzystane środki FC przechodzą na rok następny
Co pewien czas próbuje się ograniczyć samodzielność
finansową FC

Administrowane przez ZUS
◦ FUS
◦ Fundusz Emerytur Pomostowych

Administrowane przez KRUS
◦ FER
◦ Fundusz Prewencji i Rehabilitacji
◦ Fundusz Administracyjny


FP (w dokumentach budżetowych traktowany
jako fundusz finansujący zadania socjalne
ZUS – państwowa osoba prawna istniejąca ex
lege



Ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe
Ubezpieczenie powszechne a system zaopatrzeniowy
Ogólne równanie systemu
◦ SxWxE=PxB

Gwarantowanie przez państwo
◦ Wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych gwarantowana jest
przez państwo (art. 2.3 sus)
◦ Budżet państwa gwarantuje wypłatę świadczeń emerytalnych z FUS (art. 62
sus)
◦ W granicach określonych w ustawie budżetowej FUS może otrzymywać z
bp dotacje i nieoprocentowane pożyczki; dotacje i pożyczki mogą być
przeznaczone wyłącznie na uzupełnienie środków na wypłaty świadczeń
gwarantowanych przez państwo, jeżeli przychody przekazywane na
rachunki funduszy FUS oraz środki zgromadzone na funduszach
rezerwowych nie zapewniają pełnej i terminowej wypłaty świadczeń
finansowanych z przychodów FUS (art. 53 sus)
◦ Pożyczki udzielone Funduszowi Ubezpieczeń Społecznych z budżetu
państwa w latach 1999-2000 i odsetki od tych pożyczek podlegają
umorzeniu (art. 15 ustawy z dnia 18 grudnia 2002 o zmianie sus)



Podmioty: ZUS, płatnik składek (pracodawca), ubezpieczony
(pracownik)
Podstawa wymiaru: przychód (w rozumieniu PIT z tytułu:
zatrudnienia, służby, wykonywania mandatu, pobierania
zasiłku dla bezrobotnych, prowadzenia pozarolniczej
działalności, umowy agencyjnej lub zlecenia)
Wysokość składek:
◦ ubezpieczenie emerytalne – 19,52% (finansowane w równych częściach
przez ubezpieczonych i płatników),
◦ rentowe - 6% (1,5% ubezpieczeni, 6,5% płatnicy),
◦ chorobowe - 2,45 % (ubezpieczeni),
◦ wypadkowe – od 0,4% do 8,12% (płatnicy)

Składki osób prowadzących pozarolniczą działalność oraz
osób objętych dobrowolnym ubezpieczeniem finansują
ubezpieczeni
FUS
Przychody
Składka
NFZ
FER
0
50000
100000
150000

3,5% (do 1.5.2011 - 7,3%) podstawy wymiaru
składki na ubezpieczenie emerytalne
odprowadzana jest przez ZUS do wybranego
przez ubezpieczonego ofe, a 0,35% podstawy –
na FRD
◦ Przychodem FUS są środki rekompensujące kwoty
składek przekazanych na rzecz ofe

Dodatkowo - bałagan 1999-2002: ZUS nie
przekazał do ofe części składek
◦ Ustawa z 23.7.2003 o przejęciu przez SP zobowiązań
ZUS z tytułu nieprzekazanych składek: ok. 9,5 mld
PLN zaległości z odsetkami – w formie osz (niska
duration)




Ustawa z dnia 25 czerwca 1997 r. o wykorzystaniu
wpływów z prywatyzacji części mienia Skarbu
Państwa na cele związane z reformą systemu
ubezpieczeń społecznych
A jeśli przychody z prywatyzacji niższe niż wydatki
na reformę? – obligacje prywatyzacyjne
Od 2004 r. w budżecie znajduje się pozycja
przychody z prywatyzacji i ich rozdysponowanie –
wypływy związane z reformą zaliczono do
rozchodów
Różnica między rachunkowością krajową a EDP

Fundusz rentowy
◦ 2006: wpływy 31929; wydatki 37354
◦ 2007: wpływy 32871; wydatki 34223
◦ 2008: wpływy 22048; wydatki 36108

The combination of tax cuts (enacted in 2006
and 2007 [składka rentowa i PIT]) coming into
effect and the government’s decision in mid2009 to allow automatic stabilizers to work
on the revenue side was key in mitigating the
growth slowdown (IMF July 2010 RP:
Arrangement Under the Flexible Credit Line—
Staff Report)



W zakresie prowadzonej
działalności przysługują
ZUS środki prawne właściwe
organom administracji
państwowej
Pracownicy ZUS korzystają z
ochrony przewidzianej w kk
dla funkcjonariuszy
publicznych
ZUS gospodaruje swoim
mieniem oraz prowadzi
samodzielną gospodarkę
finansową w ramach
posiadanych środków




Fundusz Reprywatyzacji (msp) – odpis (5%) od
przychodów ze sprzedaży akcji
Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców (msp) –
odpis (15%) od przychodów z prywatyzacji
Fundusz Skarbu Państwa (msp) – odpis (2%) od
przychodów z prywatyzacji
Fundusz Nauki i Technologii Polskiej (minister
nauki) – odpis (2%) od przychodów z prywatyzacji







Fundusz Wsparcia Policji
Fundusz Modernizacji Bezpieczeństwa
Publicznego
Fundusz Centralna Ewidencja Pojazdów i
Kierowców
Fundusz Rozwoju Przywięziennych Zakładów
Pracy
Fundusz Modernizacji Sił Zbrojnych
Fundusz Pomocy Postpenitencjarnej
Fundusz Wsparcia Straży Granicznej





Fundusz
Fundusz
Fundusz
Fundusz
Fundusz
Promocji Twórczości
Zajęć Sportowych dla Uczniów
Rozwoju Kultury Fizycznej
Promocji Kultury
Nauki i Technologii Polskiej




Centralny Fundusz Gospodarki Zasobem
Geodezyjnym i Kartograficznym
Centralny Fundusz Gospodarki Zasobem
Geodezyjnym i Kartograficznym
Fundusz Kredytu Technologicznego
Fundusz Rozwiązywania Problemów
Hazardowych





PFRON i FGŚP działają jako osoby prawne do końca
2011
Samorządowe fundusze celowe ulegają likwidacji z
końcem 2010
Wojewódzkie i powiatowe (ewentualnie gminne)
fundusze gospodarki zasobem geodezyjnym i
kartograficznym – rachunki, marszałek, starosta
Terenowy fundusz ochrony gruntów rolnych –
rachunek, marszałek
NFOŚ i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska
– istnieją dalej jako państwowe/samorządowe
osoby prawne, fundusze powiatowe i gminne uległy
likwidacji 1.1.2010
9000
8000
7000
6000
5000
Przychody
Składka
4000
3000
2000
1000
0


FP
PFRON
FGŚP
NFOŚ
PFRON – wpłaty pracodawców
NFOŚ – opłata recyclingowa, eksploatacyjna, koncesyjna,
produktowa, opłaty za korzystanie ze środowiska …







Skarb Państwa
Przed 2010 r. - państwowe fundusze celowe mające
osobowość prawną
Agencja – odpowiednik amerykańskiej authority, a nie forma
prawna (Agencja Rozwoju Przemysłu – spółka, Polska Agencja
Atomistyki – urząd centralny)
„Agencje” państwowe: Agencja Nieruchomości Rolnych,
Agencja Rynku Rolnego, Agencja Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa, Wojskowa Agencja Mieszkaniowa,
Agencja Mienia Wojskowego, Polska Agencja Rozwoju
Przedsiębiorczości, Agencja Rezerw Materiałowych, Polska
Agencja Żeglugi powietrznej, Agencja Oceny Technologii
Medycznych
Polskie Centrum Akredytacji, ZUS, Polski Instytut Sztuki
Filmowej, Polska Organizacja Turystyczna
Dziwny status Lasów Państowych (jednostka organizacyjna
bez osobowości prawnej)
Struktura planów finansowych osób prawnych istniejących ex
lege jest taka sama, jak struktura planów finansowych
instytucji budżetowych
Polska Agencja Rozwoju
Przedsiębiorczości
Dotacje celowe i podmiotowe 2552-2564
Agencja Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa
Dotacje 1312-2648
Agencja Nieruchomości Rolnych
(odrębna gospodarka finansowa
Agencji i Zasobu
Przychody ze sprzedaży i najmu/dzierżawy
mienia 133-139
1964-1938
Agencja Mienia Wojskowego
Przychody z gospodarowania mieniem, z
działalności gospodarczej 672-156
Wojskowa Agencja Mieszkaniowa Opłaty za używanie lokali, sprzedaż mienia,
dotacje, działalność gospodarcza 784-657
Agencja Rezerw Materiałowych
Dotacje, sprzedaż rezerw 608-528
Agencja Rynku Rolnego
Dotacje, działalność gospodarcza 174-343
Centrum Akredytacji
przychody z akredytowania 10-10
Urząd Dozoru Technicznego
opłaty za czynności dozoru 282-267
Transportowy Dozór Techniczny
opłaty za czynności dozoru 42-37
Polski Klub Wyścigów Konnych
opłata wnoszona przez organizatora
wyścigów za wpis do rejestru, opłaty w
wysokości 2% sumy wpłaconych stawek na
zakłady wzajemne na wyścigi konne
Centrum Doradztwa Rolniczego
dotacje 14,6-14,6 + 16 jednostek
wojewódzkich
Polska Organizacja Turystyczna
dotacje, działalność gospodarcza 77-77
Polski Instytut Spraw
Międzynarodowych
dotacje 10-10
Narodowe Centrum BiR
dotacje 423-423
Polski Instytut Sztuki Filmowej
dotacje 104-104




2009
..\..\..\..\Mike's edu\Public finance\PL\Central
budget\Analytical Perspectives budget\2009\explanatory notes\30.I 8.
Agencje.pdf
2010
..\..\..\..\Mike's edu\Public finance\PL\Central
budget\Analytical Perspectives budget\2010\explanatory notes\22 I 7.
Wykonanie planów fin państwowych osób
p.pdf


Narodowe Centrum Nauki
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju



Państwowe osoby prawne istniejące ex lege w celu realizacji
zadań państwa
Podstawą gospodarki finansowej agencji wykonawczej jest
roczny plan finansowy, obejmujący: 1) przychody z
prowadzonej działalności; 2) dotacje z budżetu państwa; 3)
zestawienie kosztów funkcjonowania agencji wykonawczej
oraz kosztów realizacji zadań ustawowych, z
wyszczególnieniem kosztów realizacji tych zadań przez inne
podmioty, z wyodrębnieniem wynagrodzeń i pochodnych,
płatności odsetkowych wynikających z zaciągniętych
zobowiązań oraz zakupu towarów i usług; 4) wynik
finansowy; 5) środki na wydatki majątkowe; 6) środki
przyznane innym podmiotom; 7) stan należności i
zobowiązań na początek i koniec roku; 8) stan środków
pieniężnych na początek i koniec roku
Projekt rocznego planu finansowego ustala jej właściwy organ
w porozumieniu z nadzorującym ministrem, zatwierdza
minister i przekazuje MF



Częścią planu finansowego jest plan dochodów i wydatków
ujmowanych w terminie zapłaty
W planie dochodów i wydatków planowane wydatki nie
powinny być wyższe od planowanych dochodów, chyba że
nadzorujący minister w porozumieniu z MF wyrazi zgodę
W planie finansowym agencji wykonawczej mogą być
dokonywane zmiany przychodów i kosztów po uzyskaniu
zgody ministra sprawującego nadzór nad agencją, wydanej
po uzyskaniu opinii sejmowej komisji właściwej do spraw
budżetu
◦ Zmiany planu finansowego nie mogą powodować zwiększenia
zobowiązań agencji ani pogorszenia planowanego wyniku
finansowego agencji, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej
◦ Ograniczenie powyższe nie dotyczy zwiększenia planu
finansowego agencji wykonawczej z tytułu uzyskania pożyczki z
budżetu państwa na finansowanie WPR




Agencja wykonawcza może otrzymywać dotacje z budżetu
państwa, w zakresie określonym w odrębnych ustawach
Agencja wykonawcza może zaciągać zobowiązania na okres
realizacji danego zadania przekraczający rok budżetowy,
jeżeli wydatki niezbędne na obsługę zobowiązania znajdują
się w rocznym planie finansowym
Agencja wykonawcza corocznie wpłaca do budżetu państwa,
na rachunek bieżący dochodów państwowej jednostki
budżetowej obsługującej nadzorującego ministra nadwyżkę
środków finansowych ustaloną na koniec roku, pozostającą
po uregulowaniu zobowiązań podatkowych
W szczególnie uzasadnionych przypadkach wynikających z
konieczności zapewnienia sprawnego i pełnego wykonywania
zadań agencji wykonawczej RM może na wniosek
nadzorującego ministra wyrazić zgodę, w formie uchwały, na
niewpłacenie nadwyżki


Państwowa osoba prawna istniejąca ex lege
Zadania:
◦ przeprowadzanie konkursów ofert, rokowań i zawieranie umów o udzielanie
świadczeń opieki zdrowotnej, a także monitorowanie ich realizacji i rozliczanie
◦ ponadto NFZ finansuje świadczenia niektórym osobom, finansuje czynności
ratunkowe, opracowuje i finansuje programy zdrowotne, prowadzi Centralny
Wykaz Ubezpieczonych



Organy: Prezes, Rada, Dyrektorzy i Rady oddziałów
Przychody: należne składki na puz, odsetki od nieopłaconych w
terminie składek na puz, szd, środki na realizację zadań
zleconych, dotacje, środki uzyskane z tytułu roszczeń
regresowych, przychody z lokat
NFZ może zaciągać pożyczki i kredyty, po uzyskaniu zgody MF i
MZ; wysokość rat do spłaty w danym roku nie może przekroczyć
wysokości rezerwy ogólnej przewidzianej w planie finansowym
na dany rok





Łączne przychody i koszty NFZ oraz koszty centrali i
oddziałów
Prezes opracowuje projekt planu i przedstawia go do 15.7
roku n-1 Radzie Funduszu, sejmowej komisji finansów
publicznych i komisji zdrowia
Prezes po rozpatrzeniu opinii sporządza plan i przekazuje go
wraz opiniami do dnia 1.8 Ministrowi Zdrowia, w przeciwnym
razie plan ustala w drodze zarządzenia MZ w porozumieniu z
MF
MZ w porozumieniu z MF zatwierdza plan finansowy do 14.8
Jeżeli plan narusza prawo lub prowadzi do niezrównoważenia
przychodów i kosztów (poza przypadkiem zaciągania lub
spłaty kredytów i pożyczek), MZ w porozumieniu z MF
odmawia zatwierdzenia planu i zaleca Prezesowi Funduszu
usunięcie nieprawidłowości




Rachunkowość na zasadach ogólnych
Zatwierdzony zysk netto za dany rok
obrotowy przeznacza się na: pokrycie strat z
lat ubiegłych (w pierwszej kolejności);
fundusz zapasowy
Zatwierdzona strata netto pomniejsza
fundusz zapasowy
Łączne sprawozdanie finansowe centrali i
oddziałów wojewódzkich podlega badaniu
przez biegłego rewidenta oraz zatwierdzeniu
przez MF po zasięgnięciu opinii MZ



Publiczne zakłady opieki zdrowotnej działające na podstawie
dotychczasowych przepisów stają się z dniem wejścia w życie
ustawy o działalności leczniczej podmiotami leczniczymi
niebędącymi przedsiębiorcami
Od dnia wejścia w życie ustawy o działalności leczniczej nie
mogą być tworzone spzoz (poza nielicznymi wyjątkami)
Podmioty lecznicze niebędące przedsiębiorcami:
◦ spzoz
◦ jednostki budżetowe



Ustrój określa statut nadawany przez podmiot tworzący
Podmiot leczniczy niebędący przedsiębiorcą udziela
świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków
publicznych ubezpieczonym oraz innym osobom
uprawnionym do tych świadczeń na podstawie odrębnych
przepisów nieodpłatnie, za częściową odpłatnością lub
całkowitą odpłatnością
Kierownik (organ zarządzający) i rada społeczna (organ
opiniodawczy i doradczy)






Podstawą gospodarki SPZOZ jest plan finansowy, ustalany
przez kierownika
Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej pokrywa z
posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów koszty
działalności i reguluje zobowiązania
Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej gospodaruje
samodzielnie przekazanymi w nieodpłatne użytkowanie
nieruchomościami i majątkiem SP lub JST oraz majątkiem
własnym
Zbycie aktywów trwałych SPZOZ, oddanie go w dzierżawę,
najem, użytkowanie oraz użyczenie może nastąpić wyłącznie
na zasadach określonych przez podmiot tworzący
Likwidacja spzoz następuje w drodze rozporządzenia,
zarządzenia albo uchwały właściwego organu podmiotu
tworzącego
Zobowiązania, należności i mienie spzoz po jego likwidacji
stają się zobowiązaniami, należnościami, mieniem SP albo
uczelni medycznej, albo właściwej JST

Spzoz może uzyskiwać środki finansowe:
◦ z odpłatnej działalności leczniczej, o ile przepisy odrębne nie stanowią
inaczej
◦ z wydzielonej innej działalności gospodarczej, jeżeli statut to przewiduje
◦ z szd oraz ofiarności publicznej
◦ publiczne na realizację zadań
◦ na realizację innych zadań określonych odrębnymi przepisami
◦ na pokrycie ujemnego wyniku finansowego


Spzoz decyduje o podziale zysku i pokrywa stratę we
własnym zakresie, z tym że podmiot tworzący w terminie 3M
od upływu terminu zatwierdzenia sprawozdania finansowego
spzoz może pokryć stratę do wartości straty bez
uwzględnienia amortyzacji
W przypadku niepokrycia ujemnego wyniku finansowego
podmiot tworzący w terminie kolejnych 12M wydaje
rozporządzenie/zarządzenie (podejmuje uchwałę) o zmianie
formy organizacyjno-prawnej albo o likwidacji spzoz

Fundusze spzoz:
◦ Fundusz założycielski - wartość wydzielonej części mienia SP albo JST albo
uczelni medycznej
◦ Fundusz zakładu - wartość majątku samodzielnego publicznego zakładu
opieki zdrowotnej po odliczeniu funduszu założycielskiego


Fundusz zakładu zwiększa się o: zysk netto; kwoty
zwiększenia wartości aktywów trwałych, będącego skutkiem
ustawowego przeszacowania tych aktywów; kwoty środków
pieniężnych przekazane na pokrycie straty
Fundusz zakładu zmniejsza się o: stratę netto; kwoty
zmniejszenia wartości aktywów trwałych, będącego skutkiem
ustawowego przeszacowania tych aktywów


Środki publiczne na realizację zadań mogą być przekazywane
wszystkim podmiotom leczniczym
Można przekazywać podmiotom leczniczym środki na:
◦ realizację zadań w zakresie programów zdrowotnych i
promocji zdrowia, w tym na zakup aparatury i sprzętu
medycznego oraz wykonanie innych inwestycji koniecznych do
realizacji tych zadań
◦ inne inwestycje, w tym zakup aparatury i sprzętu medycznego
◦ remonty
- w zakresie w jakim realizacja tych zadań służy udzielaniu
świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych
◦ realizację projektów finansowanych z udziałem środków
pochodzących z budżetu UE, EFTA, innych bezzwrotnych
zagranicznych
◦ cele określone w odrębnych przepisach oraz umowach
międzynarodowych
◦ realizację programów wieloletnich
◦ pokrycie kosztów kształcenia i podnoszenia kwalifikacji osób
wykonujących zawody medyczne



Limit = K (planowany koszt realizacji zadania) * a0 (przychody
z tytułu świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych uzyskane w poprzednim roku
obrotowym) / [a0 + b0 (przychody z tytułu świadczeń opieki
zdrowotnej finansowanych z innych środków uzyskane w
poprzednim roku obrotowym)]
Rozliczenie wykorzystanych środków uwzględnia limit w
odniesieniu do roku obrotowego, w którym podmiot leczniczy
otrzymał środki publiczne
W przypadku gdy współczynnik Pn jest mniejszy niż
współczynnik P0, beneficjent obowiązany jest do zwrotu
części środków w wysokości = W x (P0 - Pn)




Wyjątkowo niechlujna legislacja
W przypadku finansowania zadań innych niż inwestycje i
remonty podstawą przekazania środków jest umowa ze SP
(reprezentowanym przez ministra, centralny organ
administracji rządowej, wojewodę), JST albo uczelnią
medyczną
Na realizację zadań podmioty lecznicze mogą uzyskać SP lub
JST dotację
Na inwestycje i remonty dotacje mogą być przyznane:
◦ spółce kapitałowej, w której SP ma udziały przewyższające połowę kapitału
zakładowego; spółce kapitałowej, w której uczelnia medyczna ma udziały
przekraczające połowę kapitału zakładowego; spzoz-owi, dla którego
podmiotem tworzącym jest MZ, inny minister, centralny organ
administracji rządowej, wojewoda albo uczelnia medyczna

Umowa powinna określać:
◦ szczegółowy opis zadania, w tym cel, na jaki środki zostały przyznane, i
termin jego wykonania
◦ wysokość środków finansowych
◦ sposób płatności środków finansowych
◦ termin wykorzystania środków finansowych, nie dłuższy niż do dnia 31
grudnia danego roku budżetowego
◦ tryb kontroli wykonywania zadania
◦ termin i sposób rozliczenia przyznanych środków finansowych, rozliczenie
uwzględnia limit w odniesieniu do roku obrotowego, w którym podmiot
leczniczy otrzymał środki publiczne
◦ termin zwrotu niewykorzystanej części środków finansowych, nie dłuższy
niż 15 dni od określonego w umowie dnia wykonania zadania, a w
przypadku zadania realizowanego za granicą - 30 dni od tego dnia




Przekształcenia dokonuje MSP (spzoz, dla których podmiotem
tworzącym jest minister, centralny organ administracji
rządowej albo wojewoda) albo organ wykonawczy JST albo
rektor publicznej uczelni medycznej albo dyrektor CMKP
Ustalenie wskaźnika zadłużenia spzoz ([zobowiązaniainwestycje krótkoterminowe]/przychody)
Jeżeli wskaźnik >0,5 podmiot tworzący przejmuje
zobowiązania spzoz o takiej wartości, by osiągnąć poziom
wskaźnika <=0,5, w przeciwnym razie przejęcie zobowiązań
jest fakultatywne
Organ dokonujący przekształcenia sporządza akt
przekształcenia spzoz w spółkę zawierający: akt założycielski
spółki; imiona i nazwiska członków organów spółki pierwszej
kadencji; pierwszy regulamin organizacyjny



Zarząd spółki składa wniosek o wpisanie do rejestru
przedsiębiorców i do rejestru podmiotów wykonujących
działalność lecznicz
Spółka kapitałowa z dniem przekształcenia wstępuje we
wszystkie prawa i obowiązki, których podmiotem był spzoz
Bilans zamknięcia spzoz staje się bilansem otwarcia spółki:
suma kapitałów własnych jest równa sumie funduszu
założycielskiego, funduszu zakładu, funduszu z aktualizacji
wyceny i niepodzielonego wyniku finansowego za okres
działalności zakładu przed przekształceniem, z
uwzględnieniem korekty wartości wynikającej z
przeszacowania do wartości rynkowej nieruchomości
będących w posiadaniu spzoz przekazywanych na własność
spółce oraz korekty nieumorzonej części wartości
nieruchomości, które nie podlegają przekazaniu do spółki


Trudności w dostępie do informacji – rola
CSIOZ; „zielona księga”
Dane za 2007
◦ Liczba: ok. 1500 + ok. 70
◦ Koszty: ok. 27,5 mld PLN
◦ Zadłużenie: ok. 5,9 mld PLN

Dane za 2009
◦
◦
◦
◦
Liczba samorządowych spzoz: 1383
Przychody: ok. 27 mld PLN
Wynik brutto: -187 mln PLN
Zadłużenie: ok. 4,2 mld PLN


Osoby prawne tworzone, znoszone i łączone w drodze ustawy
Przychody: dotacje z budżetu państwa (kształcenie studentów
studiów stacjonarnych, uczestników stacjonarnych studiów
doktoranckich i kadr naukowych oraz utrzymanie uczelni);
środki z budżetu państwa na naukę; opłaty za świadczone
usługi edukacyjne (kształcenie studentów na studiach
niestacjonarnych; powtarzanie zajęć na studiach
stacjonarnych; studia w języku obcym; studia podyplomowe);
opłaty za postępowanie związane z przyjęciem na studia;
jednorazowe opłaty za wydanie dyplomu; opłaty za usługi
badawcze, diagnostyczne, lecznicze; przychody z działalności
gospodarczej; przychody finansowe; z gospodarowania
mieniem




Uczelnia samodzielnie dokonuje rozdziału dotacji na
poszczególne cele
Uczelnia prowadzi działalność na podstawie planu rzeczowo
finansowego
Plan obejmuje: przychody i koszty podstawowej działalności
operacyjnej; pozostałe przychody i koszty
operacyjne; przychody i koszty finansowe; wynik finansowy;
fundusze; informacje o zatrudnieniu i wynagrodzeniach,
liczbie studentów, w tym korzystających z pomocy
materialnej, kosztach remontów budynków oraz obiektów
inżynierii lądowej i wodnej, nakładach na rzeczowe aktywa
trwałe
Zysk netto uczelni zasila fundusz zasadniczy

2009
◦
◦
◦
◦
Przychody: ok. 15,5 mld PLN
Dotacje: ok. 11 mld PLN
Wynik: ok. 2,3 mln PLN
Zadłużenie: ok. 0,25 mld PLN





Państwowa osoba prawna – struktura korporacyjna +
placówki naukowe
Struktura korporacyjna: wydziały, oddziały, komitety
naukowe, komitety problemowe
Placówki naukowe: instytuty, zakłady, centra, stacje
badawcze, ogrody botaniczne, inne jednostki naukowe
prowadzące badania naukowe lub prace badawczorozwojowe
Finansowana z budżetu (środki na naukę – ustawa o KBN - i
inne środki) oraz z przychodów z działalności gospodarczej,
szd, sprzedaży i użytkowania rzeczy i praw majątkowych
Środki budżetowe inne niż na finansowanie nauki grupowane
są w odrębnej części budżetu (PAN) i finansują działalność
organów i struktur korporacyjnych, Kancelarię, pomocnicze
placówki naukowe i inne jednostki organizacyjne




Podstawą gospodarowania środkami jest plan finansowy
uchwalany przez Prezydium na wniosek Prezesa
Placówki naukowe prowadzą samodzielną gospodarkę
finansową na podstawie planu finansowego opracowywanego
przez dyrektora po zasięgnięciu opinii rady naukowej
Kancelaria, placówki pomocnicze i pozostałe jednostki
organizacyjne PAN prowadzą gospodarkę finansową na
zasadach odpowiadających finansom jednostki lub zakładu
budżetowego – zgodnie ze statutem
PAN nabywa użytkowanie wieczyste posiadanych gruntów SP
oraz własność budynków i urządzeń trwale związanych z
gruntem - nie płaci opłaty rocznej



Finansowana niemal wyłącznie z dotacji z bp
2009: 56 mln
2011: 80 mln






Osoby prawne (rejestr prowadzi organizator), których głównym
celem statutowym instytucji kultury jest prowadzenie działalności
kulturalnej (nie będącej działalnością gospodarczą)
Państwowe IK są tworzone przez ministrów i kierowników urzędów
centralnych, samorządowe - przez JST
Organizator zapewnia IK środki niezbędne do rozpoczęcia i
prowadzenia działalności oraz utrzymania obiektu, w którym jest
prowadzona
IK zarządza dyrektor powoływany przez organizatora albo osoba
fizyczna lub prawna na podstawie kontraktu menedżerskiego
(ustawa o pp)
Organizator może dzielić, łączyć, a w szczególnie uzasadnionych
przypadkach
likwidować
IK,
przejmując
zobowiązania
i
wierzytelności likwidowanej instytucji; na 6 miesięcy przed
wydaniem aktu o likwidacji organizator obowiązany jest podać do
publicznej wiadomości informację o zamiarze i przyczynach
likwidacji
Organizator może odpłatnie lub nieodpłatnie przekazać mienie
likwidowanej instytucji osobie prawnej lub fizycznej w celu
prowadzenia działalności kulturalnej






Podstawą działalności jest zatwierdzany przez dyrektora plan
zawierający (w miarę potrzeb) plan usług, plan przychodów i
kosztów, plan remontów i konserwacji środków trwałych oraz plan
inwestycji, przy czym wysokość dotacji z budżetu organizatora ma
charakter dyrektywny
IK gospodaruje samodzielnie przydzieloną i nabytą częścią mienia
oraz prowadzi samodzielną gospodarkę w ramach posiadanych
środków, kierując się zasadami efektywności ich wykorzystania
Instytucja kultury pokrywa koszty bieżącej działalności i
zobowiązania z uzyskiwanych przychodów (wpływy z prowadzonej
działalności, w tym ze sprzedaży składników majątku ruchomego, z
wyjątkiem zabytków, oraz wpływy z najmu i dzierżawy składników
majątkowych, dotacje z budżetu, środki otrzymane od osób
fizycznych i prawnych oraz z innych źródeł)
Wysokość rocznej dotacji na działalność instytucji kultury ustala
organizator
Pokrycie straty przez organizatora – tylko w formie dotacji (wyrok
NSA z 25.4.2007 II GSK 397/06)
Zbycie środków trwałych wg przepisów o pp

Fundusz IK – wartość wydzielonego i nabytego mienia
◦ Fundusz IK zwiększa się o:
 amortyzację majątku trwałego
 dotacje budżetowe na finansowanie rozwoju instytucji
 zysk pozostający w dyspozycji instytucji kultury,
◦ Fundusz instytucji kultury zmniejsza się o:
 straty bilansowe
 umorzenie majątku trwałego
 finansowanie inwestycji
◦ Fundusz IK zwiększa się/zmniejsza o kwotę zmian wartości majątku,
będących skutkiem:
 aktualizacji wyceny środków trwałych na podstawie odrębnych przepisów
 nieodpłatnego przekazania lub otrzymania środków trwałych, wartości
niematerialnych i prawnych
 łączenia i podziału IK na podstawie bilansów zamknięcia dzielonych lub łączonych
instytucji

IK może tworzyć z zysku oraz innych środków przekazanych
przez osoby prawne i fizyczne fundusz załogi, z
przeznaczeniem na wypłatę nagród i inne fundusze; zasady
gospodarowania funduszami określa regulamin IK

2009
◦ Przychody: ok. 5,6 mld PLN
◦ W tym dotacje: ok. 4,5 mld PLN
◦ Zadłużenie: 64 mln PLN