Efektywna gospodarka odpadami
advertisement
j Efektywna gospodarka odpadami doświadczenia holenderskie hjGrontmij 1 Administracja publiczna w Holandii j ! Rząd centralny (Haga) ! 12 prowincji ! ! 488 gmin − 25 gmin > 100,000 mieszkańców − 37 gmin >50,000 and < 100,000 mieszkańców − 123 gmin >25,000 and < 50,000 mieszkańców − 303 gmin < 25,000 mieszkańców Zarządy gospodarki wodnej hjGrontmij 2 Tło historyczne – sytuacja w roku 1990 j Charakterystyka gospodarki odpadami: ! ! Szybki wzrost ilości odpadów Duża liczba (niewielkich) składowisk (157), częściowo niekontrolowane składowiska ! Pojemność składowania wystarczająca jedynie na 4 lata ! Niski stopień recyklingu, selektywna zbiórka – 16% ! Wysokoemisyjne spalarnie „starego typu” – 5 zamknięto ! Brak danych o odpadach ! Niewielki i nieefektywny sektor gospodarki odpadami " Pilna potrzeba utworzenia dodatkowych składowisk i spalarni hjGrontmij 3 Tło historyczne – sytuacja w roku 1990 j ! ! Dodatkowe składowiska i spalarnie – konieczność wysokich nakładów inwestycyjnych Inwestycje są zasadne jedynie wtedy, jeżeli zagwarantowany jest długoterminowy strumień odpadów (umowy) i jeżeli oparte są na realistycznych scenariuszach "Konieczność planowania i koordynacji na szczeblu krajowym ponad planami dla prowincji i gminnymi " Ustanowienie Rady Gospodarki Odpadami hjGrontmij 4 Tło historyczne – sytuacja w roku 1990 j Początek lat 90-tych – dwa główne cele planowania gospodarki odpadami: − − Zapewnienie wystarczającej pojemności dla składowania odpadów Zwiększenie profilaktyki odpadowej (zapobieganie powstawaniu) i recyklingu (cele) " Dziesięcioletni Program Gospodarki Odpadami: scenariusze działań na poziomie krajowym " Hierarchia planów z uwzględnieniem planów dla prowincji i gminnych hjGrontmij 5 j Kontekst historyczny - obowiązki ! ! Do 1977: Gminy odpowiedzialne za odpady z gospodarstw domowych (zbiórka i składowanie) Od 1977: − − ! Prowincje odpowiedzialne za planowanie, wydawanie pozwoleń, kontrolę i egzekucję Gminy odpowiedzialne za zbiórkę odpadów z gospodarstw domowych (zasada gminnej „odpowiedzialności za odpady”) Dodatkowo, od 1990/91: − − Rada Gospodarki Odpadami odpowiedzialna za koordynację oraz planowanie centralne Regiony Gospodarki Odpadami (3-5 na prowincję, plus duże miasta) jako minimalne jednostki funkcjonalne konieczne do rozwoju infrastruktury odpadowej (w szczegolności składowisk) hjGrontmij 6 j Mechanizmy koordynacji (lata 90-te) ! ! ! Rada Gospodarki Odpadami: scenariusz rozwoju przy współpracy Ministerstwa, prowincji i gmin Prowincje: planowanie infrastruktury na poziomie prowincji (wyznaczenie Regionów Gospodarki Odpadami), łącznie z wydawaniem pozwoleń Gminy: - - - Gminna „odpowiedzialność za odpady” z gospodarstw domowych obowiązkowa, (narzucona przez Prowincje) współpraca w obrębie Regionów Gospodarki Odpadami Regiony Gospodarki Odpadami: tworzenie infrastruktury gospodarki odpadami hjGrontmij 7 j Zadania i obowiązki gmin – zasada „odpowiedzialności za odpady” (Duty-ofcare) „Każda gmina powinna zapewnić zbiórkę odpadów z gospodarstw domowych, (z wyjątkiem odpadów wielkogabarytowych), przynajmniej raz w tygodniu, w każdym miejscu na obszarze gminy, gdzie odpady są regularnie produkowane”, oraz ‘W celu pokrycia kosztów wywozu odpadów z gospodarstw domowych każda gmina może nałożyć opłaty na osoby zamieszkujące na jej terenie, na którym gmina ponosi odpowiedzialność za odpady komunalne”, hjGrontmij 8 j Zadania i obowiązki gmin – zasada „odpowiedzialności za odpady” (Duty-ofcare) „Każda gmina powinna zapewnić zbiórkę odpadów z gospodarstw domowych, (z wyjątkiem odpadów wielkogabarytowych), przynajmniej raz w tygodniu, w każdym miejscu na obszarze gminy, gdzie odpady są regularnie produkowane” hjGrontmij 9 j ! ! Zadania i obowiązki gmin – zasada „odpowiedzialności za odpady” (Duty-ofcare) Gmina ma możliwość: − Samodzielnego organizowania zbiórki odpadów − Współpracy z innymi gminami − Wynajęcia prywatnego podwykonawcy W każdym przypadku gmina ponosi jednak odpowiedzialność za odpady i ma obowiązek: − − Sprecyzować warunki zbiórki odpadów w kontrakcie z firmą prywatną Zdecydować na które składowisko (lub do jakich innych instalacji) wywożone będą odpady hjGrontmij 10 j Zadania i obowiązki gmin – zasada „odpowiedzialności za odpady” (Duty-ofcare) Typ organizacji Procentowy udział gmin w Holandii Liczba mieszkańców (%) w Holandii Usługi gminne 21% 37% Współpraca gmin 40% 37% Firmy prywatne 39% 26% hjGrontmij 11 j Zadania i obowiązki gmin – zasada „odpowiedzialności za odpady” (Duty-ofcare) „W celu pokrycia kosztów wywozu odpadów z gospodarstw domowych każda gmina może nałożyć opłaty na osoby zamieszkujące na jej terenie, na którym gmina ponosi odpowiedzialność za odpady komunalne” hjGrontmij 12 j Zadania i obowiązki gmin – zasada „odpowiedzialności za odpady” (Duty-ofcare) ! ! ! ! Wszystkie gminy nakładają opłaty za usuwanie odpadów z gospodarstw domowych. Opłaty te pokrywają średnio 95% wszystkich kosztów związanych z gospodarką odpadami z gospodarstw domowych Opłaty te wynoszą obecnie średnio 235 Euro/gospodarstwo domowe, z czego: − 40% stanowią koszty zbiórki − 50% stanowią koszty obróbki − 10% stanowią koszty administracyjne Zróżnicowanie opłat w zależności od wielkości gospodarstwa domowego (ilości osób) oraz coraz częściej w zależności od wagi odpadów Średnio: 1 tona/gospodarstwo domowe (45% recykling; 55% spalanie/składowanie) hjGrontmij 13 171,0751 250 182,8734 193,7642 202,2362 209,2567 200 220 235 150 l 100 50 hjGrontmij 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 0 1992 j Opłaty za wywóz odpadów z gospodarstw domowych (Euro/gospodarstwo domowe/rok) 14 j Zadania i obowiązki gmin – Regiony Gospodarki Odpadami ! ! ! W związku z zasadą „odpowiedzialności za odpady” (duty-of-care), gminy są ‘właścicielem’ odpadów Dzięki obowiązkowemu utworzeniu Regionów Gospodarki Odpadami (w początkach lat 90-tych), osiągnięto odpowiednią skalę instalacji (będących własnością Regionów Gospodarki Odpadami / przedsiębiorstw państwowych lub sektora prywatnego) Długoterminowe kontrakty na dostawy odpadów stworzyły solidną podstawę inwestycji − − Bezpośredni kontrakt między gminą a instalacją unieszkodliwiania/odzysku odpadów Kontrakty precyzują długość obowiązywania (przeważnie 7-10 lat) oraz minimalną ilość odpadów hjGrontmij 15 j Regiony Gospodarki Odpadami i przedsiębiorstwa państwowe W celu umożliwienia realizacji oraz eksploatacji infrastruktury gospodarki odpadami, w szczególności składowisk, spalarni i kompostowni, Regiony Gospodarki Odpadami utworzyły przedsiębiorstwa publiczne: − − − Udziałowcami są organizacje rządowe (gminy i prowincje) Korzystne kredyty z Narodowego Banku Gminnego Publiczne zarządzanie pozostaje niejako ‘z boku’ w stosunku do zarządu firmy, ale sprawuje ostateczną kontrolę i nadzór w szczególności nad możliwościami unieszkodliwiania (przepustowością instalacji) hjGrontmij 16 j Przedsiębiorstwa prywatne i państwowe – przetwarzanie/unieszkodliwianie Liczba obiektów Firmy publiczne (% pojemności) Firmy prywatne (% pojemności) 11 99 1 Składowiska (60 Mln m3) ok. 30 75 25 Kompostownie ok. 25 80 20 Spalarnie (5Mln Mg/a) (1.5 Mln Mg/a) hjGrontmij 17 j Przedsiębiorstwa prywatne i publiczne Recykling ! ! Recykling poszczególnych strumieni odpadów (np. odpady budowlane, papier, plastik, metale) jest zdominowany przez podmioty prywatne Ogółem >500 firm, niektóre są firmami publicznymi, większość to firmy prywatne hjGrontmij 18 j Mechanizmy koordynacji (lata 90-te) ! ! ! Rada Gospodarki Odpadami: scenariusz rozwoju przy współpracy z Ministerstwem, prowincjami i gminami Prowincje: planowanie infrastruktury na poziomie prowincji (wyznaczenie Regionów Gospodarki Odpadami), łącznie z wydawaniem pozwoleń Gminy: - ! odpowiedzialność za odpady z gospodarstw domowych (obowiązkowo) współpraca w obrębie Regionów Gospodarki Odpadami Regiony Gospodarki Odpadami: utworzenie infrastruktury gospodarki odpadami hjGrontmij 19 j Planowanie i wydawanie zezwoleń na utworzenie infrastruktury gospodarki odpadami – jak to robiono w latach 90-tych? ! ! ! Plany opracowane przez Radę Gospodarki Odpadami dały podstawę do stworzenia krajowych ‘ram planistycznych’ Dalsze uszczegółowienie Planów Gospodarki Odpadami na szczeblu prowincji Każda inicjatywa publiczna (Regiony Gospodarki Odpadami) lub prywatna oceniana była pod kątem zgodności z założeniami planu --> jeżeli nie była z nim zgodna, nie wydawano zezwolenia! hjGrontmij 20 ! Planowanie i wydawanie zezwoleń na utworzenie infrastruktury gospodarki odpadami – jak to robiono w latach 90tych? Plany Gospodarki Odpadami dla Prowincji, określające rodzaj, pojemność i j lokalizację elementów infrastruktury odpadowej ! Opracowano szczegółowe ‘Plany Pojemności Składowisk” na szczeblu prowincji: − − − Ocena istniejących lokalizacji (przepustowość, standardy środowiskowe, zezwolenia itp.) Analiza multi-kryterialna w celu wskazania obiektów, w których konieczne było podniesienie standardu (Regiony Gospodarki Odpadami) Opracowanie szczegółowego planu wdrożenia (zamknięcie lub podniesienie standardu istniejących/nowych obiektów) łącznie z określeniem ram czasowych " Poparcie powyższych działań rygorystycznym systemem monitoringu i egzekucji zgodności z przepisami (wyeliminowanie podmiotów działających niezgodnie z przepisami) hjGrontmij 21 Powierzchnia składowisk w Holandii j 600 22 65 22 40 400 21 00 300 200 14 70 100 0 1975 1980 1985 1990 1995 11 80 24 80 Ilość obiektów 500 2000 Powierzchnia składowisk w ha hjGrontmij 22 4. 9 2. 2 2. 5 15 10 2. 9 2. 6 Liczba spalarni j Przepustowość spalarni w Holandii 5 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 Spalanie w Mt hjGrontmij 23 j Działania podjęte od 1990 (I) Główny priorytet: zapewnienie wystarczającej przepustowości instalacji unieszkodliwiania odpadów ! ! ! ! ! ! Zasada „odpowiedzialności za odpady” dla gmin jako podstawowa w gospodarce odpadami, wprowadzenie zasady ‘zanieczyszczający płaci’ oraz ‘całkowitego pokrycia kosztów gospodarki odpadami’ Wysokie standardy środowiskowe wymagały poszerzenia zakresu systemów gospodarki odpadami do skali regionalnej w celu utrzymania rozsądnego poziomu kosztów Koordynacja przepustowości instalacji w skali regionalnej (Regiony Gospodarki Odpadami) oraz na szczeblu krajowym w ramach Rady Gospodarki Odpadami Kontrakty długoterminowe na przetwarzanie odpadów Plany rozwoju infrastruktury odpadowej w poszczególnych prowincjach Unieszkodliwianie odpadów ograniczone zostało do prowincji, w których odpady były wytwarzane; hjGrontmij 24 j Działania podjęte od 1990 (II) Faza 2: Plany rozwoju przepustowości instalacji: ! ! Wykonanie tego co zostało zaplanowane; brak potrzeb dalszej rozbudowy Zbyt niski postęp w odzysku odpadów: − − − Wprowadzenie krajowych programów szczególnie dla odpadów z gosp. domowych (obligatoryjna selektywna zbiórka odpadów organicznych; odpowiedzialność producenta), Moratorium na przepustowości instalacji do unieszkodliwiania odpadów, Instrumenty dla ograniczenia składowania: − − − Rozporządzenie „ składowiskowe” (wysokie techniczne wymagania i standardy; obowiązek finansowego zabezpieczenia kosztów zamknięcia, rekultywacji, monitoringu i nadzoru.) Opłata „składowiskowa” (podwyższona dodatkowa opłata za składowanie odpadów palnych) Zakaz składowania: dla 32 strumieni odpadów hjGrontmij 25 j Działania podjęte od 1990 (III) Faza 3: Osiągniecie docelowej przepustowości (możliwości przerobowych) instalacji ! ! ! Pozostały jedynie składowiska o wysokim standardzie Opłata składowiskowa zwiększona do 79 euro/Mg (składowanie droższe od spalania) Podwyższenie szczebla zarządzania gospodarka odpadami do szczebla krajowego ze względu na skalę ekonomiczną działalności : − − − Jeden plan (Krajowy PGO) Prowincje wydają zezwolenia dla instalacji, dla inwestycji z zakresu składowania i spalania wymagana jest deklaracja Ministerstwa o braku sprzeciwu, Gminy ponoszą „odpowiedzialność za odpady” (duty-of-care) w odniesieniu do odpadów z gospodarstw domowych hjGrontmij 26 j Podsumowanie – najważniejsze instrumenty efektywnej gospodarki odpadami komunalnymi (z gospodarstw domowych) w Holandii ! ! ! Zasada gminnej „odpowiedzialności” za odpady komunalne, łącznie z ustalaniem opłat za usuwanie odpadów, które powinny pokrywać pełne koszty gospodarki odpadami; Planowanie i tworzenie infrastruktury poprzez koordynację działań i współpracę na różnych szczeblach administracji (ministerstwo, prowincje, gminy); Wysokie standardy dot. wydawania zezwoleń oraz rygorystyczne ich egzekwowanie jako najistotniejsze zadanie hjGrontmij 27 j Dziękuję za uwagę! Dodatkowe informacje: [email protected] hjGrontmij 28
