inspekcja ochrony środowiska

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA
W POZNANIU
STACJA CHEMICZNO-ROLNICZA
ODDZIAŁ W POZNANIU
ZASOBNOŚĆ
I ZANIECZYSZCZENIE
GLEB WIELKOPOLSKI
STAN NA ROK 2000
Biblioteka Monitoringu Środowiska
Poznań 2001
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA
W POZNANIU
STACJA CHEMICZNO-ROLNICZA
ODDZIAŁ W POZNANIU
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE
GLEB WIELKOPOLSKI
STAN NA ROK 2000
Wydanie II poprawione i uzupełnione
BIBLIOTEKA MONITORINGU ŚRODOWISKA
POZNAŃ 2001
Opiniujący: Zygmunt Warta
Redakcja: Maria Pułyk
Autor: Andrzej Święcicki
Współpraca: Grażyna Czysz, Elżbieta Tybiszewska
Opracowanie graficzne i techniczne: Anna Robakowska
Współpraca: Ilona Kmieć, Maria Nowicka
Zdjęcia: Michał Święcicki − Krajobrazy rolnicze Wielkopolski
Druk publikacji dotowany ze środków:
Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu
Copyright by Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu
Druk na papierze ekologicznym (nie chlorowanym)
ISBN 83-7217-098-3
Wydanie II poprawione i uzupełnione. Nakład 750 egz. Format A4.
Druk i oprawa: Wydawnictwo i Drukarnia UNI−DRUK s.c.
61-485 Poznań, ul. 28 Czerwca 1956 223/229
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
3
SPIS TREŚCI
Spis tabel
Spis rysunków
Spis map
Przedmowa do wydania II
Wstęp
1. Charakterystyka gleb województwa wielkopolskiego
1.1. Skały macierzyste gleb
1.2. Typy, podtypy i gatunki gleb
1.3. Bonitacja gleb
1.4. Przydatność rolnicza gleb
1.5. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej
2. Agrochemiczne badania gleb prowadzone na użytkach rolnych
2.1. Zakres i metodyka badań zasobności gleb
2.1.1. Zakres badań
2.1.2. Metodyka badań
2.2. Odczyn (pH) gleb użytkowanych i skutki zakwaszenia gleb
2.3. Określenie potrzeb wapnowania i wielkości zalecanych dawek
2.4. Zawartość azotu mineralnego w glebie
2.4.1. Czynniki wpływające na zawartość azotu mineralnego w glebie
2.4.2. Wykorzystanie glebowego testu azotu mineralnego do określenia potrzeb nawozowych roślin
2.4.3. Wykorzystanie glebowego testu azotu mineralnego do oceny środowiskowych skutków
nawożenia azotem
2.5. Zawartość przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu
2.5.1. Zasobność gleb w przyswajalny magnez
2.5.2. Zawartość gleb w przyswajalny fosfor
2.5.3. Zawartość gleb w przyswajalny potas
2.6. Zawartość przyswajalnych mikroelementów i żelaza
3. Zanieczyszczenie środowiska rolniczego metalami ciężkimi i siarką siarczanową
3.1. Kadm (Cd)
3.2. Ołów (Pb)
3.3. Cynk (Zn)
3.4. Miedź (Cu)
3.5. Nikiel (Ni)
3.6. Zawartość siarki siarczanowej (S – SO4)
3.7. Stan zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi
4. Monitoring regionalny środowiska gleby województwa wielkopolskiego − wyniki badań
z lat 1999−2000 oraz założenia pomiarowe na lata 2000–2004
4.1. Założenia monitoringu regionalnego gleb
4.1.1. Wybór i oznaczenie punktów pomiarowych
4.1.2. Zakres i rodzaj wykonywanych analiz
4.1.3. Wycena otrzymanych wyników badań
4.2. Objaśnienia używanych oznaczeń
4.3. Omówienie wyników badań prowadzonych w roku 1999
4.4. Omówienie wyników badań prowadzonych w roku 2000
4.5. Podsumowanie
4.6. Tabele wyników i plany monitoringu regionalnego środowiska gleb województwa wielkopolskiego
Rejony działania specjalistów terenowych Stacji Chemiczno-Rolniczej Oddział w Poznaniu
Literatura
Wykaz publikacji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu
Wykaz adresów
4
5
5
6
7
9
19
19
21
29
43
45
54
54
55
55
57
58
58
59
60
61
62
62
63
64
81
84
85
85
86
87
88
90
109
110
110
110
110
111
111
112
114
114
132
133
134
136
SPIS TABEL
4
SPIS TABEL
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Kompleks przydatności rolniczej i klasy bonitacyjne gleb oznaczone na podstawie typów i podtypów gleby
Bonitacja jakości gleb województwa wielkopolskiego
Użytkowanie gruntów w Wielkopolsce według powiatów (% powierzchni ogólnej)
Kompleksy przydatności rolniczej gruntów ornych województwa wielkopolskiego
Waloryzacja rolnicza przestrzeni produkcyjnej Wielkopolski
Wrażliwość roślin na kwaśny odczyn gleby
Przedziały potrzeb wapnowania
Optymalne dawki nawozów wapniowych (w tonach CaO na hektar)
Zawartość azotu mineralnego w kg/ha w glebie wczesną wiosną w zależności od kompleksu przydatności rolniczej
Procentowy udział N – NO3 i N – NH4 w azocie mineralnym wczesną wiosną w zależności od kompleksu przydatności rolniczej
11. Przeciętna zawartość azotu mineralnego w kg/ha w warstwie gleby 0–60cm, wczesną wiosną [Muller, 1990]
12. Równoważniki nawozowe azotu mineralnego dla zbóż
13. Potrzeby nawożenia azotem w stosunku do pierwszej dawki azotu N kg/ha na podstawie zawartości w glebie azotu
mineralnego w kg/ha do głębokości 60 cm wczesną wiosną
14. Potrzeby nawożenia azotem w stosunku do pierwszej dawki azotu N kg/ha na podstawie zawartości w glebie azotu
mineralnego w kg/ha do głębokości 90 cm w profilu glebowym
15. Wycena punktowa czynników wpływających na potrzeby nawożenia azotem
16. Potrzeby nawożenia azotem
17. Zawartość azotu mineralnego kg/ha w warstwie gleby 0–100 cm jesienią po zbiorach zbóż ozimych uprawianych w
Danii [Hvid, 1996]
18. Zawartość azotu mineralnego w kg/ha w warstwie gleby do 90 cm jesienią, w polach roślin uprawianych w doświadczeniach płodozmianowych [Fotyma, 1996]
19. Przeciętne zawartości azotu mineralnego w glebie w okresie jesieni i wiosny w kg N/ha
20. Zawartość przyswajalnych mikroelementów i żelaza w glebach województwa wielkopolskiego (procent powierzchni użytków rolnych)
21a. Wyniki badań z lat 1994–1999 odczynu i zasobności w makroelementy gleb województwa wielkopolskiego (w %
powierzchni użytków rolnych)
21b. Wyniki badań z lat 1994–1999 zasobności w makroelementy gleb województwa wielkopolskiego (w % powierzchni użytków rolnych)
22. Graniczne zawartości metali śladowych (mg/kg) w powierzchniowej warstwie gleb (0–20 cm), odpowiadające
różnym stopniom jej zanieczyszczenia (wartości zweryfikowane)
23. Dopuszczalna zawartość metali ciężkich w glebach
24. Zawartość (mg/kg) i zanieczyszczenie gleb (%) kadmem
25. Zawartość (mg/kg) i zanieczyszczenie gleb (%) ołowiem
26. Zawartość (mg/kg) i zanieczyszczenie gleb (%) cynkiem
27. Zawartość (mg/kg) i zanieczyszczenie gleb (%) miedzią
28. Zawartość (mg/kg) i zanieczyszczenie gleb (%) niklem
29. Graniczne zawartości siarki siarczanowej S–SO4 w warstwie próchnicznej (0–20 cm) gleb o różnym stopniu zasiarczenia
30. Zawartość (mg/100 g) i zanieczyszczenie gleb mineralnych siarką (%)
31. Udział prób glebowych według stopnia zanieczyszczenia metalami ciężkimi (%) [IUNG – 1998]
32. Udział prób w stopniach zanieczyszczenia i stwierdzony zakres zawartości kadmu i ołowiu
33. Udział prób w stopniach zanieczyszczenia i stwierdzony zakres zawartości cynku i miedzi
34. Udział prób w stopniach zanieczyszczenia i stwierdzony zakres zawartości niklu i siarki siarczanowej
35. Granice tolerancji zawartości pierwiastków toksycznych w glebach według IUNG Puławy [mg/kg]
36. Plan rozmieszczenia punktów pomiarowych monitoringu gleb województwa wielkopolskiego na lata 2000−2004
37a. Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu regionalnego gleb w województwie wielkopolskim w roku 1999
37b. Wyniki badań gleb w monitoringu regionalnym w województwie wielkopolskim z roku 1999
38a. Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu regionalnego gleb w województwie wielkopolskim w roku 2000
38b. Wyniki badań gleb w monitoringu regionalnym w województwie wielkopolskim z roku 2000
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
5
SPIS RYSUNKÓW
1. Jakość gruntów ornych województwa wielkopolskiego
2. Kompleksy przydatności rolniczej gleb województwa wielkopolskiego (% powierzchni gruntów ornych)
3. Struktura użytkowania gruntów
4. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo w województwie wielkopolskim (procent powierzchni użytków rolnych)
5. Potrzeby wapnowania gleb w województwie wielkopolskim (procent powierzchni użytków rolnych)
6. Zawartość przyswajalnego magnezu w glebach województwa wielkopolskiego
7. Zawartość przyswajalnego fosforu w glebach województwa wielkopolskiego
8. Zawartość przyswajalnego potasu w glebach województwa wielkopolskiego
9. Zawartość przyswajalnych mikroelementów i żelaza w glebach województwa wielkopolskiego (procent powierzchni
użytków rolnych
SPIS MAP
1. Użytki rolne w powiatach województwa wielkopolskiego
2. Grunty orne klasy V + VI +VIRZ w powiatach województwa wielkopolskiego
3. Grunty orne klasy V + VI + VIRZ w gminach województwa wielkopolskiego
4. Grunty chronione klas I−IV w powiatach województwa wielkopolskiego
5. Grunty chronione klas I−IV w gminach województwa wielkopolskiego
6. Wskaźnik bonitacji jakości i przydatności rolniczej gleb w powiatach województwa wielkopolskiego
7. Wskaźnik bonitacji jakości i przydatności rolniczej gleb w gminach województwa wielkopolskiego
8. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej w powiatach województwa wielkopolskiego
9. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej w gminach województwa wielkopolskiego
10. Grunty orne w powiatach województwa wielkopolskiego
11. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo w gminach województwa wielkopolskiego
12. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo w powiatach województwa wielkopolskiego
13. Potrzeby wapnowania gleb w powiatach województwa wielkopolskiego
14. Potrzeby wapnowania gleb w gminach województwa wielkopolskiego
15. Zasobność gleb w przyswajalny magnez w powiatach województwa wielkopolskiego
16. Zasobność gleb w przyswajalny magnez w gminach województwa wielkopolskiego
17. Zasobność gleb w przyswajalny fosfor w powiatach województwa wielkopolskiego
18. Zasobność gleb w przyswajalny fosfor w gminach województwa wielkopolskiego
19. Zasobność gleb w przyswajalny potas w powiatach województwa wielkopolskiego
20. Zasobność gleb w przyswajalny potas w gminach województwa wielkopolskiego
21. Rozmieszczenie przekroczeń zawartości naturalnej metali ciężkich w glebach gmin województwa wielkopolskiego
22. Procentowy udział gleb według klas zawartości siarki S−SO4 w powiatach województwa wielkopolskiego
23. Lokalizacja punktów pomiaru zanieczyszczenia gleb w sieci monitoringu regionalnego w województwie wielkopolskim − badania z roku 1999 i 2000
6
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
PRZEDMOWA DO WYDANIA II
W Wielkopolsce obserwowano zawsze duże zainteresowanie tematyką zasobności i ochrony gleb. Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu oraz Stacja Chemiczno-Rolnicza w Poznaniu opracowały publikację pt. Zasobność i zanieczyszczenie gleb
Wielkopolski. Stan na rok 2000 zawierającą compendium informacji o aktualnym stanie gleb naszego województwa.
Pierwsze wydanie książki, przekazane do wykorzystania przez służby doradcze rolnictwa gmin i powiatów, a także przez studentów Akademii Rolniczej w Poznaniu i absolwentów techników rolniczych, zostało
wyczerpane.
Podejmując decyzję o wydaniu drugim przystąpiono do uzupełnienia danych o wyniki bieżące i modyfikację graficzną na bardziej czytelny układ tabel liczbowych.
Rozdział traktujący o jakości gleb i waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej województwa pozostanie w nowym wydaniu bez zmian, ponieważ zawarte w nim informacje nie ulegają deaktualizacji. Natomiast rozdział omawiający badania agrochemiczne gleb uzupełniono o wyniki uzyskane w roku 2000
rozszżając tym samym o dane dotyczące gmin i powiatów grodzkich, w których w latach poprzednich badania nie były wykonane. Uzupełniono również rozdział na temat monitoringu regionalnego gleb o omówienie
wyników badań prowadzonych w 2000 roku.
Przekazujemy Państwu kolejne uzupełnione i poprawione wydanie Zasobność i zanieczyszczenie gleb
Wielkopolski... Publikacja ta ukazała się dzięki pomocy finansowej Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu, za którą w tym miejscu dziękujemy.
inż. Andrzej Święcicki
Stacja Chemiczno-Rolnicza
Oddział w Poznaniu
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
7
WSTĘP
Publikacja Zasobność i zanieczyszczenie gleb Wielkopolski jest podsumowaniem wyników badań prowadzonych w latach 1992−1999, przez okręgowe stacje chemiczno-rolnicze na terenie obecnego województwa
wielkopolskiego. Do okręgu stacji poznańskiej wchodziły byłe województwa: kaliskie, konińskie, leszczyńskie i poznańskie. Stacja szczecińska pracowała na terenie województwa pilskiego, a stacje w Gorzowie
i Bydgoszczy w niektórych gminach, które włączono przy nowym podziale administracyjnym do województwa wielkopolskiego.
Zebrane wyniki badań oraz opracowanie waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, a także nowe
kierunki badań możemy przekazać czytelnikowi dzięki ścisłej współpracy z Instytutem Uprawy Nawożenia
i Gleboznawstwa w Puławach.
W opracowaniu przedstawiono ocenę przydatności rolniczej gleb Wielkopolski z ukierunkowaniem na
ich zasobność w przyswajalne składniki pokarmowe roślin oraz na zanieczyszczenie gleb pierwiastkami
śladowymi i siarką siarczanową.
Produkcja zdrowej żywności, a także wysokie plony uprawianych roślin zależnie są od prawidłowego,
ekonomicznego nawożenia i naturalnej zawartości pierwiastków śladowych w glebie. Pierwiastki takie jak
fosfor, potas i magnez, zwane makroelementami, pobierane są przez rośliny w dużych ilościach, wymagają
więc stałej kontroli ich zawartości w glebie i uzupełniania niedoboru. Niezbędne dla rozwoju roślin i zwierząt mikroelementy: cynk, mangan, miedź, molibden i żelazo, występują w glebie w małych stężeniach
i znacznie rzadziej wymagają uzupełnień. Natomiast w wyższych stężeniach, w dalszych ogniwach łańcucha
pokarmowego, mogą być szkodliwe.
Rozwój przemysłu i chemizacji rolnictwa spowodował gromadzenie w glebie pierwiastków śladowych
nazywanych metalami ciężkimi. Zwiększenie ich zawartości w glebach i roślinach powodowane czynnikami
zewnętrznymi, może naruszać równowagę ekologiczną, być przyczyną degradacji gleb i zagrożenia dla
zdrowia, a nawet życia.
Podstawowym warunkiem produkcji zdrowej żywności oraz utrzymania równowagi ekologicznej jest zapewnienie roślinom optymalnych warunków pokarmowych przez właściwe wapnowanie i nawożenie składnikami niedoborowymi oraz zapewnienie stałej kontroli zasobności i zanieczyszczenia gleb. Kontrolę
zanieczyszczeń prowadzi Stacja w ramach Monitoringu Regionalnego Środowiska Rolniczego zainicjowanego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu i Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu.
Przekazując Czytelnikowi wyniki badań z ostatnich pięciu lat mamy nadzieję, że będą dostateczną informacją o aktualnych zasobach pokarmowych roślin uprawnych oraz scharakteryzują stan zanieczyszczenia
gleb metalami ciężkimi i siarką siarczanową.
dr inż. Zygmunt Warta
Dyrektor
Stacji Chemiczno-Rolniczej
Oddział w Poznaniu
1. CHARAKTERYSTYKA GLEB
WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
ZŁOTÓW
PIŁA
CHODZIEŻ
CZARNKÓW - TRZCIANKA
WĄGROWIEC
OBORNIKI
MIĘDZYCHÓD
SZAMOTUŁY
GNIEZNO
POZNAŃ
NOWY TOMYŚL
SŁUPCA
KONIN
ŚRODA
GRODZISK
WLKP.
WLKP.
ŚREM
KOŚCIAN
WOLSZTYN
KOŁO
WRZEŚNIA
TUREK
JAROCIN
PLESZEW
LESZNO
GOSTYŃ
KALISZ
KROTOSZYN
RAWICZ
OSTRÓW WLKP.
Procent powierzchni powiatu:
OSTRZESZÓW
poniżej 50
50 - 75
powyżej 75
KĘPNO
Mapa 1. Użytki rolne w powiatach województwa wielkopolskiego
10
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
ZŁOTÓW
Procent powierzchni
gruntów ornych:
0 - 25
PIŁA
26 - 50
51 - 75
CHODZIEŻ
76 - 100
CZARNKÓW - TRZCIANKA
WĄGROWIEC
OBORNIKI
MIĘDZYCHÓD
SZAMOTUŁY
GNIEZNO
POZNAŃ
NOWY TOMYŚL
SŁUPCA
KONIN
ŚRODA
GRODZISK
WLKP.
WLKP.
WOLSZTYN
KOŁO
WRZEŚNIA
KOŚCIAN
ŚREM
TUREK
JAROCIN
LESZNO
PLESZEW
GOSTYŃ
KALISZ
KROTOSZYN
RAWICZ
OSTRÓW WLKP.
OSTRZESZÓW
KĘPNO
Mapa 2. Grunty orne klas V + VI + VI RZ w powiatach województwa wielkopolskiego
11
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Okonek
Lipka
Jastrowie
Zkrzewo
Złotów
Tarnówka
Łobżenica
Krajenka
Szydłowo
Wysoka
Wyrzysk
MiasteKaczory czko Białośliwie
Kraj.
Piła
Procent powierzchni
gruntów ornych:
Trzcianka
Ujście
0 - 25
Szamocin
Chodzież
Krzyż
Wlkp.
26 - 50
Margonin
Gołańcz
Czarnków
Wieleń
Wapno
Budzyń
Lubasz
Drawsko
51 - 75
Damasławek
Ryczywół
Wągrowiec
76 - 100
Połajewo
Wronki
Rogoźno
Mieścisko
Obrzycko
Sieraków
Chrzypsko
Wlk.
Międzychód
Skoki
Oborniki
Ostroróg
Szamotuły
Kwilcz
Pniewy
Kaźmierz
Duszniki
Lwówek
Kiszkowo
Czerwonak
Tarnowo
Podg.
Miedzichowo
Pobiedziska
Łubowo
Swarzędz
Buk
Grodzisk
Wlkp.
Kostrzyn
Luboń
Komorniki
Puszczykowo
Stęszew
Zbąszyń
Granowo
Kórnik
Kleszczewo
Niechanowo
Wolsztyn
Dominowo
Słupca
Rzgów
Zagórów
Żerków
Włoszakowice
Osieczna
Krzemieniewo
Święciechowa Leszno
Borek
Wlkp.
Gostyń
Turek
Przykona
Blizanów Stawiszyn
Pleszew
Mycielin Malanów
Piaski
Dobrzyca
Poniec
Bojanowo
Jarocin
Chocz
Kotlin
Pogorzela
Rydzyna
Czermin
Krobia
Pępowo
Koźmin
Gołuchów
Rozdrażew
Kobylin
Miejska
Górka
Pakosław
Żelazków
Kawęczyn
Ceków
Lisków
Dobra
Koźminek
Krotoszyn
Zduny
Jutrosin
Rawicz
Kościelec
Władysławów Brudzew
Tuliszków
Grodziec
Jaraczewo
Osiek
Mały
Koło
Stare
Miasto
Rychwał
Gizałki
Dolsk
Krzywiń
Babiak
Krzymów
Pyzdry
Nowe
miasto
Książ
Wlkp.
Śmigiel
Lipno
Konin
Lądek
Krzykosy
Sompolno
Kramsk
Golina
Kołaczkowo
Zaniemyśl
Ślesin
Kazimierz
Biskupi
Śrem
Kościan
Przemęt
Strzałkowo
Września
Miłosław
Czempiń Brodnica
KamieWieli- niec
chowo
Wierzbinek
OstroKleczew
wite
Środa Wlkp.
Mosina
Wilczyn Skulsk
Witko- Powidz
wo
Nekla
Rakoniewice
Wijewo
Orchowo
Czerniejewo
Dopiewo
Opalenica
Siedlec
Trzemeszno
Gniezno
Poznań
Kuślin
Nowy
Tomyśl
Rokietnica
Suchy
Las
Mieleszyn
Kłecko
Murowana
Goślina
Sulmierzyce
Opatówek
Nowe Kalisz
RaszSzczytSkalków
niki
mierzyce
Godziesze
Ostrów Wlkp.
Wlkp.
Sieroszewice
Brzeziny
Odolanów
Przygodzice
Mikstat
Sośnie
Kraszewice
CzajGrabów
ków
Ostrzeszów
Doruchów
Kobyla Góra
Kępno
PerzówBralin
Baranów
Łęka
Opatowska
Trzcinica
Rychtal
Mapa 3. Grunty orne klas V+VI+VI RZ w gminach województwa wielkopolskiego
Przedecz
Kłodawa
Chodów
Grzegorzew Olszówka
Dąbie
12
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
ZŁOTÓW
Procent powierzchni
gruntów ornych:
0 - 25
PIŁA
26 - 50
51 - 75
CHODZIEŻ
76 - 100
CZARNKÓW - TRZCIANKA
WĄGROWIEC
OBORNIKI
MIĘDZYCHÓD
SZAMOTUŁY
GNIEZNO
POZNAŃ
NOWY TOMYŚL
SŁUPCA
KONIN
ŚRODA
GRODZISK
WLKP.
WLKP.
WOLSZTYN
KOŁO
WRZEŚNIA
KOŚCIAN
ŚREM
TUREK
JAROCIN
LESZNO
PLESZEW
GOSTYŃ
KALISZ
KROTOSZYN
RAWICZ
OSTRÓW WLKP.
OSTRZESZÓW
KĘPNO
Mapa 4. Grunty chronione klas I-IV w powiatach województwa wielkopolskiego
13
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Okonek
Lipka
Jastrowie
Zkrzewo
Złotów
Tarnówka
Łobżenica
Krajenka
Szydłowo
Wysoka
Wyrzysk
MiasteKaczory czko Białośliwie
Kraj.
Piła
Procent powierzchni
gruntów ornych:
0 - 25
Trzcianka
Ujście
Szamocin
Chodzież
Krzyż
Wlkp.
26 - 50
Margonin
Gołańcz
Czarnków
Wieleń
Lubasz
Drawsko
51 - 75
Wapno
Budzyń
76 - 100
Damasławek
Ryczywół
Wągrowiec
Połajewo
Wronki
Rogoźno
Mieścisko
Obrzycko
Sieraków
Chrzypsko
Wlk.
Międzychód
Skoki
Oborniki
Ostroróg
Szamotuły
Kwilcz
Pniewy
Kaźmierz
Duszniki
Lwówek
Suchy
Las
Kiszkowo
Czerwonak
Pobiedziska
Łubowo
Swarzędz
Grodzisk
Wlkp.
Kostrzyn
Luboń
Komorniki
Puszczykowo
Stęszew
Opalenica
Zbąszyń
Granowo
Kleszczewo
Niechanowo
Kórnik
Nekla
Wolsztyn
Kościelec
Władysławów Brudzew
Stare
Miasto
Rychwał
Gizałki
Tuliszków
Grodziec
Dolsk
Krzywiń
Jaraczewo
Włoszakowice
Lipno
Koło
Krzymów
Rzgów
Zagórów
Żerków
Osieczna
Krzemieniewo
Święciechowa Leszno
Gostyń
Przykona
Blizanów Stawiszyn
Pleszew
Mycielin Malanów
Ceków
Piaski
Dobrzyca
Poniec
Bojanowo
Turek
Chocz
Kotlin
Borek
Wlkp.
Pogorzela
Rydzyna
Czermin
Jarocin
Krobia
Pępowo
Koźmin
Gołuchów
Rozdrażew
Kobylin
Miejska
Górka
Krotoszyn
Jutrosin
Rawicz
Pakosław
Żelazków
Kawęczyn
Lisków
Koźminek
Zduny
Babiak
Osiek
Mały
Konin
Lądek
Pyzdry
Nowe
miasto
Książ
Wlkp.
Śmigiel
Przemęt
Golina
Kołaczkowo
Krzykosy
Śrem
Sompolno
Kramsk
Zaniemyśl
Kościan
Wierzbinek
Ślesin
Kazimierz
Biskupi
Słupca
Miłosław
Czempiń Brodnica
KamieWieli- niec
chowo
Strzałkowo
Września
Środa Wlkp.
Mosina
Wilczyn Skulsk
Witko- Powidz
wo
OstroKleczew
wite
Dominowo
Rakoniewice
Wijewo
Orchowo
Czerniejewo
Dopiewo
Buk
Siedlec
Trzemeszno
Gniezno
Poznań
Kuślin
Nowy
Tomyśl
Rokietnica
Tarnowo
Podg.
Miedzichowo
Mieleszyn
Kłecko
Murowana
Goślina
Opatówek
Nowe Kalisz
RaszSzczytSkalków
niki
mierzyce
Godziesze
Ostrów Wlkp.
Wlkp.
Sulmierzyce
Odolanów
Sieroszewice
Brzeziny
Przygodzice
Mikstat
Grabów
Sośnie
Kraszewice
Czajków
Ostrzeszów
Doruchów
Kobyla Góra
Kępno
Perzów Bralin
Baranów
Łęka
Opatowska
Trzcinica
Rychtal
Mapa 5. Grunty chronione klas I - IV w gminach województwa wielkopolskiego
Dobra
Przedecz
Kłodawa
Chodów
Grzegorzew Olszówka
Dąbie
14
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
ZŁOTÓW
Ocena gleb w punktach:
20 - 30
31 - 40
PIŁA
41 - 50
51 - 60
CHODZIEŻ
61 - 70
CZARNKÓW - TRZCIANKA
WĄGROWIEC
OBORNIKI
MIĘDZYCHÓD
SZAMOTUŁY
GNIEZNO
POZNAŃ
NOWY TOMYŚL
SŁUPCA
KONIN
ŚRODA
GRODZISK
WLKP.
WLKP.
WOLSZTYN
KOŁO
WRZEŚNIA
KOŚCIAN
ŚREM
TUREK
JAROCIN
LESZNO
PLESZEW
GOSTYŃ
KALISZ
KROTOSZYN
RAWICZ
OSTRÓW WLKP.
OSTRZESZÓW
KĘPNO
Mapa 6. Wskaźnik bonitacji jakości i przydatności rolniczej gleb
w powiatach województwa wielkopolskiego
15
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Okonek
Lipka
Jastrowie
Zkrzewo
Złotów
Tarnówka
Łobżenica
Krajenka
Szydłowo
Ocena gleb w punktach:
Wysoka
Wyrzysk
Piła
20 - 30
MiasteKaczory czko Białośliwie
Kraj.
31 - 40
Trzcianka
Ujście
Szamocin
Chodzież
41 - 50
Krzyż
Wlkp.
Margonin
Gołańcz
Czarnków
Wieleń
Wapno
51 - 60
Damasławek
61 - 70
Budzyń
Lubasz
Drawsko
Ryczywół
Wągrowiec
Połajewo
Wronki
Rogoźno
Mieścisko
Obrzycko
Sieraków
Chrzypsko
Wlk.
Międzychód
Skoki
Oborniki
Ostroróg
Szamotuły
Kwilcz
Pniewy
Kaźmierz
Duszniki
Lwówek
Kiszkowo
Czerwonak
Pobiedziska
Łubowo
Swarzędz
Buk
Kostrzyn
Luboń
Komorniki
Grodzisk
Wlkp.
Kleszczewo
Puszczy
kowo
Zbąszyń
Niechanowo
Gra- Stęszew
nowo
Września
Wolsztyn
Kramsk
Żerków
Koło
Kościelec
Władysławów Brudzew
Stare
Miasto
Rychwał
Gizałki
Tuliszków
Grodziec
Dolsk
Krzywiń
Jaraczewo
Włoszakowice
Lipno
Rzgów
Zagórów
Nowe
miasto
Osieczna
Krzemieniewo
Święciechowa Leszno
Borek
Wlkp.
Gostyń
Przykona
Blizanów Stawiszyn
Pleszew
Mycielin Malanów
Ceków
Piaski
Dobrzyca
Poniec
Bojanowo
Turek
Chocz
Kotlin
Pogorzela
Rydzyna
Czermin
Jarocin
Krobia
Pępowo
Koźmin
Gołuchów
Rozdrażew
Kobylin
Miejska
Górka
Zduny
Jutrosin
Rawicz
Pakosław
Żelazków
Lisków
Koźminek
Krotoszyn
Sulmierzyce
Osiek
Mały
Krzymów
Pyzdry
Krzykosy
Śmigiel
Przemęt
Sompolno Babiak
Konin
Lądek
Zaniemyśl
Książ
Wlkp.
Ślesin
Kazimierz
Biskupi
Golina
Kołaczkowo
Miłosław
Śrem
Kościan
Strzałkowo
Słupca
Środa Wlkp.
Czempiń Brodnica
KamieWieli- niec
chowo
Wierzbinek
OstroKleczew
wite
Dominowo
Kórnik
Mosina
Wilczyn Skulsk
Witko- Powidz
wo
Nekla
Rakoniewice
Wijewo
Orchowo
Czerniejewo
Dopiewo
Opalenica
Siedlec
Trzemeszno
Gniezno
Poznań
Kuślin
Nowy
Tomyśl
Rokietnica
Suchy
Las
Tarnowo
Podgórne
Miedzichowo
Mieleszyn
Kłecko
Murowana
Goślina
Opatówek
Nowe Kalisz
SzczytSkalniki
mierzyce
Godziesze
Ostrów Wlkp.
Wlkp.
Raszków
Sieroszewice
Brzeziny
Odolanów
Przygodzice
Mikstat
Sośnie
Kraszewice
CzajGrabów
ków
Ostrzeszów
Doruchów
Kobyla Góra
Kępno
PerzówBralin
Baranów
Łęka
Opatowska
Trzcinica
Rychtal
Mapa 7. Wskaźnik bonitacji jakości i przydatności rolniczej gleb
w gminach województwa wielkopolskiego
Kawęczyn
Dobra
Przedecz
Kłodawa
Chodów
Grzegorzew Olszówka
Dąbie
16
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
ZŁOTÓW
Ocena gleb w punktach:
poniżej 50
50,1 - 60
PIŁA
60,1 - 70
70,1 - 80
CHODZIEŻ
80,1 - 90
CZARNKÓW - TRZCIANKA
WĄGROWIEC
90,1 - 100
OBORNIKI
MIĘDZYCHÓD
SZAMOTUŁY
GNIEZNO
POZNAŃ
NOWY TOMYŚL
SŁUPCA
KONIN
ŚRODA
GRODZISK
WLKP.
WLKP.
WOLSZTYN
KOŁO
WRZEŚNIA
KOŚCIAN
ŚREM
TUREK
JAROCIN
LESZNO
PLESZEW
GOSTYŃ
KALISZ
KROTOSZYN
RAWICZ
OSTRÓW WLKP.
OSTRZESZÓW
KĘPNO
Mapa 8. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej gleb
w powiatach województwa wielkopolskiego
17
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Okonek
Lipka
Jastrowie
Zkrzewo
Złotów
Tarnówka
Ocena gleb w punktach:
Łobżenica
Krajenka
poniżej 50
Szydłowo
Wysoka
Wyrzysk
Piła
50,1 - 60
MiasteKaczory czko Białośliwie
Kraj.
60,1 - 70
Trzcianka
Ujście
Szamocin
Chodzież
Krzyż
Wlkp.
70,1 - 80
Margonin
Gołańcz
Czarnków
Wieleń
Wapno
80,1 - 90
Damasławek
90,1 - 100
Budzyń
Lubasz
Drawsko
Ryczywół
Wągrowiec
Połajewo
Wronki
Rogoźno
Mieścisko
Obrzycko
Sieraków
Chrzypsko
Wlk.
Międzychód
Skoki
Oborniki
Ostroróg
Szamotuły
Kwilcz
Pniewy
Kaźmierz
Duszniki
Lwówek
Suchy
Las
Kiszkowo
Czerwonak
Pobiedziska
Łubowo
Swarzędz
Buk
Kostrzyn
Luboń
Komorniki
Grodzisk
Wlkp.
Stęszew
Granowo
Kleszczewo
Puszczy
kowo
Zbąszyń
Niechanowo
Września
Wolsztyn
Śmigiel
Przemęt
Żerków
Kościelec
Władysławów Brudzew
Tuliszków
Grodziec
Jaraczewo
Włoszakowice
Osieczna
Krzemieniewo
Święciechowa Leszno
Blizanów Stawiszyn
Pleszew
Ceków
Dobrzyca
Poniec
Bojanowo
Przykona
Mycielin Malanów
Piaski
Pogorzela
Rydzyna
Turek
Chocz
Kotlin
Borek
Wlkp.
Gostyń
Czermin
Jarocin
Krobia
Pępowo
Koźmin
Kobylin
Gołuchów
Rozdrażew
Krotoszyn
Miejska
Górka
Zduny
Jutrosin
Rawicz
Pakosław
Osiek
Mały
Koło
Stare
Miasto
Rychwał
Gizałki
Dolsk
Krzywiń
Lipno
Rzgów
Zagórów
Nowe
miasto
Książ
Wlkp.
Kramsk
Babiak
Krzymów
Pyzdry
Krzykosy
Sompolno
Konin
Lądek
Zaniemyśl
Ślesin
Kazimierz
Biskupi
Golina
Kołaczkowo
Miłosław
Śrem
Kościan
Strzałkowo
Słupca
Środa Wlkp.
Czempiń Brodnica
KamieWieli- niec
chowo
Wierzbinek
OstroKleczew
wite
Dominowo
Kórnik
Mosina
Wilczyn Skulsk
Witko- Powidz
wo
Nekla
Rakoniewice
Wijewo
Orchowo
Czerniejewo
Dopiewo
Opalenica
Siedlec
Trzemeszno
Gniezno
Poznań
Kuślin
Nowy
Tomyśl
Rokietnica
Tarnowo
Podg.
Miedzichowo
Mieleszyn
Kłecko
Murowana
Goślina
Żelazków
Lisków
Koźminek
Kalisz Opatówek
Nowe
SzczytSkalniki
mierzyce
Raszków
Godziesze
Ostrów Wlkp.
Wlkp.
Sulmierzyce
Sieroszewice
Brzeziny
Odolanów
Przygodzice
KraszeMikstat
wice
CzajGrabów
ków
Sośnie
Ostrzeszów
Doruchów
Kobyla Góra
Kępno
PerzówBralin
Baranów
Łęka
Opatowska
Trzcinica
Rychtal
Mapa 9. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej gleb
w gminach województwa wielkopolskiego
Kawęczyn
Dobra
Przedecz
Kłodawa
Chodów
Grzegorzew Olszówka
Dąbie
18
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
ZŁOTÓW
Procent powierzchni powiatu:
0 - 25
PIŁA
26 - 50
51 - 75
CHODZIEŻ
76 - 100
CZARNKÓW - TRZCIANKA
WĄGROWIEC
OBORNIKI
MIĘDZYCHÓD
SZAMOTUŁY
GNIEZNO
POZNAŃ
NOWY TOMYŚL
SŁUPCA
KONIN
ŚRODA
GRODZISK
WLKP.
WLKP.
WOLSZTYN
KOŁO
WRZEŚNIA
KOŚCIAN
ŚREM
TUREK
JAROCIN
LESZNO
PLESZEW
GOSTYŃ
KALISZ
KROTOSZYN
RAWICZ
OSTRÓW WLKP.
OSTRZESZÓW
KĘPNO
Mapa 10. Grunty orne w powiatach województwa wielkopolskiego
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
1.1. Skały macierzyste gleb
Skała jest naturalnym zespołem minerałów,
wchodzących w skład skorupy ziemskiej, a powstałych na drodze procesu geologicznego. Procesy powstawania skał w skorupie ziemskiej
przebiegają niezmiernie powoli i wymagają bardzo
długiego okresu czasu.
Pochodzenie skały określa jej skład mineralny,
jak również jej strukturę i teksturę.
Cechy skały wiążą się ściśle z procesami jej
powstania, co pozwala na ustalenia naturalnego
podziału genetycznego skał na magmowe, metamorficzne i osadowe.
Skały magmowe i metamorficzne stanowią 95 %
skorupy ziemskiej, a skały osadowe 5 %. Jednak
powierzchnia Ziemi pokryta jest skałą osadową
w 75 %.
Skały różnej genezy, z których w wyniku procesów geologicznych i glebotwórczych powstają
gleby, określane są mianem skał macierzystych.
Przez proces glebotwórczy rozumie się całokształt zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych zachodzących w powierzchniowej
warstwie skorupy ziemskiej, w wyniku których
kształtują się gleby. Procesy glebotwórcze, przebiegające w określonych warunkach klimatycznych, na określonych utworach macierzystych oraz
pod wpływem określonej szaty roślinnej, doprowadzają do ukształtowania się odpowiednich typów gleb.
Na terenie województwa wielkopolskiego najczęściej spotyka się gleby wykształcone pod
wpływem procesu przemywania (płowienia), bielicowania, oglejenia, brunatnienia, a także procesu
bagiennego i murszenia.
Skałami macierzystymi gleb Wielkopolski są
utwory polodowcowe zlodowacenia środkowopolskiego i bałtyckiego. W warstwie przypowierzchniowej dominują utwory piaszczyste i gliniaste.
Gleby pokrywające Wielkopolskę to gleby
w przewadze lekkie i bardzo lekkie, reprezentowane przez następujące klasy:
• gleby brunatnoziemne (brunatne i pseudobielicowe);
• gleby bielicoziemne;
• gleby bagienne (mułowe i torfowe);
• gleby pobagienne (murszowe i czarne ziemie);
• gleby napływowe (mady rzeczne).
1.2. Typy, podtypy i gatunki gleb
Systematyka przyrodnicza gleb opiera się na
kryteriach genetycznych. Uwzględniając w niej
właściwości chemiczne, fizyczne i biologiczne
19
gleb oraz środowisko geograficzne wyodrębniono
pięć zasadniczych jednostek systematycznych:
• Klasa jest jednostką najszerszą, obejmującą
kilka typów, których powstanie uwarunkowane
jest podobnym układem czynników biotycznych i abiotycznych danego środowiska geograficznego.
• Typ wyraża pewien dynamiczny stan równowagi w rozwoju określonego procesu glebotwórczego. W warunkach kiedy środowisko
przyrodnicze nie jest zakłócone przez działalność człowieka, poszczególnym typom glebowym odpowiadają charakterystyczne zespoły
roślinne.
• Podtyp wyróżnia się, gdy profil glebowy wykazuje cechy charakterystyczne dla dwóch lub
więcej typów.
• Rodzaj określony jest przez pochodzenie geologiczne skały macierzystej, z której wykształciła się dana gleba.
• Gatunek określa się na podstawie skały macierzystej gleby i warstw powierzchniowych.
W trakcie opracowywania map gleboworolniczych prowadzono szczegółowe badania rodzajowe gleb, na podstawie analiz laboratoryjnych
próbek gleby pobranych z profilów glebowych. Na
podstawie wyników i zebranych w terenie informacji opracowano charakterystykę gleb. Na zróżnicowanie rodzajowe, gatunkowe i typologiczne
gleby wpłynęły: rzeźba terenu, charakter skał macierzystych oraz związane z nimi stosunki wodne
i szata roślinna.
Poniżej przedstawiono podział gleb, które występują w naszym województwie w znaczącym
procencie, na typy i podtypy.
1. Gleby bielicowe i pseudobielicowe (A)
Gleby bielicowe wykształciły się pod borami
iglastymi. Charakterystyczną ich cechą jest czteropoziomowa budowa profilu glebowego (A − A2 –
B – C). Bezpośrednio pod poziomem akumulacyjnym występuje poziom wymycia, ubogi we frakcje
ilaste, próchnice i składniki pokarmowe dla roślin,
o zabarwieniu szarobeżowym lub białoszarym. Pod
nim występuje poziom wymycia wzbogacony
w minerały ilaste oraz tlenki żelaza i glinu.
Gleby pseudobielicowe wytworzone z piasków
charakteryzują się poziomem próchnicznym
o miąższości 20–25 cm i zawartości próchnicy
1,0–1,5 %. Są to gleby kwaśne lub bardzo kwaśne,
ubogie lub średnio zasobne w fosfor i potas oraz
ubogie w magnez.
Gleby pseudobielicowe wytworzone z glin charakteryzują się znacznym spiaszczeniem, przeważ-
20
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
nie wykazują skład mechaniczny piasku gliniastego lekkiego, rzadziej mocnego. Miąższość poziomu próchnicznego wynosi 25 cm, a zawartość
w nim próchnicy od 1,5–1,7 %. Są to gleby kwaśne
lub lekko kwaśne, średnio zasobne w fosfor, a ubogie w potas i magnez. W głąb profilu wzrasta odczyn pH.
2. Gleby brunatne (B)
Gleby brunatne charakteryzuje brunatna barwa,
powstała podczas utlenienia związków żelaza.
W zależności od stopnia odwapnienia, a tym samym zakwaszenia, gleby brunatne dzieli się na
trzy podtypy: gleby brunatne właściwe, gleby brunatne wyługowane i gleby brunatne kwaśne.
Gleby brunatne właściwe w większości wykształciły się z glin średnich i lekkich. Węglan
wapnia występuje w tych glebach płytko (najczęściej od 60 cm). W górnej części profilu, gleby
wykazują odczyn zbliżony do obojętnego, a w dolnej często alkaliczny. Poziom próchniczny miąższości ponad 25 cm, o zabarwieniu szarobrunatnym, zawiera ponad 2 % próchnicy. Dobry
kompleks sorpcyjny, o dobrej zasobności w magnez i średniej zawartości fosforu i potasu.
Gleby brunatne wyługowane są wytworzone ze
żwirów, piasków, glin i iłów. Gleby powstałe ze
żwirów i piasków gliniastych są kwaśne, ubogie
w składniki pokarmowe roślin, miąższość 20–
25 cm, zawartość próchnicy 1,5–1,9 %. Gleby
powstałe z glin i iłów w górnym poziomie wykazują skład mechaniczny piasku gliniastego lekkiego
lub mocnego. Poziom próchniczny osiąga miąższość 25 cm i zawiera 1,3–2,0 % próchnicy. Są to
gleby kwaśne, średnio zasobne w fosfor, potas
i magnez.
Gleby brunatne kwaśne wytworzyły się ze skał
kwaśnych, które nie zawierały węglanu wapnia,
a więc piasków kwarcowych, niektórych glin i iłów.
3. Czarne ziemie (D i Dz)
Czarne ziemie charakteryzują się znaczną miąższością poziomu próchnicznego (> 30 cm) i dużą
zawartością w nim próchnicy. Geneza ich związana jest z płytkim poziomem wody zaskórnej, dlatego też ich użytkowanie jako gruntów ornych
wymaga najczęściej melioracji.
W zależności od stopnia wymycia węglanów
i degradacji próchnicy czarne ziemie dzielimy na
podtypy: właściwe i zdegradowane.
Czarne ziemie właściwe to gleby wytworzone
z glin, w górnym poziomie przeważnie wykazując
skład mechaniczny piasku gliniastego mocnego.
W poziomie próchnicznym gleby te zawierają ponad 2,5 % próchnicy. Odczyn ich jest słabo kwa-
śny. Odznaczają się dobrą zasobnością w fosfor,
potas i magnez. Omawiany podtyp gleby wymaga
melioracji − nie drenowane są okresowo podmokłe.
Czarne ziemie zdegradowane wytworzone są
z piasków, glin i pyłów. Gleby wytworzone z piasków słabogliniastych zawierają 2,3 % próchnicy,
są kwaśne i średnio zasobne w fosfor, potas
i magnez. Są to gleby okresowo podmokłe jako
grunty orne i właściwie uwilgotnione jako użytki
zielone. Wytworzone z piasków gliniastych są
słabo kwaśne oraz średnio zasobne w fosfor, potas
i magnez. Wytworzone z glin w górnym poziomie
mają skład mechaniczny piasku gliniastego lekkiego, rzadziej mocnego. Wykazują ponad 2,0 %
próchnicy, odczyn lekko kwaśny, średnią zasobność w fosfor i potas oraz dobrą w magnez. Wytworzone z pyłów ilastych charakteryzują się
głębokim poziomem próchnicznym, (ponad 40 cm)
z dużą zawartością próchnicy. Słabo kwaśne, średnio zasobne w fosfor, potas i magnez. Wartość
bonitacyjna tych gleb zależy od uwilgotnienia.
4. Mady (F)
Mady rzeczne są to osady rzeczne o charakterystycznej warstwowej budowie profilu, wypełniające
dna współczesnych dolin. Ich skład mechaniczny
zależy od rodzaju materiału niesionego przez wodę. Większość tych gleb znajduje się pod użytkami
zielonymi. W zależności od składu mechanicznego
warstwy powierzchniowej wyróżniono:
• mady bardzo lekkie − 10 % części spławialnych,
• mady lekkie − 11−20 % części spławialnych,
• mady średnie − 21–35 % części spławialnych,
• mady ciężkie − 36–50 % części spławialnych,
• mady bardzo ciężkie − ponad 51 % części
spławialnych.
Wydzielono cztery podtypy mad:
♦ początkowego stadium rozwojowego,
♦ brunatne,
♦ czarnoziemne,
♦ glejowe.
Mady to gleby najczęściej kwaśne, o niskiej lub
średniej zasobności w przyswajalne składniki pokarmowe roślin. Dobrą zawartość magnezu można
stwierdzić w madach czarnoziemnych.
5. Gleby bagienne
Wśród gleb bagiennych wyróżniono następujące
typy i podtypy: murszowe, murszowo-mineralne,
murszowo-torfowe, torfowe, mułowo-torfowe i torfowo-mułowe.
Gleby murszowo-mineralne wykształciły się
z płytkich gleb, głównie na piaskach w wyniku
osuszenia. Są to gleby kwaśne ubogie w fosfor,
potas i magnez.
21
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Gleby murszowate powstały w wyniku przesuszania płytkich gleb murszowych i w dalszym
etapie pod wpływem uprawy przekształciły się
w czarne ziemie zdegradowane. Wykazują odczyn
słabo kwaśny i niską zawartość przyswajalnego
fosforu, potasu i magnezu.
Gleby torfowe i murszowo-torfowe wytworzyły
się z torfów niskich, na piaskach zalegających
poniżej 60 cm. Odczyn i zasobność niska.
Gleby mułowo-torfowe i torfowo-mułowe − ich
charakterystyczną cechą jest zaleganie warstw
namułów rzecznych i deluwialnych na przemian
z warstwami torfu. Są to gleby wymagające regulacji stosunków wodnych.
6. Rędziny (R)
Rędziny wytworzyły się z opoki kredowej,
w większości odwapnionej. Przeważają rędziny
lekkie wykazujące w górnych poziomach skład
mechaniczny piasku gliniastego. Są to rędziny
czarnoziemne. Wykazują odczyn gleb kwaśny lub
słabo kwaśny i średnią zawartość przyswajalnego
fosforu, potasu i magnezu.
Tabela 1
Kompleks przydatności rolniczej i klasy bonitacyjne gleb oznaczone na podstawie typów i podtypów gleby
Typ gleby
Bielice
Pseudobielicowe
Brunatne
Czarne
ziemie
Mady
Gleby
bagienne
Podtyp gleby
Gatunek gleby
wytworzony
Klasa bonitacyjna
Grunty orne
V – VI
IVa – VI
IIIa – IVa
II – IIIa
ze żwirów, z piasków
IVb – VI
gliniastych, z glin i iłów IVa – V
II – IVa
IVb – VI
II – IVa
z piasków słaboglinia- IVb – V
stych, z piasków glinia- IIIb – V
stych, z glin, z pyłów
II – IV
ilastych
Użytki
zielone
z piasków, z glin
właściwe
wyługowane
kwaśne
właściwe
zdegradowane
początkowego
stadium rozwoju
brunatne
czarnoziemne
glejowe
murszowomineralne
murszowate
torfowe i murszowo-torfowe
mułowo torfowe
i torfowo-mułowe
Rędziny
1.3. Bonitacja gleb
Bonitacja gleb jest systemem podziału gleb według kryterium ich jakości. Jakość gruntów określa
się na podstawie wyników terenowych badań odkrywek glebowych, ze szczególnym uwzględnie-
IIIb – V
IIIa – IVb
IVb – V
V – VI
II – III
IV – V
III – IV
II – IV
II – IV
V – VI
III – V
III – V
III – V
IV – VI
III – VI
Kompleksy przydatności
rolniczej
Użytki
Grunty orne
zielone
5, 6, 7, 9
2, 4, 8
1, 2
5, 6, 7
5, 6
2, 3, 4
4, 5, 6, 7
1, 2, 4, 8
5, 6, 9
4, 5, 6, 8, 9
2, 4, 8
6, 7
4, 5, 6
2, 4, 5, 6, 8,
9
9
6, 7, 9
III – VI
II – IVa
1z, 2z
2z, 3z
2z
2z
2z
3z
2z, 3z
2z
2z, 3z
2z, 3z
2z, 3z
2z, 3z
2z, 3z
1, 2, 4, 8
niem cech morfologicznych i fizycznych gleby
takich jak położenie gleby, głębokość poziomu
próchnicznego, barwa i struktura, skład mechaniczny poszczególnych poziomów, przepuszczalność podłoża, stosunki wodne, a także uwzględnia
22
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
się niektóre właściwości chemiczne jak odczyn pH
i zawartość węglanów.
Wyróżnia się następujące klasy:
• klasa I
− gleby orne najlepsze,
• klasa II
− gleby orne bardzo dobre,
• klasa IIIa
− gleby orne dobre,
• klasa IIIb
− gleby średnio dobre,
• klasa IVa
− gleby orne średniej jakości,
• klasa IVb
− gleby orne średniej jakości (gorsze),
• klasa V
− gleby orne słabe,
• klasa VI
− gleby najsłabsze,
• klasa VI RZ − gleby pod zalesienia.
Klasa I − gleby tej klasy występują zawsze
w dobrych warunkach fizjograficznych, na równinach lub na bardzo łagodnych pochyłościach, są
zasobne we wszystkie składniki pokarmowe roślin,
posiadają dobrą naturalną strukturę, są łatwe do
uprawy, ciepłe, czynne biologicznie, przepuszczalne i przewiewne, dostatecznie wilgotne. Do klasy
tej zalicza się najlepsze czarnoziemy leśnostepowe, najlepsze mady pyłowe i próchniczne,
najlepsze czarnoziemy leśno-łąkowe wytworzone
z glin marglistych i utworów pyłowych, najlepsze
czarnoziemne rędziny namyte, najlepsze gleby
brunatne wytworzone z lessów i utworów lessopodobnych oraz najlepsze gleby brunatne wytworzone z glin.
Klasa II − właściwości gleb są zbliżone do gleb
I klasy; gleby występują w mniej korzystnych warunkach fizjograficznych lub mają gorsze właściwości fizyczne. Zalicza się tu bardzo dobre
czarnoziemy leśno-stepowe i leśno-łąkowe wytworzone z glin marglistych, najlepsze rędziny namyte
oraz rędziny czarnoziemne i właściwe wytworzone
z wapieni kredowych. Ponadto bardzo dobre mady
brunatne i próchniczne oraz bardzo dobre gleby
brunatne wytworzone z lessów, utworów pyłowych
pochodzenia wodnego, glin i iłów pylastych,
a także najlepsze gleby płowe wytworzone
z lessów, glin i utworów pyłowych pochodzenia
wodnego.
Klasa IIIa − gleby mają już wyraźne gorsze
właściwości fizyczne i chemiczne, występują
w mniej korzystnych warunkach fizjograficznych
niż gleby klasy I i II. Pogarszają się przede
wszystkim stosunki wodne. Zalicza się tu gleby
brunatne i płowe wytworzone z piasków gliniastych mocnych, różnych utworów pyłowych i glin
lekkich oraz iłów pylastych, średnio dobre czarnoziemy leśno-stepowe i leśno-łąkowe wytworzone
z glin, iłów i utworów pyłowych oraz z piasków
gliniastych mocnych. Ponadto najlepsze odmiany
rędzin kredowych i najlepsze rędziny gipsowe oraz
średnio dobre mady pyłowe i najlepsze z mad
ciężkich i piaszczystych. Do klasy tej należą również gleby torfowo-murszowe.
Klasa IIIb − zasadniczo są zbliżone właściwościami do gleb klasy IIIa, ale w jeszcze większym
stopniu charakteryzują się gorszymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Zalicza się do
niej gleby brunatne, płowe i opadowo-glejowe
wytworzone z piasków gliniastych mocnych lub
lekkich na cięższych podłożach, wytworzone z glin
lekkich, iłów i utworów pyłowych wodnego pochodzenia, gorsze odmiany czarnoziemów leśnostepowych i średnio dobre czarnoziemy leśnołąkowe wytworzone z glin, iłów, utworów pyłowych pochodzenia wodnego i piasków gliniastych
mocnych, a także średnio dobre mady i rędziny
oraz gleby wytworzone z utworów torfowomurszowych.
Klasa IVa − gleby o zdecydowanie gorszych
właściwościach niż gleby wyższych klas. Gleby
ciężkie tej klasy cechuje duża żyzność potencjalna,
lecz są mało przewiewne, zimne i mało czynne
biologicznie. Należą do nich gleby brunatne, płowe
i bielicowe – wytworzone z różnych piasków
i żwirów gliniastych, gleby płowe, brunatne i opadowo-glejowe wytworzone z glin, iłów i utworów
pyłowych, często o gorszych warunkach wodnych,
niektóre gatunki czarnoziemów leśno-stepowych
i leśno-łąkowych, średniej jakości mady pyłowe
i piaszczyste, i mady ciężkie wytworzone z iłu oraz
średniej jakości rędziny właściwe i brunatne, gorsze gatunki rędzin czarno-ziemnych i średniej jakości gleby torfowo-murszowe.
Klasa IVb − są bardziej wadliwe od gleb klasy
IVa, gleby ciężkie tej klasy są najczęściej podmokłe, niektóre gatunki gleb podścielone są płytko
zbyt przepuszczalnym podłożem wskutek tego są
zbyt suche. Zalicza się tu takie same typy, rodzaje i
gatunki gleb jak do klasy IVa.
Klasa V − gleby mało żyzne i nieurodzajne
oraz zawodne. Zalicza się do nich lżejsze odmiany
gleb brunatnych i płowych, gleby rdzawe i bielicowe, wytworzone ze żwirów gliniastych i różnych
piasków całkowitych lub położonych na mniej
przepuszczalnych podłożach. Ponadto czarne ziemie
pobagienne wytworzone z piasków słabo gliniastych, murszowate, gorsze odmiany czarnoziemów
leśno-łąkowych, mady bardzo lekkie.
Klasa VI − gleby słabe, wadliwe i zawodne.
Należą do nich gleby rdzawe, bielicowe, rankery
i pararędziny wytworzone z następujących skał
macierzystych: żwirów piaszczystych, płytkich
23
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Winny być bezwzględnie zalesione. Należą do
nich gleby rdzawe, bielice, rankery, pararędziny –
wytworzone ze żwirów piaszczystych, piasków
luźnych całkowitych, płytkich piasków luźnych
nawapieniowych i nażwirowych oraz płytkie piaski
wietrzeniowe.
piasków słabo gliniastych na piaskach luźnych,
wapieniach, żwirach, z bardzo płytkich piasków
wietrzeniowych, piasków słabo gliniastych średnio
głębokich, na piasku luźnym oraz piasków słabo
gliniastych całkowitych.
Klasa VI RZ − są bardzo ubogie, zbyt suche,
nieprzydatne do prowadzenia upraw polowych.
12%
12%
24%
1%
1%
klasa II
klasa IIIa
17%
klasa IIIb
klasa IVa
klasa IVb
klasa V
klasa VI
klasa VIRZ
22%
11%
Rysunek 1. Jakość gruntów ornych województwa wielkopolskiego
Gleby gruntów ornych województwa wielkopolskiego są glebami średniej i niskiej jakości.
Gleby klas V i VI oraz gleby nieprzydatne rolniczo
VI RZ stanowią 40 % areału województwa. Brak
gruntów ornych zaliczanych do I klasy i znikomy
procent gleb II klasy rzutuje na ocenę jakości gleb
wielkopolskich. Większe kompleksy gleb chronio-
nych w układzie gmin (klasa I–IV) przedstawiono
na mapie 5. Natomiast mapa 3. określa procentowe
rozmieszczenie w gminach gleb o jakości niższej
(klasy V–VI RZ).
Strukturę jakościową gruntów ornych w poszczególnych gminach (według klas bonitacji gleb)
przedstawiono w tabeli 2.
Tabela 2
Bonitacja jakości gleb województwa wielkopolskiego
Lp.
1
1.
2.
Powiat/gmina
2
CHODZIESKI
Budzyń
Chodzież
Chodzież miasto
Margonin
Szamocin
CZARNKOWSKOTRZCIANECKI
Czarnków
Czarnków miasto
Drawsko
Krzyż
Lubasz
Połajewo
Trzcianka
Trzcianka miasto
Wieleń
I
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Klasy bonitacyjne gruntów ornych wyrażone w procentach
II
IIIa
IIIb
IVa
IVb
V
VI
4
5
6
7
8
9
10
26
15
27
19
0
5
7
0
6
10
27
11
29
16
14
24
19
2
6
7
26
10
21
3
13
10
25
14
0
2
8
31
22
25
12
0
1
14
11
30
41
0
33
32
10
14
5
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
2
1
0
3
3
2
0
0
4
0
2
0
15
7
4
0
1
16
11
4
3
24
25
11
0
4
11
7
4
10
11
17
10
3
5
33
23
30
34
22
32
38
51
33
32
53
53
45
24
16
32
44
45
VI RZ
11
1
1
2
4
0
3
4
3
4
6
8
1
0
3
2
12
24
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Tabela 2 cd.
Lp.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Powiat/gmina
GNIEŹNIEŃSKI
Czerniejewo
Gniezno
Gniezno miasto
Kiszkowo
Kłecko
Łubowo
Mieleszyn
Niechanowo
Trzemeszno
Witkowo
GOSTYŃSKI
Borek Wlkp.
Gostyń
Krobia
Pępowo
Piaski
Pogorzela
Poniec
GRODZISKI
Granowo
Grodzisk
Kamieniec
Rakoniewice
Wielichowo
JAROCIŃSKI
Jaraczewo
Jarocin
Kotlin
Żerków
KALISKI
Blizanów
Brzeziny
Ceków
Godziesze Wielkie
Koźminek
Lisków
Mycielin
Opatówek
Stawiszyn
Szczytniki
Żelazków
KĘPIŃSKI
Baranów
Bralin
Kępno
Łęka Opatowska
Perzów
I
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Klasy bonitacyjne gruntów ornych wyrażone w procentach
II
IIIa
IIIb
IVa
IVb
V
VI
3
5
1
0
1
4
2
1
5
1
9
3
1
1
5
1
4
1
7
0
0
1
0
0
0
1
1
1
1
3
2
4
0
2
0
0
0
0
1
6
1
7
0
0
0
0
0
0
22
30
21
14
12
31
23
22
40
10
20
47
46
35
50
56
54
49
40
8
14
12
12
2
2
22
24
27
28
12
13
28
0
13
0
2
4
9
8
27
12
25
3
6
0
2
5
2
10
8
7
12
10
11
8
12
16
13
5
18
18
11
19
22
14
32
13
14
19
14
21
8
6
15
21
13
18
9
12
19
0
10
1
15
9
9
6
20
15
21
7
10
2
6
12
7
23
18
25
28
19
27
26
28
18
32
12
16
18
21
16
12
15
11
15
31
44
22
42
19
31
24
22
28
22
23
13
14
3
11
11
12
12
16
10
12
19
17
16
13
18
16
23
17
13
9
13
15
23
12
7
12
10
22
6
5
6
11
5
3
3
2
8
12
11
16
9
12
12
11
7
10
10
16
7
7
4
4
10
4
5
5
10
6
15
6
16
9
16
8
13
22
21
26
25
23
28
14
26
20
7
12
26
8
8
13
4
5
8
4
13
20
9
18
13
30
29
22
19
17
19
31
21
13
27
24
28
19
24
30
23
16
20
15
34
33
34
35
26
40
8
4
8
8
6
1
8
4
4
8
21
3
3
8
1
1
2
1
4
14
3
15
3
27
19
5
6
4
2
6
31
14
64
35
49
45
44
30
41
12
17
9
23
27
28
31
21
12
VI RZ
0
0
0
0
1
0
0
1
0
2
1
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
2
0
2
1
0
0
0
0
0
1
1
2
1
1
3
2
1
1
1
1
0
1
2
2
2
0
0
25
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 2 cd.
Lp.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Powiat/gmina
Rychtal
Trzcinica
KOLSKI
Babiak
Chodów
Dąbie
Grzegorzew
Kłodawa
Koło
Koło miasto
Kościelec
Olszówka
Osiek Mały
Przedecz
KONIŃSKI
Golina
Grodziec
Kazimierz Biskupi
Kleczew
Kramsk
Krzymów
Rychwał
Rzgów
Skulsk
Sompolno
Stare Miasto
Ślesin
Wierzbinek
Wilczyn
KOŚCIAŃSKI
Czempiń
Kościan
Kościan miasto
Krzywiń
Śmigiel
KROTOSZYŃSKI
Kobylin
Koźmin
Krotoszyn
Rozdrażew
Sulmierzyce
Zduny
LESZCZYŃSKI
Krzemieniewo
Lipno
Osieczna
Rydzyna
Święciechowa
I
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Klasy bonitacyjne gruntów ornych wyrażone w procentach
II
IIIa
IIIb
IVa
IVb
V
VI
0
0
1
0
8
1
0
1
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
0
3
3
1
4
1
2
1
1
1
0
0
0
0
0
0
0
0
5
1
15
4
48
10
18
26
7
0
1
18
4
2
4
3
1
2
6
0
0
1
1
1
3
0
13
4
13
12
14
12
15
7
16
34
46
42
23
51
8
8
13
29
7
5
22
10
5
4
14
14
18
11
10
16
19
5
3
19
11
10
9
12
2
13
16
3
1
5
4
6
9
0
16
8
17
23
42
22
15
13
18
20
10
28
19
25
17
12
13
22
14
12
17
10
16
14
24
27
15
26
15
24
34
19
10
31
23
35
21
17
12
39
37
13
3
13
17
25
30
5
24
15
32
29
29
30
23
30
26
19
11
14
31
11
34
16
27
23
35
34
23
25
23
26
9
11
4
7
7
9
6
8
7
7
4
27
12
9
10
17
15
12
4
11
12
19
12
11
8
15
8
10
5
13
16
11
10
5
6
3
5
3
6
13
10
8
12
14
9
10
35
35
21
24
7
23
33
17
21
42
34
15
24
18
27
21
38
17
19
34
31
36
33
32
30
37
18
26
19
16
7
15
20
23
18
16
21
9
17
8
21
36
25
10
27
25
19
32
16
19
15
19
0
20
16
7
12
23
40
9
29
8
26
34
36
12
7
35
53
32
30
17
16
45
20
31
11
8
3
5
8
14
8
5
4
3
4
1
14
15
12
8
5
10
10
13
VI RZ
0
1
1
1
0
2
1
0
1
3
5
0
5
0
1
4
1
0
0
3
8
2
3
0
0
2
1
1
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
26
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Tabela 2 cd.
Lp.
Powiat/gmina
13.
Wijewo
Włoszakowice
MIĘDZYCHODZKI
Chrzypsko Wielkie
Kwilcz
Międzychód
Sieraków
NOWOTOMYSKI
Kuślin
Lwówek
Miedzichowo
Nowy Tomyśl
Opalenica
Zbąszyń
OBORNICKI
Oborniki
Rogoźno
Ryczywół
OSTROWSKI
Nowe Skalmierzyce
Odolanów
Ostrów Wlkp.
Ostrów Wlkp. miasto
Przygodzice
Raszków
Sieroszewice
Sośnie
OSTRZESZOWSKI
Czajków
Doruchów
Grabów
Kobyla Góra
Kraszewice
Mikstat
Ostrzeszów
PILSKI
Białośliwie
Kaczory
Łobżenica
Miasteczko Krajeńskie
Piła
Szydłowo
Ujście
Wyrzysk
Wysoka
14.
15.
16.
17.
18.
19.
I
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Klasy bonitacyjne gruntów ornych wyrażone w procentach
II
IIIa
IIIb
IVa
IVb
V
VI
0
1
6
22
11
35
24
0
2
5
23
10
37
22
18
0
5
7
22
16
30
32
15
28
7
0
10
8
0
6
7
19
16
33
18
0
4
6
18
17
27
24
0
3
5
26
16
32
17
0
7
12
20
11
20
26
0
13
26
31
12
11
7
0
11
13
21
10
19
22
0
0
0
5
6
20
49
0
1
2
8
10
32
46
0
12
20
34
13
13
8
0
1
3
7
15
29
41
1
16
15
29
7
22
9
1
19
22
27
8
14
8
0
11
10
32
8
29
9
2
17
10
28
7
25
10
0
4
10
23
10
25
28
0
11
16
32
12
21
8
0
0
2
12
8
21
56
0
5
14
30
12
19
20
0
0
5
30
7
30
28
0
0
4
9
8
28
50
0
3
16
33
14
23
11
0
0
2
13
9
34
40
0
0
0
2
2
33
61
0
1
1
7
7
28
52
0
1
1
6
5
32
51
0
3
1
9
4
22
59
0
1
1
7
5
34
48
0
0
0
3
6
27
56
0
1
1
6
7
33
48
0
0
1
13
11
36
37
0
0
1
6
9
21
59
0
7
19
32
19
16
6
1
13
18
26
23
16
3
0
1
4
19
15
37
22
0
8
22
40
19
9
2
0
14
17
24
25
15
5
0
0
0
10
12
16
61
0
1
14
38
25
16
5
0
7
12
29
9
27
15
0
13
29
28
18
10
2
0
9
26
36
20
8
1
VI RZ
1
1
2
0
1
4
1
4
0
4
20
1
0
4
1
1
1
1
0
0
1
0
0
1
0
2
2
4
4
2
4
8
4
2
4
1
0
2
0
0
1
1
1
0
0
27
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 2 cd.
Lp.
20.
21.
22.
23.
24.
Powiat/gmina
PLESZEWSKI
Chocz
Czermin
Dobrzyca
Gizałki
Gołuchów
Pleszew
POZNAŃSKI
Buk
Czerwonak
Dopiewo
Kleszczewo
Komorniki
Kostrzyń
Kórnik
Luboń
Mosina
Murowana Goślina
Pobiedziska
Puszczykowo
Rokietnica
Stęszew
Suchy Las
Swarzędz
Tarnowo Podgórne
RAWICKI
Bojanowo
Jutrosin
Miejska Górka
Pakosław
Rawicz
I
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
SŁUPECKI
Lądek
Orchowo
Ostrowite
Powidz
Słupca
Słupca miasto
Strzałkowo
Zagórów
SZAMOTULSKI
Duszniki
Kaźmierz
Obrzycko
Ostroróg
Pniewy
Szamotuły
Wronki
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Klasy bonitacyjne gruntów ornych wyrażone w procentach
II
IIIa
IIIb
IVa
IVb
V
VI
1
18
10
22
8
27
14
0
0
1
14
8
25
50
0
9
8
21
18
35
9
1
38
18
23
2
16
2
0
3
4
10
2
23
55
2
20
12
29
9
25
3
0
17
8
23
8
33
11
9
20
13
36
13
8
0
7
15
16
38
21
2
0
19
36
12
25
5
3
0
10
20
19
26
18
7
0
1
8
10
30
24
26
1
3
12
8
55
12
10
0
3
17
13
40
16
10
0
6
19
8
42
11
12
2
15
27
7
46
3
2
0
29
39
12
18
0
0
0
15
26
20
29
5
4
0
15
24
7
35
9
6
0
33
37
17
8
0
0
0
5
13
12
35
17
17
1
3
11
13
51
17
5
0
8
32
20
26
10
3
0
6
20
12
41
13
7
0
10
22
13
33
14
7
0
24
5
17
20
0
18
16
1
18
22
28
8
15
8
6
20
28
0
12
11
23
20
23
3
12
15
0
27
3
12
15
0
27
20
23
0
9
6
20
5
28
32
0
0
0
0
6
0
0
1
0
1
0
0
11
0
0
1
3
8
5
5
0
20
9
14
24
1
15
9
19
35
11
7
17
16
14
20
16
7
8
22
18
11
4
19
14
23
14
28
22
20
17
24
35
40
24
12
21
17
15
10
26
29
38
10
24
28
23
22
13
11
19
19
8
11
10
11
10
11
18
7
5
12
13
10
7
21
15
17
22
24
17
29
26
29
18
23
9
14
19
20
20
17
19
14
3
26
22
19
12
11
42
9
6
4
10
6
10
9
16
VI RZ
0
2
0
0
3
0
0
1
1
0
0
0
0
1
0
0
2
1
4
5
0
0
1
1
1
0
0
0
0
0
0
1
0
0
2
0
1
0
1
4
1
1
0
1
0
0
0
2
28
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Tabela 2 cd.
Lp.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
Powiat/gmina
ŚREDZKI
Dominowo
Krzykosy
Nowe Miasto
Środa
Zaniemyśl
ŚREMSKI
Brodnica
Dolsk
Książ Wlkp.
Śrem
TURECKI
Brudzew
Dobra
Kawęczyn
Malanów
Przykona
Tuliszków
Turek
Turek miasto
Władysławów
WĄGROWIECKI
Domasławek
Gołańcz
Mieścisko
Skoki
Wapno
Wągrowiec
Wągrowiec miasto
WOLSZTYŃSKI
Przemęt
Siedlec
Wolsztyn
WRZESIŃSKI
Kołaczkowo
Miłosław
Nekla
Pyzdry
Września
ZŁOTOWSKI
Jastrowie
Krajenka
Lipka
Okonek
Tarnówka
Zakrzewo
Złotów
Złotów miasto
I
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Klasy bonitacyjne gruntów ornych wyrażone w procentach
II
IIIa
IIIb
IVa
IVb
V
VI
10
2
15
15
30
10
17
43
7
13
8
0
10
18
0
2
2
10
9
41
33
0
8
17
40
12
20
3
4
26
19
28
10
9
4
13
18
15
0
13
13
28
13
2
12
12
29
10
22
26
11
14
7
6
20
16
2
13
10
27
11
24
13
0
2
6
32
10
31
19
2
15
15
30
9
18
11
42
29
5
13
7
2
0
36
31
8
11
10
2
0
41
23
8
19
7
1
0
31
25
5
18
12
6
0
40
29
2
15
10
1
0
38
32
5
13
8
2
0
51
31
2
8
4
2
0
45
33
6
10
5
0
0
24
37
4
13
10
12
0
57
24
3
7
2
4
0
0
5
12
38
13
21
10
1
14
28
36
10
10
1
0
5
14
48
14
15
4
0
3
12
38
13
20
12
0
2
5
30
13
25
20
0
16
25
42
9
7
1
0
1
6
37
13
30
12
0
0
0
0
1
35
62
0
1
4
18
13
32
31
0
0
4
22
11
30
31
0
2
5
13
12
37
30
0
1
5
16
17
27
33
2
14
15
24
11
20
14
15
30
16
23
9
0
7
17
26
13
22
11
0
11
0
2
13
27
10
27
21
43
0
0
2
20
10
23
4
27
19
21
9
15
5
0
2
8
27
23
26
12
0
1
10
26
16
27
17
0
1
8
31
23
27
9
0
1
7
32
22
22
14
0
5
16
27
22
22
7
0
1
6
33
24
26
8
0
0
2
21
23
31
21
0
1
3
27
28
29
11
0
0
1
17
11
34
28
VI RZ
1
1
3
0
0
0
0
0
0
0
0
2
2
1
3
3
2
2
1
0
3
1
0
0
2
5
0
1
2
1
2
1
1
0
0
0
0
2
0
2
3
1
2
1
2
2
1
9
29
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 2 cd.
Lp.
32.
33.
34.
35.
Powiat/gmina
GRODZKI KALISZ
GRODZKI KONIN
GRODZKI LESZNO
GRODZKI POZNAŃ
WIELKOPOLSKA
I
0
0
0
0
0
Klasy bonitacyjne gruntów ornych wyrażone w procentach
II
IIIa
IIIb
IVa
IVb
V
VI
1
12
7
27
16
26
11
0
1
8
28
11
30
21
1
11
7
13
7
29
31
0
6
13
37
6
24
12
1
12
12
24
11
22
17
1.4. Przydatność rolnicza gleb
Przydatność rolniczą gleb określają kompleksy,
będące typami siedliskowymi rolniczej powierzchni
produkcyjnej, z którymi związany jest odpowiedni
dobór roślin uprawnych. Do poszczególnych kompleksów mogą być zaliczone różne gleby, o zbliżonych właściwościach i kierunku użytkowania.
Jako kryterium przy określaniu kompleksu pod
uwagę brano właściwości fizyczno-chemiczne gleby, stopień agrokultury, rzeźbę terenu, ciężkość
i trudność uprawy oraz warunki klimatyczne
i agroklimatyczne. Wydzielono 14 kompleksów na
gruntach ornych i trzy kompleksy na trwałych
użytkach zielonych.
Na terenie województwa wielkopolskiego występuje w znaczącym procencie 9 kompleksów na
gruntach ornych i 2 kompleksy na użytkach zielonych. Ze względów praktycznych scharakteryzowano kompleksy jako siedliska związane z uprawą
zbóż ozimych, uznanych w naszych warunkach za
najbardziej właściwe rośliny wskaźnikowe:
⇒ siedliska odpowiednie do produkcji pszenicy
i roślin towarzyszących określają:
• kompleks 1 − pszenny bardzo dobry,
• kompleks 2 − pszenny dobry,
• kompleks 3 − pszenny wadliwy;
⇒ siedliska odpowiednie do produkcji żyta i roślin
towarzyszących to:
• kompleks 4 − żytni bardzo dobry,
• kompleks 5 − żytni dobry,
• kompleks 6 − żytni słaby,
• kompleks 7 − żytni najsłabszy;
⇒ siedliska odpowiednie do produkcji zbóż
i roślin pastewnych:
• kompleks 8 − zbożowo-pastewny,
• kompleks 9 − zbożowo-pastewny słaby;
⇒ kompleksy użytków zielonych:
• kompleks 2z − użytki zielone średnie,
• kompleks 3z − użytki zielone słabe
i bardzo słabe.
Kompleks 1 − zalicza się do niego gleby brunatne oraz czarne ziemie wytworzone z glin
i pyłów ilastych. Są to najlepsze gleby wojewódz-
VI RZ
0
1
1
2
1
twa, zasobne w składniki pokarmowe, utrzymane
w bardzo dobrej kulturze, o głębokim poziomie
orno-próchnicznym i uregulowanych stosunkach
powietrzno-wodnych. Na glebach tego kompleksu
nie ogranicza się doboru roślin, gdyż zapewniają
one wysokie plony.
Kompleks 2 − należą do niego gleby brunatne,
pseudobielicowe i czarne ziemie, wytworzone
z glin lub pyłów na glinach i iłach. Mają nieco
gorsze własności niż gleby zaliczone do kompleksu 1. Na ogół są to gleby żyzne, średnio ciężkie do
uprawy i o dobrym stopniu kultury. Przy dobrej
agrotechnice nadają się do uprawy wszystkich
roślin, zwłaszcza pszenicy i buraków cukrowych.
Gleby kompleksu 2 zaliczane są do klasy IIIa
i IIIb.
Kompleks 3 − gleby wadliwe ze względu na
okresowy niedobór wody. Większość tych gleb
należy do gleb brunatnych wytworzonych z glin.
Najlepsze rezultaty daje uprawa pszenicy ozimej,
jęczmienia, kukurydzy i lucerny. Gleby kompleksu
3 zaliczane są do klasy IVa i IVb, czasem do IIIb.
Kompleks 4 − zalicza się do niego najlepsze
gleby lekkie, które charakteryzują się mniej trwałą
strukturą, są głębiej wyługowane z węglanów
i uboższe w makroelementy niż gleby kompleksów
1–3. W większości są to gleby pseudobielicowe.
Przy zachowaniu wysokiego stopnia kultury i stosowaniu właściwych zabiegów agrotechnicznych
można uprawiać na nich wszystkie rośliny uprawne.
Kompleks 5 − obejmuje gleby wytworzone
z piasków gliniastych lekkich podścielonych piaskiem słabogliniastym lub piasków głęboko zalegających na glinach. Zaliczane są tu gleby brunatne i
pseudobielicowe oraz czarne ziemie i mady. Gleby
te są lekko kwaśne i ubogie w przyswajalne dla
roślin składniki pokarmowe, okresowo suche.
Wymagają systematycznego nawożenia. Roślinami
wskaźnikowymi tego kompleksu są żyto, jęczmień
i ziemniaki. Sporadycznie można uprawiać mniej
wymagające odmiany pszenicy. Wysokość plonów
zależy głównie od ilości opadów.
30
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Kompleks 6 − należą do niego gleby bardzo
lekkie wykształcone z piasków głębokich, głównie
gleby brunatne i pseudobielicowe, bardzo rzadko
mady i gleby murszowate. Gleby te charakteryzują
się bardzo małą zdolnością zatrzymywania składników pokarmowych i wodnych. Są bardzo skłonne do przesychania. Stanowią słabe siedliska dla
upraw polowych. Wysokość plonów żyta, ziemniaków, łubinu i seradeli uzależniona jest od ilości
opadów, miąższości poziomu orno-próchnicznego,
zawartości próchnicy, odczynu i nawożenia.
Kompleks 7 − gleby najlżejsze, wykształcone
przeważnie z płytkich piasków słabo gliniastych
przechodzących w piaski luźne. Należą głównie do
gleb brunatnych (wyługowanych lub kwaśnych)
albo silnie przesuszonych piasków murszowatych.
Wykazują zdecydowanie niekorzystne właściwości
dla produkcji rolnej. Poziom próchnicy jest bardzo
płytki, o bardzo małej zawartości próchnicy, odczyn przeważnie kwaśny. Uprawia się na nich żyto
i łubin żółty. Zaliczane są głównie do klasy VI,
wyjątkowo do V.
Kompleks 8 − większość gleb tego kompleksu
to czarne ziemie, reszta to mady. Są to gleby średnio zwięzłe, zasobne w składniki pokarmowe,
o dużej zdolności zatrzymywania wody. Po uregulowaniu stosunków powietrzno-wodnych mogą
przejść do kompleksu 2 lub 4. Zalicza się tu gleby
klasy IVa i IIIb.
Kompleks 9 − zalicza się do niego gleby lekkie
i bardzo lekkie, położone w obniżeniach terenu lub
o słabym odpływie wód powierzchniowych. Gleby
tego kompleksu to przeważnie gleby pseudobielicowe, czarne ziemie, mady oraz murszowe i murszowate. Odznaczają się bardzo małą zdolnością
zatrzymywania wody i składników pokarmowych.
Są okresowo lub stale podmokłe. Do kompleksu
zalicza się gleby klasy IVb i V.
Kompleks 2z − stanowią go gleby torfowe,
murszowe, murszowate, mady i czarne ziemie.
Kompleks 3z − obejmuje gleby najniższej jakości i o niskim stopniu kultury. Do tego kompleksu zalicza się gleby torfowe, mułowo-torfowe
i murszowate wytworzone z piasków luźnych lub
słabo gliniastych. Użytki te nie mają uregulowanych stosunków wodnych, a ich położenie wiąże
się z częstym zalewaniem i podtapianiem.
Około 78 % powierzchni gruntów ornych stanowią gleby kompleksów żytnich (4–7), 15 % −
gleby kompleksów pszennych (1–3), pozostałe 7 %
to gleby kompleksów (8–9) zbożowo-pastewnych.
Kompleksy użytków zielonych (2z i 3z) to około
6 % powierzchni użytków rolnych województwa.
1%
13%
1%
5%
2%
21%
17%
19%
21%
numer kompleksu
1
3
5
7
2
4
6
8
9
Rysunek 2. Kompleksy przydatności rolniczej gleb
województwa wielkopolskiego (% powierzchni gruntów ornych)
25,3%
11,1%
lasy
użytki rolne
63,6%
pozostałe grunty
Rysunek 3. Struktura użytkowania gruntów
Strukturę użytkowania gruntów zobrazowano
na mapach 1 i 10 i rysunku 3.
W tabeli 3 przedstawiono strukturę użytkowania
gruntów w poszczególnych powiatach Wielkopolski. Wyróżniono powiaty, w których powierzchnia
użytków rolnych przekracza 70 % ogólnej powierzchni.
Województwo wielkopolskie jest regionem,
w którym ważną rolę odgrywa rolnictwo. Znaczną
powierzchnię w województwie (blisko 64 %) zajmują użytki rolne. Ich jakość jest więc bardzo
istotnym czynnikiem dla rozwoju rolnictwa, warunkującym wysokość i jakość uzyskiwanych plonów.
31
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 3
Użytkowanie gruntów w Wielkopolsce według powiatów (% powierzchni ogólnej)
Powiat
1
Kalisz
Konin
Leszno
Poznań
Chodzieski
Czarnkowsko–Trzcianecki
Gnieźnieński
Gostyński
Grodziski
Jarociński
Kaliski
Kępiński
Kolski
Koninski
Kościanski
Krotoszyński
Leszczyński
Międzychodzki
Nowotomyski
Obornicki
Ostrowski
Ostrzeszowski
Pilski
Pleszewski
Poznański
Rawicki
Słupecki
Szamotulski
Śremski
Średzki
Turecki
Wągrowiecki
Wolsztyński
Wrzesiński
Złotowski
Użytki
Grunty orne
rolne razem
2
3
47,0
41,3
41,2
30,5
47,4
40,8
32,7
27,9
55,1
38,7
41,1
26,9
73,8
67,0
77,5
70,8
67,7
53,6
71,3
64,2
72,0
60,6
72,3
59,6
80,2
66,9
70,3
55,8
76,6
62,1
72,3
65,9
65,4
55,1
42,1
35,9
52,7
43,4
59,2
49,4
61,0
48,5
56,7
43,1
59,7
45,5
72,3
65,5
62,3
55,6
76,7
63,7
75,4
63,4
59,7
53,0
68,9
58,1
74,7
66,9
67,6
52,1
70,6
61,1
58,4
42,4
72,0
62,4
45,6
38,2
Użytki
zielone
4
5,7
10,7
6,6
4,8
16,4
14,2
6,8
6,7
14,1
7,1
11,4
12,7
13,3
14,5
14,5
6,4
10,3
6,2
9,3
9,8
12,5
13,6
14,2
6,8
6,7
13,0
12,0
6,8
10,8
7,8
15,6
9,5
16,0
9,6
7,5
Lasy
5
4,2
1,0
7,7
13,1
35,8
50,4
14,3
14,2
23,8
18,6
19,7
19,3
10,8
15,6
12,9
18,4
24,3
45,5
38,6
31,5
27,7
33,9
28,4
19,2
22,2
14,9
14,2
31,2
19,9
16,3
21,6
18,9
30,0
18,8
44,0
Pozostałe grunty
i nieużytki
6
48,8
57,8
44,9
54,2
9,1
8,5
11,9
8,3
8,5
10,1
8,3
8,4
9,0
14,1
10,5
9,3
10,3
12,4
8,7
9,3
11,3
9,4
11,9
8,5
15,5
8,4
10,4
9,0
11,2
9,0
10,7
10,5
11,6
9,2
10,3
32
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Tabela 4
Kompleksy przydatności rolniczej gruntów ornych województwa wielkopolskiego
0
0
0
0
0
0
0
3
3
8
20
0
0
2
0
0
0
0
0
0
2
13
17
13
5
13
5
7
28
22
22
10
49
13
14
29
28
31
30
25
35
32
19
17
18
22
11
41
34
2
3
2
3
0
0
0
6
10
6
10
2
6
9
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
1
0
0
0
0
1
2
0
1
4
1
5
0
4
0
0
1
0
0
0
2
3
0
0
6
6
2
0
0
15
15
11
2
5
16
6
10
47
4
25
44
30
31
51
53
43
78
30
6
9
11
6
4
2
3
0
0
3
2
1
2
0
2
1
0
2
12
1
1
0
1
0
1
1
3
1
11
3
0
5
0
2
0
0
0
0
0
2
5
0
4
1
22
11
4
0
2
25
32
23
31
22
34
28
32
19
29
12
28
43
20
27
33
28
14
30
22
42
19
31
10
8
16
6
4
3
18
24
13
1
4
22
16
19
23
31
28
24
24
12
31
11
9
14
10
8
7
7
3
10
27
30
25
35
20
26
29
12
33
37
19
35
39
55
29
20
18
24
18
29
13
19
22
9
21
24
6
7
10
4
4
5
4
10
19
12
20
13
25
25
35
62
41
50
20
15
33
39
54
10
10
9
6
8
2
12
4
6
12
21
5
4
12
1
2
5
1
8
15
2
17
5
25
21
0
1
0
0
2
1
0
0
0
3
2
5
5
2
2
6
3
6
1
1
1
0
1
1
0
1
0
2
2
2
2
4
1
3
10
16
18
6
11
7
7
5
9
4
6
7
3
2
3
5
4
1
1
4
2
1
4
1
0
1
0
4
9
3
5
6
15
13
zbożowopastewny
mocny
zbożowopastewny
słaby
żytni bardzo słaby
5
żytni
słaby
4
GNIEŹNIEŃSKI
Czerniejewo
Gniezno
Gniezno miasto
Kiszkowo
Kłecko
Łubowo
Mieleszyn
Niechanowo
Trzemeszno
Witkowo
GOSTYŃSKI
Borek Wlkp.
Gostyń
Krobia
Pępowo
Piaski
Pogorzela
Poniec
GRODZISKI
Granowo
Grodzisk
Kamieniec
Rakoniewice
Wielichowo
żytni
dobry
3
żytni bardzo dobry
2
CHODZIESKI
Budzyń
Chodzież
Chodzież miasto
Margonin
Szamocin
CZARNKOWSKOJTRZCIANECKI
Czarnków
Czarnków miasto
Drawsko
Krzyż
Lubasz
Połajewo
Trzcianka
Trzcianka miasto
Wieleń
pszenny
wadliwy
1
Powiat/gmina
pszenny
dobry
Lp.
pszenny
bardzo dobry
Grunty orne w % powierzchni
33
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 4 cd.
0
0
0
1
0
2
4
0
1
0
0
0
0
1
8
0
7
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
6
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
20
22
22
17
17
16
28
0
16
0
8
4
13
3
42
10
39
3
8
0
3
4
3
6
0
14
4
53
7
6
28
6
0
1
10
3
13
3
4
1
1
4
0
0
3
2
1
3
1
2
0
2
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
1
5
0
1
0
0
0
0
1
0
0
3
1
1
0
0
0
1
0
0
28
30
31
42
15
16
25
2
17
3
14
12
16
18
14
23
20
13
13
7
9
29
7
18
10
24
17
24
21
27
28
30
7
9
38
22
18
15
20
6
15
24
7
2
11
19
18
19
14
23
10
11
3
5
12
7
11
9
12
4
22
7
19
13
22
18
16
22
20
22
18
22
9
21
15
19
24
20
6
19
17
17
19
12
12
45
37
16
2
11
20
16
18
18
27
22
14
19
23
31
23
25
30
23
21
23
18
39
35
38
38
26
54
40
46
18
20
3
22
27
17
20
37
20
15
23
15
27
20
26
25
23
28
30
40
7
9
5
6
8
28
14
58
34
40
43
45
29
36
11
17
9
23
30
28
31
21
11
16
18
15
20
0
20
15
5
12
33
40
10
31
15
25
35
22
11
6
32
57
29
zbożowopastewny
mocny
zbożowopastewny
słaby
żytni bardzo słaby
10.
żytni
słaby
9.
żytni
dobry
8.
żytni bardzo dobry
7.
JAROCIŃSKI
Jaraczewo
Jarocin
Kotlin
Żerków
KALISKI
Blizanów
Brzeziny
Ceków
Godziesze Wielkie
Koźminek
Lisków
Mycielin
Opatówek
Stawiszyn
Szczytniki
Żelazków
KĘPIŃSKI
Baranów
Bralin
Kępno
Łęka Opatowska
Perzów
Rychtal
Trzcinica
KOLSKI
Babiak
Chodów
Dąbie
Grzegorzew
Kłodawa
Koło
Koło miasto
Kościelec
Olszówka
Osiek Mały
Przedecz
KONIŃSKI
Golina
Grodziec
Kazimierz Biskupi
Kleczew
Kramsk
Krzymów
Rychwał
pszenny
wadliwy
6.
Powiat/gmina
pszenny
dobry
Lp.
pszenny
bardzo dobry
Grunty orne w % powierzchni
2
1
1
1
5
1
1
1
0
1
2
0
0
2
0
1
0
1
0
1
0
2
0
0
2
3
3
3
3
1
1
2
0
4
5
2
10
3
2
2
2
2
7
1
1
2
3
1
0
3
5
1
17
4
11
3
3
3
5
0
4
0
2
1
4
1
2
2
0
2
6
9
2
5
9
1
6
3
19
3
2
9
7
6
31
1
4
9
8
5
34
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Tabela 4 cd.
15.
16.
0
0
0
0
0
0
0
2
0
2
0
2
2
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
0
2
1
1
2
0
3
4
1
14
15
12
11
10
18
57
52
68
60
75
2
8
9
22
4
3
13
10
0
0
3
5
4
3
0
8
14
13
0
0
11
2
15
17
9
19
0
0
2
0
1
1
0
2
1
1
0
4
4
0
0
1
0
0
0
0
2
1
1
9
0
0
1
1
5
10
1
6
3
1
4
3
0
0
0
0
1
1
1
1
10
11
18
1
15
20
6
30
53
26
5
20
24
13
11
12
11
10
53
19
30
51
36
25
36
23
9
9
10
15
10
10
7
18
29
16
0
3
41
5
26
28
25
23
14
35
27
8
19
12
12
20
17
27
24
18
17
6
7
6
5
3
6
12
18
11
21
22
16
15
24
24
25
33
21
24
25
17
28
20
6
10
19
12
19
21
21
14
21
35
31
39
27
20
26
14
5
16
18
19
15
16
22
9
16
8
18
41
24
10
30
26
16
24
36
36
35
29
43
26
44
16
15
17
14
17
12
21
15
11
22
13
25
15
17
45
25
35
22
10
4
7
17
17
11
5
5
3
5
1
15
17
12
4
6
11
12
14
23
23
20
7
19
28
19
22
7
21
43
31
7
36
13
12
12
17
zbożowopastewny
mocny
zbożowopastewny
słaby
żytni bardzo słaby
14.
żytni
słaby
13.
żytni
dobry
12.
żytni bardzo dobry
11.
Rzgów
Skulsk
Sompolno
Stare Miasto
Ślesin
Wierzbinek
Wilczyn
KOŚCIAŃSKI
Czempiń
Kościan
Kościan miasto
Krzywiń
Śmigiel
KROTOSZYŃSKI
Kobylin
Koźmin
Krotoszyn
Rozdrażew
Sulmierzyce
Zduny
LESZCZYŃSKI
Krzemieniewo
Lipno
Osieczna
Rydzyna
Święciechowa
Wijewo
Włoszakowice
MIĘDZYCHODZKI
Chrzypsko Wielkie
Kwilcz
Międzychód
Sieraków
NOWOTOMYSKI
Kuślin
Lwówek
Miedzichowo
Nowy Tomyśl
Opalenica
Zbąszyń
OBORNICKI
Oborniki
Rogoźno
Ryczywół
pszenny
wadliwy
10.
Powiat/gmina
pszenny
dobry
Lp.
pszenny
bardzo dobry
Grunty orne w % powierzchni
8
1
1
0
3
2
2
3
2
4
7
2
4
2
2
1
2
3
1
2
1
0
1
1
2
1
2
2
0
0
1
1
1
2
2
3
0
0
4
4
3
4
2
2
21
2
2
7
7
6
31
5
3
5
18
8
5
1
1
0
1
0
5
1
4
0
1
3
5
13
5
5
2
1
1
2
1
16
1
7
37
39
6
20
7
5
8
9
35
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 4 cd.
20.
21.
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
8
14
0
8
10
1
15
1
0
1
1
4
1
0
1
0
1
7
2
0
7
1
0
12
2
11
9
18
1
10
41
2
18
15
9
6
4
7
26
11
15
14
3
0
1
0
0
0
1
0
1
0
0
0
1
0
0
0
2
0
5
2
3
7
3
1
7
6
2
3
4
1
1
1
1
0
0
0
1
1
1
2
1
0
0
2
0
0
0
3
20
24
10
25
27
6
36
4
2
2
1
2
1
0
1
4
4
34
38
4
26
39
1
52
20
37
39
17
3
13
25
6
22
18
29
39
12
39
31
48
31
19
32
5
15
16
23
11
21
16
10
15
14
1
7
6
9
7
4
8
9
7
27
28
21
44
27
2
14
24
26
34
18
11
19
15
10
26
21
24
28
22
16
27
23
22
32
17
21
32
24
26
21
22
19
26
21
34
14
25
29
20
26
28
27
34
20
18
16
45
17
17
24
12
25
14
8
24
23
38
15
6
25
28
20
12
36
17
11
12
15
20
31
32
29
23
8
34
20
24
38
11
41
47
53
52
59
53
59
53
37
51
7
5
24
2
6
50
4
17
4
2
13
49
9
3
38
3
11
11
7
23
13
1
4
4
10
17
30
18
zbożowopastewny
mocny
zbożowopastewny
słaby
żytni bardzo słaby
19.
żytni
słaby
18.
żytni
dobry
OSTROWSKI
Nowe Skalmierzyce
Odolanów
Ostrów Wlkp.
Ostrów Wlkp miasto
Przygodzice
Raszków
Sieroszewice
Sośnie
OSTRZESZOWSKI
Czajków
Doruchów
Grabów
Kobyla Góra
Kraszewice
Mikstat
Ostrzeszów
PILSKI
Białośliwie
Kaczory
Łobżenica
Miasteczko Krajeńskie
Piła
Szydłowo
Ujście
Wyrzysk
Wysoka
PLESZEWSKI
Chocz
Czermin
Dobrzyca
Gizałki
Gołuchów
Pleszew
POZNAŃSKI
Buk
Czerwonak
Dopiewo
Kleszczewo
Komorniki
Kostrzyń
Kórnik
Luboń
Mosina
Murowana Goślina
żytni bardzo dobry
17.
pszenny
wadliwy
Powiat/gmina
pszenny
dobry
Lp.
pszenny
bardzo dobry
Grunty orne w % powierzchni
2
3
1
2
1
1
1
1
2
2
1
1
1
2
1
5
4
2
2
1
2
1
0
3
1
2
4
3
0
6
1
1
2
3
3
2
0
3
1
2
7
2
0
2
1
7
2
23
1
3
17
1
5
34
9
10
5
11
5
9
6
11
2
1
2
1
2
17
1
8
2
3
6
12
4
0
37
2
3
3
5
1
4
2
0
4
3
0
10
1
36
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Tabela 4 cd.
26.
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
0
0
11
0
0
1
3
2
0
0
0
4
1
3
6
3
0
4
7
0
18
2
1
5
10
19
20
16
28
26
5
7
3
1
0
25
6
12
24
0
20
21
26
34
16
18
14
14
16
16
3
2
26
20
12
12
14
3
15
1
5
2
1
4
0
4
0
0
0
0
0
0
1
2
1
1
1
0
0
0
1
4
3
9
1
2
10
1
3
0
0
0
0
1
0
3
0
9
2
2
22
0
33
55
20
25
22
28
34
21
33
34
20
22
35
30
8
12
36
31
15
6
22
16
31
12
26
15
28
24
23
30
6
29
25
15
24
40
21
16
25
22
9
20
21
28
35
21
12
15
14
11
12
10
21
20
44
31
11
12
9
21
9
16
15
17
4
22
16
16
17
24
24
11
39
21
22
18
17
15
22
17
23
39
14
12
25
23
23
14
13
19
9
9
19
22
15
20
29
24
16
34
28
20
17
22
9
7
17
20
21
12
15
8
20
21
12
17
22
15
20
32
19
21
46
5
4
11
8
11
15
8
23
12
11
21
18
15
2
23
21
18
10
11
40
10
7
4
15
8
12
11
17
11
8
35
6
6
15
14
6
15
22
12
zbożowopastewny
mocny
zbożowopastewny
słaby
żytni bardzo słaby
25.
żytni
słaby
24.
żytni
dobry
23.
żytni bardzo dobry
22.
Pobiedziska
Puszczykowo
Rokietnica
Stęszew
Suchy Las
Swarzędz
Tarnowo Podgórne
RAWICKI
Bojanowo
Jutrosin
Miejska Górka
Pakosław
Rawicz
SŁUPECKI
Lądek
Orchowo
Ostrowite
Powidz
Słupca
Słupca miasto
Strzałkowo
Zagórów
SZAMOTULSKI
Duszniki
Kaźmierz
Obrzycko
Ostroróg
Pniewy
Szamotuły
Wronki
ŚREDZKI
Dominowo
Krzykosy
Nowe Miasto
Środa
Zaniemyśl
ŚREMSKI
Brodnica
Dolsk
Książ Wlkp.
Śrem
pszenny
wadliwy
21.
Powiat/gmina
pszenny
dobry
Lp.
pszenny
bardzo dobry
Grunty orne w % powierzchni
2
1
4
3
3
2
5
3
3
2
2
3
4
3
5
1
2
1
5
2
0
4
5
9
3
8
3
5
3
3
4
8
7
2
3
3
3
1
2
2
4
2
0
3
2
8
2
4
9
7
5
5
5
21
6
5
1
6
4
7
2
1
20
5
7
1
8
6
4
5
7
5
6
18
1
2
7
1
3
1
1
2
37
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 4 cd.
32.
33.
34.
35.
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
1
4
5
1
8
3
2
2
3
19
5
6
20
5
4
1
18
2
1
1
0
4
0
19
11
12
8
0
35
9
5
8
5
24
8
2
3
0
11
0
18
2
13
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
1
3
1
1
1
4
2
0
1
3
0
0
0
0
0
1
0
1
0
1
1
0
1
1
0
0
0
1
4
0
1
1
8
9
10
16
11
8
5
3
6
1
23
39
23
23
11
48
18
4
9
9
10
8
19
20
25
11
5
22
30
30
35
40
22
34
25
29
7
10
13
9
23
21
10
10
14
13
10
9
7
7
8
8
30
20
44
29
33
15
28
10
19
21
16
19
22
30
23
24
22
16
20
19
15
17
21
16
24
24
21
31
25
11
30
19
24
32
22
21
18
28
20
38
38
15
20
10
17
23
23
7
26
29
28
26
25
31
19
25
23
22
17
15
22
26
19
17
16
20
20
29
37
31
35
22
23
21
41
36
37
27
39
36
51
42
23
58
11
1
5
13
25
1
11
51
32
32
29
32
13
9
10
23
38
6
12
16
6
16
9
5
25
10
34
11
16
30
17
17
zbożowopastewny
mocny
zbożowopastewny
słaby
żytni bardzo słaby
31.
żytni
słaby
30.
żytni
dobry
29.
żytni bardzo dobry
28.
TURECKI
Brudzew
Dobra
Kawęczyn
Malanów
Przykona
Tuliszków
Turek
Turek miasto
Władysławów
WĄGROWIECKI
Domasławek
Gołańcz
Mieścisko
Skoki
Wapno
Wągrowiec
Wągrowiec miasto
WOLSZTYŃSKI
Przemęt
Siedlec
Wolsztyn
WRZESIŃSKI
Kołaczkowo
Miłosław
Nekla
Pyzdry
Września
ZŁOTOWSKI
Jastrowie
Krajenka
Lipka
Okonek
Tarnówka
Zakrzewo
Złotów
Złotów miasto
GRODZKI KALISZ
GRODZKI KONIN
GRODZKI LESZNO
GRODZKI POZNAŃ
WIELKOPOLSKA
pszenny
wadliwy
27.
Powiat/gmina
pszenny
dobry
Lp.
pszenny
bardzo dobry
Grunty orne w % powierzchni
3
4
4
4
3
5
1
2
2
2
3
5
2
3
2
5
3
0
1
1
1
10
3
3
3
5
2
2
4
1
10
2
4
9
2
2
0
3
4
0
2
2
10
4
12
11
15
12
14
5
4
11
6
2
3
4
4
2
10
5
9
8
15
0
5
2
4
6
16
2
3
2
6
3
3
7
2
3
1
1
3
10
2
5
38
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Tabela 5
Waloryzacja rolnicza przestrzeni produkcyjnej Wielkopolski
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Powiat/Gmina
CHODZIESKI
Budzyń
Chodzież
Margonin
Szamocin
CZARNKOWSKOTRZCIANECKI
Czarnków
Drawsko
Krzyż Wlkp.
Lubasz
Połajewo
Trzcianka
Wieleń
GNIEŹNIEŃSKI
Czerniejewo
Gniezno
Kiszkowo
Kłecko
Łubowo
Mieleszyn
Niechanowo
Trzemeszno
Witkowo
GOSTYŃSKI
Borek
Gostyń
Krobia
Pępowo
Piaski
Pogorzela
Poniec
GRODZISKI
Granowo
Grodzisk
Kamieniec
Rakoniewice
Wielichowo
JAROCINSKI
Jaraczewo
Jarocin
Kotlin
Żerków
Ocena gleb w punktach IUNG
Przydatność
Wskaźnik syn- Wskaźnik
Bonitacja
rolnicza
tetyczny jakości
jakości
i przydatGrunty Użytki Grunty Użytki Grunty Użytki ności rolniorne zielone orne zielone orne zielone
czej
40.8
35.7
40.1
34.2
40.1
34.9
40.3
43.3
31.4
40.8
44.1
32.8
42.5
30.1
39.3
43.0
38.5
43.7
38.9
41.6
44.4
43.7
32.6
44.8
29.2
44.3
30.9
43.5
30.9
38.0
30.2
39.0
30.5
38.5
35.2
35.2
36.9
33.1
36.6
33.3
37.2
32.9
33.9
26.2
26.4
43.0
41.6
32.9
26.1
55.0
57.4
51.7
48.3
61.4
53.2
55.7
66.4
50.8
49.9
68.6
67.2
59.6
72.0
72.8
70.9
72.7
65.2
48.6
57.8
49.2
56.8
38.1
40.9
56.2
57.5
58.5
59.7
49.1
37.5
34.2
37.7
33.8
38.9
42.7
35.9
40.0
44.3
34.6
36.7
42.1
41.5
37.2
43.9
43.4
36.1
46.4
42.1
37.2
49.5
55.2
50.5
52.4
37.6
38.4
42.0
42.7
38.5
35.9
32.9
43.5
43.5
44.2
42.8
43.6
33.4
28.1
26.5
44.8
41.7
32.4
26.0
53.3
54.1
50.2
48.1
59.4
50.2
54.1
65.2
49.6
48.6
67.7
65.5
58.9
71.7
71.6
68.6
75.1
62.4
47.7
58.4
48.4
54.2
38.0
39.3
56.2
56.8
58.0
58.9
51.0
38.4
32.1
38.1
34.9
38.4
38.7
35.8
36.7
42.2
30.7
33.2
37.8
38.3
33.4
43.1
39.5
31.9
45.5
44.4
39.3
48.3
48.6
44.3
49.3
44.6
37.4
45.3
38.4
36.1
36.0
31.3
44.4
45.9
44.3
44.0
43.5
33.6
27.2
26.4
43.9
41.6
32.6
26.1
54.1
55.8
50.9
48.2
60.4
51.7
54.9
65.8
50.2
49.3
68.2
66.4
59.2
71.8
72.2
69.8
73.9
63.8
48.1
58.1
48.8
55.5
38.1
40.1
56.2
57.1
58.2
59.3
50.0
38.0
33.2
37.9
34.4
38.6
40.7
35.8
38.4
43.3
32.7
35.0
40.1
40.0
35.3
43.5
41.5
34.0
45.9
43.2
38.3
48.9
51.9
47.4
50.8
41.1
37.9
43.6
40.8
37.3
35.9
32.1
44.0
44.7
44.3
43.4
43.6
35.4
29.7
32.3
42.4
41.0
35.6
30.1
52.7
54.7
48.9
46.5
59.3
50.1
53.4
64.6
49.3
47.8
66.3
64.8
56.6
69.9
71.1
68.3
73.0
60.3
46.2
56.9
47.9
51.0
37.6
37.7
55.1
55.6
57.0
58.5
49.3
Ogólny wskaźnik waloryzacji
przestrzeni produkcyjnej Wielkopolski
57.1
57.4
59.1
59.3
52.6
52.3
52.5
47.2
49.5
59.4
58.0
52.4
47.1
69.7
72.3
65.6
62.8
76.3
67.1
70.1
82.8
65.6
65.0
87.3
85.2
76.0
91.6
93.0
88.8
94.9
81.5
66.1
76.2
65.9
77.3
55.3
55.6
75.6
76.5
77.7
79.3
68.9
Tabela 5 cd.
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Lp.
7.
8.
9.
10.
39
Ocena gleb w punktach IUNG
Przydatność
Wskaźnik synWskaźnik Ogólny wskaźnik
Bonitacja
Powiat/Gmina
rolnicza
tetyczny jakości
waloryzacji przejakości
Grunty Użytki Grunty Użytki Grunty Użytki i przydatno- strzeni produkcyjorne zielone orne zielone orne zielone ści rolniczej nej Wielkopolski
60.5
41.5
30.4
42.9
29.2
43.6
31.7
42.3
KALISKI
76.0
56.1
30.0
58.3
27.6
58.4
32.3
58.3
Blizanów
43.3
24.4
24.1
24.3
21.9
25.4
26.3
23.6
Brzeziny
58.5
39.4
30.6
41.9
28.9
42.5
32.3
41.3
Ceków
47.2
29.0
25.8
29.6
24.8
30.6
26.8
Godziesze Wielkie 28.7
54.0
35.4
28.1
36.2
27.1
36.7
29.1
35.7
Koźminek
51.5
33.0
26.9
34.3
24.8
34.1
28.9
34.6
Lisków
55.4
38.2
29.0
40.8
27.3
41.7
30.8
39.9
Mycielin
55.3
36.5
30.6
37.2
30.6
38.3
30.6
36.0
Opatówek
77.2
57.3
33.2
60.0
.32.8
61.2
33.7
58.9
Stawiszyn
66.6
46.8
35.9
48.1
34.7
47.7
37.1
48.4
Szczytniki
80.6
60.1
40.4
61.6
40.4
62.9
40.5
60.3
Żelazków
KĘPIŃSKI
38.2
36.8
38.8
38.6
38.6
37.7
38.4
58.5
Baranów
38.4
33.4
38.9
36.4
38.6
34.9
38.0
57.7
Bralin
34.4
33.8
34.7
33.2
34.6
33.5
34.3
54.7
Kępno
35.6
35.8
35.2
36.5
35.4
36.2
35.5
54.8
Łęka Opatowska
42.6
35.2
44.5
38.7
44.0
37.0
42.8
63.0
Perzów
39.6
39.7
38.5
41.4
39.0
40.6
39.3
59.8
Rychtal
40.1
40.0
42.5
40.1
41.3
40.1
41.2
62.0
Trzcinica
36.8
39.7
37.4
43.9
37.1
41.8
37.7
57.8
65.5
47.2
32.8
49.3
32.0
49.5
33.6
49.0
KOLSKI
59.8
42.3
27.5
44.2
26.0
44.0
29.1
44.5
Babiak
90.7
71.0
46.1
72.3
49.7
72.8
42.6
71.7
Chodów
60.7
42.3
31.7
46.0
31.5
43.9
31.8
46.1
Dąbie
61.0
42.5
29.3
46.2
27.9
45.6
30.7
46.9
Grzegorzew
75.9
57.3
36.9
58.7
36.2
59.6
37.7
57.5
Kłodawa
64.4
45.8
30.6
49.6
29.3
49.5
31.9
49.8
Koło
48.4
30.3
27.9
31.7
26.8
32.7
29.0
30.6
Kościelec
72.3
53.9
34.2
55.3
32.2
55.1
36.3
55.6
Olszówka
56.2
39.0
28.9
40.5
27.0
40.9
30.7
40.2
Osiek Mały
66.0
47.9
34.6
48.7
33.5
50.5
35.7
46.9
Przedecz
55.7
38.1
30.6
39.2
29.9
39.6
31.2
38.8
KONIŃSKI
54.1
36.5
29.7
38.8
29.3
39.4
30.2
38.2
Golina
50.6
32.1
29.0
33.1
27.3
34.6
30.7
31.7
Grodziec
62.6
45.3
33.1
46.5
31.9
46.0
34.2
Kazimierz Biskupi 47.1
66.8
49.4
35.0
50.3
34.6
49.9
35.4
50.8
Kleczew
49.1
30.9
27.8
33.8
29.6
35.6
25.9
32.1
Kramsk
44.8
27.4
31.8
24.9
33.0
24.9
30.7
25.0
Krzymów
52.5
34.4
33.7
34.5
32.5
35.3
35.0
33.8
Rychwał
52.6
34.4
29.7
36.2
29.1
37.5
30.3
34.8
Rzgów
55.1
38.9
24.8
40.7
24.2
41.2
25.4
40.1
Skulsk
58.2
41.1
28.4
42.9
27.0
42.9
29.7
43.0
Sompolno
Stare Miasto
27.4
30.7
27.0
26.7
27.2
28.7
27.5
44.9
Ślesin
38.8
31.2
39.6
29.9
39.2
30.6
38.1
55.7
Wierzbinek
38.2
30.2
39.4
29.3
38.8
29.7
36.5
54.1
Wilczyn
31.7
30.7
34.6
27.3
33.1
29.0
32.1
50.6
Tabela 5 cd.
40
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Lp.
Powiat/Gmina
11.
KOŚCIAŃSKI
Czempiń
Kościan
Krzywiń
Śmigiel
KROTOSZYŃSKI
Kobylin
Koźmin
Krotoszyn
Rozdrażew
Sulmierzyce
Zduny
LESZCZYŃSKI
Krzemieniewo
Lipno
Osieczna
Rydzyna
Święciechowa
Wijewo
Włoszakowice
MIĘDZYCHODZKI
Chrzypsko Wielkie
Kwilcz
Międzychód
Sieraków
NOWOTOMYSKI
Kuślin
Lwówek
Miedzichowo
Nowy Tomyśl
Opalenica
Zbąszyń
OBORNICKI
Oborniki
Rogoźno
Ryczywół
OSTROWSKI
Nowe Skalmierzyce
Odolanów
Ostrów Wlkp.
Przygodzice
Raszków
Sieroszewice
Sośnie
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Ocena gleb w punktach IUNG
Przydatność
Wskaźnik syn- Wskaźnik
Bonitacja
rolnicza
tetyczny jakości
jakości
i przydatGrunty Użytki Grunty Użytki Grunty Użytki
ności
orne zielone orne zielone orne zielone rolniczej
54.8
39.1
55.3
38.0
55.3
38.5
52.3
62.8
42.1
60.1
62.3
42.1
63.4
42.1
38.4
54.1
37.5
55.0
38.0
50.9
53.8
47.3
35.4
48.3
33.4
47.8
34.4
45.2
55.8
40.4
55.3
38.8
55.6
39.6
53.1
58.8
42.9
61.0
41.4
59.9
42.1
58.2
63.2
46.5
62.2
45.7
62.7
46.1
60.9
67.6
49.5
70.3
46.6
69.0
48.0
68.1
58.9
42.8
65.6
44.3
62.2
43.6
60.7
70.5
50.7
72.9
46.8
71.7
48.8
70.5
49.4
32.1
52.2
31.0
50.8
31.5
47.6
43.3
35.7
42.7
33.8
43.0
34.8
41.2
47.1
36.7
47.9
39.0
47.6
37.8
46.2
60.6
41.6
64.2
37.1
62.4
39.3
60.8
49.5
37.8
51.4
38.6
50.5
38.2
49.6
47.2
37.8
48.4
36.7
47.8
37.2
46.1
54.6
34.8
54.1
31.0
54.3
32.9
49.2
45.5
40.1
46.0
46.2
46.2
43.1
45.4
34.4
30.9
33.9
44.0
34.1
37.3
35.0
38.1
33.9
37.3
39.5
37.7
36.7
37.5
41.6
34.3
40.6
42.2
34.6
41.0
33.9
37.9
47.9
37.3
48.2
37.6
47.2
48.5
37.8
39.9
41.1
37.6
39.1
38.0
40.1
32.2
39.1
32.9
38.0
38.9
33.7
39.2
28.7
37.2
40.4
29.3
37.8
28.1
39.1
40.2
35.6
41.9
33.5
41.1
34.6
40.2
56.4
44.3
55.8
44.2
56.1
44.3
55.2
45.8
39.5
47.1
37.6
46.4
38.6
45.4
25.3
26.2
27.4
21.7
26.4
23.9
25.7
28.9
30.6
30.7
26.6
29.8
28.7
29.5
54.2
42.7
57.0
44.3
55.6
43.4
53.9
30.6
30.2
33.5
26.6
32.1
28.4
31.4
52.5
36.7
52.1
35.3
52.3
36.1
49.5
57.1
38.3
55.6
37.2
56.3
37.8
54.3
48.8
35.5
48.7
34.4
48.7
35.0
46.2
51.7
36.4
52.0
34.3
51.9
35.4
48.0
36.5
33.4
39.5
32.8
38.0
33.1
37.5
51.4
40.3
51.8
40.9
51.6
40.6
50.9
28.2
26.2
33.2
23.3
30.7
24.8
28.3
45.6
35.7
47.5
36.2
46.5
36.0
45.4
28.9
35.7
31.9
35.5
30.4
35.6
32.6
47.4
36.6
54.1
39.9
50.7
38.2
49.6
30.6
32.7
30.7
32.7
30.6
32.7
31.2
23.6
26.6
27.1
21.4
25.4
24.0
24.7
Ogólny wskaźnik waloryzacji
przestrzeni produkcyjnej Wielkopolski
71.5
79.9
70.1
63.5
72.4
79.9
82.3
90.1
82.7
92.9
69.4
62.0
65.7
81.8
69.0
64.3
69.6
65.6
53.7
55.7
56.9
63.8
55.7
55.1
53.1
57.9
73.2
62.9
42.7
46.6
73.0
48.7
66.6
71.6
62.9
65.4
58.0
71.7
48.8
66.0
53.2
70.6
50.4
45.2
Tabela 5 cd.
41
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Lp.
18.
19.
20.
21.
Ocena gleb w punktach IUNG
Przydatność
Wskaźnik syn- Wskaźnik
Bonitacja
rolnicza
tetyczny
jakości
jakości
Powiat/Gmina
i przydatGrunty Użytki Grunty Użytki Grunty Użytki
ności
orne zielone orne zielone orne zielone rolniczej
OSTRZESZOWSKI
26.3
26.6
27.4
24.3
26.9
25.5
26.5
Czajków
24.2
24.1
24.6
24.4
24.4
24.3
24.4
Doruchów
27.8
27.4
28.0
23.8
27.9
25.6
27.5
Grabów
27.3
29.5
26.9
27.8
27.1
28.7
27.5
Kobyla Góra
24.4
26.9
25.3
22.5
24.9
24.7
24.8
Kraszewice
24.3
24.2
24.6
24.5
24.4
24.3
24.4
Mikstat
30.7
28.9
32.4
24.9
31.5
26.9
30.5
25.7
25.4
29.7
22.0
27.8
23.7
26.6
Ostrzeszów
47.3
39.7
49.3
38.6
49.5
39.2
PILSKI
47.9
50.8
43.9
54.8
43.6
55.2
44.3
Białośliwie
54.4
35.9
36.7
35.6
36.9
34.9
36.6
Kaczory
36.3
53.2
36.9
55.3
36.7
54.7
37.2
Łobżenica
56.0
50.9
43.9
54.8
35.5
51.1
38.6
Miasteczko Krajeńskie 47.2
28.1
29.8
27.3
29.2
27.5
30.3
Piła
27.1
53.4
40.6
55.1
39.9
60.9
41.3
Szydłowo
49.2
43.3
41.1
44.7
41.3
43.8
41.0
Ujście
45.5
54.0
42.8
58.0
43.4
57.9
42.3
Wyrzysk
58.2
56.1
41.3
58.2
41.3
59.2
41.2
57.1
Wysoka
PLESZEWSKI
45.2
36.8
45.9
35.5
45.6
36.2
44.7
Chocz
29.2
23.7
29.2
23.0
29.2
23.3
28.2
Czermin
45.1
44.9
45.7
44.1
45.4
44.5
45.3
Dobrzyca
64.2
42.9
63.8
41.4
64.0
42.1
63.1
Gizałki
29.3
24.2
32.4
21.9
30.8
23.1
29.6
Gołuchów
54.9
45.9
55.2
46.0
55.0
46.0
53.9
48.5
39.0
49.3
36.8
48.9
37.9
48.3
Pleszew
47.6
34.8
48.5
34.8
49.6
34.9
47.7
POZNAŃSKI
52.3
40.5
52.9
42.1
54.9
39.0
51.0
Buk
38.7
32.5
39.5
33.6
39.6
31.5
39.3
Czerwonak
50.6
40.8
51.0
42.7
52.6
39.1
49.5
Dopiewo
62.2
43.9
62.9
42.9
62.5
44.9
63.3
Kleszczewo
57.1
38.1
58.1
39.4
66.4
36.8
55.8
Komorniki
54.2
38.4
53.5
36.0
57.2
40.8
53.8
Kostrzyn
50.2
33.2
52.4
32.7
51.2
33.7
53.8
Kórnik
44.5
39.6
44.8
45.5
45.8
33.7
43.7
Luboń
32.8
30.7
33.4
25.5
34.0
34.4
32.6
Mosina
41.9
37.3
42.7
37.4
42.6
37.2
42.7
Murowana Goślina
Pobiedziska
40.1
31.6
45.7
28.1
45.9
29.9
44.2
Puszczykowo
30.2
17.7
28.5
20.0
29.2
18.8
28.2
Rokietnica
57.0
36.3
58.8
34.7
57.9
35.5
56.1
41.1
56.3
41.0
55.1
Stęszew
54.3
41.0
58.3
29.8
44.9
30.9
43.7
Suchy Las
44.0
31.9
45.8
Swarzędz
50.8
31.4
50.0
28.2
50.4
29.8
48.9
48.6
31.8
50.0
31.2
49.3
31.5
48.0
Tarnowo Podgórne
Ogólny wskaźnik waloryzacji
przestrzeni produkcyjnej Wielkopolski
45.3
42.6
46.7
46.9
43.3
42.6
49.5
45.6
64.4
68.4
52.2
70.0
68.3
44.2
70.9
60.5
71.2
73.8
64.5
46.3
65.0
84.3
48.6
74.3
68.3
65.1
70.8
54.9
69.2
81.2
75.9
72.1
68.0
62.5
49.6
57.7
60.5
44.5
74.5
73.4
60.2
66.2
66.0
Tabela 5 cd.
42
CHARAKTERYSTYKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Lp.
Powiat/Gmina
22.
RAWICKI
Bojanowo
Jutrosin
Miejska Górka
Pakosław
Rawicz
23
SŁUPECKI
Lądek
Orchowo
Ostrowite
Powidz
Słupca
Strzałkowo
Zagórów
SZAMOTULSKI
Duszniki
Kaźmierz
Obrzycko
Ostroróg
Pniewy
Szamotuły
Wronki
ŚREDZKI
Dominowo
Krzykosy
Nowe Miasto
Środa
Zaniemyśl
ŚREMSKI
Brodnica
Dolsk
Książ Wlkp.
Śrem
TURECKI
Brudzew
Dobra
Kawęczyn
Malanów
Przykona
Tuliszków
Turek
Władysławów
WĄGROWIECKI
Domasławek
Gołańcz
24.
25.
26.
27.
28.
Ocena gleb w punktach IUNG
Przydatność
Wskaźnik syn- Wskaźnik Ogólny wskaźnik
Bonitacja
rolnicza
tetyczny jakości
waloryzacji przejakości
Grunty Użytki Grunty Użytki Grunty Użytki i przydatno- strzeni produkcyjorne zielone orne zielone orne zielone ści rolniczej nej Wielkopolski
68.7
51.0
31.6
52.8
29.3
51.9
30.5
48.0
56.8
38.0
54.3
75.2
56.4
38.7
57.2
37.4
27.9
47.2
27.6
45.9
27.8
42.0
62.1
44.6
57.3
32.5
58.8
29.0
58.1
30.7
53.8
74.9
57.3
32.5
58.8
29.0
58.1
30.7
53.8
74.9
25.1
36.1
56.4
39.4
26.5
42.2
23.7
40.8
46.0
49.7
52.1
38.8
49.9
48.3
51.7
31.2
54.8
49.5
60.1
63.4
54.2
50.2
53.9
52.3
50.1
54.6
31.6
52.7
62.1
49.5
50.5
58.5
49.4
41.2
53.0
33.2
34.8
34.5
40.4
34.0
33.8
29.0
30.5
28.3
50.8
60.0
52.3
34.5
32.4
40.2
28.5
36.1
35.8
40.4
27.8
35.9
37.4
34.5
34.2
41.3
32.1
39.7
31.8
36.5
38.8
31.9
40.1
39.6
32.2
36.9
43.3
38.4
33.8
32.0
31.7
31.4
29.4
31.2
31.6
33.1
30.2
35.5
30.9
33.1
32.3
37.7
46.2
50.7
52.2
38.6
48.6
49.9
51.7
31.7
55.5
53.4
62.4
61.3
54.2
52.3
52.6
52.5
51.0
57.1
34.7
51.3
61.2
50.7
52.0
59.6
52.3
41.3
54.7
33.7
35.6
34.9
41.5
35.0
34.1
29.0
30.1
29.1
51.8
62.7
51.8
33.4
32.0
41.3
26.3
31.9
35.7
42.9
23.6
34.1
37.0
29.7
30.6
39.5
30.7
40.7
30.4
35.0
37.8
30.7
39.2
38.6
28.7
38.9
41.5
42.3
37.7
34.0
29.1
28.9
27.6
30.1
28.0
30.2
26.4
33.7
27.5
32.3
27.8
37.7
46.1
50.2
52.2
38.7
49.3
49.1
51.7
31.4
55.2
51.5
61.3
62.3
54.2
51.3
53.3
52.4
50.6
55.8
33.2
52.0
61.7
50.1
51.2
59.0
50.8
41.2
53.8
33.4
35.2
34.7
41.0
34.3
34.0
29.0
30.3
28.7
51.3
61.3
52.1
33.9
32.2
40.7
27.4
34.0
35.7
41.6
25.7
35.0
37.2
32.1
32.5
40.4
31.4
40.2
31.1
35.8
38.3
31.3
39.7
39.1
30.5
37.9
42.4
40.3
35.7
33.0
30.4
30.2
28.5
30.6
29.8
31.6
28.3
34.6
29.2
32.7
30.0
37.7
44.3
45.1
51.2
37.9
47.8
48.0
50.8
29.5
53.2
50.1
59.3
59.6
52.9
49.1
52.0
49.4
49.1
54.3
32.8
50.9
59.8
47.5
49.3
57.1
49.5
40.4
50.1
32.7
34.0
33.1
38.9
33.6
33.5
28.9
31.0
28.8
49.0
58.1
50.4
62.0
63.6
68.3
54.3
65.0
66.4
68.9
47.6
71.2
67.9
77.3
78.5
71.1
66.3
70.3
67.1
67.3
72.7
50.5
68.9
78.6
65.6
67.2
75.8
67.2
57.9
68.0
50.8
51.9
51.6
57.7
51.8
51.8
46.6
49.0
46.2
65.1
74.9
66.2
Tabela 5 cd.
43
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Lp.
Powiat/Gmina
28.
Mieścisko
Skoki
Wapno
Wągrowiec
WOLSZTYŃSKI
Przemęt
Siedlec
Wolsztyn
WRZESIŃSKI
Kołaczkowo
Miłosław
Nekla
Pyzdry
Września
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
ZŁOTOWSKI
Jastrowie
Krajenka
Lipka
Okonek
Tarnówka
Zakrzewo
Złotów
GRODZKI KALISZ
GRODZKI KONIN
GRODZKI LESZNO
GRODZKI POZNAŃ
WIELKOPOLSKA
Ocena gleb w punktach IUNG
Przydatność
Wskaźnik syn- Wskaźnik Ogólny wskaźnik
Bonitacja
rolnicza
tetyczny jakości
waloryzacji przejakości
Grunty Użytki Grunty Użytki Grunty Użytki i przydatno- strzeni produkcyjorne zielone orne zielone orne zielone ści rolniczej nej Wielkopolski
47.4
32.2
47.4
30.5
47.4
31.4
45.5
61.3
41.0
29.4
40.0
28.4
40.5
28.9
38.8
54.2
60.6
36.7
64.1
41.0
62.3
38.9
59.6
76.7
43.4
30.4
44.9
28.5
44.1
29.4
41.8
57.3
34.9
38.3
35.5
38.9
35.2
38.6
36.1
54.2
35.4
37.5
36.0
38.2
35.7
37.8
36.4
54.7
34.1
39.3
36.4
38.9
35.2
39.1
35.9
54.0
35.1
38.2
34.1
39.6
34.6
38.9
36.0
54.0
63.1
46.7
33.4
47.7
31.7
47.2
32.5
45.5
49.2
37.7
48.5
66.0
48.4
37.2
49.9
38.2
34.5
51.5
30.8
50.9
32.6
48.8
66.4
50.4
42.1
31.9
43.1
29.6
42.6
30.8
41.0
57.7
32.3
24.7
33.4
23.3
32.9
24.0
29.9
47.6
60.5
37.6
59.2
77.9
60.4
38.5
60.7
36.7
42.9
41.9
44.2
43.2
48.7
44.2
36.9
41.1
47.6
40.5
39.8
47.8
45.9
36.6
34.0
37.3
36.8
36.9
37.4
35.1
38.4
34.9
30.9
30.3
30.9
35.6
50.2
47.5
53.9
51.1
56.5
50.8
43.8
48.1
47.2
41.6
42.1
45.9
46.7
1.5. Waloryzacja rolniczej przestrzeni
produkcyjnej
(według prof. dr Tadeusza Witka)
Oceniając wpływ warunków środowiska na produkcję rolną bierzemy najczęściej pod uwagę następujące elementy: glebę, klimat, rzeźbę terenu oraz
warunki wodne. Pomiędzy poszczególnymi czynnikami istnieją oczywiste powiązania tworzące różne
układy mniej lub bardziej korzystne dla wegetacji
uprawianych roślin.
Metoda waloryzacji została pomyślana jako
sposób oceny jakości większych obszarów. Ze
względów praktycznych za podstawową jednostkę
terytorialną można przyjąć powiat lub gminę.
Omawiana metoda polega na punktowej ocenie
poszczególnych elementów środowiska i sumowa-
40.5
38.3
45.1
35.5
35.5
43.1
43.3
42.9
31.3
30.8
43.9
30.6
35.2
46.5
44.7
49.1
47.2
52.6
47.0
40.3
44.6
47.4
41.1
40.9
46.8
46.3
38.7
36.2
41.2
36.1
36.2
41.1
39.2
40.6
33.1
30.9
37.1
30.8
35.4
45.1
42.8
48.0
45.3
50.7
45.0
40.1
43.8
46.5
38.6
40.3
44.8
45.0
61.8
59.6
65.7
61.4
67.5
62.3
56.3
59.9
65.7
56.2
60.2
62.4
63.4
niu punktów. Teoretyczna maksymalna suma
punktów wynosi 123, lecz praktycznie, w żadnym
powiecie ani gminie, nie przekroczyła 100.
Najwyższą ocenę waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej stwierdzono w powiecie gostyńskim, w gminach Pogorzela − 94,9, Krobia −
93,0, Piaski − 88,8, Borek − 85,2 punktu. Natomiast
najniższą ocenę wyliczono w powiecie ostrzeszowskim w gminach Czajków i Kraszewice − 42,6
punktu, Kobyla Góra − 43,3, w powiecie tureckim
w gminach Władysławów − 46,2, Tuliszków − 46,6
i w powiecie konińskim w gminach Stare Miasto −
44,9 i Krzymów − 44,8 punktu.
Szczegółowe wyliczenie punktów waloryzacji
rolniczej przestrzeni produkcyjnej przedstawiono
w tabeli 5 oraz na mapach 8 i 9.
44
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Okonek
Lipka
Jastrowie
Zkrzewo
Procentowy udział gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych:
Złotów
Tarnówka
0 - 20
Łobżenica
Krajenka
21 - 40
Wysoka
Szydłowo
41 - 60
Wyrzysk
MiasteKaczory czko Białośliwie
Kraj.
Piła
61 - 80
Trzcianka
Ujście
Szamocin
81 - 100
Chodzież
Krzyż
Wlkp.
Margonin
Gołańcz
Czarnków
Wieleń
Wapno
Budzyń
Lubasz
Drawsko
Damasławek
Ryczywół
Wągrowiec
Połajewo
Wronki
Rogoźno
Mieścisko
Obrzycko
Sieraków
Chrzypsko
Wlk.
Międzychód
Skoki
Oborniki
Ostroróg
Szamotuły
Kwilcz
Pniewy
Kaźmierz
Duszniki
Lwówek
Rokietnica
Suchy
Las
Kiszkowo
Czerwonak
Tarnowo
Podg.
Pobiedziska
Gniezno
Czerniejewo
Dopiewo
Buk
Grodzisk
Wlkp.
Kostrzyn
Luboń
Komorniki
Puszczykowo
Stęszew
Opalenica
Zbąszyń
Granowo
Kleszczewo
Września
Wolsztyn
Sompolno Babiak
Rzgów
Zagórów
Nowe
miasto
Koło
Żerków
Rychwał
Gizałki
Kościelec
Władysławów
Brudzew
Stare
Miasto
Osieczna
Krzemieniewo
Święciechowa Leszno
Bojanowo
Przykona
Mycielin Malanów
Blizanów Stawiszyn
Pleszew
Ceków
Piaski
Dobrzyca
Poniec
Krobia
Pępowo
Koźmin
Kobylin
Miejska
Górka
Pakosław
Dobra
Kawęczyn
Lisków
Koźminek
Krotoszyn
Zduny
Jutrosin
Rawicz
Żelazków
Gołuchów
Rozdrażew
Dąbie
Turek
Chocz
Kotlin
Borek
Wlkp.
Gostyń
Pogorzela
Rydzyna
Czermin
Jarocin
Chodów
Grzegorzew
Olszówka
Tuliszków
Grodziec
Jaraczewo
Kalisz Opatówek
Nowe
RaszSkalSzczytków
mierzyce
niki
Godziesze
Ostrów Wlkp.
Wlkp.
Sulmierzyce
Sieroszewice
Odolanów
Przygodzice
Mikstat
Grabów
Sośnie
Przedecz
Kłodawa
Osiek
Mały
Konin
Krzymów
Pyzdry
Dolsk
Krzywiń
Włoszakowice
Lipno
Golina
Lądek
Krzykosy
Śmigiel
Przemęt
Ślesin
Kramsk
Zaniemyśl
Książ
Wlkp.
Wierzbinek
Kazimierz
Biskupi
Kołaczkowo
Miłosław
Śrem
Kościan
Strzałkowo
Słupca
Środa Wlkp.
Czempiń Brodnica
KamieWieli- niec
chowo
Skulsk
OstroKleczew
wite
Dominowo
Kórnik
Mosina
Wilczyn
Witko- Powidz
wo
Nekla
Rakoniewice
Wijewo
Orchowo
Niechanowo
Poznań
Kuślin
Siedlec
Trzemeszno
Łubowo
Swarzędz
Miedzichowo
Nowy
Tomyśl
Mieleszyn
Kłecko
Murowana
Goślina
Brzeziny
Kraszewice
Czajków
Ostrzeszów
Doruchów
Kobyla Góra
Kępno
Perzów Bralin
Baranów
Łęka
Opatowska
Trzcinica
Rychtal
Mapa 11. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo w gminach województwa wielkopolskiego
2. AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE
NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
ZŁOTÓW
Bonitacja negatywna
odczynu gleb wyrażona
w procentach:
0 - 20
21 - 40
PIŁA
41 - 60
CHODZIEŻ
61 - 80
CZARNKÓW - TRZCIANKA
81 - 100
WĄGROWIEC
OBORNIKI
MIĘDZYCHÓD
SZAMOTUŁY
GNIEZNO
POZNAŃ
NOWY TOMYŚL
SŁUPCA
KONIN
ŚRODA
GRODZISK
WLKP.
WLKP.
WOLSZTYN
KOŁO
WRZEŚNIA
KOŚCIAN
ŚREM
TUREK
JAROCIN
LESZNO
PLESZEW
GOSTYŃ
KALISZ
KROTOSZYN
RAWICZ
OSTRÓW WLKP.
OSTRZESZÓW
KĘPNO
Mapa 12. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo w powiatach województwa wielkopolskiego
46
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
ZŁOTÓW
Bonitacja negatywna
potrzeb wapnowania
wyrażona w procentach:
0 - 20
PIŁA
21 - 40
41 - 60
CHODZIEŻ
61 - 80
CZARNKÓW - TRZCIANKA
WĄGROWIEC
81 - 100
OBORNIKI
MIĘDZYCHÓD
SZAMOTUŁY
GNIEZNO
POZNAŃ
NOWY TOMYŚL
SŁUPCA
KONIN
ŚRODA
GRODZISK
WLKP.
WLKP.
WOLSZTYN
KOŁO
WRZEŚNIA
KOŚCIAN
ŚREM
TUREK
JAROCIN
LESZNO
PLESZEW
GOSTYŃ
KALISZ
KROTOSZYN
RAWICZ
OSTRÓW WLKP.
OSTRZESZÓW
KĘPNO
Mapa 13. Potrzeby wapnowania gleb w powiatach województwa wielkopolskiego
47
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Okonek
Lipka
Jastrowie
Zkrzewo
Złotów
Tarnówka
Szydłowo
Procentowy udział gleb wymagających wapnowania:
Łobżenica
Krajenka
0 - 20
21 - 40
Wysoka
Wyrzysk
Miasteczko Białośliwie
Kraj.
Piła
Kaczory
41 - 60
powyżej 61
Trzcianka
Ujście
Szamocin
Chodzież
Krzyż
Wlkp.
Margonin
Gołańcz
Czarnków
Wieleń
Wapno
Budzyń
Lubasz
Drawsko
Damasławek
Ryczywół
Wągrowiec
Połajewo
Wronki
Rogoźno
Mieścisko
Obrzycko
Sieraków
Chrzypsko
Wlk.
Międzychód
Skoki
Oborniki
Ostroróg
Szamotuły
Kwilcz
Pniewy
Kaźmierz
Duszniki
Lwówek
Kiszkowo
Gniezno
Suchy
Las
Czerwonak
Tarnowo
Podg.
Miedzichowo
Grodzisk
Wlkp.
Kostrzyn
Luboń
Komorniki
Puszczykowo
Stęszew
Opalenica
Zbąszyń
Wilczyn
Powidz
Skulsk
Wierzbinek
Granowo
Września
Kleszczewo
Wolsztyn
Śmigiel
Przemęt
Zagórów
Nowe
miasto
Żerków
Koło
Krzymów
Kościelec
Władysławów
Brudzew
Stare
Miasto
Rychwał
Gizałki
Jaraczewo
Włoszakowice
Osieczna
Krzemieniewo
Święciechowa Leszno
Borek
Wlkp.
Gostyń
Krobia
Pępowo
Kobylin
Miejska
Górka
Pakosław
Kawęczyn
Lisków
Koźminek
Krotoszyn
Zduny
Jutrosin
Rawicz
Dobra
Żelazków
Gołuchów
Rozdrażew
Turek
Mycielin Malanów
Ceków
Dobrzyca
Koźmin
Kalisz Opatówek
Nowe
SzczytSkalniki
mierzyce
Godziesze
Ostrów Wlkp.
Wlkp.
Raszków
Sulmierzyce
Odolanów
Sieroszewice
Brzeziny
Przygodzice
Mikstat
Grabów
Sośnie
Chodów
Grzegorzew
Olszówka
Przykona
Blizanów Stawiszyn
Pleszew
Piaski
Poniec
Bojanowo
Jarocin
Chocz
Kotlin
Pogorzela
Rydzyna
Czermin
Kraszewice Czaj-
Ostrzeszów
ków
Doruchów
Kobyla Góra
Kępno
PerzówBralin
Baranów
Łęka
Opatowska
Trzcinica
Rychtal
Mapa 14. Potrzeby wapnowania gleb w gminach województwa wielkopolskiego
Przedecz
Kłodawa
Tuliszków
Grodziec
Dolsk
Krzywiń
Lipno
Rzgów
Pyzdry
Krzykosy
Babiak
Osiek
Mały
Konin
Lądek
Zaniemyśl
Książ
Wlkp.
Sompolno
Kramsk
Golina
Kołaczkowo
Miłosław
Śrem
Ślesin
Kazimierz
Biskupi
Słupca
Środa Wlkp.
Czempiń Brodnica
Kościan
Strzałkowo
Dominowo
Kórnik
Mosina
KamieWieli- niec
chowo
Ostro- Kleczew
wite
Nekla
Rakoniewice
Wijewo
Orchowo
NiechaWitkonowo
wo
Czerniejewo
Swarzędz
Dopiewo
Buk
Siedlec
Trzemeszno
Łubowo
Pobiedziska
Poznań
Kuślin
Nowy
Tomyśl
Rokietnica
Mieleszyn
Kłecko
Murowana
Goślina
Dąbie
48
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Bonitacja negatywna
zasobności gleb
w magnez wyrażona
w procentach:
ZŁOTÓW
0 - 20
21 - 40
PIŁA
41 - 60
61 - 80
CHODZIEŻ
81 - 100
CZARNKÓW - TRZCIANKA
WĄGROWIEC
OBORNIKI
MIĘDZYCHÓD
SZAMOTUŁY
GNIEZNO
POZNAŃ
NOWY TOMYŚL
SŁUPCA
KONIN
ŚRODA
GRODZISK
WLKP.
WLKP.
WOLSZTYN
KOŁO
WRZEŚNIA
KOŚCIAN
ŚREM
TUREK
JAROCIN
LESZNO
PLESZEW
GOSTYŃ
KALISZ
KROTOSZYN
RAWICZ
OSTRÓW WLKP.
OSTRZESZÓW
KĘPNO
Mapa 15. Zasobność gleb w przyswajalny magnez w powiatach województwa wielkopolskiego
49
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Okonek
Lipka
Jastrowie
Zakrzewo
Złotów
Tarnówka
Łobżenica
Krajenka
Szydłowo
Procentowy udział gleb o bardzo niskiej
i niskiej zawartości magnezu:
Wysoka
Wyrzysk
Piła
MiasteKaczory czko Białośliwie
Kraj.
0 - 20
21 - 40
Trzcianka
Ujście
Szamocin
41 - 60
powyżej 61
Chodzież
Krzyż
Wlkp.
Margonin
Gołańcz
Czarnków
Wieleń
Wapno
Budzyń
Lubasz
Drawsko
Damasławek
Ryczywół
Wągrowiec
Połajewo
Wronki
Rogoźno
Mieścisko
Obrzycko
Sieraków
Chrzypsko
Wlk.
Międzychód
Szamotuły
Pniewy
Kaźmierz
Duszniki
Lwówek
Rokietnica
Suchy
Las
Kiszkowo
Czerwonak
Tarnowo
Podg.
Pobiedziska
Buk
Grodzisk
Wlkp.
Kostrzyn
Luboń
Komorniki
Puszczykowo
Stęszew
Zbąszyń
Granowo
Kleszczewo
Nekla
Kórnik
Wolsztyn
Przemęt
Konin
Lądek
Pyzdry
Rzgów
Zagórów
Żerków
Stare
Miasto
Rychwał
Gizałki
Dolsk
Jaraczewo
Włoszakowice
Osieczna
Krzemieniewo
Święciechowa Leszno
Borek
Wlkp.
Gostyń
Krzymów
Kościelec
Władysławów Brudzew
Pleszew
Krobia
Pępowo
Miejska
Górka
Krotoszyn
Zduny
Jutrosin
Rawicz
Pakosław
ka
Dąbie
Przykona
Kawęczyn
Dobra
Lisków
Żelazków
Gołuchów
Rozdrażew
Kobylin
Chodów
Grzegorzew Olszów-
Malanów
Ceków
Dobrzyca
Kłodawa
Turek
Blizanów Stawiszyn
Koźmin
Przedecz
Osiek
Mały
Tuliszków
Mycielin
Piaski
Poniec
Bojanowo
Chocz
Kotlin
Pogorzela
Rydzyna
Czermin
Jarocin
Babiak
Koło
Grodziec
Krzywiń
Lipno
Golina
Kołaczkowo
Nowe
Miasto
Książ
Wlkp.
Sompolno
Kramsk
Krzykosy
Śmigiel
Wierzbinek
Ślesin
Kazimierz
Biskupi
Słupca
Zaniemyśl
Śrem
Kościan
Strzałkowo
Miłosław
Czempiń Brodnica
KamieWieli- niec
chowo
Września
Środa Wlkp.
Mosina
Wilczyn Skulsk
Powidz
OstroKleczew
wite
Dominowo
Rakoniewice
Wijewo
Orchowo
NiechaWitkonowo
wo
Czerniejewo
Swarzędz
Dopiewo
Opalenica
Siedlec
Trzemeszno
Gniezno
Łubowo
Poznań
Kuślin
Nowy
Tomyśl
Mieleszyn
Kłecko
Murowana
Goślina
Kwilcz
Miedzichowo
Skoki
Oborniki
Ostroróg
Koźminek
Opatówek
Nowe Kalisz
SzczytSkalniki
mierzyce
Godziesze
Ostrów Wlkp.
Wlkp.
Raszków
Sulmierzyce
Odolanów
Sieroszewice
Brzeziny
Przygodzice
Mikstat
Grabów
Sośnie
Kraszewice
Czajków
Ostrzeszów
Doruchów
Kobyla Góra
Kępno
PerzówBralin
Baranów
Łęka
Opatowska
Trzcinica
Rychtal
Mapa 16. Zasobność gleb w przyswajalny magnez w gminach województwa wielkopolskiego
50
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Bonitacja negatywna
zasobności gleb
w fosfor wyrażona
w procentach:
ZŁOTÓW
0 - 20
21 - 40
PIŁA
41 - 60
CHODZIEŻ
61 - 80
CZARNKÓW - TRZCIANKA
81 - 100
WĄGROWIEC
OBORNIKI
MIĘDZYCHÓD
SZAMOTUŁY
GNIEZNO
POZNAŃ
NOWY TOMYŚL
SŁUPCA
KONIN
ŚRODA
GRODZISK
WLKP.
WLKP.
WOLSZTYN
KOŁO
WRZEŚNIA
KOŚCIAN
ŚREM
TUREK
JAROCIN
LESZNO
PLESZEW
GOSTYŃ
KALISZ
KROTOSZYN
RAWICZ
OSTRÓW WLKP.
OSTRZESZÓW
KĘPNO
Mapa 17. Zasobność gleb w przyswajalny fosfor w powiatach województwa wielkopolskiego
51
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Okonek
Lipka
Jastrowie
Zakrzewo
Złotów
Tarnówka
Łobżenica
Krajenka
Szydłowo
Procentowy udział gleb o bardzo niskiej
i niskiej zawartości fosforu:
Wysoka
Wyrzysk
Piła
MiasteKaczory czko Białośliwie
Kraj.
0 - 20
21 - 40
Trzcianka
Ujście
Szamocin
Chodzież
Krzyż
Wlkp.
41 - 60
powyżej 61
Margonin
Gołańcz
Czarnków
Wieleń
Wapno
Budzyń
Lubasz
Drawsko
Damasławek
Ryczywół
Wągrowiec
Połajewo
Wronki
Rogoźno
Mieścisko
Obrzycko
Sieraków
Chrzypsko
Wlk.
Międzychód
Skoki
Oborniki
Ostroróg
Szamotuły
Kwilcz
Pniewy
Kaźmierz
Duszniki
Lwówek
Suchy
Las
Kiszkowo
Czerwonak
Pobiedziska
Gniezno
Swarzędz
Grodzisk
Wlkp.
Kostrzyn
Luboń
Komorniki
Puszczykowo
Stęszew
Opalenica
Zbąszyń
Granowo
Kleszczewo
Niechanowo
Witkowo
Nekla
Wierzbinek
Wolsztyn
Kramsk
Golina
Pyzdry
Krzykosy
Śrem
Rzgów
Zagórów
Nowe
Miasto
Książ
Wlkp.
Konin
Lądek
Zaniemyśl
Żerków
Krzymów
Kościelec
Włoszakowice
Osieczna
Krzemieniewo
Święciechowa Leszno
Borek
Wlkp.
Gostyń
Turek
Ceków
Dobrzyca
Krobia
Pępowo
Kobylin
Zduny
Jutrosin
Pakosław
Żelazków
Gołuchów
Rozdrażew
Miejska
Górka
Rawicz
Koźmin
Dąbie
Przykona
Blizanów Stawiszyn
Pleszew
Chodów
Mycielin Malanów
Piaski
Poniec
Bojanowo
Jarocin
Kłodawa
Tuliszków
Chocz
Kotlin
Pogorzela
Rydzyna
Czermin
Przedecz
Grzegorzew Olszówka
Władysławów Brudzew
Grodziec
Jaraczewo
Osiek
Mały
Koło
Stare
Miasto
Rychwał
Gizałki
Dolsk
Krzywiń
Lipno
Sompolno Babiak
Kazimierz
Biskupi
Kołaczkowo
Miłosław
Śmigiel
Przemęt
Strzałkowo
Słupca
Środa Wlkp.
Czempiń Brodnica
Kościan
Września
Ślesin
Kórnik
Mosina
KamieWieli- niec
chowo
Wilczyn Skulsk
Powidz
OstroKleczew
wite
Dominowo
Rakoniewice
Wijewo
Orchowo
Czerniejewo
Dopiewo
Buk
Siedlec
Trzemeszno
Łubowo
Poznań
Kuślin
Nowy
Tomyśl
Rokietnica
Tarnowo
Podgórne
Miedzichowo
Mieleszyn
Kłecko
Murowana
Goślina
Kawęczyn
Dobra
Lisków
Koźminek
Krotoszyn
Kalisz Opatówek
Nowe
SzczytSkalniki
mierzyce
Raszków
Godziesze
Ostrów Wlkp.
Wlkp.
Sulmierzyce
Sieroszewice
Brzeziny
Odolanów
Przygodzice
Mikstat
Grabów
Sośnie
Kraszewice
Czajków
Ostrzeszów
Doruchów
Kobyla Góra
Kępno
Bralin
Perzów
Baranów
Łęka
Opatowska
Trzcinica
Rychtal
Mapa 18. Zasobność gleb w przyswajalny fosfor w gminach województwa wielkopolskiego
52
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Bonitacja negatywna
zasobności gleb
w potas wyrażona
w procentach:
ZŁOTÓW
0 - 20
21 - 40
PIŁA
41 - 60
61 - 80
CHODZIEŻ
81 - 100
CZARNKÓW - TRZCIANKA
WĄGROWIEC
OBORNIKI
MIĘDZYCHÓD
SZAMOTUŁY
GNIEZNO
POZNAŃ
NOWY TOMYŚL
SŁUPCA
KONIN
ŚRODA
GRODZISK
WLKP.
WLKP.
WOLSZTYN
KOŁO
WRZEŚNIA
KOŚCIAN
ŚREM
TUREK
JAROCIN
LESZNO
PLESZEW
GOSTYŃ
KALISZ
KROTOSZYN
RAWICZ
OSTRÓW WLKP.
OSTRZESZÓW
KĘPNO
Mapa 19. Zasobność gleb w przyswajalny potas w powiatach województwa wielkopolskiego
53
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Okonek
Lipka
Jastrowie
Zakrzewo
Złotów
Tarnówka
Łobżenica
Krajenka
Szydłowo
Procentowy udział gleb o bardzo niskiej
i niskiej zawartości potasu:
Wysoka
Wyrzysk
MiasteKaczory czko Białośliwie
Kraj.
Piła
0 - 20
21 - 40
Trzcianka
Ujście
Szamocin
Chodzież
Krzyż
Wlkp.
41 - 60
Margonin
Gołańcz
Czarnków
Wapno
Wieleń
61 - 80
Budzyń
Lubasz
Drawsko
Damasławek
Ryczywół
81 - 100
Wągrowiec
Połajewo
Wronki
Rogoźno
Mieścisko
Obrzycko
Sieraków
Chrzypsko
Wlk.
Międzychód
Skoki
Oborniki
Ostroróg
Szamotuły
Kwilcz
Pniewy
Kaźmierz
Duszniki
Lwówek
Suchy
Las
Kłecko
Kiszkowo
Pobiedziska
Zbąszyń
Grodzisk
Wlkp.
Czerniejewo
Kostrzyn
Luboń
Komorniki
Puszczykowo
Grano- Stęszew
wo
Mosina
Kleszczewo
Nekla
Niechanowo
Witkowo
Kórnik
Wolsztyn
Wierzbinek
Rzgów
Zagórów
Żerków
Włoszakowice
Osieczna
Krzemieniewo
Święciechowa Leszno
Borek
Wlkp.
Gostyń
Krobia
Pępowo
Kobylin
Pakosław
Dobra
Kawęczyn
Lisków
Żelazków
Koźminek
Krotoszyn
Zduny
Jutrosin
Rawicz
Turek
Mycielin Malanów
Gołuchów
Rozdrażew
Miejska
Górka
Dąbie
Tuliszków
Ceków
Dobrzyca
Koźmin
Grzegorzew Olszówka
Przykona
Blizanów Stawiszyn
Pleszew
Piaski
Poniec
Bojanowo
Jarocin
Chodów
Koło
Chocz
Kotlin
Pogorzela
Rydzyna
Czermin
Przedecz
Kłodawa
Kościelec
Władysławów Brudzew
Grodziec
Jaraczewo
Osiek
Mały
Krzymów
Stare
Miasto
Rychwał
Gizałki
Dolsk
Krzywiń
Lipno
Konin
Lądek
Pyzdry
Nowe
Miasto
Sompolno Babiak
Kramsk
Golina
Kołaczkowo
Krzykosy
Książ
Wlkp.
Ślesin
Kazimierz
Biskupi
Słupca
Zaniemyśl
Śmigiel
Przemęt
Strzałkowo
Miłosław
Śrem
Kościan
Września
Środa Wlkp.
Czempiń Brodnica
KamieWieli- niec
chowo
Wilczyn Skulsk
Powidz
OstroKleczew
wite
Dominowo
Rakoniewice
Wijewo
Orchowo
Łubowo
Swarzędz
Dopiewo
Buk
Opalenica
Siedlec
Gniezno
Trzemeszno
Czerwonak
Poznań
Kuślin
Nowy
Tomyśl
Rokietnica
Tarnowo
Podg.
Miedzichowo
Mieleszyn
Murowana
Goślina
Sulmierzyce
Opatówek
Nowe Kalisz
RaszSzczytSkalków
niki
mierzyce
Godziesze
Ostrów Wlkp.
Wlkp.
Sieroszewice
Brzeziny
Odolanów
Przygodzice
Mikstat
Grabów
Sośnie
Ostrzeszów
Kraszewice Czajków
Doruchów
Kobyla Góra
Kępno
Perzów Bralin
Baranów
Łęka
Opatowska
Trzcinica
Rychtal
Mapa 20. Zasobność gleb w przyswajalny potas w gminach województwa wielkopolskiego
54
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Działalność Stacji Chemiczno-Rolniczej
w Poznaniu
Działalność Stacji Chemiczno-Rolniczej w Poznaniu wiąże się nierozerwalnie z historią rozwoju
myśli naukowej i postępu technicznego w rolnictwie oraz losami rolnictwa nie tylko Wielkopolski,
ale całego kraju.
W latach 1860–1865 dokładnymi metodami pożywkowymi [Sachs, Knop i Noble] potwierdzono
ponad wszelką wątpliwość teorię Justusa Lebiga
[1840] o mineralnym odżywianiu roślin. Przed
rolnictwem otworzyły się nowe wspaniałe perspektywy intensyfikacji produkcji, a równocześnie
zaistniała konieczność powołania do życia nowych
instytucji usługowych rolnictwa, mających na celu
spopularyzowanie nauki wśród rolników – praktyków poprzez doświadczenia poglądowe oraz badania laboratoryjne.
Historię, działającej od 140 lat na terenie Wielkopolski, Stacji Chemiczno-Rolniczej można streścić w krótkim kalendarium:
1861.10.01 − jako pierwsza w Polsce zostaje powołana do życia Stacja Rolniczo-Doświadczalna we wsi Koszanowo koło Śmigla. Stacja prowadziła doświadczalnictwo polowe
i porady nawozowe;
1877 − przeniesiono Stację do Poznania na ulicę
Młyńską. W tym samym roku nastąpiło połączenie z powstałym w 1873 roku laboratorium w Bydgoszczy. Stacja rozpoczyna
badania chemiczno-kontrolne nawozów, gleb,
pasz i nasion dla rolnictwa Wielkopolski
i Pomorza;
1895 − zakupiono dla Stacji 2 ha ziemi przy ulicy
Dąbrowskiego 17, gdzie wybudowano pierwsze laboratorium oraz halę wegetacyjną do
doświadczeń wazonowych, a także założono
poletka doświadczalne;
1900 − Wielkopolska Izba Rolnicza dla potrzeb
Stacji zakupiła 58,5 hektarowy majątek
w Piątkowie koło Środy Wielkopolskiej,
gdzie rozbudowano doświadczalnictwo odmianowe i nawozowe;
1919 − administrację przejęła Wielkopolska Izba
Rolnicza inwestując poważne nakłady na wyposażenie i skompletowanie kadry fachowej.
Placówkę, do 1939 roku, prowadził dr inż.
Kazimierz Celichowski, który postawił Stację
na wysokim poziomie naukowym;
1926 − powstają nowe działy: ochrony roślin, oceny nasion, mleczarski;
1928 − dział mleczarski przeniesiono do Szkoły
Mleczarskiej w Wrześni;
1934 − reorganizacja Wielkopolskiej Izby Rolniczej ma wpływ również i na Stację Doświadczalno-Rolniczą, z działu ochrony roślin
powstaje Stacja Ochrony Roślin, a dział doświadczalnictwa ulega likwidacji. Stacja
przyjmuje nową nazwę Stacji ChemicznoRolniczej;
1939 − działalność Stacji podporządkowano celom
gospodarki wojennej okupanta;
1945 − w ciągu trzech miesięcy staraniem Wielkopolskiej Izby Rolniczej i dzięki dużym nakładom państwa reaktywowano działalność.
Kadrę techniczną uzupełniono przez organizowane kursy;
1948.10.01 − Stacja wchodzi w skład Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego i obejmuje zasięgiem sześć północnozachodnich województw;
1954.04.16 − uchwałą Prezydium Rządu powołano
do życia kolejne stacje − po jednej w każdym
z 17 województw;
1956.07.01 − Stacja przechodzi pod administrację
Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej,
Wydział Rolnictwa i Leśnictwa w Poznaniu
przyjmując nazwę Wojewódzka Stacja Chemiczno-Rolnicza;
1976 − Stacja podlega Instytutowi Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach i jako
Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza pracuje
na terenie czterech województw: kaliskiego,
konińskiego, leszczyńskiego i poznańskiego;
1979.01.01 − Stacja otrzymuje nowy gmach laboratorium przy ul. Sieradzkiej 29;
1992.01.01 − jako zakład budżetowy Stacja podlega bezpośrednio Ministerstwu Rolnictwa;
2000.01.01 − powstaje macierzysty zakład w Wesołej koło Warszawy, a pozostałe stacje
w kraju są jego oddziałami. Tak więc nowa
nazwa Stacji brzmi: Stacja ChemicznoRolnicza Oddział w Poznaniu.
2.1. Zakres i metoda badań zasobności
gleb
2.1.1. Zakres badań
Działająca na ziemiach Wielkopolski Stacja
Chemiczno-Rolnicza w Poznaniu jako pierwsza
w Polsce i druga w Europie (pierwsza Stacja została założona w Mocken koło Lipska) prowadzi
w szerokim zakresie badania gleb dla potrzeb rolnictwa. Badaniami odczynu i zawartości przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu objęto gleby na
terenie całego rejonu działania prowadząc je w rotacjach pięcioletnich, z wyjątkiem gospodarstw
wielkoobszarowych, w których badania przepro-
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
wadza się co trzy lata. Wyniki badań opracowane
dla każdej miejscowości, gminy, powiatu i województwa stanowią ważną informację o zakwaszeniu i potrzebach wapnowania gleb, zasobności
w przyswajalne dla roślin składniki mineralne, jak
również o konieczności nawożenia mineralnego
niedoborowymi składnikami. Prowadzone dla gospodarstw indywidualnych badania i opracowane na
ich podstawie zalecenia nawozowe stanowią podstawę do wdrażania zasad racjonalnego nawożenia.
Aktualne badania są kontynuowane w ramach
zleceń – zapotrzebowań zgłaszanych przez użytkowników gleb lub zbiorowo w odniesieniu do
rejonów lub wsi przez Urzędy Gmin.
Zawartość przyswajalnych mikroelementów
(boru, miedzi, manganu, molibdenu, cynku) i żelaza badana jest najczęściej w wypadku zgłaszanych
nieprawidłowości wzrostu i rozwoju roślin w celu
sprawdzenia poziomu zawartości pierwiastków
w glebie i podjęcia ewentualnych działań korygujących.
Stacje Chemiczno-Rolnicze w całym kraju, badania zawartości metali ciężkich w szerokim zakresie rozpoczęły od 1991 roku. Początkowo
prowadzono badania kontrolne na obszarach wybranych losowo, gdzie spodziewano się emisji
z zakładów przemysłowych lub dróg o dużym
natężeniu ruchu.
Na zlecenie Ministra Rolnictwa od roku 1992
rozpoczęto systemowe badania określające stopień
zanieczyszczenia środowiska rolniczego pierwiastkami śladowymi i siarką siarczanową.
W ramach Regionalnego Monitoringu Środowiska województwa poznańskiego, w porozumieniu
z Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Poznaniu będącym koordynatorem zadań
monitoringowych, od roku 1994 Stacja prowadzi
badania gleb województwa w wytypowanych
punktach. W okresie kolejnych lat otrzymujemy
wyniki porównawcze punktów założonych pierwotnie, co pozwala na śledzenie ewentualnych
zagrożeń w skażeniu środowiska metalami ciężkimi i siarką siarczanową.
Należy również podkreślić zainteresowanie
niektórych gmin, zlecających badania gleb na zawartość metali ciężkich w pobliżu emitorów lub
w trosce o zdrową żywność produkowaną na plantacjach i w ogródkach działkowych.
W wyniku ostatniej reformy administracyjnej
kraju do województwa Wielkopolskiego włączone
zostały gminy byłego województwa pilskiego −
rejonu działania Stacji Chemiczno-Rolniczej
w Szczecinie, gminy Międzychód, Miedzichowo,
Zbąszyń, Siedlec i Wolsztyn z rejonu Stacji
55
w Gorzowie oraz gmina Trzemeszno z rejonu Stacji w Bydgoszczy. Wyżej wymienione Stacje przekazały swoje wyniki badań za omawiany okres
(1994–1999) do niniejszego opracowania.
2.1.2. Metodyka badań
Wszystkie pobrane próby gleb są analizowane
w laboratorium Stacji Chemiczno-Rolniczej
w Poznaniu według obowiązującej metodyki, ustalonej przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach.
Odczyn gleb (pH) oznacza się w 1n KCl potencjometrycznie, zawartość przyswajalnych form
fosforu i potasu według Egnera-Riehma, zawartość
magnezu według Schachtschabela.
Przyswajalne mikroelementy: bor oznacza się
w wyciągu 1n HCl kolorymetrycznie, natomiast
miedź, mangan, cynk i żelazo techniką AAS
(Atomic Absorption Spectrophotometry).
Całkowitą zawartość metali: kadmu, miedzi,
niklu, ołowiu, cynku i manganu oznacza się techniką AAS, stosując wcześniej proces mineralizacji
w wodzie królewskiej.
Próbki pobiera się z warstwy gleby 0–20 cm.
Na jedną uśrednioną próbkę składa się 15–20 pojedynczych, pobranych w punktach równomiernie
rozmieszczonych na powierzchni badanego pola.
Próbka winna reprezentować powierzchnię wyrównaną pod względem warunków przyrodniczych, glebowych i agrotechnicznych.
Wyniki analiz wykonane w odpowiedniej ilości
mogą być interpolowane do całej powierzchni.
2.2. Odczyn (pH) gleb użytkowanych
rolniczo i skutki zakwaszenia gleb
Wartość odczynu (pH) gleby określa stężenie
jonów wodorowych w glebie. Głównymi źródłami
jonów wodorowych w glebie są procesy zachodzące między cząsteczkami gleby i korzeniami roślin
podczas pobierania przez nie mineralnych składników odżywczych, mineralizacja substancji organicznej gleby, tworzenie się kwasów organicznych
w próchnicy glebowej, bezpośredni opad kwaśnych deszczów.
Wielkość stężenia jonów wodorowych może
zależeć również od typu litologicznego skał, na
których powstała gleba.
Podczas uwalniania jonów wodorowych, na skutek przebiegających w glebie reakcji chemicznych
i biochemicznych, następuje lekkie zakwaszenie
gleby, a po obumarciu roślin kationy neutralizujące
powracają do gleby – obieg składników pokarmowych oraz jonów wodorowych między glebą i roślinnością jest zrównoważony.
56
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Zaburzenie neutralnego obiegu pierwiastków,
prowadzące do zakwaszenia gleby i wymywania
składników pokarmowych szybciej niż mogą być
one uzupełnione przez wietrzenie minerałów glebowych, powodowane jest wprowadzaniem dużej
ilości jonów wodorowych np. wraz z kwaśnymi
deszczami. Antropogeniczne zakwaszenie gleb
pochodzi także z innych źródeł. Współczesne rolnictwo i leśnictwo stosują nawozy amonowe
(uwalniające jony wodorowe) prowadzące do zakwaszenia gleby. Na zakwaszenie gleb wpływa
również intensyfikacja rolnictwa – usuwanie masy
roślinnej z ziemi.
Kwaśne gleby mają niewielką możliwość przeciwdziałania gwałtownym zmianom odczynu, ponieważ ich zdolność buforująca jest zbyt mała do
zneutralizowania wzrostu stężenia jonów wodorowych.
W wyniku zakwaszenia gleby następuje obniżenie jej nasycenia wymiennymi kationami z postępującą utratą wapnia i magnezu wskutek
wymywania ich dobrze rozpuszczalnych związków
z górnych warstw gleby; wzrost stężenia jonów
potencjalnie toksycznych dla korzeni roślin (Al3+,
Mn2+), zahamowanie procesów rozkładu substancji
organicznej. W zależności od wartości pH –
otrzymane wyniki dzieli się na pięć przedziałów:
Zakres pH
poniżej 4,5
4,6 – 5,5
5,6 – 6,5
6,6 – 7,2
powyżej 7,2
Odczyn
bardzo kwaśny
kwaśny
lekko kwaśny
obojętny
zasadowy
Wyniki badań odczynu gleb, przeprowadzonych w latach 1994–1999, w odniesieniu do całego
terenu województwa wielkopolskiego są następujące:
• gleby bardzo kwaśne − 16 %,
• gleby kwaśne
− 30 %,
• gleby lekko kwaśne − 30 %,
• gleby obojętne
− 18 %,
• gleby zasadowe
− 6 %.
Skutkiem zakwaszenia gleb utrudnione jest pobieranie przez rośliny podstawowych składników
pokarmowych. Bardziej uaktywniają się toksyczne
związki glinu, manganu i żelaza oraz wzrasta pobieranie metali ciężkich: ołowiu i kadmu. Prowadzi to do zmniejszenia plonów roślin uprawianych
i pogorszenia jakości uzyskanych produktów nawet przy prawidłowym nawożeniu mineralnym
innymi składnikami.
6%
16%
18%
30%
30%
bardzo kwaśny
kwaśny
lekko kwaśny
obojętny
zasadowy
Rysunek 4. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo w województwie wielkopolskim
(procent powierzchni użytków rolnych)
Optymalne zakresy pH dla roślin rolniczych
W praktyce niemożliwe jest zapewnienie w warunkach polowych każdej roślinie optymalnego dla
niej pH. Przy uprawie na tym samym polu gatun-
ków roślin, różniących się wymogami co do odczynu, należy je lokalizować w różnym oddaleniu
czasowym od zabiegu wapnowania, uwzględniając
ich wrażliwość na kwaśny odczyn.
Tabela 6
Wrażliwość roślin na kwaśny odczyn gleby
Wrażliwość roślin
Gatunki roślin
Optymalne pH gleby
bardzo wrażliwe
burak cukrowy, kukurydza, lucerna, koniczyna, soja, groch
6,6–7,0
wrażliwe
pszenica, jęczmień, rzepak, bobik, łubin biały i wąskolistny,
pszenżyto
6,1–6,5
średnio wrażliwe
owies, ziemniaki, mieszanki zbożowe
5,6–6,0
mało wrażliwe
żyto, len, seradela, łubin żółty, trawy
5,1–5,5
57
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
2.3. Określenie potrzeb wapnowania
i wielkości zalecanych dawek
Wapnowanie ma wszechstronny i korzystny
wpływ na właściwości fizyczno-chemiczne i biologiczne gleb. Wpływa zatem na tworzenie żyzności gleby, czynnika umożliwiającego uzyskiwanie
wysokich plonów i efektywne wykorzystanie nawożenia NPK.
Podstawowymi wskaźnikami do określenia potrzeb wapnowania są wielkość pH i kategoria
agronomiczna wynikająca ze stopnia zwięzłości
gleby. Potrzeby wapnowania precyzują ilość stosowanych nawozów wapniowych i ich formę,
w zależności od składu granulometrycznego gleby.
W praktyce rolniczej wprowadzono pięć przedziałów określających potrzeby wapnowania. Zakresy
pH dla przedziałów potrzeb wapnowania obrazuje
załączona tabela.
Tabela 7
Przedziały potrzeb wapnowania
Kategoria agronomiczna
gleby
bardzo lekkie
lekkie
średnie
ciężkie
użytki zielone
konieczne
do 4,0
do 4,5
do 5,0
do 5,5
do 5,0
Zakresy pH dla przedziałów potrzeb wapnowania
potrzebne
wskazane
ograniczone
4,1–4,5
4,6–5,0
5,1–5,5
5,6–6,0
4,6–5,0
5,1–5,5
5,1–5,5
5,6–6,0
6,1–6,5
5,6–6,0
6,1–6,5
6,6–7,0
5,1–5,5
5,6–6,0
–
Aby wapnowanie spełniało pożądane efekty,
musi być zastosowane w dawkach gwarantujących
uzyskanie i utrzymanie optymalnego odczynu dla
uprawianych w zmianowaniu gatunków roślin.
Przeprowadzone badania wykazały następujący
procentowy udział powierzchni użytków rolnych
województwa wielkopolskiego w przedziałach
potrzeb wapnowania:
17 % − wapnowanie konieczne,
16 % − wapnowanie potrzebne,
17 % − wapnowanie wskazane,
16 % − wapnowanie ograniczone,
34 % − wapnowanie zbędne.
Najwyższe potrzeby wapnowania wykazują
powiaty: turecki 59 %, kaliski 58 %, ostrzeszowski
51 %, kolski 50 %, koniński 49 %, międzychodzki
45 %. Podane liczby wskazują na procentowy
zbędne
od 5,6
od 6,1
od 6,6
od 7,1
–
udział gleby o wapnowaniu koniecznym i potrzebnym w przedziałach potrzeb wapnowania.
W województwie wielkopolskim 33 % gleb
użytkowanych rolniczo wymaga wapnowania jako
podstawowego zabiegu agrochemicznego.
16%
17%
34%
17%
16%
konieczne
potrzebne
wskazane
ograniczone
zbędne
Rysunek 5. Potrzeby wapnowania gleb w województwie wielkopolskim (procent powierzchni
użytków rolnych)
Tabela 8
Optymalne dawki nawozów wapniowych (w tonach CaO na hektar)
Potrzeby wapnowania
konieczne
potrzebne
wskazane
ograniczone
zbędne
bardzo lekkie
3,0
2,0
1,0
–
–
Kategoria agronomiczna gleb gruntów ornych
lekkie
średnie
3,5
4,5
2,5
3,0
1,5
1,7
1,0
1,0
–
–
ciężkie
6,0
3,0
2,0
–
–
Uwaga: na glebach lekkich i średnich należy stosować dawki wapnia zależnie od wrażliwości rośliny na kwaśny odczyn. Rośliny wrażliwe winny otrzymać wyższą dawkę wapnowania z kategorii gleb średnich.
58
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
2.4. Zawartość azotu mineralnego
w glebie (według testu glebowego
prof. dr hab. Ewy Fotymy)
W wielu krajach o rozwiniętym rolnictwie prowadzi się regularne badania monitoringowe zawartości azotu mineralnego w glebach. Badania te
prowadzone są zarówno w aspekcie rolniczym jak
i ochrony środowiska naturalnego. Próby gleby
pobierane są w wytypowanych punktach w okresie
wiosny i jesieni, a następnie analizowane na zawartość amonowej i azotanowej formy azotu.
2.4.1. Czynniki wpływające na zawartość
azotu mineralnego w glebie
Najbardziej ruchliwą częścią rezerw azotu, decydującą o żywieniu roślin, są jony azotanowe
i wolne jony amonowe. Zawartość tej aktywnej
formy azotu ulega ciągłym sezonowym zmianom.
Wpływ na zawartość azotu mineralnego w glebie
mają następujące czynniki: warunki meteorologiczne, właściwości gleby, pobranie azotu przez
rośliny, rodzaj przedplonu oraz wielkość dawek
nawozów organicznych i azotanowych zastosowanych pod przedplon i uprawianą roślinę.
Zawartość azotu mineralnego w glebie zależy
od kompleksu przydatności rolniczej i kategorii
agronomicznej gleby. W glebach kompleksów
pszennych stwierdza się większą zawartość azotu
mineralnego, niż w glebach kompleksów żytnich
(tabela 9). To zróżnicowanie występuje przede
wszystkim w górnych warstwach profilu glebowego − do 60 cm. Kompleks przydatności rolniczej
gleby ma wpływ na procentowy udział azotu azotanowego i amonowego w całkowitej zawartości
azotu mineralnego. W glebach kompleksów pszennych udział N–NO3 wynosi około 75 % i jest dość
wyrównany w badanych warstwach profilu glebowego (tabela 10), zarówno wczesną wiosną jak
i jesienią po zbiorach roślin.
W glebach kompleksów żytnich słabych udział
azotu azotanowego stanowi około 60 % i zwiększa
się wraz z głębokością profilu glebowego. Świadczy to o większej ruchliwości azotu azotanowego
w porównaniu do amonowego, zwłaszcza w glebach lżejszych.
Udział formy amonowej w całkowitej zawartości azotu mineralnego jest zdecydowanie większy
w glebach kompleksów żytnich niż pszennych
(tabela 10).
W prowadzonym monitoringu przeciętna zawartość azotu mineralnego była najniższa w glebach kategorii agronomicznej bardzo lekkiej,
wzrastała proporcjonalnie poprzez kategorię lekką
i średnią do ciężkiej. Amonowa forma azotu w glebach kategorii średniej i ciężkiej stanowi tylko
około 30 % całkowitej ilości azotu mineralnego,
a w glebach bardzo lekkich udział tej formy azotu
jest znacznie większy i może przekraczać 50 %.
Tabela 9
Zawartość azotu mineralnego w kg/ha w glebie wczesną wiosną w zależności od kompleksu przydatności
rolniczej
Warstwa gleby w cm
0–30
30–60
60–90
0–90
pszenne
49
31
23
103
Kompleks przydatności rolniczej
żytni bardzo dobry i żytni dobry żytni słaby i żytni bardzo słaby
46
39
28
23
23
19
97
80
Tabela 10
Procentowy udział N – NO3 i N – NH4 w azocie mineralnym wczesną wiosną w zależności od kompleksu przydatności rolniczej
Kompleks przydatności
rolniczej gleb
pszenne
żytni dobry
żytni słaby
% N – NO3
warstwa gleby w cm
0−30
30−60
60−90
72
74
70
63
68
69
54
58
61
% N – NH4
warstwa gleby w cm
0−30
30−60
60−90
28
26
30
36
31
31
46
41
38
59
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 11
Przeciętna zawartość azotu mineralnego w kg/ha w warstwie gleby 0–60 cm, wczesną wiosną [Muller, 1990]
Kategoria agronomiczna
gleby
bardzo lekka
lekka
średnia
ciężka
zboża
26–55
31–60
41–80
56–95
2.4.2. Wykorzystanie glebowego testu azotu
mineralnego do określania potrzeb
nawozowych roślin
Istnieje kilka możliwości praktycznego wykorzystania wyników glebowego testu azotu mineralnego dla celów określania potrzeb nawozowych
roślin. Zawartości przeciętne wyznaczano doświadczalnie na podstawie wielu pomiarów dokonywanych w różnych glebach i po różnych przedplonach
przy przeciętnym poziomie nawożenia azotem
(tabela 11).
Pierwszą dawkę nawozów azotowych wynikającą np. z doradztwa nawozowego komputerowego
lub tabelarycznego, modyfikowano w zależności
od wyników testu azotu mineralnego. Jeżeli znaleziona zawartość azotu mineralnego w glebie była
mniejsza od „przeciętnej” wówczas przewidzianą
dawkę azotu w nawozach odpowiednio zmniejszano, a jeżeli zawartość azotu mineralnego była
większa, dawkę azotu zwiększano.
W Polsce dla praktycznego stosowania testu
azotu mineralnego wykorzystano koncepcję równoważnika nawozowego (1,2). Równoważnik nawozowy odpowiada ilości azotu zastosowanego
w nawozach mineralnych, która wywiera takie
samo działanie plonotwórcze jak 1 kg azotu mineralnego pochodzącego z gleby. Równoważniki
nawozowe wyznaczono (tabela 12) na podstawie
dużej liczby ścisłych doświadczeń polowych, określając zależność pomiędzy wielkością plonu zbóż,
zawartością azotu mineralnego w glebie wczesną
wiosną i dawką nawozów azotowych.
Wartość równoważnika zależy od gatunku zboża i rozkładu zawartości azotu mineralnego w warstwach gleby. Równoważniki nawozowe dla zbóż
ozimych miały wartości zbliżone do 1, co oznacza
że działanie nawozowe azotu glebowego było
w przybliżeniu takie samo jak azotu zastosowanego w nawozach. Dla zbóż jarych równoważniki te
miały mniejsze wartości. Przy równomiernym
rozkładzie zawartości azotu mineralnego w warstwach gleby, 1 kg azotu mineralnego wykazywał
takie działanie plonotwórcze jak 0,6 kg N zastoso-
Przedplon
okopowe
31–60
41–70
56–95
81–120
inne
36–65
46–75
56–95
76–115
wanego w nawozach. Wartość pierwszej dawki
azotu określa się ostatecznie przez odjęcie od
przewidzianej ilości azotu w nawozach zawartości
azotu mineralnego stwierdzonej w glebie wczesną
wiosną, skorygowanej przez uwzględnienie odpowiedniego równoważnika nawozowego.
Tabela 12
Równoważniki nawozowe azotu mineralnego
dla zbóż
Zboża
ozime
0,9
1,0
0,8
Zboża
jare
0,6
0,7
0,5
Rozkład zawartości azotu
mineralnego w glebie
równomierny
przewaga w warstwie 0–30 cm
przewaga w warstwie 30–60 cm
Glebowy test azotu mineralnego można wykorzystać do oceny potrzeb nawożenia w stosunku do
pierwszej dawki azotu. Wielkość pierwszej wiosennej dawki nawozów zależy od rezerw azotu
mineralnego znajdującego się w glebie.
Zmodyfikowaną metodą interpretacji wyników
zawartości azotu mineralnego w glebie jest ustalenie ilości azotu w kg/ha w warstwie do 60 cm lub
warstwie do 90 cm i zakwalifikowanie ich do właściwej klasy potrzeb nawożenia. Przedziały potrzeb nawożenia podano w tabelach 13 i 14.
Następnie na podstawie tabelarycznej wersji
doradztwa nawozowego należy wybrać odpowiednią dla uprawianej rośliny dawkę azotu w broszurze Zalecenia nawozowe dla gospodarstw
korzystających z wyników badań zasobności gleb
i określić jaką ilość azotu należy zastosować
w pierwszej dawce. W systemie doradztwa nawozowego o zawartości azotu wnioskowano dotąd
pośrednio na podstawie znajomości przedplonu,
nawożenia pod przedplon i przebiegu pogody
w okresie zimy. Czynniki te uwzględnia się przy
określaniu przewidywanych potrzeb nawożenia
azotem w stosunku do pierwszej dawki składnika.
60
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Tabela 13
Potrzeby nawożenia azotem w stosunku do pierwszej dawki azotu N kg/ha na podstawie zawartości w glebie
azotu mineralnego w kg/ha do głębokości 60 cm wczesną wiosną
Kategoria agronomiczna
gleby
bardzo lekka
lekka
średnia ciężka
bardzo duże
do 30
do 40
do 50
Zawartość azotu mineralnego kg/ha
Potrzeby nawożenia azotem
duże
średnie
małe
31–50
51−70
71−90
41–60
61−80
81−100
51–70
71−90
91−100
bardzo małe
powyżej 90
powyżej 100
powyżej 110
Tabela 14
Potrzeby nawożenia azotem w stosunku do pierwszej dawki azotu N kg/ha na podstawie zawartości w glebie
azotu mineralnego w kg/ha do głębokości 90 cm w profilu glebowym
Kategoria agronomiczna
gleby
bardzo lekka
lekka
średnia ciężka
bardzo duże
do 40
do 50
do 60
Zawartość azotu mineralnego kg/ha
Potrzeby nawożenia azotem
duże
średnie
małe
41-65
66-85
86-120
51-80
81-105
106-130
61-90
91-115
116-140
bardzo małe
powyżej 120
powyżej 130
powyżej 140
Tabela 15
Wycena punktowa czynników wpływających na potrzeby nawożenia azotem
Ocena punktowa czynnika
-1
0
+1
Potrzeby wapnowania
konieczne
potrzebne, wskazane
ograniczone zbędne
Opady zimowe
poniżej normy
w normie
powyżej normy
Przedplon i nawożenie go azotem motylkowe, okopowe
zboża, pastewne rzepak zboża, pastewne rzepak
na oborniku, inne na
na średnich dawkach
na małych dawkach
dużych dawkach azotu azotu
azotu
Dobór odmiany (gatunku trawy)
ekstensywne
przeciętne
intensywne
Poziom chemicznej ochrony roślin bez ochrony
ochrona częściowa
pełna ochrona
przeciętny dla gatunku długi: zbiór w fazie
Długość okresu wegetacji roślin
krótki: na wczesny
okopowych i pastewnych
zbiór lub na bezpośreddojrzałości technolonie skarmianie
gicznej lub na silos
Rodzaj czynnika
W tabelarycznym doradztwie nawozowym (tabela 15) czynniki wpływające na potrzeby nawożenia azotem wycenia się punktowo. W zależności
od ilości punktów dodatnich lub ujemnych określa
się potrzeby nawożenia azotem w jednym z pięciu
przedziałów od potrzeb bardzo dużych do potrzeb
bardzo małych (tabela 16). Następnie dawkę azotu
odczytujemy w tabelach zaleceń nawozowych.
2.4.3. Wykorzystanie glebowego testu azotu
mineralnego do oceny środowiskowych
skutków nawożenia azotem
Test glebowy azotu mineralnego został opracowany przede wszystkim dla celów określania
potrzeb nawożonych roślin. Dopiero w ostatnich
Tabela 16
Potrzeby nawożenia azotem
Potrzeby nawożenia azotem
Bardzo duże
Duże
Średnie
Małe
Bardzo małe
Suma punktów
+ 4 do + 6
+ 1 do + 3
0
- 3 do - 1
- 6 do - 4
latach zaczęto zwracać większą uwagę na zawartość azotu mineralnego pozostającego w glebie po
zbiorach roślin. Stosując taką samą metodykę pobierania i analizy próbek glebowych, jak w przypadku wykorzystywania testu azotu mineralnego
dla celów doradztwa nawozowego, można ocenić
61
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
zawartość azotu mineralnego w glebie jesienią po
zakończeniu okresu wegetacyjnego.
Stwierdzono, że zawartość azotu mineralnego
w glebie w okresie jesieni jest często większa niż
wczesną wiosną. Świadczy to o przewadze procesów nagromadzania azotu w glebie nad procesami
pobierania przez rośliny. Ubytek azotu w okresie
zimowym wynika natomiast ze strat składnika
głównie poprzez wymywanie z gleby.
W zmianowaniach, w których stosowana jest
gnojowica (tabela 17) i na polach buraka i ziemniaka, tradycyjnie nawożonych nawozami organicznymi wykrywa się jesienią znacznie większe
ilości azotu mineralnego niż w polach roślin,
w których nie stosowano tych nawozów.
Tabela 17
Zawartość azotu mineralnego kg/ha w warstwie
gleby 0–100 cm jesienią po zbiorach zbóż ozimych
uprawianych w Danii [Hvid, 1996]
Rodzaj gleby
piaski
piaski gliniaste
gliny
Zmianowania
z gnojowicą
bez gnojowicy
42
23
80
51
74
56
Dawki azotu optymalne produkcyjnie nie powodują znaczącego przyrostu zawartości azotu
mineralnego w glebie. Nawozy azotowe stosowane
w średnich, a nawet w dużych dawkach nie miały
istotnego wpływu na ilość azotu mineralnego pozostającego w glebie po sprzęcie roślin (tabela 18).
Większa w porównaniu do pól innych roślin
zawartość azotu mineralnego w polu zbóż jarych
jak wspomniano wcześniej, wynika z ich uprawy
po roślinach okopowych na oborniku. W związku
z tym, jeżeli zawartość azotu mineralnego w glebie
przewyższa zawartości uznane za przeciętne podane w tabeli 19, należy podjąć odpowiednie kroki
dla jej zmniejszenia. W praktyce polega to na
uprawie roślin poplonowych lub przeznaczeniu
takich pól pod zasiew rzepaku lub zbóż ozimych.
Tabela 18
Zawartość azotu mineralnego w kg/ha w warstwie
gleby do 90 cm jesienią, w polach roślin uprawianych w doświadczeniach płodozmianowych
[Fotyma, 1996]
Dawka
azotu
0
średnia
duża
Okopowe
86
100
118
Zboża
jare
115
114
117
Rzepak
86
88
101
Zboża
ozime
96
99
99
Tabela 19
Przeciętne zawartości azotu mineralnego w glebie w okresie jesieni i wiosny w kg N/ha
Azot mineralny [kg/ha] zawartość
w warstwie gleby 0–60/0–100 cm
koniec listopada
wczesna wiosna
0−60 cm
0−100 cm
60−100 cm
Rodzaj i gatunek gleby
piaski
piaski gliniaste
glina lekka
87/136
107/158
123/174
58/92
78/124
91/140
Różnica jesień – wiosna:
- 29
- 29
- 32
- 44
- 34
- 34
- 15
-5
-2
W celu ograniczenia strat azotu mineralnego
poza system gleba – roślina, zwłaszcza na drodze
wymywania azotanów proponuje się przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej w zakresie stosowania nawozów organicznych i mineralnych:
• nawozy organiczne w postaci płynnej i stałej
stosowane na pola bez okrywy śnieżnej powinny
być przykryte lub wymieszane z glebą nie później, niż następnego dnia po zastosowaniu;
• mineralne nawozy azotowe powinny być stosowane w okresie bezpośrednio poprzedzającym
siew roślin lub na rosnące rośliny w dawkach dostosowanych do ich aktualnych potrzeb pokar-
glina średnia
117/169
91/141
- 26
- 28
-2
mowych. Przy rzutowym stosowaniu obowiązuje
bardzo równomierne rozmieszczenie ich na powierzchni pola.
2.5. Zawartość przyswajalnego fosforu,
potasu i magnezu
O właściwościach gleby decyduje skład chemiczny. Jest on przede wszystkim uzależniony od
rodzaju minerałów glebowych, składu mechanicznego, związków organicznych (głównie próchnicy), składu roztworów glebowych, reakcji
mikrobiologicznych, reakcji zachodzących między
koloidami glebowymi i roztworem glebowym.
62
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Zależy również od klimatu glebowego, roślinności
i fauny glebowej.
Od składu chemicznego gleby, a zwłaszcza od
zasobności gleby w składniki pokarmowe roślin,
w dużej mierze zależy jej żyzność.
Poszczególne pierwiastki mogą występować
w glebach w formie minerałów, związków chemicznych, jonów w formach przyswajalnych
i nieprzyswajalnych dla roślin. Na ogół tylko część
pierwiastków występujących w glebie jest dla roślin dostępna. Dla scharakteryzowania gleby i jej
zawartości istotna jest zarówno ogólna zawartość
pierwiastków, jak i zawartość składników dostępnych roślinom. Ogólna zawartość danego pierwiastka stanowi rezerwy, które w zależności od
różnych procesów i reakcji zachodzących w glebie
mogą być stopniowo udostępniane roślinom.
Uwięzione w substancji organicznej udostępniane
są stopniowo w wyniku procesów mineralizacji,
gdzie ważną rolę odgrywają tu organizmy żywe.
Ocena zasobności gleby w makroelementy
przedstawiana jest w pięciu klasach według
stwierdzonej zawartości badanego składnika: bardzo niska, niska, średnia, wysoka, bardzo wysoka.
Określenie zawartości przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu w glebie pozwala na ustalenie dawek nawozów, zapewniających zarówno
wzrost i rozwój uprawianych roślin, jak i utrzymanie odpowiedniej zasobności gleb z uniknięciem
ryzyka zasolenia.
Omawiana zasobność gleb w poszczególne makroelementy w kolejnych rozdziałach opracowania
dotyczą gruntów użytków rolnych przebadanych
w danej gminie czy też powiecie.
Wszystkie wyniki podano w procentowym
udziale prób w klasach zasobności.
Procentowy udział prób odnosimy do całości
przebadanej powierzchni.
2.5.1. Zasobność gleb w przyswajalny magnez
Zawartość magnezu ogółem w glebie wynosi
0,05−0,6 %. Im gleba jest lżejsza, tym z reguły
bardziej uboga w magnez. Niskimi zawartościami
magnezu charakteryzują się także gleby organiczne.
Magnez jest pierwiastkiem bardzo ruchliwym,
dlatego wyższe jego zawartości występują w głębszych warstwach gleby. Wierzchnie warstwy, bardziej przemyte i w związku z tym uboższe
w magnez, przyczyniają się do występowania objawów niedoboru magnezu na młodych, płytko
ukorzenionych roślinach.
W miarę wzrostu roślin i głębszej penetracji
gleby przez system korzeniowy, objawy niedobo-
rów magnezu w późniejszych fazach rozwojowych
rośliny ustępują.
Niedobory magnezu we wczesnych stadiach
wzrostu wpływają ujemnie na późniejszy rozwój
i plonowanie roślin uprawnych. Magnez jest pierwiastkiem bardzo ważnym dla procesów życiowych roślin. Jest składnikiem chlorofilu.
Wymywanie magnezu z gleb może wynosić
nawet kilkadziesiąt kilogramów z hektara rocznie.
O ile potas wymywany jest głównie z gleb lekkich,
to magnez także z gleb ciężkich. Ta cecha prowadzi do częstych niedoborów tego pierwiastka. Gleby, z których magnez jest bardzo łatwo wymywany
(organiczne i mineralne bardzo lekkie) powinny
być nawożone systematycznie, najlepiej corocznie,
nawozem zawierającym magnez. Ruchliwość magnezu powoduje, że trudno jest utrzymać jego zapasy w glebie. Rośliny pobierają z plonem rocznie
10−40 kg MgO z ha.
Poważnym źródłem magnezu jest obornik.
Dawka 30 t/ha dostarcza przeciętnie około 40–
60 kg MgO. Obornik produkowany w gospodarstwach o glebach ubogich w magnez także zawiera
niewiele magnezu.
Zawartość przyswajalnego dla roślin magnezu
w glebach Wielkopolski można określić jako bardzo niską. Stwierdzono, że obecnie 45 % użytków
rolnych województwa charakteryzuje się niską
i bardzo niską zasobnością w magnez, przy równoczesnej 32 % zasobności średniej.
Zliczając procentowy udział niskiej i bardzo niskiej zasobności najwyższy niedobór wykazują
powiaty: gnieźnieński 66 %, międzychodzki 64 %,
grodziski 61 %.
2.5.2. Zasobność gleb w przyswajalny fosfor
Fosfor jest składnikiem niezbędnym do rozwoju
rośliny. Jego obecność w glebie wpływa dodatnio
na pobieranie przez rośliny innych składników
pokarmowych, głównie azotu.
Pełni ważne funkcje w różnych procesach życiowych (wpływa korzystnie na podział komórek,
kwitnienie, owocowanie, powstawanie nasion,
dojrzewanie, rozwój korzeni), zwiększa odporność
roślin na choroby.
Gleby zawierają niewiele fosforu, a przy tym
tylko część składnika jest dla roślin dostępna. Na
przyswajalność związków nieorganicznych fosforu
wpływają: odczyn gleby, zawartość w niej związków żelaza i glinu, obecność przyswajalnego wapnia, zawartość substancji organicznej i aktywność
mikroorganizmów.
W silnie kwaśnych glebach fosfor wiązany jest
w trudno rozpuszczalne hydroksyfosforany glinu,
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
żelaza, manganu. Natomiast w glebach zasadowych powstaje trudno rozpuszczalny fosforan
wapnia. Fosfor związany w substancji organicznej
jest z reguły niedostępny dla roślin. Jednak w miarę rozkładu masy organicznej stopniowo przechodzi w formy przyswajalne.
Aby zapobiec nadmiernemu uwstecznianiu fosforu, konieczne jest:
• regulowanie odczynu gleby, głównie przez
stosowanie nawozów wapniowych i wapniowomagnezowych,
• stosowanie granulowanych nawozów fosforowych,
• regularne stosowanie nawozów organicznych.
Skutki głodu fosforowego u roślin uprawianych
63
występują tym silniej, im gleba jest mniej zasobna
w fosfor oraz im bardziej jest kwaśna. Czynnikiem
sprzyjającym silniejszej reakcji roślin na niedobór
fosforu w początkowym okresie wegetacji, jest
wysoki poziom nawożenia azotem. Dlatego skutki
głodu występują na glebach ubogich, kwaśnych,
nie wapnowanych, nawożonych niskimi dawkami
fosforu i w przypadku jednostronnego nawożenia
azotem.
Gleby województwa można ogólnie uznać za
zasobne w przyswajalny fosfor, ponieważ bardzo
niską zawartość wykazało zaledwie 3 % przebadanej powierzchni, a niską stwierdzono w 19 %. Zawartość fosforu oznaczona została w postaci
pięciotlenku fosforu.
9%
18%
14%
27%
32%
bardzo niska
niska
średnia
wysoka
bardzo wysoka
Rysunek 6. Zawartość przyswajalnego magnezu w glebach województwa wielkopolskiego
19%
3%
27%
29%
22%
bardzo niska
niska
średnia
wysoka
bardzo wysoka
Rysunek 7. Zawartość przyswajalnego fosforu w glebach województwa wielkopolskiego
11%
8%
28%
18%
35%
bardzo niska
niska
średnia
wysoka
bardzo wysoka
Rysunek 8. Zawartość przyswajalnego potasu w glebach województwa wielkopolskiego
2.5.3. Zasobność gleb w przyswajalny potas
Zawartość potasu ogółem w glebach Polski
wynosi od 0,01 do 2,0 % K2O i jest z reguły tym
niższa, im gleba jest lżejsza. Ponadto małe ilości
potasu zawierają gleby organiczne, w tym głównie
torfowe. Mimo że zawartość potasu w glebach
ciężkich jest często duża, to występuje on w formach nieprzyswajalnych dla roślin, ponieważ wietrzenie minerałów mogących spowodować jego
uwolnienie jest procesem bardzo powolnym.
Przyswajalny potas występuje w roztworze glebowym oraz w formie wymiennej w kompleksie
sorpcyjnym. Potas przyswajalny stanowi z reguły
około 1 % potasu ogółem.
Przyswajalne formy potasu mogą ulegać stratom. W glebach organicznych i lekkich glebach
mineralnych pierwiastek ten jest łatwo wymywany
i dlatego nawożenie potasem powinno być stosowane syntetycznie. Na glebach ciężkich ograniczone jest jego wymywanie. Im więcej jest części
spławialnych, czyli im gleba jest cięższa, tym łatwiej potas może podlegać procesowi uwsteczniania. Jony potasu wiązane są nie wymiennie przez
minerały ilaste.
64
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Uwstecznianie potasu przebiega tym szybciej im:
• więcej minerałów ilastych znajduje się w glebie,
• większe jest wyczerpanie potasu z gleby; im
niższe jest nawożenie potasem, tym bardziej
pozostały w glebie potas może ulegać uwstecznieniu,
• większe są zmiany wilgotności gleby,
• wyższe jest pH gleby,
• mniej jest materii organicznej w glebie.
Zachowanie się potasu przyswajalnego w glebie
wskazuje na możliwości jego strat. Racjonalna
gospodarka tym pierwiastkiem polega w związku
z tym na systematycznym nawożeniu. Zbyt wysokie jednorazowe dawki potasu powodują duże jego
straty i wpływać mogą ujemnie na właściwości
fizyczne gleb, głównie niszcząc ich strukturę oraz
mogą powodować antagonizmy jonowe. Potas
występuje w nadmiarze, jako antagonista utrudnia
pobieranie innych kationów (wapnia, magnezu)
i w konsekwencji obniża jakość plonów.
Rośliny pobierają potas przez cały okres wegetacji, jednak najwięcej we wczesnych fazach rozwojowych, stąd brak potasu w tym okresie obniża
plonowanie. Potwierdza to znaną zasadę, że nawozy potasowe należy stosować przedsiewnie. Ze
względu na dobre przemieszczanie się potasu
w glebie jest możliwe jego stosowanie pogłównie,
we wczesnych stadiach rozwojowych roślin niewrażliwych na zasolenie, ale w ograniczonych
dawkach. Dobre zaopatrzenie roślin w potas
zwiększa ich reakcję na nawożenie azotem, a jednocześnie dobre zaopatrzenie roślin w azot zwiększa efektywność nawożenia potasem.
Zawartość potasu w glebie oznaczono w postaci
tlenku potasu. Udział o zawartości potasu bardzo
niskiej i niskiej stwierdzono w wysokości 53 %
przebadanego areału w województwie. Najwyższe
niedobory potasu określono w gminach o glebach
lekkich.
Bardzo wysokie niedobory potasu stwierdzono
w powiatach konińskim 79 %, tureckim 78 %,
ostrzeszowskim 75 %, kolskim 72 %, międzychodzkim 66 %, wolsztyńskim 65 %.
2.6. Zawartość przyswajalnych mikroelementów i żelaza
Znajomość zasobności gleb w poszczególne
mikroelementy jest szczególnie ważna w rejonach
uprawy roślin o wysokich wymaganiach nawozowych określonych pierwiastków.
Mikroelementy występują w bardzo małych ilościach, lecz rola jaką odgrywają w rozwoju roślin
jest ogromna. Mogą wykazywać właściwości tok-
syczne, gdy pobrana ilość przekroczy pewną granicę. Negatywny wpływ na organizmy ma również
ich niedobór.
W zawartości mikroelementów w glebie winna
zachodzić pewna równowaga, którą trudno jednak
utrzymać. Optymalne wykorzystanie przez rośliny
jednych pierwiastków uzależnione jest od obecności innych. Zaobserwować można także działania
antagonistyczne między pierwiastkami − obecność
pewnej ilości jednego hamuje pobieranie innego.
Przyswajalność mikroelementów uzależniona
jest od szeregu czynników, głównie od odczynu
środowiska. Przy bardzo niskim pH, wskutek łatwej rozpuszczalności, mangan, cynk, miedź
i żelazo, gromadzić się mogą w glebach w ilościach toksycznych dla roślin. Przy wysokim pH
może następować unieruchamianie tych mikroelementów.
Zawartość mikroelementów tj. boru, miedzi,
manganu, molibdenu, cynku, i żelaza oceniana jest
dla potrzeb praktyki rolniczej w trzech stopniach –
klasach zawartości. Jest to zawartość niska, średnia
i wysoka.
Bor −- występuje w minerałach zawierających
borokrzemiany. Szczególnie duże ilości boru zawierają młode gleby wytworzone z osadów morskich.
Bor
może
występować
zarówno
w roztworach glebowych, jak i w kompleksie sorpcyjnym, tworząc związki niedostępne dla roślin.
Zawartość boru ogółem w glebach waha się od
4 do 100 mg w 1 kg gleby. Gleby lekkie zawierają
z reguły mniej boru ogółem i boru przyswajalnego
niż gleby ciężkie. Wynika to między innymi
z faktu, że z gleb lekkich, jako naturalnie bardziej
kwaśnych, bor jest stosunkowo łatwo wymywany.
Gleby cięższe i organiczne lepiej sorbują (zatrzymują) bor i dlatego z reguły są zasobniejsze w ten
składnik.
Bor jest mikroelementem, którego przyswajalność dla roślin warunkują następujące czynniki:
• odczyn gleby; bor jest lepiej pobierany w glebach kwaśnych i lekko kwaśnych, a im wyższe
jest pH, tym przyswajalność jest mniejsza,
• wapnowanie gleb zmniejsza przyswajalność
boru, co ważne jest np. w uprawie buraka cukrowego i roślin motylkowatych drobnonasiennych (lucerna, koniczyna), które jednocześnie
wymagają uregulowanego odczynu, czyli wapnowania i potrzebują do swego rozwoju dobrego zaopatrzenia w bor,
• zawartość materii organicznej w glebie (próchnicy), która może być „bezpieczną” rezerwą boru w glebie,
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
• wilgotność gleby; w miarę wzrostu uwilgotnienia gleby wzrasta przyswajalność boru.
Zawartość boru w glebach Polski jest bardzo
niska. W Wielkopolsce 87 % gleb jest ubogich
w bor. Wskaźnik bonitacji negatywnej zawartości
przyswajalnych form boru w glebach na rok 1999
wyniósł 93 % gleb ogółem wymagających nawożenia.
Mangan – spełnia ważną rolę w procesach fotosyntezy i oddychania. Występuje w glebie
w dużych ilościach. Tylko niewielka część manganu dostępna jest dla roślin. Mangan występuje jako
czynny – w roztworach glebowych, oraz jako wymienny – zasorbowany w kompleksie sorpcyjnym.
Niedobór manganu objawia się występowaniem
nekroz na liściach, szarych plam na nasionach.
Interakcja z innymi składnikami (żelazem, fosforem i potasem) prowadzi często do zakłóceń gospodarki jonowej w roślinie, np. nadmiar manganu
powoduje zablokowanie pobierania potasu.
Zawartość manganu ogółem w glebach jest
wyższa niż innych mikroelementów i wynosi od 20
do 5 000 mg w 1 kg gleby. Brak jest korelacji pomiędzy składem mechanicznym gleby a zawartością manganu. Stąd też duże zawartości manganu
mogą znajdować się tak w glebach lekkich jak
i ciężkich oraz organicznych.
Zawartość przyswajalnych form manganu i jego
dostępność dla roślin uzależniona jest od takich
czynników jak:
• odczyn gleby; im gleba jest bardziej kwaśna,
tym związki manganu są bardziej rozpuszczalne
i łatwiej dostępne. W glebach bardzo kwaśnych
koncentracja przyswajalnego manganu może
być nawet toksyczna dla roślin. W takich warunkach mangan ulega łatwo wymywaniu. Wapnowanie ogranicza przyswajalność manganu
oraz wymywanie go w głębsze warstwy gleby;
• uwilgotnienie gleby; w glebach dobrze uwilgotnionych zawartość manganu przyswajalnego
jest wysoka, a w latach suche, bądź w glebach
suchych występują częściej objawy niedoboru
na roślinach uprawianych. Objawy niedoboru
manganu nasilają się także w czasie wilgotnej,
ale zimnej pogody;
• nawożenie organiczne oraz materia organiczna
gleby ograniczają dostępność manganu dla roślin.
Mimo że zasobność gleb Polski w przyswajalny
mangan nie jest zła w porównaniu z innymi mikroelementami, to proces zubożenia gleb, głównie na
skutek ich zakwaszenia przebiega szybko.
W omawianym okresie badań (1994–1999)
w glebach województwa stwierdzono 88 % wyni-
65
ków o zawartości średniej i 10 % wyników o zawartości niskiej.
Miedź – jest składnikiem szeregu enzymów,
nie może być zastąpiona przez żaden inny składnik. Jej brak wpływa niekorzystnie na procesy
fotosyntezy i powoduje chlorozę roślin. Największy niedobór miedzi stwierdza się w glebach bielicowych i torfowych.
Zawartość miedzi ogółem w glebach wynosi od
1 do 100 mg w 1 kg gleby. Najuboższe w miedź są
gleby lekkie i im gleba jest cięższa, tym z reguły
jest zasobniejsza w ten mikroelement. Gleby organiczne i torfowe, aczkolwiek mogą zawierać dużo
miedzi ogółem, ubogie są w jej formy przyswajalne, co ujawnia się na roślinach objawami niedoboru. Charakterystycznym objawem jest „choroba
nowin” u owsa.
Na przyswajalność miedzi wpływa:
• zawartość materii organicznej w glebie; im
więcej materii organicznej, tym gorsza jest
przyswajalność miedzi,
• odczyn gleby; im większe jest zakwaszenie
gleby, tym przyswajalność miedzi jest lepsza,
ale wzrasta także tempo jej wymywania. Wapnowanie ogranicza przyswajalność miedzi
i wówczas w pierwszej kolejności na jej niedobór reagują pszenica, lucerna, burak cukrowy
oraz kukurydza.
Zubożenie gleb w Polsce w miedź, pomimo że
jest to mikroelement mało ruchliwy, przebiega
szybko. W wielu rejonach kraju, szczególnie
w Wielkopolsce, na Kujawach i w województwach
wschodnich, występują niedobory miedzi, ograniczające coraz bardziej plonowanie roślin, w tym
głównie zbóż.
Średnia wyników przeprowadzonych badań
określają gleby Wielkopolski w 45 % w zasobności niskiej i 53 % w zasobności średniej.
Molibden – występuje w glebach w znacznie
mniejszych ilościach niż wcześniej omawiane mikroelementy, bo od 0,1 do 5 mg w 1 kg gleby.
Z reguły im gleba jest cięższa, tym zasobniejsza
w ten pierwiastek. Większe ilości molibdenu zawierają gleby wapienne i bagienne. Niedobory
molibdenu występują głównie w glebach lekkich
i torfowych.
Na przyswajalność molibdenu wpływają:
• odczyn gleby; im gleba jest bardziej kwaśna,
tym gorsza przyswajalność molibdenu,
• wapnowanie gleb i nawożenie fosforem zwiększają przyswajalność tego mikroelementu,
• wysokie temperatury i susze letnie ograniczają
przyswajalność molibdenu.
66
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Wykonane analizy wskazują, że zasobność gleb
w molibden nie ulega w Polsce obniżeniu. W badanym okresie (1994–1999) nie prowadzono badań
molibdenu z względu na trudność oznaczenia właściwego wyniku jego zawartości. Nieliczne wyniki
zaliczono do zasobności średniej.
Cynk – jest podstawowym składnikiem roślin,
reguluje metabolizm związków węglowodanowych
i białkowych, występuje w enzymach. W glebach
występuje w postaci jonów związanych przez minerały glebowe i substancję organiczną. Rozpuszczalność cynku wzrasta w miarę wzrostu
kwasowości gleby. Deficyt cynku może powstać
w glebach bogatych w fosforany, na glebach alkalicznych i silnie wapnowanych. Nadmiar cynku
hamuje działalność białek wiążących wapń i wpływa na gospodarkę miedzią i żelazem. Niedobór
cynku wywołuje u roślin objawy chlorozy.
Zawartość cynku ogółem w glebach wynosi od
10 do ponad 200 mg w 1 kg gleby. Znaczna część
tego pierwiastka występuje w warstwie ornej.
Cynk, podobnie jak miedź, jest pierwiastkiem mało
ruchliwym w glebie. Nie stwierdza się zależności
pomiędzy składem mechanicznym gleby a zawartością w niej cynku.
Na przyswajalność cynku wpływa:
• odczyn gleby; im gleba jest bardziej kwaśna,
tym lepsza przyswajalność, ale również zwiększa się możliwość wymywania cynku,
• zawartość materii organicznej w glebie − w glebach organicznych i cięższych mineralnych
przyswajalność cynku jest niższa,
• zawartość fosforu; pobieranie cynku przez rośliny ograniczone jest w przypadku bardzo dużych zawartości fosforu w glebie.
Zawartość cynku w roślinach, a tym samym
w żywności i paszach jest ważna ze względu na
wymagania człowieka i zwierząt.
Proces ubożenia gleb z cynku przebiega powoli.
W glebach omawianego województwa stwierdza
się 53 % wyników wskazujących na zasobność
średnią, 41 % wyników zaliczono do zasobności
wysokiej.
Żelazo − występuje w glebach w dużych ilościach, w różnych związkach nieorganicznych
i organicznych. Uwodnione tlenki żelaza zwiększają zwięzłość gleby. Związki żelaza (III) nadają
glebie barwę żółtą, brunatną lub czerwoną, żelaza
(II) − barwy szarozielonkawe. Pełni różne funkcje
w procesach fizjologicznych roślin. Wpływa na
rozwój chloroplastów, procesy oddychania i podział komórek. Metale ciężkie mogą blokować
metabolizm żelaza, natomiast żelazo może blokować pobieranie i transport innych składników (np.
fosforu). Niedobór żelaza powoduje chlorozę żelazową. Nadmiar żelaza działa toksycznie na rośliny
poprzez interakcje z innymi składnikami.
Tabela 20
Zawartość przyswajalnych mikroelementów i żelaza
w glebach województwa wielkopolskiego (procent
powierzchni użytków rolnych)
Pierwiastek
Bor
Miedź
Mangan
Molibden
Cynk
Żelazo
niska
87
45
10
0
6
48
Zawartość
średnia
12
53
88
100
53
50
wysoka
1
2
2
0
41
2
Wyniki badań zawartości mikroelementów
i żelaza w glebach województwa wielkopolskiego
wykazują wysoki udział gleb o niskiej zawartości
boru. Uprawy roślin wrażliwych na niedobór tego
pierwiastka (buraki, rośliny motylkowe, kukurydza, warzywa) wymagają odpowiednio zwiększonego nawożenia.
Dość wysoki jest również udział gleb o niskiej
zawartości miedzi i żelaza.
67
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
bor
miedź
mangan
niska
molibden
średnia
wysoka
cynk
żelazo
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Rysunek 9. Zawartość przyswajalnych mikroelementów i żelaza w glebach województwa wielkopolskiego
(procent powierzchni użytków rolnych)
Krajobrazy rolnicze Wielkolpolski (fot. Michał Święcicki)
68
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Tabela 21a
Wyniki badań z lat 1994–1999 odczynu i zasobności w makroelementy gleb województwa wielkopolskiego
(w % powierzchni użytków rolnych)
wskazane
ograniczone
zbędne.
6.
potrzebne
5.
konieczne
4.
GNIEŹNIEŃSKI
Czerniejewo
Gniezno
Kiszkowo
Kłecko
Łubowo
Mieleszyn
Niechanowo
Trzemeszno
Witkowo
GOSTYŃSKI
Borek
Gostyń
Krobia
Pępowo
Piaski
Pogorzela
Poniec
GRODZISKI
Granowo
Grodzisk
Kamieniec
Rakoniewice
Wielichowo
JAROCIŃSKI
Jaraczewo
Jarocin
Kotlin
Żerków
zasadowe
3.
obojętne
2.
CHODZIESKI
Budzyń
Chodzież
Margonin
Szamocin
CZARNKOWSKOTRZCIANECKI
Czarnków
Drawsko
Krzyż Wlkp.
Lubasz
Połajewo
Trzcianka
Wieleń
lekko
kwaśne
1.
Powiat/gmina
kwaśne
Lp.
Potrzeby wapnowania
bardzo
kwaśne
Odczyn gleb
16
20
11
20
5
24
28
33
27
31
19
32
29
29
28
29
27
29
19
12
23
17
30
12
8
6
11
3
19
3
19
21
11
27
8
17
14
16
13
17
7
18
15
18
14
14
10
17
14
14
11
15
13
14
38
31
51
27
62
34
24
17
16
22
27
26
19
6
17
7
5
5
4
6
5
6
5
6
8
4
6
4
2
12
8
8
8
4
10
15
2
7
5
11
3
8
32
41
35
33
30
29
38
18
30
16
19
19
16
18
23
12
18
30
37
23
35
26
24
32
34
27
21
26
29
38
24
26
35
25
15
27
28
32
47
29
27
30
36
30
24
29
28
37
28
34
37
21
27
42
37
38
43
44
50
36
44
30
26
32
30
27
48
43
46
38
41
44
14
10
2
14
11
14
7
33
15
29
38
35
40
35
26
47
31
17
15
23
12
21
18
14
12
25
32
25
23
15
24
18
12
17
30
16
2
0
0
2
5
1
0
13
14
19
10
4
12
7
9
14
19
5
3
12
4
5
6
6
2
10
13
13
8
5
2
6
2
9
11
5
13
22
17
12
20
15
20
11
29
11
11
12
9
11
13
7
9
10
16
7
7
8
7
23
13
13
13
10
15
22
2
11
10
15
5
12
19
17
14
16
18
18
17
10
16
9
10
10
9
11
16
5
10
16
19
12
17
12
16
13
19
13
10
14
15
22
8
14
16
13
8
16
17
21
28
18
16
13
21
14
13
14
11
17
13
15
18
7
13
22
23
19
25
18
26
19
24
17
13
16
18
22
16
20
25
18
14
20
15
16
20
16
13
13
17
16
11
17
17
20
15
18
17
8
16
20
17
20
23
18
22
22
19
15
13
15
15
10
26
20
22
20
21
19
36
24
21
38
33
41
25
49
31
49
51
41
54
45
36
73
52
32
25
42
28
44
29
23
25
42
51
45
37
24
48
35
27
34
52
33
69
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 21b
Wyniki badań z lat 1994–1999 zasobności w makroelementy gleb województwa wielkopolskiego
(w % powierzchni użytków rolnych)
wysoka
niska
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
średnia
27
35
37
21
23
34
13
19
17
5
16
19
17
17
21
3
36
18
6
9
4
5
4
8
25
28
22
24
22
31
26
27
32
26
23
31
17
15
16
20
16
15
26
21
26
25
35
15
19
21
19
19
17
16
33
32
31
35
30
45
24
22
20
27
23
22
12
12
13
10
15
10
12
13
17
9
15
7
8
13
3
11
8
10
16
28
41
32
33
28
28
36
22
22
21
8
7
14
6
6
6
8
6
27
32
16
29
33
6
13
9
21
12
10
22
11
9
22
20
22
16
38
39
38
40
42
46
35
46
30
33
27
26
33
24
27
27
29
20
34
31
46
33
35
23
27
19
40
39
19
35
24
14
37
34
36
26
23
16
20
19
21
19
19
24
32
29
39
41
33
39
44
37
37
41
29
26
27
30
26
48
33
41
26
35
33
16
18
21
18
21
16
20
7
3
6
5
6
4
7
5
10
11
19
21
14
21
19
21
19
22
8
9
8
6
5
19
15
21
8
11
19
19
34
53
12
17
16
22
4
1
4
3
3
3
3
3
6
6
7
5
6
10
4
9
7
11
2
2
3
2
1
4
12
10
5
3
19
8
17
24
11
5
11
13
1
2
1
1
0
1
2
1
3
3
1
1
1
0
0
1
2
1
1
0
1
2
1
2
1
1
0
1
2
31
42
44
34
28
31
31
15
24
9
12
16
12
14
9
22
19
7
8
7
5
4
7
20
9
8
10
11
7
8
3
13
13
7
9
17
31
21
15
28
33
31
32
27
36
24
27
29
24
28
25
33
27
25
29
26
23
16
21
29
32
31
29
32
33
32
14
30
37
29
23
30
14
10
8
14
18
14
11
25
19
26
26
24
27
25
27
26
23
25
27
24
27
27
23
23
25
25
26
22
26
22
27
24
21
27
26
23
16
10
9
13
16
13
13
32
19
40
34
31
36
31
38
16
28
42
35
42
45
53
48
26
33
35
35
34
32
37
54
32
28
37
41
28
14
39
28
12
13
11
37
20
27
16
24
20
22
24
13
4
26
8
9
12
8
6
5
6
10
17
13
16
23
16
4
15
8
7
10
23
48
24
33
45
47
48
32
36
39
37
45
41
40
36
31
21
37
26
32
29
20
21
25
28
25
41
38
48
44
37
27
30
29
30
32
30
21
18
12
22
25
25
17
29
23
31
24
29
27
27
38
39
24
37
37
38
39
39
40
39
28
29
33
24
25
32
42
33
38
41
35
27
9
8
14
11
10
11
7
8
5
8
4
6
6
6
11
21
7
15
12
12
19
22
15
14
13
8
10
7
6
11
16
13
16
13
12
12
8
11
13
10
5
5
7
7
6
8
3
4
5
7
7
15
6
14
10
9
14
12
15
13
24
5
6
5
2
4
11
9
9
9
11
8
bardzo
niska
niska
bardzo
wysoka
wysoka
23
16
15
35
18
20
bardzo
niska
średnia
K2O
20
13
10
36
7
9
bardzo
niska
bardzo
wysoka
P2O5
niska
Mg
70
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Tabela 21a cd.
obojętne
zasadowe
konieczne
potrzebne
wskazane
ograniczone
zbędne.
KALISKI
Blizanów
Brzeziny
Ceków
Godziesze Wielkie
Koźminek
Lisków
Mycielin
Opatówek
Stawiszyn
Szczytniki
Żelazków
8. KĘPIŃSKI
Baranów
Bralin
Kępno
Łęka Opatowska
Perzów
Rychtal
Trzcinica
9. KOLSKI
Babiak
Chodów
Dąbie
Grzegorzew
Kłodawa
Koło
Kościelec
Olszówka
Osiek Mały
Przedecz
10. KONIŃSKI
Golina
Grodziec
Kazimierz Biskupi
Kleczew
Kramsk
Krzymów
Rychwał
Rzgów
Skulsk
Sompolno
Stare Miasto
Ślesin
Wierzbinek
Wilczyn
lekko
kwaśne
7.
Powiat/gmina
kwaśne
Lp.
Potrzeby wapnowania
bardzo
kwaśne
Odczyn gleb
38
15
33
27
38
41
46
42
34
2
45
14
23
17
31
32
15
25
14
15
25
29
15
16
40
20
31
28
22
34
22
29
24
43
25
13
17
24
40
50
7
21
48
5
5
31
36
39
50
53
43
36
34
35
37
31
33
62
42
36
43
39
46
42
46
45
37
22
36
37
36
38
40
41
40
36
32
30
25
39
26
26
43
37
32
21
9
26
28
18
15
31
20
39
15
16
18
19
14
17
23
46
17
21
28
29
20
21
34
29
34
36
27
23
32
30
20
31
21
23
32
24
30
22
20
14
24
28
25
29
17
18
31
25
13
38
31
15
5
7
2
3
1
3
5
4
6
16
5
3
6
15
5
7
5
4
5
4
10
20
15
17
4
11
8
8
6
6
15
15
18
4
19
24
13
7
10
9
40
20
10
27
34
17
1
0
1
0
1
1
2
0
5
0
0
1
3
1
1
0
0
1
0
1
6
2
0
0
0
0
0
0
0
1
4
13
0
6
9
2
3
1
2
13
8
1
12
15
6
35
17
22
30
33
36
41
41
32
3
42
23
22
16
31
30
16
26
15
14
30
26
22
18
39
30
36
32
31
40
22
33
24
48
34
22
20
26
42
53
10
21
52
6
5
34
23
19
34
25
26
22
24
20
23
9
22
35
22
16
20
22
26
24
22
25
20
15
18
20
23
21
22
19
20
19
19
16
13
22
11
13
21
20
18
10
3
13
16
9
7
19
18
26
24
18
20
18
15
15
18
23
16
25
21
19
22
19
24
21
25
22
18
10
21
19
18
19
18
18
21
15
17
13
11
13
13
14
18
16
13
10
9
14
9
10
9
10
12
22
12
10
12
12
8
10
13
31
9
11
16
14
12
12
19
18
22
19
14
11
16
18
10
15
11
9
17
12
15
9
9
7
12
14
9
11
7
7
13
9
5
19
12
8
12
16
8
17
9
12
12
14
14
34
11
6
19
35
15
17
15
11
16
20
18
38
23
25
10
15
13
22
11
14
27
29
43
10
30
37
32
27
20
20
65
43
18
56
67
29
71
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 21b cd.
33
17
45
11
29
32
45
41
29
4
37
0
15
15
9
24
9
12
8
12
34
20
33
29
28
28
32
43
33
41
48
45
45
50
51
40
47
58
45
55
16
29
57
13
23
14
38
36
36
2
47
42
38
31
36
22
40
4
35
33
31
40
30
27
37
34
38
43
38
43
45
33
39
30
38
36
36
34
26
35
28
41
29
22
36
25
57
37
29
49
50
55
17
30
14
27
16
14
11
16
19
43
15
29
26
23
34
22
28
30
27
25
18
20
20
18
16
24
19
15
18
16
10
12
17
10
11
13
13
10
11
12
18
18
8
24
17
20
6
10
3
23
4
6
3
7
7
21
4
29
12
13
16
8
15
14
14
15
5
7
4
6
5
8
5
7
5
4
3
5
6
3
5
3
6
6
4
5
9
9
3
8
6
6
bardzo
wysoka
wysoka
15
26
10
31
7
16
8
9
21
50
11
15
20
31
13
18
17
13
21
32
19
18
30
18
13
25
15
16
20
18
11
14
13
11
15
14
13
13
15
9
20
17
14
17
18
19
średnia
16
26
13
46
11
17
11
12
20
35
14
24
23
21
24
23
22
20
24
30
16
14
26
15
14
20
16
13
16
19
13
15
18
13
12
16
9
10
20
12
23
13
17
20
15
18
bardzo
niska
30
30
34
21
30
32
27
32
31
12
28
46
37
28
45
36
41
45
37
29
29
22
30
30
34
30
31
30
29
30
23
30
31
35
25
32
22
24
34
26
27
23
35
29
35
44
bardzo
wysoka
31
16
33
1
41
30
41
36
23
3
36
15
18
20
18
20
19
19
18
8
30
38
14
32
34
22
34
31
30
28
43
33
32
35
39
34
34
35
26
45
24
37
28
31
27
19
niska
8
2
10
1
11
5
13
11
5
0
11
0
2
0
0
3
1
3
0
1
6
8
0
5
5
3
4
10
5
5
10
8
6
6
9
4
22
18
5
8
6
10
6
3
5
0
wysoka
14
27
15
27
24
17
12
6
12
21
11
29
11
23
8
8
14
10
6
18
9
14
8
15
14
6
10
12
5
4
11
10
12
5
8
4
24
18
9
12
0
11
7
8
10
3
średnia
17
26
3
24
24
22
15
8
15
29
13
36
15
16
13
12
17
23
15
17
15
20
15
21
19
14
12
17
12
11
18
11
16
9
10
6
20
14
12
12
4
14
8
13
14
5
K2O
niska
30
33
40
29
30
32
33
26
31
34
29
29
30
27
29
28
34
30
35
34
31
30
37
33
31
35
28
28
30
30
33
25
33
24
24
16
28
25
26
24
40
33
18
42
38
21
bardzo
niska
wysoka
22
12
16
13
14
17
25
28
23
15
25
3
23
19
23
23
24
22
25
21
27
24
30
19
23
31
30
21
30
30
24
23
16
26
27
31
17
14
23
20
31
19
18
28
27
40
bardzo
wysoka
średnia
17
2
26
7
8
12
15
32
19
1
22
3
21
15
27
29
11
15
19
10
18
12
10
12
13
14
20
22
23
25
14
31
23
36
31
43
11
29
30
32
25
23
49
9
11
31
P2O5
niska
bardzo
niska
Mg
6
7
2
37
4
6
3
5
9
10
4
38
12
16
10
6
18
17
14
14
5
10
5
4
6
7
5
5
6
3
3
4
6
2
5
3
5
4
4
3
0
7
3
6
4
5
72
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Tabela 21a cd.
13
10
18
8
4
3
2
2
4
4
2
21
2
1
2
7
1
4
0
4
7
12
3
8
6
14
20
12
15
11
15
15
5
7
3
2
1
2
0
1
0
2
0
0
13
5
11
24
25
12
16
10
8
16
5
3
16
19
13
7
23
7
23
18
30
16
21
35
15
11
9
13
9
12
9
9
12
11
14
14
22
29
21
18
18
16
35
42
15
9
14
20
23
16
16
17
15
12
10
9
20
26
18
13
24
14
14
15
15
14
19
15
12
12
9
13
15
15
10
15
16
14
19
18
21
22
24
20
24
17
25
29
16
16
15
18
19
23
23
24
25
18
6
17
23
29
23
17
25
18
10
17
12
16
14
10
15
13
14
13
11
15
12
11
18
18
15
19
21
19
22
23
25
21
20
17
15
20
14
13
12
21
20
23
22
18
35
17
16
15
20
17
14
18
14
15
12
13
17
10
25
11
13
12
9
13
11
9
17
18
15
17
18
15
13
21
15
23
12
6
zbędne.
ograniczone
obojętne
22
26
23
14
16
16
10
16
18
25
13
25
12
5
16
28
5
15
24
19
17
19
16
18
16
27
27
28
26
17
34
26
19
23
14
14
11
16
7
9
4
18
1
1
wskazane
32
37
30
29
33
42
41
45
46
36
64
26
35
37
34
33
23
43
23
31
20
27
23
17
36
25
30
27
17
30
26
17
32
32
29
31
35
32
24
43
26
44
16
9
potrzebne
26
23
23
34
35
31
34
32
27
25
16
24
38
47
37
25
46
27
24
31
28
28
34
26
25
21
18
21
20
29
20
20
30
29
31
34
36
36
41
34
45
27
44
43
konieczne
7
4
6
15
12
8
3
5
5
10
5
4
13
10
11
7
25
11
29
15
28
14
24
31
17
13
5
12
22
13
5
22
14
9
23
19
17
14
28
13
25
9
39
47
Potrzeby wapnowania
zasadowe
11. KOŚCIAŃSKI
Czempiń
Kościan
Krzywiń
Śmigiel
12. KROTOSZYŃSKI
Kobylin
Koźmin
Krotoszyn
Rozdrażew
Sulmierzyce
Zduny
13. LESZCZYŃSKI
Krzemieniewo
Lipno
Osieczna
Rydzyna
Święciechowa
Wijewo
Włoszakowice
14. MIĘDZYCHODZKI
Chrzypsko Wielkie
Kwilcz
Międzychód
Sieraków
15. NOWOTOMYSKI
Kuślin
Lwówek
Miedzichowo
Nowy Tomyśl
Opalenica
Zbąszyń
16. OBORNICKI
Oborniki
Rogoźno
Ryczywół
17. OSTROWSKI
Nowe Skalmierzyce
Odolanów
Ostrów Wlkp.
Przygodzice
Raszków
Sieroszewice
Sośnie
lekko
kwaśne
Powiat/gmina
kwaśne
Lp.
bardzo
kwaśne
Odczyn gleb
41
50
46
25
21
28
25
26
30
36
44
54
25
11
26
46
14
43
39
35
31
41
29
30
33
53
55
49
56
45
58
56
37
39
37
32
18
15
20
18
18
23
8
6
73
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 21b cd.
19
9
21
28
19
8
7
7
12
12
1
12
14
12
8
14
15
19
26
18
22
26
11
26
6
21
6
23
25
39
11
25
9
8
7
11
16
15
20
13
21
17
18
37
35
30
35
46
35
28
27
25
33
35
26
37
39
36
43
34
41
38
44
50
44
52
42
44
49
38
30
36
40
38
31
47
36
36
37
37
36
31
41
35
42
31
48
43
28
34
27
20
29
35
32
38
34
30
38
37
32
34
39
33
29
29
21
23
25
19
30
23
32
26
41
26
16
13
35
19
33
35
34
27
31
33
26
33
23
36
24
17
9
14
9
4
8
16
18
17
11
12
24
11
10
11
7
12
10
9
8
5
6
3
10
5
8
9
13
9
14
6
14
6
13
13
13
14
10
10
9
11
9
10
7
2
bardzo
wysoka
wysoka
41
50
45
26
27
35
40
31
29
38
51
55
33
45
24
32
15
27
45
35
16
14
26
11
41
37
56
37
65
26
49
23
24
31
14
15
29
39
25
28
29
30
11
12
średnia
23
24
22
24
23
26
29
24
25
22
26
27
30
32
28
31
32
26
15
29
23
20
28
22
14
24
22
27
7
19
24
25
21
26
15
15
24
22
23
25
25
27
22
10
bardzo
niska
24
19
20
38
32
26
23
29
32
24
18
13
28
19
35
29
45
32
29
27
39
45
35
41
30
24
16
23
0
30
20
28
30
31
29
29
29
24
33
30
29
27
41
38
bardzo
wysoka
10
6
10
11
16
12
7
15
13
15
5
4
8
4
13
7
8
13
11
8
20
20
10
24
14
14
6
12
14
21
7
21
21
11
35
32
16
13
16
15
13
14
24
35
niska
2
1
3
1
2
1
1
1
1
1
0
1
1
0
0
1
0
2
0
1
2
1
1
2
1
1
0
1
14
4
0
3
4
1
7
9
2
2
3
2
4
2
2
5
wysoka
5
10
4
2
5
9
10
8
10
5
8
6
7
4
1
7
8
17
1
3
3
2
2
3
11
7
3
7
10
8
7
10
11
4
13
26
9
5
8
15
8
5
7
15
średnia
9
18
6
5
7
18
19
17
22
9
19
21
14
11
12
14
19
24
5
8
7
8
8
5
29
12
8
11
13
15
13
13
18
14
20
26
14
11
11
17
15
9
15
18
K2O
niska
28
41
23
23
28
36
36
36
38
32
44
44
35
37
34
42
37
34
22
24
26
30
35
21
34
35
30
36
35
34
34
35
35
36
35
32
33
36
34
34
33
28
34
40
bardzo
niska
wysoka
34
25
37
35
37
28
24
32
24
40
24
21
29
34
34
26
24
18
28
36
29
33
27
31
20
31
42
33
13
24
29
28
23
29
21
12
28
32
29
24
26
36
21
23
bardzo
wysoka
średnia
24
6
30
35
23
9
11
7
6
14
5
8
15
14
19
11
12
7
44
29
35
27
28
40
6
15
17
13
29
19
17
14
13
17
11
4
16
16
18
10
18
22
23
4
P2O5
niska
bardzo
niska
Mg
9
13
8
2
9
13
16
13
10
11
11
3
5
7
3
7
5
5
1
4
3
0
7
2
5
6
10
6
5
4
9
3
9
8
9
11
7
11
4
8
5
6
3
1
74
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Tabela 21a cd.
obojętne
zasadowe
konieczne
potrzebne
wskazane
ograniczone
zbędne.
18. OSTRZESZOWSKI
Czajków
Doruchów
Grabów
Kobyla Góra
Kraszewice
Mikstat
Ostrzeszów
19. PILSKI
Białośliwie
Kaczory
Łobżenica
Miasteczko Krajeńskie
Piła
Szydłowo
Ujście
Wyrzysk
Wysoka
20. PLESZEWSKI
Chocz
Czermin
Dobrzyca
Gizałki
Gołuchów
Pleszew
21. POZNAŃSKI
Buk
Czerwonak
Dopiewo
Kleszczewo
Komorniki
Kostrzyn
Kórnik
Luboń
Mosina
Murowana Goślina
Pobiedziska
Puszczykowo
Rokietnica
Stęszew
Suchy Las
Swarzędz
Tarnowo Podgórne
lekko
kwaśne
Powiat/gmina
kwaśne
Lp.
Potrzeby wapnowania
bardzo
kwaśne
Odczyn gleb
33
56
38
34
15
36
27
43
12
12
23
13
4
23
18
14
8
8
20
38
19
10
53
16
15
12
5
8
8
8
9
17
10
1
29
14
8
30
10
13
4
14
6
45
33
48
49
48
46
49
36
25
21
34
22
17
38
49
42
17
18
37
46
42
26
34
45
35
30
17
24
26
29
32
34
31
30
33
35
22
32
24
37
21
33
18
19
7
12
15
33
15
22
16
33
34
31
34
41
11
28
29
34
41
32
14
28
43
9
34
37
31
29
31
32
40
36
26
29
60
23
34
37
23
28
32
36
29
28
3
3
2
2
4
3
2
5
23
25
9
24
31
23
3
14
30
28
9
2
9
16
4
5
11
21
33
30
25
19
19
20
22
9
9
15
29
8
24
14
30
17
31
0
1
0
0
0
0
0
0
7
8
3
7
7
5
2
1
11
5
2
0
2
5
0
0
2
6
16
7
9
4
4
3
8
6
2
4
7
14
4
9
7
17
24
55
17
35
14
25
26
36
17
19
32
22
9
23
18
14
14
15
19
36
18
10
41
20
15
12
5
10
9
8
10
15
11
9
29
16
6
30
8
13
5
15
4
27
20
33
33
22
29
26
22
13
12
19
11
10
22
23
21
9
9
20
22
22
15
27
22
18
14
7
11
13
11
12
17
16
10
19
18
11
18
11
18
10
17
7
23
14
27
14
26
24
21
18
16
14
16
16
14
24
26
22
12
16
22
20
19
22
15
26
23
17
10
15
15
20
20
18
16
22
15
19
14
15
16
20
13
18
14
13
6
14
12
18
11
17
9
18
18
14
18
21
10
18
15
20
24
19
12
18
25
8
19
20
17
13
14
18
21
22
14
17
19
12
19
17
16
13
19
16
16
15
13
5
9
6
20
11
10
15
36
37
19
33
46
21
15
28
45
36
20
10
23
28
9
13
24
40
65
50
45
40
36
36
40
40
25
28
52
21
52
30
56
34
60
75
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 21b cd.
35
30
35
31
31
41
43
34
26
26
27
22
26
22
25
24
30
34
31
29
34
20
33
36
32
31
22
20
34
36
32
33
24
30
29
38
31
30
31
33
28
34
25
20
14
17
29
29
21
21
12
15
16
15
12
15
14
11
11
16
20
24
11
22
31
16
28
26
25
25
20
18
23
25
29
30
25
25
25
25
24
26
23
23
22
28
48
24
53
42
44
47
50
50
31
30
35
34
37
31
29
33
30
28
35
43
45
27
46
26
34
35
36
25
39
22
32
34
28
28
36
46
31
35
33
41
28
33
28
17
8
18
18
18
14
21
19
28
35
21
17
25
26
34
26
33
34
33
14
29
43
14
38
36
32
32
30
29
31
39
37
35
40
29
26
36
28
33
31
38
29
38
5
1
5
2
7
3
5
6
9
9
7
4
9
9
20
12
9
9
11
3
7
16
2
18
13
13
11
18
10
25
13
15
19
12
10
6
17
11
13
10
16
13
17
bardzo
wysoka
wysoka
27
66
23
36
23
34
21
21
23
16
29
42
17
18
11
16
19
21
14
38
16
5
37
8
9
10
9
13
15
2
7
5
8
9
11
19
6
12
8
11
7
14
5
średnia
14
9
9
25
22
16
10
11
17
17
16
17
31
15
8
15
18
14
23
10
15
42
8
22
23
29
40
44
30
27
26
29
37
26
24
18
28
24
31
26
37
28
37
niska
bardzo
niska
27
45
35
10
15
21
22
34
31
29
33
33
20
31
47
38
27
27
20
42
25
7
37
13
18
14
13
14
17
14
16
9
8
17
20
17
15
18
11
16
9
15
9
wysoka
4
2
4
5
3
1
4
9
11
12
9
16
8
18
9
12
9
5
2
8
4
0
6
1
1
1
0
2
1
0
1
0
1
2
2
2
1
4
1
2
3
1
1
średnia
8
4
4
3
12
5
6
13
10
10
5
3
17
27
8
25
7
4
9
20
7
5
4
11
8
4
4
8
4
7
4
4
6
4
5
2
5
6
6
3
5
2
8
K2O
bardzo
wysoka
13
6
12
18
15
11
14
14
11
12
8
6
12
16
27
18
7
8
13
18
11
12
7
15
14
12
14
12
11
21
11
15
16
19
11
6
15
12
13
8
14
8
17
niska
wysoka
średnia
35
28
37
40
33
37
35
33
24
23
27
18
31
32
39
32
22
16
34
31
35
33
31
39
34
38
34
32
35
42
38
43
40
30
35
31
43
34
39
33
50
37
46
bardzo
niska
28
25
33
24
20
30
32
27
30
30
28
38
23
15
18
16
36
40
29
20
31
37
34
24
28
30
33
27
33
21
30
25
24
29
30
35
28
28
29
34
22
32
23
P2O5
bardzo
wysoka
16
37
14
15
20
17
13
13
25
25
32
35
17
10
8
9
28
32
15
11
16
13
24
11
16
16
15
21
17
9
17
13
14
18
19
26
9
20
13
22
9
21
6
niska
bardzo
niska
Mg
3
1
1
2
8
2
3
4
9
10
8
3
12
16
6
13
9
8
7
2
3
9
1
10
8
10
12
14
7
20
9
9
10
11
14
3
10
14
13
7
11
11
12
76
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Tabela 21a cd.
obojętne
zasadowe
konieczne
potrzebne
wskazane
ograniczone
zbędne.
22. RAWICKI
Bojanowo
Jutrosin
Miejska Górka
Pakosław
Rawicz
23. SŁUPECKI
Lądek
Orchowo
Ostrowite
Powidz
Słupca
Strzałkowo
Zagórów
24. SZAMOTULSKI
Duszniki
Kaźmierz
Obrzycko
Ostroróg
Pniewy
Szamotuły
Wronki
25. ŚREDZKI
Dominowo
Krzykosy
Nowe Miasto
Środa
Zaniemyśl
26. ŚREMSKI
Brodnica
Dolsk
Książ Wlkp.
Śrem
27. TURECKI
Brudzew
Dobra
Kawęczyn
Malanów
Przykona
Tuliszków
Turek
Władysławów
lekko
kwaśne
Powiat/gmina
kwaśne
Lp.
Potrzeby wapnowania
bardzo
kwaśne
Odczyn gleb
9
8
12
3
14
10
9
21
6
11
3
6
7
32
7
2
3
3
10
12
6
11
11
18
24
7
10
8
13
5
14
14
19
41
34
49
43
46
46
34
41
40
28
29
25
25
33
27
26
35
28
29
22
22
22
26
21
13
17
19
30
24
21
21
31
30
32
47
28
25
31
20
28
36
36
35
39
36
36
38
28
37
40
34
39
38
38
47
35
37
35
28
42
32
35
36
36
37
34
29
36
41
40
25
33
33
31
25
28
37
31
31
34
40
39
37
26
18
20
12
18
14
16
24
15
18
17
17
18
16
14
19
24
14
20
21
38
33
29
5
28
40
33
30
18
25
26
29
21
22
9
8
25
26
18
30
18
10
15
5
7
3
3
2
8
5
4
5
7
8
7
9
4
7
6
2
4
7
2
3
6
0
10
16
11
7
2
14
14
6
6
5
7
1
6
10
4
5
1
3
4
1
0
0
0
0
2
0
0
3
9
9
9
5
13
8
14
31
8
16
4
12
10
42
9
2
5
5
12
17
7
15
11
15
25
6
10
8
14
5
15
14
18
37
26
41
34
45
38
38
42
42
14
17
12
13
17
12
15
18
14
16
14
10
14
11
11
4
9
11
14
12
10
12
14
16
16
18
13
12
15
9
14
17
19
22
25
26
26
22
20
20
25
18
20
21
16
25
21
18
19
15
19
20
17
19
20
20
15
11
15
17
21
14
14
14
17
16
17
27
16
14
18
14
18
20
19
16
19
18
17
16
13
17
16
16
20
21
19
21
16
19
18
14
21
17
17
23
19
11
19
15
24
21
18
15
16
19
16
12
16
24
16
16
18
20
20
20
16
9
10
6
10
9
8
9
6
8
37
32
44
36
33
43
34
22
38
31
48
36
37
16
46
68
47
46
35
42
53
40
42
41
26
25
45
50
35
52
33
29
28
16
20
9
13
8
21
16
11
16
77
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 21b cd.
P2O5
niska
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
bardzo
niska
niska
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
bardzo
niska
niska
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
K2O
bardzo
niska
Mg
9
11
12
5
8
7
23
40
17
36
14
26
14
32
15
4
12
8
16
22
15
22
12
16
10
9
15
6
16
13
17
18
17
23
14
29
19
27
20
36
27
35
25
28
23
21
24
23
33
34
34
34
42
39
31
21
29
23
28
29
29
33
28
30
24
28
11
27
24
20
26
30
23
26
24
21
19
30
23
18
21
26
19
17
40
40
39
33
35
44
30
18
37
21
34
21
36
26
35
41
38
42
36
32
37
26
41
38
31
43
40
48
36
39
28
37
37
29
31
26
30
28
28
25
28
30
18
15
18
26
21
20
9
4
9
6
8
7
13
5
13
22
14
16
11
9
14
11
17
13
20
15
16
21
13
13
16
12
13
16
22
10
17
16
18
8
17
11
8
6
8
15
12
6
5
4
3
3
2
7
6
16
8
10
8
5
8
4
6
11
6
5
28
6
5
5
9
5
16
7
9
11
14
5
11
11
13
5
9
7
1
1
2
0
0
1
2
7
0
4
1
0
1
0
1
1
0
0
1
0
0
5
1
1
4
0
0
0
2
1
2
1
2
9
10
6
9
11
11
9
7
6
5
5
6
4
3
6
16
30
7
28
7
11
8
5
11
5
7
9
12
7
11
23
8
9
18
6
10
5
16
11
26
14
17
37
35
37
38
44
40
27
26
36
19
20
15
23
22
20
28
32
33
33
27
31
23
26
24
13
20
25
32
24
24
29
30
36
38
28
31
23
31
23
36
28
35
30
25
30
32
29
26
30
44
38
28
26
26
33
31
29
25
19
32
19
22
23
28
48
24
22
24
28
24
27
24
21
28
27
22
35
24
31
23
24
19
28
22
12
12
14
13
8
11
17
13
11
47
48
51
40
44
44
29
12
28
16
43
35
40
21
40
59
49
38
31
42
41
22
33
27
18
31
35
41
28
41
17
29
24
12
18
13
8
8
12
17
10
9
8
7
11
5
9
12
23
39
6
37
8
16
16
53
11
6
8
7
10
13
9
20
7
7
22
9
4
8
14
9
17
21
12
40
32
28
38
37
40
52
46
52
27
25
32
22
16
30
35
42
32
38
40
42
33
47
32
31
34
25
36
32
32
30
33
34
39
42
29
32
37
30
40
45
35
38
40
43
44
44
36
29
33
35
35
36
31
41
36
35
27
15
42
19
29
20
31
0
34
4
36
40
32
33
34
32
36
34
21
34
39
34
30
38
26
23
30
13
15
21
12
14
13
11
17
8
15
15
14
18
21
13
8
2
13
4
8
8
10
0
13
16
12
16
12
12
15
10
15
15
12
11
18
16
11
14
9
7
13
4
6
6
4
3
4
4
3
2
15
17
12
14
18
10
7
2
7
2
15
14
10
0
10
13
10
12
10
10
10
8
9
10
6
4
10
10
8
9
8
4
10
5
7
2
2
2
7
4
1
3
78
AGROCHEMICZNE BADANIA GLEB PROWADZONE NA UŻYTKACH ROLNICZYCH
Tabela 21a cd.
obojętne
zasadowe
konieczne
potrzebne
wskazane
ograniczone
zbędne.
28. WĄGROWIECKI
Domasławek
Gołańcz
Mieścisko
Skoki
Wapno
Wągrowiec
29. WOLSZTYŃSKI
Przemęt
Siedlec
Wolsztyn
30. WRZESIŃSKI
Kołaczkowo
Miłosław
Nekla
Pyzdry
Września
31. ZŁOTOWSKI
Jastrowie
Krajenka
Lipka
Okonek
Tarnówka
Zakrzewo
Złotów
32. GRODZKI KALISZ
33. GRODZKI KONIN
34. GRODZKI LESZNO
35. GRODZKI POZNAŃ
WIELKOPOLSKA
lekko
kwaśne
Powiat/gmina
kwaśne
Lp.
Potrzeby wapnowania
bardzo
kwaśne
Odczyn gleb
8
6
5
16
11
2
9
21
19
17
25
10
12
11
12
33
7
20
20
19
16
30
29
12
17
12
29
6
13
16
22
11
16
30
29
11
21
27
34
16
36
30
34
31
30
38
29
42
48
41
39
47
37
52
36
36
30
24
24
30
32
35
33
32
37
21
30
20
32
13
24
34
35
30
28
23
37
29
25
32
33
19
28
31
33
40
22
31
17
30
27
31
35
19
21
31
32
16
12
21
12
21
17
22
24
5
22
7
6
7
11
3
5
5
10
11
15
31
21
18
11
17
11
3
2
35
8
16
3
33
3
5
2
6
6
1
5
2
1
1
1
1
1
0
4
1
4
8
25
6
9
6
5
17
12
3
7
15
20
12
17
9
6
10
9
41
7
21
21
19
16
30
28
12
17
14
33
4
9
17
10
5
7
16
13
5
9
15
15
10
20
14
14
13
14
20
13
21
26
19
19
26
18
25
17
16
16
9
11
16
13
7
9
16
19
7
13
14
18
8
18
18
20
16
16
17
19
20
22
22
19
21
19
25
19
22
13
13
12
17
15
14
14
17
19
9
11
10
15
7
12
18
20
15
17
13
20
16
16
18
15
12
15
18
17
23
9
13
10
16
53
68
65
34
37
76
60
46
32
63
33
41
40
46
44
9
41
22
15
22
31
11
20
20
30
25
29
61
58
34
79
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 21b cd.
P2O5
niska
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
bardzo
niska
niska
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
bardzo
niska
niska
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
K2O
bardzo
niska
Mg
14
11
8
19
20
5
13
16
18
13
19
6
4
8
5
26
5
17
16
18
21
19
14
7
15
1
31
17
11
18
25
18
23
37
33
11
20
29
29
29
28
19
18
19
16
23
19
24
21
23
24
29
22
18
22
18
23
16
24
27
34
34
42
37
33
27
32
36
35
40
33
43
46
44
53
23
42
35
37
35
34
33
32
31
36
32
25
37
32
32
13
21
16
5
10
19
12
13
11
13
13
23
25
22
21
12
24
14
16
14
14
12
20
20
16
23
11
16
13
14
14
16
11
2
4
38
23
6
7
5
7
9
7
7
5
16
10
10
10
10
7
7
12
24
11
26
10
14
20
9
5
2
11
1
1
10
4
2
3
2
3
1
0
1
0
9
0
8
9
7
10
14
7
5
5
12
8
1
2
3
20
9
31
7
20
21
21
16
21
15
16
11
8
15
9
41
8
35
33
36
31
41
44
30
30
39
33
7
8
19
30
25
26
37
34
24
28
27
32
25
28
31
40
37
30
31
27
31
30
32
29
30
29
33
33
32
30
22
28
29
20
23
13
29
25
15
17
24
20
21
29
27
27
27
33
11
26
15
13
14
17
10
13
20
19
9
15
23
19
22
25
41
19
26
20
30
30
31
24
37
24
30
25
20
28
8
39
11
15
11
13
5
7
12
13
9
14
47
43
27
11
5
8
8
19
7
9
24
15
22
27
8
7
12
6
43
5
17
18
17
17
19
12
12
19
17
45
21
6
18
33
16
28
37
44
20
33
41
45
41
41
33
39
45
31
36
27
39
37
38
39
41
43
40
39
25
34
26
35
35
28
30
32
36
26
24
27
23
27
23
22
34
35
29
40
16
35
26
25
27
25
26
30
32
26
43
12
30
33
28
14
21
18
13
7
17
14
8
9
9
6
15
13
8
18
3
18
11
13
11
10
9
11
10
10
8
5
13
16
11
14
28
14
6
4
32
17
4
4
5
4
10
6
6
5
2
15
7
7
7
9
5
4
6
6
7
4
10
10
8
80
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
I
Okonek
I, II
I
I
I
Lipka
I
I
I
I
Łobżenica
I
Krajenka
I
I, II
I
I
I
I, II
I
I
I
Drawsko
I
I
Połajewo
I
I
I
Wronki
I
I
I
I
Tarnowo
Podg.
Kuślin
Miedzichowo
I
I
Nowy
Tomyśl
Buk
I
Zbąszyń
I
I
I
I
I
Wolsztyn
Przemęt
I
I, II
Książ
Wlkp.
I
I
I
I
Rydzyna
I
Poniec
II
Dobrzyca
I
I
I
Pępowo
Rozdrażew
I
I
I
I
Krobia
sław
I
I
I
II
I
Kawęczyn
Ceków
I
I
Lisków
I
I
Koźminek
I I
I
Raszków
Odolanów
I
Brzeziny
Przygodzice
Mikstat
I
Kraszewice
I
I
I Sośnie
Grabów
II
Ostrzeszów Doruchów
I
I
Czajków
I
Kobyla Góra
I
I
Kępno
I
PerzówBralin
I
I
I
Baranów
I
Łęka
I Opatowska
Trzcinica
I
Rychtal
I
Malanów
Kalisz Opatówek I, II
Nowe I I, II
SzczytI Krotoszyn
I I
Kobylin
I
SkalI
niki
I
Miejska I
mierzyce
I
Bojanowo
Godziesze I, II
Górka
I Zduny
I
Wlkp. I
I
Ostrów Wlkp.
Jutrosin
I
I
SulmieI
Rawicz
I
rzyce
Sieroszewice
PakoII
I
I
I
Brudzew
II
I, II
Żelazków
Gołuchów
I
Przykona
I
I, II
I
I
I
Mapa 21. Rozmieszczenie przekroczeń zawartości naturalnej metali ciężkich
w glebach gmin województwa wielkopolskiego
I
Dobra
I
I
I
I
Kłodawa Chodów
Grzegorzew
I
I Olszówka
Dąbie
Turek
Mycielin
Blizanów I
I Stawiszyn
Pleszew
Pogorzela Koźmin
I
I
Kotlin
I
Koło
I
I
I
I
I
I
I
Przedecz
I
Osiek
Mały I
I
Tuliszków
Rychwał
Czermin Chocz
Jarocin
I, II
I
Babiak
Sompolno
Kramsk
Grodziec
I, II
I
Borek
Wlkp.
Piaski
I
Gizałki
II
Jaraczewo
Rzgów
II
Żerków
I
KościeStare Krzymów lec
Miasto
I
WładyI
sławów
I
I
I
I
I
IV
III
III
Konin
I
I
Zagórów
I
I
I
Golina
Pyzdry
I
Nowe
Miasto
Dolsk
Gostyń
Słupca
I
I
Ślesin
Kazimierz
Biskupi
Lądek
I
Krzykosy
I
Lipno
I
Kołaczkowo
I
Śrem
I
Strzałkowo
Miłosław
Wierzbinek
I
Ostro- Kleczew
wite
I
I
Dominowo
I
Wilczyn Skulsk
Powidz
I
Września
I
Środa Wlkp.
I
Osieczna
KrzemienieŚwięciewo
chowa Leszno
I
Nekla
Zaniemyśl
Czempiń Brodnica
I
Orchowo
NiechaWitkonowo
wo
I
I
Krzywiń
I
Czerniejewo
Kleszczewo
Śmigiel
Wijewo Włoszakowice
I
Kórnik
I
Kościan
I
I
Trzemeszno
I
I
Łubowo
Kostrzyn
I
KamieWieliniec
chowo
Gniezno
Swarzędz
Luboń
Komorniki
PuszczyI
I
kowo
Stęszew
Mosina
Grodzisk GraWlkp.
nowo
I
Poznań
Rakoniewice
Siedlec
I
Kiszkowo
Pobiedziska
I
Opalenica
Mieleszyn
Kłecko
Dopiewo
I
I
I
I
I
I, II
I
Duszniki
I
I
I
Suchy
II
Las
CzerRokietnica I
wonak
Kaźmierz
I
Damasławek
Mieścisko
Murowana
Goślina
Pniewy
Lwówek
I
Skoki
I
Szamotuły
I
I
Wągrowiec
Oborniki
II
I
Kwilcz
I
I
Ostroróg
Chrzypsko
Wlk.
I
I
Wapno
I
Rogoźno
Obrzycko
Gołańcz
I, II
I
I
I
I
Międzychód
I
Nikiel Ni
I
I
Margonin
Ryczywół
I
I
I
Sieraków
I, II
I
I
Cynk Zn
I
I I
I
I
I Budzyń I, II
I
I
I
I
Kadm Cd
I, II
Szamocin
I
I
I
I
Lubasz
Miedź Cu
I
Chodzież
II
I
Ołów Pb
I
I
Czarnków
Wieleń
I
I
I
I
I
I, II
I, II
Krzyż
Wlkp.
I
Ujście
I
I
I
I
I
I
Wysoka
Wyrzysk
I
Miaste- I
III
czko
Białośliwie
Kaczory
I
Kraj.
I I
Piła
Trzcianka
Stopień zanieczyszczenia
I
I
I
I
I
I
Tarnówka
Szydłowo
Zakrzewo
Złotów
I
I
I
III I
I
I
Jastrowie
I
I
I, II I
I
I
3. ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO
METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
ZŁOTÓW
PIŁA
CHODZIEŻ
CZARNKÓW - TRZCIANKA
WĄGROWIEC
OBORNIKI
MIĘDZYCHÓD
GNIEZNO
SZAMOTUŁY
NOWY TOMYŚL
WRZEŚNIA
SŁUPCA
POZNAŃ
KONIN
KOŁO
WOLSZTYN
ŚREM
GRODZISK
WLKP.
ŚRODA
WLKP.
TUREK
KOŚCIAN
JAROCIN
LESZNO
GOSTYŃ
RAWICZ
PLESZEW
KALISZ
KROTOSZYN
OSTRÓW WLKP.
Klasy zawartości S-SO4:
zawartość naturalna
(0)
OSTRZESZÓW
zawartość podwyższona (1)
KĘPNO
zanieczyszczenie słabe (2)
zanieczyszczenie silne
(3)
Mapa 22. Procentowy udział gleb według klas zawartości siarki S-SO4
w powiatach województwa wielkopolskiego
82
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
Gleba charakteryzuje się określonymi właściwościami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi. Zasoby gleb przydatnych do produkcji rolnej
są ograniczone i nieodnawialne. Produkcja zdrowej
żywności bezpiecznej dla człowieka wymaga rozpoznania stanu gleb użytkowanych rolniczo pod
względem zanieczyszczenia metalami ciężkimi.
Występowanie bowiem w glebach podwyższonych
zawartości metali ciężkich będące następstwem
działalności ludzkiej poprzez: emisje przemysłowe, motoryzację oraz nadmierną chemizację powoduje degradację biologicznych właściwości
gleb, skażenie wód gruntowych, a tym samym
przechodzenie zanieczyszczeń do łańcucha pokarmowego.
Okręgowe stacje chemiczno-rolnicze w całym
kraju badania zawartości metali ciężkich w glebach
w szerszym zakresie rozpoczęły w 1991 roku. Początkowo prowadzono badania kontrolne na obszarach wybranych losowo, gdzie spodziewano się
emisji z zakładów przemysłowych lub dróg o dużym natężeniu ruchu. Do systemowych badań
określających stopień zanieczyszczenia środowiska
rolniczego pierwiastkami śladowymi i siarką siarczanową przystąpiono pod kierunkiem Instytutu
Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach
(IUNG) w 1992 roku na zlecenie Ministerstwa
Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
W latach 1992–1997 na podstawie otrzymanych
wyników realizowano zadanie dotyczące wstępnej
inwentaryzacji gruntów degradowanych w wyniku
emisji zanieczyszczeń przemysłowych. Wyniki
badań stanowią podstawę do oceny stanu zanieczyszczenia gleb środowiska rolniczego, oraz
przydatności płodów rolnych. Dane te zostały
przekazane w niniejszym opracowaniu w układzie
gmin, powiatów, województwa i całego kraju.
Przy omawianiu wyników badań zanieczyszczenia środowiska rolniczego wykorzystano podsumowanie wieloletniego tematu pt. Właściwości
chemiczne gleb oraz zawartość metali ciężkich
i siarki w glebach i roślinach, prowadzonego pod
kierunkiem prof. dr hab. Henryka Terelaka [1998].
Przy wycenie otrzymywanych wyników badań
korzystano z ramowych wytycznych dla rolnictwa
pt. Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb i roślin
metalami ciężkimi i siarką. Ramowe wytyczne dla
rolnictwa, opracowanych pod kierunkiem prof. zw.
dr hab. Aliny Kabata-Pendias [1993].
W tabeli 22 podano dopuszczalne zawartości
wybranych metali śladowych (ołów, cynk, miedź,
nikiel, kadm) dla gleb o pięciu stopniach zanieczyszczenia. Grupę zerową przyjęto jako zawartość
naturalną
powyższych
pierwiastków
występujących w powierzchniowej warstwie gleb.
Tabela 22
Graniczne zawartości metali śladowych (mg/kg) w powierzchniowej warstwie gleb (0–20 cm), odpowiadające
różnym stopniom jej zanieczyszczenia (wartości zweryfikowane)
metal
ołów
(Pb)
cynk
(Zn)
miedź
(Cu)
nikiel
(Ni)
kadm
(Cd)
grupa
gleb
a
b
c
a
b
c
a
b
c
a
b
c
a
b
c
Stopień zanieczyszczenia:
0
− zawartość naturalna,
I
− zawartość podwyższona,
II
− słabe zanieczyszczenie,
0
30
50
70
50
70
100
15
25
40
10
25
50
0,3
0,5
1,0
I
70
100
200
100
200
300
30
50
70
30
50
75
1,0
1,5
3,0
stopień zanieczyszczenia gleb
II
III
IV
100
500
2500
250
1000
5000
500
2000
7000
300
700
3000
500
1500
5000
1000
3000
8000
50
150
750
80
100
500
100
150
750
50
100
400
75
150
600
100
300
1000
2
3
5
3
5
10
5
10
20
III
IV
V
V
>2500
>5000
>7000
>3000
>5000
>8000
>750
>500
>750
>400
>600
>1000
>5
>10
>20
− średnie zanieczyszczenie,
− silne zanieczyszczenie,
− bardzo silne zanieczyszczenie.
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Przy zaliczeniu gleby do odpowiedniego stopnia zanieczyszczenia uwzględniono odczyn (pH
w 1 n KCl), skład granulometryczny (% frakcji
< 0,02 mm) i zawartość substancji organicznej.
Właściwości te decydują o dostępności dla roślin
i zawartości metali ciężkich w glebach. Uwzględniając wymienione cechy wydzielono w obrębie
każdego stopnia zanieczyszczenia trzy grupy gleb:
a − gleby bardzo lekkie o małej zawartości frakcji
spławialnej (< 10 %), niezależnie od pH;
− gleby lekkie (10−20 % frakcji spławialnej),
bardzo kwaśne (pH < 4,5); kwaśne* (pH
4,5−5,5) i słabo kwaśne (pH 5,6−6,5).
* Dla tej podgrupy gleb (lekkie 10−20 % frakcji
spławialnej, pH 4,5−5,5) poziom kadmu jako
kryterium zaliczenia do stopnia 0 (tzn. gleb
nie zanieczyszczonych) wynosi 0,5 ppm.
b − gleby lekkie (10−20 % frakcji spławialnej)
odczyn obojętny (pH > 6,5);
− gleby średnie (20−35 % frakcji spławialnej)
bardzo kwaśne (pH < 4,5) i kwaśne (pH
4,5−5,5);
− gleby ciężkie (> 35 % frakcji spławialnej) bardzo kwaśne (pH < 4,5) i kwaśne (pH 4,6−5,5);
− gleby mineralno-organiczne (substancje organiczne 6−10 %) bez względu na pH.
c − gleby średnio ciężkie (20−35 % frakcji spławialnej) i ciężkie (> 35 % frakcji spławialnej) słabo
kwaśne (pH 5,5−6,5) lub obojętne (pH > 6,5);
− gleby organiczno-mineralne i organiczne (substancji organicznych > 10 %) bez względu na
odczyn pH.
IUNG zaleca rolnicze użytkowanie gleb proponując sześciostopniową klasyfikację w zależności
od stopnia zanieczyszczenia metalami ciężkimi:
Stopień 0 − gleby nie zanieczyszczone o naturalnych zawartościach metali śladowych. Gleby
te mogą być przeznaczone pod wszystkie uprawy
ogrodnicze i rolnicze, zgodnie z zasadami racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej.
Stopień I − obejmuje gleby o podwyższonej
zawartości metali. Gleby te mogą być przeznaczone pod wszystkie uprawy polowe, z ograniczeniem warzyw przeznaczonych dla dzieci.
Stopień II − gleby słabo zanieczyszczone. Na
glebach takich zachodzi już obawa chemicznego
zanieczyszczenia roślin. Wykluczyć więc należy
przede wszystkim niektóre uprawy ogrodnicze, jak
np. sałata, szpinak, kalafior. Dozwolona jest uprawa roślin zbożowych, okopowych i pastewnych.
Stopień III − gleby średnio zanieczyszczone.
Wszystkie uprawy na takich glebach narażone są
na skażenie. Dopuszczalna jest uprawa roślin zbo-
83
żowych, okopowych i pastewnych pod warunkiem
okresowej kontroli poziomu metali w konsumpcyjnych częściach roślin. Zalecane są uprawy roślin przemysłowych i traw nasiennych.
Stopień IV − gleby silnie zanieczyszczone.
Gleby takie (szczególnie gleby lekkie) powinny
być wyłączone z produkcji rolniczej oraz zadarnione lub zadrzewione. Na glebach lepszych można uprawiać rośliny przemysłowe (len, konopie,
wiklina). Dopuszcza się produkcję materiału siewnego zbóż i traw, a także ziemniaków dla przemysłu spirytusowego (na spirytus jako dodatek do
paliwa) i rzepaku na olej techniczny. Zaleca się
zabiegi rekultywacyjne, a głównie wapnowanie
i wprowadzanie substancji organicznej.
Stopień V − gleby bardzo silnie zanieczyszczone. Gleby o takim stopniu zanieczyszczenia
należy wyłączyć z produkcji rolniczej i poddać
zabiegom rekultywacyjnym. Można uprawiać (na
glebach przydatnych) len, konopie oraz rzepak (na
olej techniczny), a w dolinach rzek – wiklinę.
W ocenie wyników badań gleb wykonywanych
przez stację chemiczno-rolniczą, a dotyczącej zawartości metali ciężkich w glebach można również
wykorzystać ocenę zanieczyszczeń według norm
podanych w Zarządzeniu Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 7 lipca
1986 roku w sprawie rolniczego wykorzystania
ścieków (tabela 23).
Okręgowe stacje chemiczno-rolnicze podczas
pięcioletniej obserwacji gruntów z terenu województwa wielkopolskiego przeprowadziły badania
w 4768 punktach. Każdy punkt według założeń
IUNG był reprezentatywny dla 400 ha. W każdym
punkcie pobierano glebę z warstwy ornej 0–20 cm,
w co piątym punkcie pobierano glebę dodatkowo
z drugiej warstwy na głębokości 40−60 cm. Prace
kontrolne prowadzono w każdym roku badań
w wybranych punktach zlokalizowanych na terenie
wszystkich gmin województwa.
Tabela 23
Dopuszczalna zawartość metali ciężkich w glebach∗
pierwiastek
kadm
miedź
nikiel
ołów
cynk
∗
zawartość w glebach
(mg/kg suchej masy)
lekkich
ciężkich
3
3
50
100
30
100
50
100
200
300
według Monitora Polskiego Nr 23 z dnia 31 lipca
1986 roku.
84
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
3.1. Kadm (Cd)
Kadm jest pierwiastkiem silnie rozproszonym
w poziomach powierzchniowych i w skałach macierzystych gleb. Pod względem geochemicznym
kadm jest związany z cynkiem. Gromadzenie
kadmu w roślinach, zwłaszcza w ich częściach
wegetatywnych, wskazuje na silny związek
z odczynem gleb oraz ich właściwościami sorpcyjnymi. Pobieraniu kadmu pośrednio sprzyja nadmierna emisja siarki do środowiska, powodująca
wzrost zakwaszenia gleb.
Kadm nie jest składnikiem niezbędnym dla organizmów żywych. Stosunkowo niewielkie jego
ilości mogą być toksyczne dla ludzi i zwierząt.
Toksyczność skrajnie wysokich stężeń kadmu
przejawia się w zaburzeniach funkcji nerek, chorobach nowotworowych i zaburzeniach układu rozrodczego.
Znaczenie kadmu w aspekcie toksykologicznym i żywieniowym sprawia, że przyjęte w krajach
wspólnoty europejskiej kryterium oceny przydatności produktów rolnych wyznacza bardzo niskie
stężenia dopuszczalne tego pierwiastka w roślinach. Kryterium to (0,1 mg/kg) mieści się w zakresie, który często odzwierciedla fizjologicznie
uwarunkowane pobieranie tego pierwiastka przez
poszczególne gatunki, a nawet odmiany roślin.
Z dotychczasowych badań SChR i IUNG wynika,
że przekroczenie przyjętej dla kadmu wartości
w roślinach nie jest w wielu przypadkach wynikiem zanieczyszczenia gleb, lecz jest związane
z cechami odmianowymi, czego typowym przykładem jest nadmierne pobieranie kadmu przez
niektóre odmiany pszenic na glebach o naturalnej
zawartości kadmu.
Naturalne zawartości kadmu w glebach świata
są silnie zróżnicowane w zależności od pochodzenia geologicznego skał macierzystych, intensywności procesów wietrzenia, wieku gleb, poziomu
emisji przemysłowych itp. Średnie zawartości
kadmu w glebach świata mieszczą się w przedziale
0,2–1,05 mg/kg, najczęściej poniżej 0,5 mg/kg.
Nagromadzenie kadmu w glebach do poziomu
przekraczającego zawartości naturalne może być
związane z rodzajem podłoża geologicznego, ale
najczęściej jest wynikiem różnego typu procesów
antropogenicznych. Zanieczyszczenie gleb kadmem może wiązać się z nawozowym stosowaniem
osadów ściekowych nie odpowiadających ustalonym kryterium przydatności i długotrwałym stosowaniem dużych dawek nawozów fosforowych.
Najpoważniejsze źródło wzbogacania w kadm
stanowią emisje pyłów metalonośnych z przemysłu, a zwłaszcza z hut metali nieżelaznych oraz
pyły z hałd odpadów pohutniczych przenoszone
przez wiatr na znaczne nieraz odległości.
Zawartość kadmu w użytkowanych rolniczo
glebach Polski mieści się w przedziale 0,01–
49,73 mg/kg, przy średniej zawartości 0,21 mg/kg
(tabela 24). Zakres oczekiwany dla kadmu mieści
się w granicach 0,1–0,46 mg/kg. Zakres oczekiwany, dzięki wyłączeniu około 5 % wartości skrajnych
wyników, daje przybliżenie rzeczywistego stanu
zagrożeń wynikających z występowania nadmiernych ilości kadmu w glebach kraju. Na tej podstawie można przyjąć, że rozmieszczenie kadmu
w glebach Polski nie odbiega zasadniczo od zawartości tego składnika w glebach świata.
Wyniki badań z 4,7 tys. próbek glebowych,
obejmujących reprezentatywną analizą użytki rolne
województwa, potwierdzają tezę, że zanieczyszczenie gleb kadmem ma charakter wybitnie regionalny, związany z działalnością przemysłową bądź
z określonymi warunkami geologicznymi danego
terenu.
W opracowanym przez IUNG temacie Właściwości chemiczne gleb oraz zawartość metali ciężkich i siarki w glebach i roślinach, obszary
dotychczasowych województw wchodzących
w skład ziem Wielkopolski charakteryzują się następującymi wyliczeniami końcowymi dotyczącymi zasobności i zanieczyszczenia gleb kadmem:
Tabela 24
Zawartość (mg/kg) i zanieczyszczenie gleb (%) kadmem
Lp.
Województwo
1. Kaliskie
2. Konińskie
3. Leszczyńskie
4. Pilskie
5. Poznańskie
Wielkopolska
Polska
Zakres
Średnia
zawartość stwierdzony oczekiwany
0,13
0,01–1,04
0,07–0,25
0,12
0,01–4,17
0,06–0,24
0,14
0,02–0,85
0,08–0,24
0,11–0,25
0,17
0,03–2,50
0,07–0,22
0,13
0,01–3,67
0,15
0,01–4,17
0,08–0,24
0,21
0,01–49,73 0,10–0,46
Udział gleb w stopniu zanieczyszczenia (%)
0
I
II
III
IV
V
96,70 3,30
0
0
0
0
0,13
0
95,63 4,24
0
0
0
0
98,31 1,69
0
0
98,60 1,30 0,10
0
0
0
98,32 1,60
0
0
0,08
0
97,84 2,12 0,02
0
0,02
0
88,87 9,53 1,06 0,29 0,17 0,08
85
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
3.2. Ołów (Pb)
Występowanie ołowiu w glebach ma bezpośredni związek z ich składem mineralogicznym i granulometrycznym, pochodzeniem skał macierzystych
gleb, emisjami przemysłowymi oraz komunikacyjnymi. Naturalna zawartość ołowiu w glebach wytworzonych z piasków z reguły nie przekracza
10 mg/kg, a w utworach o zwięźlejszym składzie
granulometrycznym (w obrębie glin średnich i ciężkich) mieści się w przedziale 13–20 mg/kg. Z uwagi
na słabą rozpuszczalność minerałów, w skład których wchodzi, ołów migruje w środowisku znacznie
mniej intensywnie niż kadm i cynk. W warunkach
znacznego zanieczyszczenia gleb lub ich zakwaszenia, ołów łatwo przechodzi do łańcucha pokarmowego. Nadmiernemu pobieraniu ołowiu, podobnie
jak innych metali, sprzyja kwaśny odczyn gleb, słabe
zdolności sorpcyjne oraz niska zawartość próchnicy.
Szkodliwe oddziaływanie ołowiu polega na uszkadzaniu tkanki nerwowej, zaburzaniu pracy nerek
i wątroby oraz zakłócaniu funkcji szpiku kostnego.
W praktyce, zwłaszcza w rejonach zanieczyszczonych ołowiem, pożywienie, obok wchłaniania
tego składnika przez układ oddechowy, może być
przyczyną przekroczenia dopuszczalnego poziomu
pobrania ołowiu przez ludzi i zwierzęta.
Ustalenie naturalnych zawartości ołowiu w glebach napotyka na trudności, z uwagi na duże antropogeniczne zniekształcenia powierzchniowych
poziomów gleb, związane ze znacznym dopływem
tego pierwiastka z pyłami metalonośnymi transportowanymi na znaczne nieraz odległości. Wyniki
badań IUNG wskazują, że naturalna zawartość
ołowiu w glebach Polski nie przekracza 20 mg/kg.
Dla gleb z różnych części świata wartość tła geochemicznego mieści się w przedziale 25–40 mg/kg.
Z danych SChR i IUNG wynika, że średnia zawartość ołowiu w glebach Polski użytkowanych
rolniczo wynosi 13,6 mg/kg, przy zakresie wahań
w przedziale 0,1–5000 mg/kg (tabela 25).
Zakres oczekiwany dla zawartości ołowiu, wynoszący 7,4–25,0 mg/kg, jest wyraźnie węższy od
stwierdzonego 0,1–5000 mg/kg. Świadczy to o niewielkim w skali kraju, a także naszego województwa, udziale gleb o skrajnie wysokich
zawartościach tego metalu.
Podsumowując, należy stwierdzić, że ze względu na geochemiczne właściwości ołowiu jak i powierzchnię gleb o określonym stopniu zanieczyszczenia, zagrożenie środowiska związane z akumulacją ołowiu jest znacznie mniejsze od związanego z zanieczyszczeniem kadmem i cynkiem.
Tabela 25
Zawartość (mg/kg) i zanieczyszczenie gleb (%) ołowiem
Lp.
Województwo
1. Kaliskie
2. Konińskie
3. Leszczyńskie
4. Pilskie
5. Poznańskie
Wielkopolska
Polska
Średnia
zawartość
11,3
9,3
12,1
9,7
9,8
12,7
13,6
Zakres
stwierdzony oczekiwany
7,3–17,3
0,7–148,0
1,0–206,7
5,9–14,6
1,5–125,0
8,2–17,8
6,0–15,8
1,1–135,0
0,2–93,3
6,7–14,4
0,2–206,7
6,8–16,0
0,1–5000,0
7,4–25,0
3.3. Cynk (Zn)
Cynk w odróżnieniu od kadmu i ołowiu jest
pierwiastkiem niezbędnym w procesach regulujących metabolizm organizmów żywych.
Przyswajalność cynku i związane z tym ryzyko
jego przechodzenia do łańcucha pokarmowego jest
znaczna z uwagi na dużą rozpuszczalność związków, w których pierwiastek ten występuje. Migracji cynku w środowisku i pobieraniu przez rośliny
i inne organizmy glebowe sprzyja niski odczyn
gleb. O zwiększeniu dostępności cynku może decydować również zawartość i właściwości substancji organicznej, a zwłaszcza ilość niektórych
Udział gleb w stopniu zanieczyszczenia (%)
0
I
II
III
IV
V
0
98,52 1,13 0,26 0,09
0
0
0,13
0
0
99,36 0,51
99,49 0,34
0
0,17
0
0
99,60 0,10 0,20 0,10
0
0
0
0
0
0
99,52 0,48
78,84 1,05 0,07 0,04
0
0
96,89 2,44 0,40 0,25 0,02
0
frakcji substancji próchnicowych, głównie kwasów
fulwowych oraz niektórych frakcji kwasów huminowych, z którymi cynk tworzy łatwo rozpuszczalne połączenia kompleksowe. Również procesy
mineralizacji substancji organicznej mogą sprzyjać
uruchamianiu tego pierwiastka. Prowadzone przez
SChR i IUNG badania, dzięki dużej reprezentatywności, dostarczą informacji niezbędnych do
modelowania i przewidywania zjawisk kontrolujących dynamikę cynku w środowisku.
Średnia zawartość cynku w glebach świata wynosi około 50–60 mg/kg, przy zakresie wahań 27–
235 mg/kg. Tak zwana zawartość naturalna, ze
względu na dość dużą powszechność występowa-
86
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
nia rud, oraz nie ustalone zasięgi zanieczyszczenia
gleb spowodowane opadem pyłów metalonośnych,
jest trudna do ustalenia.
Naturalna zawartość cynku zmienia się w zależności od typu i rodzaju gleb, wykazując ścisłą
zależność od składu mechanicznego. Przykładowo,
w glebach bielicowych wytworzonych z piasków
zawartość cynku z reguły nie przekracza 30 mg/kg,
w glebach wytworzonych z glin dochodzi do
60 mg/kg, a w zwięźlejszych pyłach pochodzenia
aluwialnego (mady) sięga nawet 90 mg/kg.
Głównym antropogenicznym źródłem zanieczyszczenia gleb cynkiem jest opad pyłów metalonośnych, a w niektórych przypadkach rolnicze
stosowanie osadów ściekowych. Nieuporządkowana gospodarka ściekami, a zwłaszcza nieprzestrzeganie określonych wymogów technologicznych
powoduje, że około 60 % osadów z oczyszczalni
komunalnych nie odpowiada kryteriom rolniczej
przydatności. Osady ściekowe nie są na dużą skalę
stosowane w rolnictwie w celach nawozowych.
Należy się liczyć, że z nowo powstających oczyszczalni ścieków znacząca część osadów będzie kierowana również do nawożenia gruntów rolnych.
W glebach użytków zielonych nadmierne nagromadzenie cynku jest związane z jakością wód
w rzekach odbierających ścieki komunalne i komunalno-przemysłowe. Przykładem takiej sytuacji
jest niekorzystny stan znacznej części użytków
zielonych w województwie łódzkim, szczególnie
w dolinie Neru.
Naturalna zawartość cynku w glebach Polski,
ustalona na podstawie wieloletnich badań IUNG,
wynosi około 40 mg/kg. Zgodnie z wynikami analiz SChR średnie stężenie cynku w glebach Polski
wynosi 32,4 mg/kg (tabela 26).
Tabela 26
Zawartość (mg/kg) i zanieczyszczenie gleb (%) cynkiem
Lp.
Województwo
1. Kaliskie
2. Konińskie
3. Leszczyńskie
4. Pilskie
5. Poznańskie
Wielkopolska
Polska
Średnia
zawartość
22,5
23,6
25,6
32,6
24,3
28,8
32,4
Zakres
stwierdzony
oczekiwany
11,7–43,5
1,0–345,0
3,3–625,0
13,0–42,8
3,0–100,0
15,8–41,3
2,1–328,0
21,1–50,3
3,3–355,0
14,9–39,5
1,5–625,0
15,3–43,4
0,5–5754,0
16,1–65,2
Zakres wahań dla stężeń cynku jest znaczny:
0,5–5754 mg/kg. Zakres oczekiwany, wyznaczony
z pominięciem 5 % skrajnych wartości, diametralnie różni się od zakresu stwierdzonego i wynosi
16,1–65,2 mg/kg. Na tej podstawie można stwierdzić, że zarówno bardzo niskie jak i skrajnie wysokie zawartości cynku w glebach kraju i omawianego
województwa występują sporadycznie. Badania
wykazały, że około 88 % użytkowanych rolniczo
gleb Polski charakteryzuje się naturalną zawartością cynku. W większości województw obszary
gleb o naturalnej zawartości cynku stanowią więcej
niż 93 % powierzchni użytków rolnych. Gleby te
mogą być przeznaczone pod wszystkie uprawy
polowe i ogrodnicze.
3.4. Miedź (Cu)
Miedź w środowisku glebowym
w różnych formach, tworząc z reguły
mało ruchliwe. Podlega silnej sorpcji
stancję organiczną i minerały ilaste.
występuje
połączenia
przez subZawartość
Udział gleb w stopniu zanieczyszczenia (%)
0
I
II
III
IV
V
0
93,32 5,90 0,78
0
0
0
0
93,83 5,53 0,51 0,13
96,11 3,89
0
0
0
0
0
0
93,39 5,61 1,00
0
0
0
0
95,76 3,68 0,56
94,76 4,65 0,57 0,02
0
0
87,84 10,63 1,27 0,23 0,03
0
miedzi w glebach ściśle zależy od ich rodzaju
i wykazuje dodatnią korelację ze składem granulometrycznym.
Miedź jest składnikiem niezbędnym w przebiegu procesów metabolicznych, a spełniane przez nią
funkcje regulacyjne są bardzo zróżnicowane. Znany jest udział miedzi w regulacji procesów generatywnych roślin, procesu fotosyntezy, oddychania
oraz w przemianach związków azotowych. Dostępność miedzi dla roślin wzrasta wraz z obniżeniem się poziomu pH oraz przy niskiej zawartości
żelaza, cynku i fosforu. Przy wysokim odczynie
gleb i intensywnym nawożeniu fosforem, może
nastąpić unieruchomienie miedzi.
Toksyczność miedzi dla ludzi i zwierząt przejawia się w uszkodzeniu wątroby, nerek, tkanki
mózgowej oraz naczyń wieńcowych. Niedobór
miedzi może być przyczyną różnych schorzeń:
zaburzeń układu krążenia, anemii, upośledzenia
wzrostu, zakłóceń funkcji układu rozrodczego.
Z uwagi na znaczną tolerancję na miedź, prawdopodobieństwo wystąpienia objawów jej toksycz-
87
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
nego działania ogranicza się do obszarów silnie
zanieczyszczonych (np. województwo legnickie).
Objawy niedoboru miedzi (podobnie jak cynku) są
znacznie częstsze niż jej nadmiaru.
Do podstawowych źródeł zanieczyszczeń gleb
miedzią należą: hutnictwo miedzi, niektóre środki
ochrony roślin, nieracjonalne użycie mikronawozów oraz nawozowe stosowanie odpadów organicznych. Z wymienionych czynników istotne
znaczenie ma jedynie hutnictwo miedzi i nawożenie gleb tym składnikiem.
Średnia zawartość miedzi w glebach zależy od
ich rodzaju, wykazuje dodatnią korelację
z zawartością części spławialnych. W glebach Polski w zależności od typu i rodzaju, stwierdza się
znaczne zróżnicowanie występowania tego pierwiastka: od 6 mg/kg w najlżejszych glebach bielicowych, 24 mg/kg w madach, do 53 mg/kg
w niektórych czarnoziemach.
Z badań przeprowadzonych w SChR wynika, że
przeciętna zawartość miedzi w glebach Polski jest
bardzo niska (6,5 mg/kg), przy jednocześnie dużej
rozpiętości zakresu stężeń stwierdzonych (0,2–
725,0 mg/kg) – tabela 27. Zakres oczekiwany dla
zawartości miedzi (3,1–13,6 mg/kg), stanowiący
bardziej miarodajne przybliżenie stanu zasobności
gleb, nie przekracza wartości uznanych jako zawartość tła geochemicznego dla świata.
Podsumowując wyniki badań nad stanem zawartości i zanieczyszczeniem gleb Wielkopolski
miedzią należy podkreślić, że pierwiastek ten nie
należy do grupy czynników mogących zasadniczo
decydować o ograniczeniu przydatności konsumpcyjnej i paszowej produktów roślinnych. Około
97 % powierzchni użytkowanych rolniczo gleb
kraju wykazuje naturalną zawartość miedzi.
W niektórych województwach, w Wielkopolsce
w dawnym województwie pilskim, ze względu na
duży udział gleb o podwyższonej zawartości miedzi (I°), należy na pewnych obszarach ograniczyć
uprawę roślin z przeznaczeniem na odżywki dla
dzieci.
Tabela 27
Zawartość (mg/kg) i zanieczyszczenie gleb (%) miedzią
Lp.
Województwo
1. Kaliskie
2. Konińskie
3. Leszczyńskie
4. Pilskie
5. Poznańskie
Wielkopolska
Polska
Średnia
zawartość
3,8
3,9
5,9
9,3
4,2
5,9
6,5
Zakres
stwierdzony oczekiwany
2,1–7,0
0,3–143,0
0,3–32,0
2,2–6,9
0,7–25,0
3,6–9,7
1,0–39,0
5,6–15,6
0,3–41,5
2,5–7,1
0,3–41,5
3,2–9,3
0,2–725,0
3,1–13,6
3.5. Nikiel (Ni)
Nikiel jest pierwiastkiem geochemicznie związanym z żelazem i kobaltem, co decyduje o jego
rozmieszczeniu i zachowaniu w środowisku. Gleby
o dużej zawartości żelaza i minerałów ilastych
cechuje na ogół wysoka zawartość niklu.
Mobilność niklu uzależniona jest od składu
granulometrycznego i mineralogicznego gleb. Silne
wiązanie niklu przez koloidy mineralne i wodorotlenki żelaza ogranicza mobilność tego pierwiastka
w środowisku.
Fizjologiczna rola niklu nie jest do końca wyjaśniona. Przeważa pogląd, że nie jest to pierwiastek
niezbędny w metabolizmie. Wiadomo jednak, że
niektóre gatunki roślin nie mogą się normalnie
rozwijać bez obecności tego składnika w glebach.
Znany jest również udział niklu w procesach wiązania wolnego azotu przez bakterie glebowe.
Udział gleb w stopniu zanieczyszczenia (%)
0
I
II
III
IV
V
0
99,22
0,61
0,09
0
0,09
0
0
0
0
99,49
0,51
98,31
1,59
0
0
0
0
0
0
84,47 15,33
0,20
0
0,32
0
0
0
0
99,68
93,83
6,07
0,10
0
0
0
96,55
3,04
0,25 0,07 0,08
0
Średnia zawartość niklu w glebach świata jest
bardzo zróżnicowana – w lekkich 8–33 mg/kg,
a w cięższych 10–92 mg/kg. Wartość 100 mg/kg
przyjmuje się jako dopuszczalne stężenie niklu
w glebach.
Z badań SChR wynika, że średnia zawartość
niklu w glebach Polski wynosi 6,2 mg/kg (tabela
28) i waha się w granicach 0,1–328,3 mg/kg. Zakres oczekiwany dla analizowanej zbiorowości
próbek mieści się w granicach naturalnych zawartości niklu, charakteryzujących nie zanieczyszczone gleby świata (2,6–14,7 mg/kg).
W glebach województw wchodzących w skład
obecnego województwa Wielkopolskiego średnia
zawartość niklu nie przekracza 10 mg/kg, która to
wartość została przyjęta jako stężenie graniczne
dla gleb lekkich, o niskich zdolnościach sorpcyjnych i o nieuregulowanym odczynie.
88
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
Rozpatrując występowanie niklu pod kątem
stopnia zanieczyszczenia gleb należy podkreślić,
że z wyjątkiem ziem pilskich, Wielkopolskę cechuje naturalna zawartość tego pierwiastka. Śred-
nio (III°) zanieczyszczone niklem gleby występują
punktowo w 0,10 % obszaru dawnego województwa pilskiego.
Tabela 28
Zawartość (mg/kg) i zanieczyszczenie gleb (%) niklem
Lp.
Województwo
1. Kaliskie
2. Konińskie
3. Leszczyńskie
4. Pilskie
5. Poznańskie
Wielkopolska
Polska
Średnia
zawartość
2,5
2,8
3,3
4,1
3,0
3,7
6,2
Zakres
stwierdzony oczekiwany
0,2–19,1
1,3–5,1
1,5–5,1
0,2–20,1
0,3–16,2
1,9–5,8
0,1–80,0
1,8–9,2
0,2–12,9
1,8–5,1
0,1–80,0
8,3–6,1
0,1–328,3
2,6–14,7
3.6. Zawartość w glebach siarki siarczanowej (S – SO4)
Siarka jest pierwiastkiem powszechnie występującym w przyrodzie, a jej zawartość w glebie
waha się od 0,001 do 1,8 %, najczęściej 0,2 %.
Wyższe zawartości siarki spotyka się w glebach
rejonów suchych i zanieczyszczonych oraz w glebach organicznych. Siarka występuje w glebach
w różnych formach, ale z punktu widzenia rolnictwa i ochrony środowiska najważniejszą formą jest
siarka siarczanowa. Ta forma siarki, oprócz azotu,
fosforu, potasu i magnezu jest podstawowym
składnikiem pokarmowym dla roślin, a zatem decyduje o poziomie i jakości plonów. Jest ona również
wskaźnikiem antropogenicznym zanieczyszczenia
środowiska glebowego.
Zawartość siarki siarczanowej w glebach waha
się w granicach 0,3–50 mg/100 g. Źródłem siarki
w glebie mogą być również kwaśne deszcze. Długotrwały dopływ do gleby związków siarki, mimo
znacznego wymycia z gleb tego pierwiastka, powoduje znaczne jej nagromadzenie w glebie. Wynikiem tego zjawiska jest intensywny rozwój
procesu chemicznej degradacji gleb oraz nadmierne pobieranie siarki przez rośliny. Wysokie stężenie siarki w roślinach może być ważnym
czynnikiem zmniejszającym ich wartość użytkową
(konsumpcyjną oraz paszową i technologiczną).
Potrzeby pokarmowe w stosunku do siarki zależą od gatunku rośliny i wielkości uzyskiwanego
plonu. Ilościowe zapotrzebowanie na siarkę u poszczególnych gatunków jest na ogół zbliżone do
zapotrzebowania fosforu, z tym, że wszystkie trawy, a więc i zboża oraz kukurydza pobierają mniej
siarki niż fosforu, rośliny motylkowe – ilości po-
Udział gleb w stopniu zanieczyszczenia (%)
0
I
II
III
IV
V
0
0
0
0
99,91
0,09
100,0
0
0
0
0
0
100,0
0
0
0
0
0
96,69
3,11 0,10 0,10
0
0
0
0
100,0
0
0
0
99,14
0,84
0
0,02
0
0
95,35
4,23 0,34 0,06 0,01
0
dobne, natomiast rośliny krzyżowe i liliowate pobierają więcej siarki niż fosforu.
Pod względem wymagań w stosunku do siarki
rośliny uprawne można podzielić na 3 grupy [Siuta, Rejman-Czajkowska, 1980].
I. Rośliny o bardzo dużym zapotrzebowaniu
na siarkę
Należą do nich przede wszystkim rośliny krzyżowe: rzepak, kapusta, gorczyca, rzodkiew i rzepa
oraz liliowe: cebula i czosnek. Rośliny te produkują specyficzne związki siarki, od których zależy ich
przydatność użytkowa (kwasy tłuszczowe, olejki
gorczyczne i inne). Ze średniej wielkości plonem
rośliny te pobierają 40 i więcej (niekiedy do 80) kg
siarki z 1 ha. Rośliny tej grupy wyraźnie reagują na
dodatek siarki do środowiska zwiększeniem plonów.
II. Rośliny o dużym zapotrzebowaniu na
siarkę
Pobierają one od 20 do 40 kg siarki z 1 hektara.
Są to głównie rośliny motylkowe, zwłaszcza lucerna i koniczyna, wytwarzające duże ilości białka,
a także kukurydza i buraki ze względu na wielkość
produkowanej biomasy. U roślin motylkowych
duże wymagania w stosunku do siarki są ponadto
następstwem ich symbiozy z bakteriami wiążącymi
azot z powietrza.
III. Rośliny o stosunkowo niewielkim zapotrzebowaniu na siarkę
Pobierają 12−25 kg siarki z powierzchni 1 ha.
Do tej grupy należą różne gatunki traw, a także
ziemniaki. W tej grupie roślin nawet na glebach
bardzo ubogich w siarkę na ogół nie stwierdza się
reakcji na nawożenie siarką. Jedynie w warunkach
intensywnego nawożenia azotowo-fosforowego
tych roślin może ujawnić się także niedobór siarki.
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Zróżnicowanie poszczególnych gatunków roślin uprawnych pod względem zapotrzebowania na
siarkę wskazuje nie tylko na różne potrzeby nawozowe wobec tego składnika, lecz również na różną
tolerancję niektórych roślin na nadmiar siarczanów
w glebie.
Naruszenie równowagi pod wpływem czynników zewnętrznych, tj. wysokiego nawożenia azotowego lub nadmiernej imisji siarki przez gleby
prowadzi do zakłócenia procesów fizjologicznych
(metabolizm azotu, ograniczenie syntezy białka
oraz obniżona aktywność fotosyntezy wskutek
chlorozy itp.).
W takich warunkach siarka decyduje o plonowaniu roślin, bowiem niedobór tego składnika
bezpośrednio, a nadmiar pośrednio – poprzez degradację gleb – powoduje zahamowanie wzrostu
roślin i spadek produkcji biomasy.
Coraz powszechniejsze stosowanie wysokoprocentowych nawozów spowodowało spadek dopływu siarki do gleby. Znaczny spadek emisji siarki,
a zatem i imisji do gleby oraz wymycie tego pierwiastka z gleby do wód glebowo-gruntowych może być przyczyną ujawnienia się niedoboru siarki.
Biorąc pod uwagę powyższy fakt, niezbędnym jest
rozpoznanie występowania i ocena stanu zasobności w siarkę gleb użytków rolnych. Rozpoznanie to
będzie pomocne do oceny ewentualnych potrzeb
nawożenia roślin siarką, a także do wyznaczenia
obszarów gleb intensywnie degradowanych chemicznie związkami siarki. W tym celu równocześnie z metalami ciężkimi w pobranych próbkach
glebowych oznaczano zawartość siarki siarczanowej.
Wyróżniono pięć grup (A, B, C, D, E) oraz
cztery stopnie ich zasiarczenia (tabela 29):
Stopień I − zawartość naturalna S – SO4, gleby
nie zanieczyszczone związkami siarki;
Stopień II − zawartość podwyższona S – SO4,
gleby nie wskazują na antropogeniczne źródła tego zjawiska;
Stopień III − zawartość wskazująca na wpływ antropopresji na zasiarczenie wskutek
emisji związków siarki;
Stopień IV − gleba zasiarczona wskutek antropopresji.
Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb S – SO4
informuje o pozostawieniu ich w zasięgu oddziaływania podwyższonej lub wysokiej emisji związków siarki ze źródeł lokalnych bądź z dalekiego
transportu SO2 w atmosferze.
Zawartość siarki siarczanowej w glebach użytków rolnych Polski waha się w granicach od 0,01
do 77,5 mg/100 g, tj. od bardzo niskiej do bardzo
wysokiej. Średnia zawartość siarki siarczanowej
89
w glebach wynosi 1,79 mg/100 g (tabela 30). Gleby użytków rolnych Polski wykazują w większości
(ponad 58 % powierzchni) niską zawartość siarki
przyswajalnej dla roślin. Około 3,7 % powierzchni
gleb kraju użytkowanej rolniczo charakteryzuje się
wysoką zawartością siarki siarczanowej, a więc jest
antropogenicznie zanieczyszczona tym pierwiastkiem. Gleby użytków rolnych kraju są w 25,1 %
dobrze zaopatrzone w siarkę (1,6–2,5 mg/100 g),
a 13,2 % obszaru gleb użytkowanych rolniczo
charakteryzuje się wysoką (2,6–5,0 mg/100 g)
zawartością tego pierwiastka.
Dane zamieszczone w tabeli 31 pokazują, że
poza województwami białostockim i suwalskim,
w każdym województwie występują gleby zanieczyszczone siarką w stopniu wyższym niż zawartość naturalna. Trzeba jednak podkreślić, że
powierzchnia gleb użytków rolnych zanieczyszczonych siarką w poszczególnych województwach
jest zróżnicowana. Zależy to od wielkości emisji
siarki w danym rejonie pochodzącej ze źródeł lokalnych lub transgranicznych przemieszczeń tego
składnika.
Znaczne obszary (3,0–5,0 % powierzchni użytków rolnych) gleb zanieczyszczonych siarką siarczanową
występują
również
w
byłych
województwach konińskim, kaliskim, leszczyńskim i poznańskim.
Oprócz gleb zanieczyszczonych siarką, w Polsce występują duże obszary użytków rolnych wykazujących niską zawartość tego składnika.
Obszary takie, stanowią ponad 60 % gleb użytkowanych rolniczo, występują w Wielkopolsce na
terenie byłych województw: kaliskiego – 61,5 %,
konińskiego – 72,3 %, leszczyńskiego – 68,1 %
i poznańskiego – 76,4 %.
W przypadku wymienionych województw,
szczególnie o intensywnym rolnictwie, mogą wystąpić oznaki niedoboru siarki (siarczanowej) dostępnej dla roślin. Rośliny krzyżowe wykazują
dużą wrażliwość na niedostatek siarki w związku
z syntezą olejków gorczycznych. U roślin motylkowych siarka spełnia podwójną rolę, ponieważ,
oprócz zaspokojenia potrzeb pokarmowych na ten
składnik, jest niezbędna do symbiotycznego wiązania azotu. Nawożenie siarką nie tylko zwiększa
plony tych roślin, lecz poprawia ich jakość. Dobre
zaopatrzenie w siarkę zdaniem niektórych autorów
[Lityński] zwiększa odporność roślin na mróz
i suszę.
Nadmiar siarki wpływa także negatywnie na
rozwój roślin. Aktualnie na niektórych terenach
w różnych rejonach kraju poważny problem stanowi zanieczyszczenie gleb i powietrza siarką i jej
90
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
związkami [Motowicka-Terelak]. Zanieczyszczenie gleb prowadzi do pogorszenia ich właściwości
oraz do zatrucia roślin nie tylko siarką, lecz innymi
pierwiastkami takimi jak: Al, Fe, Mn, Cd, Zn,
uwalnianymi w procesie narastającego z upływem
czasu zakwaszenia.
Tabela 29
Graniczne zawartości siarki siarczanowej S – SO4 w warstwie próchnicznej gleb (0 – 20 cm) o różnym stopniu
zasiarczenia
Symbol
grupy
A
B
C
D
E
Stopień zawartości siarki[mg S – SO4/100 g gleby]
I
II
III
IV
Grupa gleb
gleby lekkie
(0–20 % frakcji 0,02 mm)
gleby średnie
(21–35 % frakcji 0,02 mm)
gleby ciężkie
(0–35 % frakcji 0,02 mm)
gleby mineralno-organiczne
(10–20 % materii organicznej)
gleby organiczne
(20 % materii organicznej)
≤ 1,5
1,6–2,5
2,6–3,5
> 3,5
≤ 2,0
2,1–3,0
3,1–4,0
> 4,0
≤ 2,5
2,6–3,5
3,6–5,0
> 5,0
≤ 3,0
3,1–5,0
5,1–10,0
> 10,0
≤ 5,0
5,1–10,0
10,1–15,0
> 15,0
Tabela 30
Województwo
Powierzchnia
użytków rolnych w tys. ha
Kaliskie
Konińskie
Leszczyńskie
Pilskie
Poznańskie
Polska
445,5
377,7
291,9
404,9
545,4
18670
Ilość
prób
1065
725
552
934
1198
45242
Zakres wahań
średnia
Zawartość (mg/100 g) i zanieczyszczenie gleb mineralnych siarką (%)
0,10–39,70
0,10–31,20
0,01–14,60
0,08–27,00
0,10–19,40
0,01–77,50
1,74
1,60
1,64
1,80
1,48
1,79
3.7. Stan zanieczyszczenia gleb metalami
ciężkimi
Podsumowując dane charakteryzujące stan zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi, Instytut
Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach
stwierdził, że badania analityczne prowadzone
przez Stacje Chemiczno-Rolnicze w latach 1992–
1997 udowodniły, że większość gleb użytków
rolnych Polski cechuje naturalna zawartość tych
składników (tabela 31).
Duża reprezentatywność próbek glebowych (ponad 48 000, tj. 1 próbka na 377 ha użytków rolnych)
i roślinnych (ponad 33 000) przeanalizowanych
w trakcie realizacji tematu pozwoliła na wyciągnięcie rzetelnych wniosków odnośnie stopnia zanieczyszczenia gleb Polski metalami ciężkimi i siarką
oraz jakości produkowanych w kraju ziemiopłodów.
Powierzchnia gleb nie zanieczyszczonych metalami stanowi 79,34 % użytków rolnych. Udział
% udział gleb o zawartości S – SO4 mg/100g
< 1,5
1,6–2,5
2,6–5,0
> 5,0
65,45
72,28
68,12
56,21
76,38
58,07
18,12
15,45
17,03
27,41
13,77
25,11
12,11
8,00
11,05
13,81
6,09
13,15
4,32
4,28
3,80
2,57
3,76
3,68
gleb, charakteryzujących się naturalną lub podwyższoną zawartością metali ciężkich (0° + I°)
wynosi 96,97 % ogólnej powierzchni użytków
rolnych. Powierzchnia gleb zanieczyszczonych
w stopniu od słabego do bardzo silnego (II° + III°
+ IV° + V°) stanowi zaledwie 3,03 % użytków
rolnych. Z danych tych wynika, że poważniejsze
ograniczenie dla poszczególnych kierunków produkcji rolniczej, ze względu na konieczność spełnienia określonych wymogów jakościowych
surowców roślinnych, dotyczy niewielkiej powierzchni gleb kraju.
Zdecydowanie najkorzystniejsza sytuacja, pod
kątem możliwości produkcji płodów rolnych
o wysokich parametrach jakościowych, występuje
na terenie większości województw zachodnich
i północno-zachodnich, w północnej i środkowej
części kraju oraz w obrębie pasa północnoi środkowo-wschodniego.
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Województwa wchodzące w skład województwa Wielkopolskiego wykazują stopień zanieczyszczenia w przedziale zawartości naturalnej
i podwyższonej zawartości metali ciężkich w wyższym procencie niż średnia dla całego kraju: kaliskie − 98,70 %, konińskie − 99,36 %, leszczyńskie
− 99,83 %, pilskie − 98,39 % i województwo poznańskie − 99,46 %.
W województwach, w których wyniki badań
wskazują na podwyższoną zawartość lub zanieczyszczenie metalami, o rozkładzie podanych wartości decyduje zasadniczo udział gleb o podwyższonej zawartości metali (I°) w stopniu pierwszym.
Wynika z tego, że nawet w tych województwach,
w odniesieniu do większości gleb istnieją odpowiednie warunki dla produkcji podstawowych
roślin rolniczych.
91
Z przedstawionych danych wynika, że przeprowadzone badania umożliwiają miarodajną ocenę przestrzennego rozmieszczenia metali ciężkich
w glebach, w skali odpowiadającej potrzebom
analizy ogólnej. Praktyczne wykorzystanie istniejących danych na poziomie regionalnym i lokalnym wymaga dokładniejszego wyznaczenia
obszarów zagrożonych.
Wyniki badań w układzie powiatów i gmin obrazują załączone mapy i zestawienia tabelaryczne.
Prowadzony przez Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska, Monitoring Regionalny Środowiska Gleb Województwa Wielkopolskiego, ma
za zadanie obserwowanie i ewentualne wyznaczanie obszarów zagrożonych.
92
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
Tabela 31
Udział prób glebowych według stopnia zanieczyszczenia metalami ciężkimi (%) [IUNG – 1998]
Lp.
Województwo
Ilość
prób
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
Stołeczne warszawskie
Bialskopodlaskie
Białostockie
Bielskie
Bydgoskie
Chełmskie
Ciechanowskie
Częstochowskie
Elbląskie
Gdańskie
Gorzowskie
Jeleniogórskie
Kaliskie
Katowickie
Kieleckie
Konińskie
Koszalińskie
Miejskie krakowskie
Krośnieńskie
Legnickie
Leszczyńskie
Lubelskie
Łomżyńskie
Miejskie łódzkie
Nowosądeckie
Olsztyńskie
Opolskie
Ostrołęckie
Pilskie
Piotrkowskie
Płockie
Poznańskie
Przemyskie
Radomskie
Rzeszowskie
Siedleckie
Sieradzkie
Skierniewickie
Słupskie
Suwalskie
Szczecińskie
Tarnobrzeskie
Tarnowskie
Toruńskie
Wałbrzyskie
Włocławskie
Wrocławskie
Zamojskie
Zielonogórskie
Polska
478
808
1497
766
1374
639
1148
1049
1020
1010
924
694
1152
1090
1657
778
968
637
721
755
591
1204
1144
282
785
1712
1600
982
998
1157
981
1249
591
1259
799
1461
908
762
842
1356
1295
955
770
911
748
1019
984
1178
931
48620
0°
85,77
87,00
97,66
8,88
92,79
95,46
97,04
30,51
87,25
84,47
87,23
46,83
90,54
18,44
64,76
90,49
75,10
40,03
60,61
58,94
94,25
92,77
96,07
83,69
28,66
90,54
76,56
92,87
77,35
84,53
96,43
94,40
86,63
81,57
81,10
95,69
84,69
93,57
74,35
96,02
70,89
79,69
65,71
93,52
50,94
96,57
78,56
92,28
85,71
79,34
I°
10,46
9,90
2,34
65,40
6,19
3,60
2,79
53,57
12,45
14,24
12,34
47,98
8,16
42,48
32,47
8,87
24,38
49,61
36,62
34,17
5,58
6,06
3,85
12,06
62,93
8,59
21,88
6,82
21,04
14,61
3,36
5,04
12,69
17,08
18,02
4,11
12,56
6,04
24,70
3,98
26,87
19,06
33,64
6,15
44,79
3,34
19,51
7,13
13,53
17,63
Stopień zanieczyszczenia
II°
III°
IV°
0,21
3,56
0
0,74
1,73
0,37
0
0
0
1,57
23,11
1,04
0
1,02
0
0,16
0,78
0
0
0,17
0
1,43
13,44
0,76
0
0,29
0
0,20
0,99
0,10
0
0,43
0
0,14
3,89
1,15
0,09
1,13
0,09
12,20
17,80
5,96
0
2,72
0
0
0,51
0,13
0
0,52
0
1,26
8,63
0,47
0,69
2,08
0
1,06
3,97
1,85
0,17
0
0
0,25
0,91
0
0
0,09
0
0,71
1,42
2,13
1,15
6,88
0,38
0,12
0,64
0,12
0,25
1,31
0
0
0,31
0
0,20
1,40
0
0,35
0,52
0
0
0,20
0
0
0,48
0,08
0
0,68
0
1,27
0
0,08
0,50
0,13
0,13
0,21
0
0
1,65
0,55
0,44
0,13
0
0,26
0,83
0
0,12
0
0
0
2,16
0
0,08
1,15
0
0,10
0,65
0
0
0,33
0
0
3,07
0,27
0,94
0,10
0
0
1,73
0
0,20
0,42
0
0,17
0,75
0
0
2,18
0,50
0,27
V°
0 + I°
96,73
0
0,25 96,90
100,0
0
74,28
0
98,98
0
99,06
0
99,79
0
0,29 84,08
99,70
0
98,71
0
99,57
0
94,81
0
98,70
0
3,12 60,92
0,06 97,23
99,36
0
99,48
0
89,64
0
97,23
0
93,11
0
99,83
0
98,83
0
99,91
0
95,75
0
91,59
0
99,13
0
98,44
0
99,69
0
98,39
0
99,14
0
99,79
0
99,46
0
99,32
0
98,69
0
0,13 99,12
0
99,80
0,11 97,25
0
99,61
0
99,05
0
100,00
0
97,76
0
98,75
0
99,35
0
99,67
0
95,73
0
99,91
0
98,07
0
99,41
0
99,24
0,08 96,97
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
93
Tabela 32
Udział prób w stopniach zanieczyszczenia i stwierdzony zakres zawartości kadmu i ołowiu
2
1.
CHODZIESKI
Budzyń
Chodzież
Margonin
Szamocin
CZARNKOWSKOTRZCIANECKI
Czarnków
Drawsko
Krzyż Wlkp.
Lubasz
Połajewo
Trzcianka
Wieleń
2.
3.
4.
5.
6.
GNIEŹNIENSKI
Czerniejewo
Gniezno
Kiszkowo
Kłecko
Łubowo
Mieleszyn
Niechanowo
Trzemeszno
Witkowo
GOSTYŃSKI
Borek
Gostyń
Krobia
Pępowo
Piaski
Pogorzela
Poniec
GRODZISKI
Granowo
Grodzisk
Kamieniec
Rakoniewice
Wielichowo
JAROCIŃSKI
Jaraczewo
Jarocin
Kotlin
Żerków
3
4
90
26
20
20
24
170
88
25
19
20
24
168
35
12
16
28
27
29
23
162
17
26
15
20
14
14
15
23
18
125
19
22
19
14
20
18
13
90
14
21
20
20
15
84
22
23
14
25
34
12
16
28
27
29
22
161
17
26
14
20
14
14
15
23
18
124
19
21
19
14
20
18
13
87
14
21
20
19
13
84
22
23
14
25
Udział prób
w stopniach zanieczyszczenia
Stwierdzo- Średnia
ny zakres zawarzawartości
tość
/mg/kg/
/mg/kg/
Ilość przekroczeń
I–Vo
1
Ołów /Pb/
Zawartość
naturalna
0o
Powiat/gmina
Zawartość
naturalna
0°
Ilość przekroczeń
I–Vo
Lp.
Kadm /Cd/
Udział prób
w stopniach
Ilość zanieczyszczenia Stwierdzo- Średnia
ny zakres zawarpróbek
zawartości
tość
/mg/kg/
/mg/kg/
5
6
7
8
9
10
11
I–2
I–1
I–1
0,04–0,39
0,11–0,29
0,04–0,31
0,12–0,31
0,05–0,39
0,02–0,40
0,15
0,09
0,16
0,21
0,18
0,16
86
24
19
19
24
165
I–3, II–1
I–2
II–1
I–1
2,4–72,2
5,8–20,6
6,8–72,2
2,8–22,9
2,4–16,8
1,4–95,8
9,5
7,6
11,1
11,0
9,1
10,1
0,09–0,40
0,09–0,24
0,08–0,28
0,02–0,36
0,11–0,27
0,06–0,25
0,05–0,39
0,02–0,49
0,07–0,30
0,02–0,49
0,03–0,39
0,07–0,27
0,07–0,23
0,06–0,25
0,07–0,33
0,07–0,30
0,03–0,33
0,03–0,20
0,03–0,20
0,07–0,48
0,12–0,27
0,07–0,30
0,13–0,27
0,03–0,48
0,03–0,22
0,02–0,47
0,03–0,23
0,02–0,30
0,03–0,47
0,03–0,37
0,03–0,35
0,07–0,31
0,08–0,30
0,07–0,31
0,08–0,18
0,07–0,21
0,17
0,14
0,16
0,21
0,14
0,13
0,15
0,16
0,17
0,17
0,12
0,15
0,14
0,13
0,16
0,16
0,17
0,14
0,13
0,17
0,15
0,17
0,17
0,22
0,13
0,14
0,12
0,13
0,17
0,12
0,16
0,14
0,16
0,16
0,12
0,12
33
12
16
28
27
26
23
162
17
26
15
20
14
14
15
23
18
125
19
22
19
14
20
18
13
90
14
21
20
20
15
84
22
23
14
25
I–2
2,7–27,0
5,4–17,5
5,7–18,6
1,4–16,0
6,4–11,6
3,9–95,8
2,3–20,5
3,2–35,0
7,3–24,8
5,0–35,0
6,2–9,5
5,0–14,8
7,3–17,7
6,2–14,7
6,8–19,5
7,0–16,4
3,2–22,0
3,3–28,8
8,2–12,8
7,8–28,8
3,3–20,3
8,3–14,7
8,0–19,7
8,5–15,5
7,3–18,3
2,0–22,8
4,3–12,8
3,3–22,8
3,3–16,8
2,0–17,8
4,0–17,5
6,8–24,2
8,0–24,2
7,2–22,2
7,2–14,0
6,8–14,7
11,3
10,9
9,8
11,4
7,5
9,6
10,1
10,4
11,8
11,0
8,4
9,4
9,6
8,9
10,5
11,1
12,0
11,4
10,9
11,8
11,3
11,1
11,9
11,8
11,8
10,0
9,2
10,8
9,5
9,9
11,0
11,2
12,2
12,5
10,0
9,9
I–2
I–1
I–1
I–1
I–1
I–1
I–1
I–3
I–1
I–2
I–5
I–3
94
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
Tabela 32 cd.
Lp.
Powiat/gmina
Il. prób
1
2
3
179
7. KALISKI
24
Blizanów
20
Brzeziny
15
Ceków Kolonia
10
Godziesze Wielkie
15
Koźminek
15
Lisków
15
Mycielin
20
Opatówek
15
Stawiszyn
15
Szczytniki
15
Żelazków
106
8. KĘPIŃSKI
15
Baranów
15
Bralin
15
Kępno
16
Łęka Opatowska
15
Perzów
15
Rychtal
15
Trzcinica
171
9. KOLSKI
12
Babiak
18
Chodów
18
Dąbie
18
Grzegorzew
24
Kłodawa
18
Koło
18
Kościelec
17
Olszówka
12
Osiek Mały
16
Przedecz
231
10. KONIŃSKI
18
Golina
18
Grodziec
15
Kazimierz Biskupi
18
Kleczew
18
Kramsk
18
Krzymów
17
Rychwał
18
Rzgów
12
Skulsk
18
Sompolno
18
Stare Miasto
19
Ślesin
12
Wierzbinek
12
Wilczyn
87
11. KOŚCIAŃSKI
20
Czempiń
24
Kościan
18
Krzywiń
25
Śmigiel
4
170
23
19
13
9
15
15
15
20
14
14
13
101
14
15
15
16
14
14
13
153
10
17
16
17
23
16
15
16
8
15
225
17
18
15
18
15
18
17
18
12
17
18
19
11
12
87
20
24
18
25
Kadm /Cd/
6
0,01–0,48
0,05–0,48
0,05–0,32
0,07–0,35
0,01–0,40
0,07–0,48
0,07–0,43
0,05–0,43
0,05–0,30
0,13–0,45
I–1
0,08–0,40
I–1
0,13–0,45
I–2
0,03–0,80
I–5
0,07–0,37
I–1
0,03–0,80
0,05–0,27
0,07–0,35
0,07–0,40
I–1
0,05–0,45
I–1
0,05–0,38
I–2
0,02–0,52
I–18
0,07–0,40
I–2
0,10–0,45
I–1
0,08–0,43
I–2
0,05–0,33
I–1
0,05–0,33
I–1
0,05–0,48
I–2
0,02–0,43
I–3
0,05–0,33
I–1
0,10–0,52
I–4
0,07–0,38
I–1
I–5, IV–1 0,02–4,17
0,05–0,52
I–1
0,02–0,28
0,04–0,35
0,03–0,65
0,07–0,58
I–3
0,03–0,67
0,02–0,32
0,03–0,22
0,02–0,31
0,03–4,17
IV–1
0,05–0,35
0,05–0,28
0,05–0,45
I–1
0,03–0,22
0,03–0,37
0,08–0,30
0,03–0,37
0,05–0,28
0,07–0,13
5
I–9
I–1
I–1
I–2
I–1
7
0,18
0,19
0,12
0,17
0,11
0,22
0,16
0,16
0,15
0,23
0,20
0,22
0,17
0,17
0,18
0,15
0,17
0,18
0,23
0,20
0,18
0,18
0,20
0,19
0,17
0,14
0,18
0,18
0,15
0,22
0,17
0,15
0,17
0,11
0,13
0,14
0,21
0,15
0,12
0,09
0,11
0,32
0,14
0,12
0,21
0,11
0,15
0,15
0,16
0,16
0,15
8
177
24
20
15
10
14
15
14
20
15
15
15
104
15
15
15
16
14
15
14
170
12
18
17
18
24
18
18
17
12
16
228
18
17
15
18
17
18
17
18
12
17
18
19
12
12
87
20
24
18
25
Ołów /Pb/
10
4,2–44,2
4,3–20,8
4,8–18,7
5,8–22,5
5,8–17,2
5,8–34,5
I–1
4,2–22,5
7,0–44,2
I–1
5,0–16,7
8,7–30,6
7,0–21,3
8,2–28,8
0,7–100,3
I–2
8,2–47,5
7,6–100,3
7,3–20,2
7,0–26,5
8,0–33,3
I–1
9,3–50,0
0,7–47,5
I–1
2,3–44,6
I–1
2,3–15,5
6,7–17,2
4,5–44,6
I–1
6,8–15,2
3,5–22,0
2,3–18,3
5,7–20,0
4,3–13,8
8,0–18,7
6,8–21,3
1,2–206,7
I–1, II–1
7,0–23,3
III–1
2,2–47,3
5,0–28,0
4,0–30,5
I–1
3,7–117,5
1,5–17,8
1,2–15,2
II–1
2,2–12,3
5,7–29,6
6,8–206,7
4,5–20,9
5,5–19,6
III–1
3,7–15,3
7,0–14,8
4,7–26,3
6,2–15,3
4,7–20,0
7,2–9,7
6,3–26,3
9
I–2
11
11,5
12,0
9,7
11,8
10,2
13,7
9,9
12,7
11,2
12,7
12,6
12,8
15,7
16,3
17,9
12,7
12,2
14,7
19,7
16,6
9,8
10,2
10,4
7,9
9,7
10,7
9,1
10,3
9,1
10,9
10,5
9,8
11,0
10,1
10,9
10,6
8,9
8,7
8,4
7,8
10,7
9,9
10,1
9,9
10,3
10,1
10,9
9,6
9,9
10,4
13,6
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
95
Tabela 32 cd.
Lp.
Powiat/gmina
1
2
12
KROTOSZYŃSKI
Kobylin
Koźmin
Krotoszyn
Rozdrażew
Sulmierzyce
Zduny
13
LESZCZYŃSKI
Krzemieniewo
Lipno
Osieczna
Rydzyna
Święciechowa
Wijewo
Włoszakowice
14
MIĘDZYCHODZKI
Chrzypsko Wielkie
Kwilcz
Międzychód
Sieraków
15
NOWOTOMYSKI
Kuślin
Lwówek
Miedzichowo
Nowy Tomyśl
Opalenica
Zbąszyń
16
OBORNIKI
Oborniki
Rogoźno
Ryczywół
17
OSTROWSKI
Nowe Skalmierzyce
Odolanów
Ostrów Wlkp.
Przygodzice
Raszków
Sieroszewice
Sośnie
18
OSTRZESZOWSKI
Czajków
Doruchów
Grabów
Kobyla Góra
Kraszewice
Mikstat
Ostrzeszów
19
PILSKI
Białośliwie
Kaczory
Łobżenica
Miasteczko Kraj.
Piła
Il. prób
3
93
18
22
28
12
2
11
128
18
16
20
22
16
18
18
71
14
15
33
9
121
17
23
15
20
22
24
102
25
40
37
114
15
15
15
17
15
20
17
104
14
15
18
15
15
12
15
175
23
16
36
7
-
4
93
18
22
28
12
2
11
126
18
16
20
21
15
18
18
69
14
14
32
9
119
16
23
15
20
21
24
99
25
40
34
111
15
15
15
16
14
20
16
101
13
15
16
15
15
12
15
171
23
16
35
7
-
Kadm /Cd/
6
0,05–0,38
0,13–0,33
0,08–0,38
0,06–0,29
0,11–0,25
0,05–0,07
0,07–0,20
0,03–0,85
I–2
0,05–0,28
0,03–0,17
0,07–0,85
0,03–0,47
I–1
0,07–0,67
I–1
0,03–0,19
0,03–0,22
0,03–0,80
I–2
0,05–0,23
0,07–0,80
I–1
0,03–0,48
I–1
0,05–0,20
0,01–0,63
I–2
0,05–0,42
I–1
0,03–0,63
0,04–0,23
0,01–0,27
0,02–0,37
I–1
0,02–0,57
I–3
0,03–0,37
0,03–0,30
0,10–0,32
I–3
0,08–0,37
0,01–1,04
I–3
0,03–0,30
0,07–0,43
0,03–0,20
0,01–0,65
I–1
0,12–0,64
I–1
0,03–0,45
0,05–1,04
I–1
0,01–0,75
I–3
0,01–0,60
I–1
0,07–0,20
0,05–0,75
I–2
0,03–0,20
0,02–0,20
0,01–0,23
0,07–0,30
0,03–0,70
I–4
0,08–0,34
0,06–0,36
0,03–0,30
I–1
0,14–0,22
b.w.
b.w.
5
7
0,16
0,18
0,18
0,17
0,18
0,06
0,12
0,14
0,12
0,09
0,17
0,18
0,21
0,10
0,11
0,15
0,13
0,19
0,15
0,12
0,14
0,17
0,16
0,11
0,10
0,13
0,17
0,15
0,11
0,17
0,18
0,16
0,16
0,16
0,12
0,14
0,21
0,13
0,19
0,13
0,14
0,12
0,19
0,10
0,09
0,10
0,15
0,21
0,25
0,16
0,19
0,17
-
8
91
17
22
28
12
2
10
128
18
16
20
22
16
18
18
70
14
14
33
9
121
17
23
15
20
22
24
102
25
40
37
113
15
14
15
17
15
20
17
102
14
14
18
15
15
12
14
170
22
16
36
7
-
Ołów /Pb/
10
2,3–41,5
5,8–32,5
6,3–32,1
7,5–28,1
7,3–23,3
3,2–10,2
2,3–41,5
I–1
1,5–38,5
6,0–18,3
1,5–19,2
6,0–38,5
7,7–26,5
9,3–33,3
3,5–26,0
2,7–17,2
2,2–51,3
I–1
5,3–15,5
5,5–51,3
I–1
2,2–27,7
8,3–13,7
1,4–54,0
3,0–14,2
5,5–54,0
1,4–17,6
3,0–20,0
5,7–15,5
1,7–20,9
0,2–19,0
0,2–19,0
1,7–15,3
4,0–18,8
0,4–35,5
I–1
6,8–15,7
5,0–35,5
I–1
2,9–16,8
0,4–34,5
8,5–25,1
5,2–34,0
7,2–16,7
1,8–93,0
I–2
3,0–18,3
7,3–34,3
I–1
5,5–93,0
7,7–17,5
1,8–10,2
6,7–16,5
9,0–34,7
I–1
0,2–106,4
I–4, III–1
2,7–32,4
I–1
0,2–22,4
3,0–25,9
6,4–11,0
9
I–2
I–1
11
11,6
13,4
12,1
12,8
12,0
6,7
12,8
12,9
10,6
12,4
12,7
13,8
18,8
11,3
10,9
11,2
9,3
14,7
10,0
11,0
10,5
10,1
16,2
8,9
9,5
9,5
8,8
9,0
9,9
8,7
8,8
11,9
10,2
14,5
10,7
11,0
13,1
12,3
11,2
13,0
10,0
12,6
16,0
11,7
7,3
10,7
24,2
12,5
18,2
5,0
11,8
9,3
-
96
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
Tabela 32 cd.
Lp.
1
19
20
21
22
23
24
Powiat/gmina
2
Szydłowo
Ujście
Wyrzysk
Wysoka
PLESZEWSKI
Chocz
Czermin
Dobrzyca
Gizałki
Gołuchów
Pleszew
POZNAŃSKI
Buk
Czerwonak
Dopiewo
Kleszczewo
Komorniki
Kostrzyń
Kórnik
Luboń
Mosina
Murowana Goślina
Pobiedziska
Puszczykowo
Rokietnica
Stęszew
Suchy Las
Swarzędz
Tarnowo Podgórne
RAWICKI
Bojanowo
Jutrosin
Miejska Górka
Pakosław
Rawicz
SŁUPECKI
Lądek
Orchowo
Ostrowite
Powidz
Słupca
Strzałkowo
Zagórów
SZAMOTULSKI
Duszniki
Kaźmierz
Obrzycko
Ostroróg
Pniewy
Szamotuły
Wronki
Il. prób
3
22
15
35
21
116
19
17
19
15
19
27
276
18
15
14
11
10
24
23
2
26
23
24
2
9
21
16
17
21
96
18
21
19
16
22
142
18
18
18
18
30
24
16
121
20
12
12
8
18
20
31
4
21
13
35
21
112
18
15
18
15
19
27
272
18
15
14
11
10
24
22
2
24
23
24
2
9
20
16
17
21
94
17
21
19
16
21
141
18
18
18
18
29
24
16
118
20
12
12
8
18
19
29
Kadm /Cd/
5
6
0,10–0,70
I–1
0,04–0,38
I–2
0,09–0,39
0,03–0,30
0,03–0,60
I–4
0,03–0,37
I–1
0,07–0,60
I–2
0,08–0,33
I–1
0,03–0,13
0,08–0,24
0,04–0,26
0,03–0,57
I–4
0,03–0,30
0,05–0,45
0,08–0,30
0,07–0,27
0,07–0,18
0,08–0,27
0,05–0,33
I–1
0,20–0,33
0,05–0,57
I–2
0,03–0,45
0,07–0,18
0,12–0,14
0,05–0,17
0,07–0,34
I–1
0,03–0,40
0,05–0,23
0,03–0,16
0,02–0,57
I–2
0,03–0,57
I–1
0,07–0,33
0,08–0,16
0,02–0,30
0,03–0,55
I–1
0,02–0,78
I–1
0,03–0,17
0,02–0,18
0,02–0,40
0,03–0,33
0,02–0,52
I–1
0,07–0,78
0,03–0,27
I–2, II–1 0,05–3,67
0,05–0,47
0,05–0,26
0,05–0,28
0,07–0,23
0,05–0,23
0,05–3,67
II–1
0,06–0,54
I–2
7
0,22
0,20
0,18
0,33
0,15
0,14
0,22
0,17
0,08
0,16
0,12
0,14
0,14
0,14
0,15
0,15
0,10
0,15
0,14
0,26
0,18
0,12
0,11
0,13
0,11
0,14
0,12
0,13
0,10
0,16
0,18
0,13
0,19
0,11
0,17
0,12
0,08
0,09
0,11
0,17
0,13
0,16
0,12
0,17
0,15
0,14
0,13
0,16
0,12
0,30
0,19
8
22
12
34
21
113
17
16
19
15
19
27
276
18
15
14
11
10
24
23
2
26
23
24
2
9
21
16
17
21
96
18
21
19
16
22
142
18
18
18
18
30
24
16
118
20
12
12
8
18
20
28
Ołów /Pb/
10
4,2–14,6
4,9–23,6
I–3
2,1–106,4
III–1
3,0–25,9
5,2–88,0
I–2, II–1
6,3–88,0
I–1, II–1
7,8–38,5
I–1
6,7–20,2
6,7–11,5
6,7–12,7
5,2–16,5
3,8–29,5
5,3–21,7
7,5–22,0
7,3–14,5
6,5–13,5
7,5–10,8
6,2–17,5
5,7–23,9
10,5–21,2
4,7–26,0
5,5–28,3
5,7–21,0
11,2–20,4
3,8–16,8
7,2–14,7
4,3–15,6
5,5–18,7
6,7–29,5
4,5–29,3
6,8–29,3
5,2–16,0
7,8–9,8
4,5–18,2
7,3–27,3
1,7–27,0
6,4–18,3
5,2–19,2
4,7–22,5
3,2–22,0
5,9–27,0
6,7–25,0
1,7–16,0
3,5–33,8
I–3
6,9–16,8
4,2–18,0
3,5–28,3
6,2–11,7
4,5–13,0
6,3–33,8
3,5–25,7
I–3
9
11
8,1
15,4
10,7
20,3
11,7
15,7
15,0
11,3
8,3
9,4
10,5
11,0
11,2
11,3
8,8
9,5
8,2
10,8
10,9
15,8
10,7
11,3
11,8
15,8
9,7
9,5
9,5
10,0
13,0
11,3
12,7
10,5
11,3
9,9
12,8
10,5
10,0
10,5
10,4
12,0
11,3
10,9
8,3
10,2
10,2
9,8
10,4
8,8
9,5
10,8
12,4
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
97
Tabela 32 cd.
Lp.
Powiat/gmina
Il. prób
1
2
3
80
25
ŚREDZKI
8
Dominowo
14
Krzykosy
14
Nowe Miasto
31
Środa
13
Zaniemyśl
59
26
ŚREMSKI
14
Brodnica
15
Dolsk
16
Książ Wlkp.
14
Śrem
142
27
TURECKI
18
Brudzew
18
Dobra
17
Kawęczyn
17
Malanów
18
Przykona
17
Tuliszków
19
Turek
18
Władysławów
192
28
WĄGROWIECKI
26
Domasławek
39
Gołańcz
19
Mieścisko
22
Skoki
24
Wapno
62
Wągrowiec
29
WOLSZTYŃSKI
112
Przemęt
23
Siedlec
45
Wolsztyn
44
94
30
WRZESIŃSKI
15
Kołaczkowo
21
Miłosław
18
Nekla
14
Pyzdry
26
Września
170
31
ZŁOTOWSKI
9
Jastrowie
30
Krajenka
28
Lipka
24
Okonek
13
Tarnówka
19
Zakrzewo
47
Złotów
32
GRODZKI KALISZ
20
33
GRODZKI KONIN
14
34
GRODZKI LESZNO
2
35
GRODZKI POZNAŃ
28
WIELKOPOLSKA
4067
4
80
8
14
14
31
13
59
14
15
16
14
140
18
18
15
17
18
17
19
18
191
26
39
19
21
24
62
112
23
45
44
91
15
20
18
13
25
169
9
29
28
24
13
19
47
19
14
2
28
3979
Kadm /Cd/
6
0,03–0,51
0,07–0,32
0,03–0,46
0,07–0,27
0,07–0,23
0,07–0,51
0,05–0,43
0,07–0,43
0,05–0,27
0,05–0,27
0,07–0,17
0,01–0,48
I–2
0,02–0,23
0,08–0,43
0,03–0,38
I–2
0,03–0,48
0,06–0,20
0,01–0,18
0,02–0,21
0,05–0,27
0,03–0,50
I–1
0,07–0,30
0,07–0,30
0,03–0,30
0,07–0,50
I–1
0,06–0,36
0,07–0,38
0,02–0,60
0,03–0,60
0,04–0,60
0,02–0,37
0,05–0,37
I–3
0,07–0,28
0,05–0,33
I–1
0,07–0,31
0,05–0,37
I–1
0,10–0,33
I–1
I–1
0,03–0,56
0,03–0,26
I–1
0,12–0,56
0,11–0,34
0,11–0,40
0,12–0,30
0,12–0,29
0,10–0,38
I–1
0,13–0,46
0,05–0,46
0,08–0,17
0,07–0,35
I–86,
0,01–4,17
II–1,
IV-1
5
7
0,15
0,18
0,13
0,15
0,14
0,17
0,13
0,15
0,13
0,12
0,12
0,14
0,13
0,15
0,17
0,19
0,12
0,11
0,12
0,13
0,16
0,16
0,19
0,13
0,17
0,21
0,13
0,14
0,16
0,14
0,13
0,14
0,14
0,13
0,14
0,13
0,17
0,19
0,17
0,20
0,18
0,22
0,24
0,18
0,16
0,24
0,16
0,12
0,15
8
80
8
14
14
31
13
59
14
15
16
14
142
18
18
17
17
18
17
19
18
189
26
38
19
22
24
60
112
23
45
44
94
15
21
18
14
26
161
8
29
27
23
12
19
43
19
14
2
28
0,15
4020
Ołów /Pb/
10
4,8–20,0
6,0–17,3
4,8–15,2
6,5–20,0
6,8–13,7
6,8–14,7
4,0–26,0
5,7–20,5
6,5–26,0
4,0–14,2
6,0–11,2
1,0–24,2
5,0–11,3
5,5–16,0
6,2–15,3
4,8–24,2
5,8–11,8
4,7–20,7
1,7–13,8
1,0–17,0
1,1–34,0
I–3
2,7–21,8
5,5–20,2
I–1
2,3–21,0
5,7–34,0
2,6–15,2
1,1–30,7
I–2
1,8–18,0
5,3–45,2
2,4–18,0
1,8–20,3
1,8–29,8
5,0–16,7
6,8–15,2
6,7–18,3
1,8–15,5
7,0–29,8
1,8–30,0
I–9
6,0–18,9
I–1
1,8–20,5
I–1
4,0–23,5
I–1
4,1–22,5
I–1
4,6–29,9
I–1
4,4–12,4
4,0–30,0
I–4
I–1
7,8–35,3
1,8–45,8
17,0–25,2
7,8–37,2
I–42,
0,2–206,7
II–3,
III-2
9
11
10,0
10,3
8,6
12,2
9,2
9,5
9,9
9,1
12,6
9,5
8,6
9,4
8,5
9,5
9,7
10,9
8,7
9,9
8,8
9,6
9,6
9,8
10,0
8,9
11,9
9,2
7,8
10,4
12,7
8,5
9,9
10,0
9,2
9,3
10,5
9,7
11,6
10,8
11,4
10,1
10,2
11,4
11,6
10,1
10,8
17,2
11,7
21,1
15,1
12,7
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
98
Tabela 33
Udział prób w stopniach zanieczyszczenia i stwierdzony zakres zawartości cynku i miedzi
Cynk /Zn/
Powiat/gmina
Ilość
próbek
Ilość przekroczeń
I–Vo
Zawartość
naturalna
0o
Ilość przekroczeń
I–Vo
Stwierdzo- Średnia
ny zakres zawarzawartości
tość
/mg/kg/
/mg/kg/
Lp.
Zawartość
naturalna
0o
Udział prób
w stopniach zanieczyszczenia
Miedź /Cu/
Udział prób
w stopniach zanieczyszczenia Stwierdzo- Średnia
ny zakres zawarzawartości
tość
/mg/kg/
/mg/kg/
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
CHODZIESKI
Budzyń
Chodzież
Margonin
Szamocin
CZARNKOWSKOTRZCIANECKI
Czarnków
Drawsko
Krzyż Wlkp.
Lubasz
Połajewo
Trzcianka
Wieleń
90
26
20
20
24
170
80
21
18
18
23
161
I–9, II–1
I–4, II–1
I–2
I–2
I–1
I–8,II–1
3,1–76,0
8,3–74,0
12,9–61,0
20,0–76,0
3,1–71,0
2,1–111,0
31,4
23,8
33,1
40,4
29,3
30,2
64
20
13
13
18
118
I–25, II–1
I–6
I–7
I–7
I–5,II–1
I–51, II–1
2,0–39,0
3,0–22,0
2,0–24,0
4,0–21,0
4,0–39,0
1,0–31,0
9,6
6,0
9,9
12,1
11,2
9,7
35
12
16
28
27
29
23
162
17
26
15
20
14
14
15
23
18
125
19
22
19
14
20
18
13
90
14
21
20
20
15
84
22
23
14
25
33
12
14
28
26
28
20
156
14
25
14
20
14
14
15
23
17
123
19
22
18
14
20
17
13
87
14
18
20
20
15
83
22
23
14
24
I–2
15,0–86,0
18,0–67,0
2,1–63,0
4,0–60,0
16,0–85,0
15,0–69,0
11,0–111,0
7,7–173,3
18,0–75,0
14,3–58,3
12,0–58,3
17,3–40,0
15,3–46,7
11,3–33,3
15,7–65,0
7,7–30,3
16,0–173,3
8,3–70,0
8,3–60,0
16,7–34,7
8,8–51,7
17,7–50,0
20,0–70,0
9,3–60,0
11,7–46,7
6,3–83,3
9,3–125,7
6,3–83,3
12,7–48,3
8,7–41,7
20,0–50,0
6,3–75,0
17,0–55,0
6,3–43,3
16,7–32,0
8,0–75,0
32,1
31,6
24,5
36,8
26,2
27,3
31,4
28,0
33,4
29,0
24,6
27,5
27,6
22,5
29,8
21,0
38,4
28,8
27,1
24,0
25,1
29,4
37,4
32,3
26,3
27,3
33,8
26,9
25,6
23,5
26,9
25,4
29,5
27,0
22,5
22,5
25
9
11
21
18
22
12
161
17
25
15
20
14
14
15
23
18
125
19
22
19
14
20
18
13
90
14
21
20
20
15
83
22
22
14
25
I–10
I–3
I–5
I–7
I–9
I–7
I–10,II–1
I–1
4,0–27,0
5,0–17,0
3,0–23,0
1,0–18,0
5,0–30,0
3,0–20,0
2,0–31,0
1,0–41,5
2,3–9,3
2,3–41,5
1,9–5,2
2,5–8,3
2,7–9,2
3,3–8,7
2,0–10,5
1,0–9,0
2,0–16,9
1,3–5,0
1,3–5,0
3,7–11,3
4,0–10,0
4,0–7,0
3,7–10,3
3,0–8,5
2,7–8,3
0,3–13,3
0,3–13,3
0,7–12,3
2,0–10,7
0,7–6,7
3,0–11,0
1,3–46,0
2,7–7,0
2,0–46,0
2,0–6,7
1,3–12,3
9,5
11,2
8,1
10,9
8,3
8,8
11,1
5,0
4,3
6,5
3,5
5,5
4,6
5,4
5,6
3,8
5,4
5,7
4,7
6,2
6,4
5,3
6,1
6,0
5,2
4,8
5,1
4,3
5,6
3,7
5,5
4,8
4,5
6,9
3,9
4,2
1.
2.
3.
4.
5.
6.
GNIEŹNIEŃSKI
Czerniejewo
Gniezno
Kiszkowo
Kłecko
Łubowo
Mieleszyn
Niechanowo
Trzemeszno
Witkowo
GOSTYŃSKI
Borek
Gostyń
Krobia
Pępowo
Piaski
Pogorzela
Poniec
GRODZISKI
Granowo
Grodzisk
Kamieniec
Rakoniewice
Wielichowo
JAROCIŃSKI
Jaraczewo
Jarocin
Kotlin
Żerków
I–2
I–1
I–1
I–2,II–1
I–6
I–3
I–1
I–1
I–1
I–2
I–1
I–1
I–3
I–3
I–1
I–1
I–1
II–1
II–1
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
99
Tabela 33 cd.
Lp.
Powiat/gmina
1
2
7. KALISKI
Blizanów
Brzeziny
Ceków Kolonia
Godziesze Wlk.
Koźminek
Lisków
Mycielin
Opatówek
Stawiszyn
Szczytniki
Żelazków
8. KĘPIŃSKI
Baranów
Bralin
Kępno
Łęka Opatowska
Perzów
Rychtal
Trzcinica
9. KOLSKI
Babiak
Chodów
Dąbie
Grzegorzew
Kłodawa
Koło
Kościelec
Olszówka
Osiek Mały
Przedecz
10 KONIŃSKI
11
Golina
Grodziec
Kazimierz Biskupi
Kleczew
Kramsk
Krzymów
Rychwał
Rzgów
Skulsk
Sompolno
Stare Miasto
Ślesin
Wierzbinek
Wilczyn
KOŚCIAŃSKI
Czempiń
Kościan
Krzywiń
Śmigiel
Il. prób
3
179
24
20
15
10
15
15
15
20
15
15
15
106
15
15
15
16
15
15
15
171
12
18
18
18
24
18
18
17
12
16
231
4
149
21
19
13
9
8
13
14
18
11
12
11
102
14
14
15
14
15
15
15
159
10
16
16
18
22
17
18
16
11
15
216
18
18
15
18
18
18
17
18
12
18
18
19
12
12
87
20
24
18
25
17
17
14
17
14
17
17
17
11
17
17
18
11
12
87
20
24
18
25
Cynk /Zn/
5
6
I–25, II–5 3,3–168,3
3,3–80,0
I–3
9,0–120,0
II–1
I–1, II–1 8,0–105,0
7,2–61,7
I–1
I–6, II–1 15,7–168,3
11,7–151,7
I–2
6,3–90,0
I–1
12,7–78,7
I–2
11,0–133,3
I–4
I–2, II–1 11,0–136,7
I–3, II–1 11,7–130,0
7,3–183,3
I–4
15,0–75,0
I–1
7,3–76,7
I–1
11,3–40,0
11,0–183,3
I–2
13,7–46,7
13,0–71,7
12,0–36,7
7,7–175,0
I–12
16,3–76,7
I–2
18,0–66,7
I–2
I–1, II–1 11,0–175,0
7,7–36,7
13,0–70,0
I–2
7,7–75,0
I–1
8,3–41,7
14,7–80,0
I–1
15,0–80,0
I–1
12,0–73,3
I–1
3,3–625,0
I–13,
II–1, III–1
12,3–146,7
I–1
5,0–86,7
I–1
13,7–63,3
I–1
9,7–76,7
I–1
I–3, II-1 12,0–378,3
9,7–63,3
I–1
4,3–66,7
3,3–68,3
I–1
11,0–78,3
I–1
11,7–625,0
III–1
7,3–73,3
I–1
12,3–83,3
I–1
12,7–56,7
I–1
14,7–51,7
8,3–70,0
9,3–70,0
8,3–70,0
14,7–55,0
15,7–16,7
Miedź /Cu/
10
0,7–23,9
1,0–12,7
0,7–5,8
1,3–16,0
I–1
2,3–6,7
1,7–23,9
1,3–22,5
1,0–11,4
1,5–11,9
2,4–18,3
3,0–18,7
I–1
2,5–18,7
I–1
1,0–27,0
2,3–6,8
2,3–27,0
3,0–7,3
2,0–16,4
2,3–8,7
2,3–14,0
1,0–9,5
1,0–13,7
2,0–6,5
2,7–9,2
1,7–13,7
1,0–6,7
2,0–7,5
1,0–9,7
1,0–5,7
2,3–9,3
1,7–6,0
1,7–7,0
0,7–32,0
I–2
11
5,5
6,1
2,6
4,6
4,1
8,7
5,4
4,5
4,9
7,1
6,1
6,5
4,8
4,2
5,3
4,2
4,9
5,0
5,9
4,3
4,3
4,4
5,3
5,0
4,1
4,3
4,1
3,2
5,1
3,6
4,3
4,7
2,0–32,0
1,0–6,7
1,7–13,0
2,3–19,0
1,3–10,3
1,0–12,7
1,0–9,7
0,7–11,5
1,7–11,0
1,7–17,7
2,0–13,0
2,0–12,0
1,7–9,7
1,7–11,7
2,0–23,0
2,7–9,0
2,0–23,0
3,3–10,2
2,0–19,3
6,9
2,9
4,2
6,0
4,9
4,2
3,3
3,2
4,8
6,7
4,7
4,8
4,9
5,2
6,3
4,3
6,9
6,2
7,7
7
35,5
33,8
21,1
29,9
22,8
66,6
38,4
28,1
31,4
38,7
42,1
41,4
28,4
28,5
26,7
22,7
37,4
25,5
32,3
25,5
28,3
32,3
35,7
26,8
22,5
29,0
25,8
22,3
32,0
27,6
28,0
26,0
8
176
24
20
14
10
15
15
15
20
15
14
14
106
15
15
15
16
15
15
15
171
12
18
18
18
24
18
18
17
12
16
229
9
I–3
24,8
19,5
29,3
29,9
28,7
24,8
19,9
24,8
22,5
25,5
26,0
30,0
28,7
30,1
27,3
24,1
26,6
27,9
31,4
17
18
15
18
18
18
17
18
12
17
18
19
12
12
86
20
23
18
25
I–1
I–1
I–1
I–1
100
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
Tabela 33 cd.
Lp.
Powiat/gmina
1
2
12 KROTOSZYŃSKI
Kobylin
Koźmin
Krotoszyn
Rozdrażew
Sulmierzyce
Zduny
13 LESZCZYŃSKI
Krzemieniewo
Lipno
Osieczna
Rydzyna
Święciechowa
Wijewo
Włoszakowice
14 MIĘDZYCHODZKI
Chrzypsko Wielkie
Kwilcz
Międzychód
Sieraków
15 NOWOTOMYSKI
Kuślin
Lwówek
Miedzichowo
Nowy Tomyśl
Opalenica
Zbąszyń
16 OBORNIKI
Oborniki
Rogoźno
Ryczywół
17 OSTROWSKI
Nowe Skalmierzyce
Odolanów
Ostrów Wlkp.
Przygodzice
Raszków
Sieroszewice
Sośnie
18 OSTRZESZOWSKI
Czajków
Doruchów
Grabów
Kobyla Góra
Kraszewice
Mikstat
Ostrzeszów
19 PILSKI
Białośliwie
Kaczory
Łobżenica
Miasteczko Kraj.
Piła
Il. prób
3
93
18
22
28
12
2
11
128
18
16
20
22
16
18
18
71
14
15
33
9
121
17
23
15
20
22
24
102
25
40
37
114
15
15
15
17
15
20
17
104
14
15
18
15
15
12
15
175
23
16
36
7
-
4
90
18
21
27
11
2
11
122
17
16
20
20
14
17
18
66
14
14
29
9
118
16
23
14
20
21
24
100
24
40
36
107
15
14
12
17
14
20
15
101
14
15
17
14
14
12
15
170
23
15
36
7
-
Cynk /Zn/
5
6
9,0–345,0
I–2, II–1
9,0–53,0
10,7–345,0
II–1
15,0–58,5
I–1
21,0–61,7
I–1
10,7–18,3
9,7–28,0
5,3–100,0
I–6
13,7–63,3
I–1
7,0–35,0
14,7–62,0
5,3–80,0
I–2
19,3–100,0
I–2
6,0–76,7
I–1
13,0–50,0
7,5–132,0
I–4, II–1
7,8–45,0
15,7–90,0
I–1
7,5–132,0
I–3, II–1
16,0–66,7
5,4–96,7
I–3
18,0–75,0
I–1
10,3–96,7
5,4–56,0
I–1
6,3–46,0
7,0–60,0
I–1
10,7–38,9
I–2
10,0–64,0
I–1
10,0–58,3
10,0–49,0
I–1
10,0–64,0
3,0–83,3
I–7
16,3–73,3
6,0–83,3
I–1
12,3–83,3
I–3
6,3–46,7
22,0–81,7
I–1
12,0–46,7
3,0–61,7
I–2
3,0–68,3
I–2, II–1
3,0–35,0
8,7–33,7
9,3–225,0
II–1
6,3–68,3
I–1
6,3–63,3
I–1
7,3–37,0
9,0–51,7
4,3–129,0
I–3, II–2
18,0–98,0
15,0–66,0
I–1
9,0–129,0
18,0–63,0
b.w.
b.w.
7
26,8
27,9
30,5
33,6
33,8
14,5
20,5
28,0
26,7
23,0
28,2
31,5
39,9
21,0
26,0
29,6
21,9
34,0
30,6
31,8
24,6
31,4
27,1
25,7
17,4
27,7
19,9
28,6
25,0
31,1
29,8
28,6
32,6
24,0
39,4
20,8
38,5
22,5
22,3
22,0
14,6
17,8
36,2
22,0
15,9
22,9
24,8
38,8
51,0
35,5
40,1
30,3
-
8
93
18
22
28
12
2
11
127
18
16
20
21
16
18
18
70
14
15
32
9
121
17
23
15
20
22
24
81
25
31
25
114
15
15
15
17
15
20
17
104
14
15
18
15
15
12
15
135
17
12
24
6
-
Miedź /Cu/
10
1,3–15,7
2,0–15,7
3,3–15,5
2,0–11,0
3,0–8,0
1,3–2,7
1,3–7,3
0,7–18,7
I–1
2,7–8,7
2,7–10,5
3,0–13,4
1,0–18,7
I–1
4,3–18,0
0,7–9,2
2,0–11,0
1,3–18,8
I–1
2,0–10,7
2,3–14,0
1,3–18,8
I–1
2,0–9,0
0,3–15,9
3,7–7,7
0,7–14,0
0,9–6,2
0,3–10,0
0,3–15,9
1,3–6,1
I–21
1,0–21,0
1,0–11,0
I–9
3,0–21,0
I–12
4,0–20,0
0,7–16,3
2,7–9,7
1,7–7,8
2,3–11,0
1,0–9,0
3,0–15,5
1,7–16,3
0,7–8,0
0,7–18,0
0,7–5,0
1,7–5,0
1,7–18,0
2,3–4,2
1,0–3,3
1,3–8,0
3,0–10,5
3,0–26,0
I–40
4,0–24,0
I–6
4,0–26,0
I–4
4,0–25,0
I–12
4,0–8,0
I–1
9
11
4,9
6,0
6,6
5,5
5,3
2,0
4,1
6,1
5,5
6,1
6,2
7,0
8,2
4,5
5,6
5,0
4,4
5,1
5,8
5,0
3,6
4,8
4,9
3,1
2,7
4,6
3,2
7,3
4,7
7,8
9,6
4,6
5,3
4,4
5,4
4,0
5,8
4,7
3,2
3,4
2,3
2,9
4,6
3,2
2,1
4,4
4,7
10,4
16,0
11,4
10,8
6,4
-
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
101
Tabela 33 cd.
Lp.
1
19
20
21
22
23
24
Powiat/gmina
2
Szydłowo
Ujście
Wyrzysk
Wysoka
PLESZEWSKI
Chocz
Czermin
Dobrzyca
Gizałki
Gołuchów
Pleszew
POZNAŃSKI
Buk
Czerwonak
Dopiewo
Kleszczewo
Komorniki
Kostrzyń
Kórnik
Luboń
Mosina
Murowana Goślina
Pobiedziska
Puszczykowo
Rokietnica
Stęszew
Suchy Las
Swarzędz
Tarnowo Podgórne
RAWICKI
Bojanowo
Jutrosin
Miejska Górka
Pakosław
Rawicz
SŁUPECKI
Lądek
Orchowo
Ostrowite
Powidz
Słupca
Strzałkowo
Zagórów
SZAMOTULSKI
Duszniki
Kaźmierz
Obrzycko
Ostroróg
Pniewy
Szamotuły
Wronki
Il. prób
3
22
15
35
21
116
19
17
19
15
19
27
276
18
15
14
11
10
24
23
2
26
23
24
2
9
21
16
17
21
96
18
21
19
16
22
142
18
18
18
18
30
24
16
121
20
12
12
8
18
20
31
4
22
12
34
21
109
19
17
15
15
17
26
260
17
13
14
10
8
24
22
2
23
22
24
2
9
20
13
17
20
92
17
21
17
15
22
138
18
18
18
18
30
20
16
113
20
12
12
8
18
17
26
Cynk /Zn/
6
5,2–63,0
I–1, II–2 8,3–121,0
20,0–63,0
I–1
4,3–45,0
3,3–166,7
I–7
3,3–166,7
9,0–66,0
14,0–81,7
I–4
3,3–25,3
7,3–58,3
I–2
8,7–53,3
I–1
I–14, II–2 8,0–355,0
16,3–55,0
I–1
I–1, II–1 12,7–346,7
15,3–29,3
17,0–71,7
I–1
16,7–71,7
I–2
20,3–123,3
9,0–55,0
I–1
17,0–66,7
8,0–100,0
I–3
15,7–355,0
II–1
15,7–58,3
14,0–16,0
15,7–66,7
12,0–83,3
I–1
9,7–113,3
I–3
19,3–68,3
20,3–73,3
I–1
3,0–76,1
I–4
9,7–76,1
I–1
12,0–46,7
12,3–73,3
I–2
3,0–65,0
I–1
10,3–51,6
3,7–85,0
I–4
12,3–53,5
10,3–45,0
12,3–68,5
16,0–70,0
12,0–66,7
11,7–85,0
I–4
3,7–45,0
1,5–129,3
I–8
15,2–48,3
16,7–83,4
8,0–43,3
15,7–50,0
14,7–56,7
10,0–129,3
I–3
1,5–112,0
I–5
5
7
31,8
46,8
37,5
37,4
22,8
12,9
25,3
35,0
9,4
26,1
27,9
30,4
24,5
50,0
21,6
30,8
31,3
31,1
28,4
41,8
25,7
43,5
29,8
15,0
25,7
25,4
32,7
28,5
34,0
26,8
28,6
24,9
33,7
21,9
24,7
25,2
24,2
21,1
26,5
38,4
26,4
34,6
18,9
25,6
28,0
30,0
18,4
28,1
25,6
29,4
38,5
8
19
12
30
15
116
19
17
19
15
19
27
276
18
15
14
11
10
24
23
2
26
23
24
2
9
21
16
17
21
95
17
21
19
16
22
141
18
17
18
18
30
24
16
114
20
12
11
8
18
20
25
Miedź /Cu/
10
3,0–17,0
4,0–11,0
5,0–22,0
6,0–19,0
0,7–19,0
0,7–8,3
2,3–19,0
2,3–8,0
1,0–5,2
2,7–7,0
1,2–10,0
1,3–18,3
2,0–8,0
2,7–9,5
2,7–8,0
2,3–18,3
2,7–6,0
3,0–8,0
1,7–8,0
9,0–13,7
1,3–7,3
2,3–12,5
2,7–8,3
3,5–4,7
2,7–9,0
2,3–5,7
2,0–8,0
2,7–9,7
2,7–11,5
1,1–17,3
I–1
3,0–17,3
I–1
2,3–9,2
2,7–10,7
1,1–14,3
1,7–11,2
1,0–18,0
I–1
2,2–11,0
2,0–17,0
I–1
1,0–11,7
2,0–16,9
1,3–18,0
1,7–17,0
1,0–7,7
1,0–26,0
I–7
2,9–10,7
3,0–15,9
1,0–23,0
I–1
1,7–6,7
1,0–8,5
2,3–10,0
4,0–26,0
I–6
9
I–3
I–3
I–5
I-6
11
6,9
8,9
12,1
11,1
4,2
2,9
6,2
5,1
1,9
4,3
4,3
5,1
4,6
5,1
4,8
6,3
4,3
4,9
5,1
11,3
3,5
4,4
4,7
4,1
5,1
4,0
4,1
5,2
5,2
5,7
6,4
5,4
5,8
4,7
6,0
4,5
4,8
4,5
3,8
5,4
5,7
4,9
3,0
6,6
5,2
5,6
4,5
4,6
4,8
4,5
11,7
102
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
Tabela 33 cd.
Lp.
Powiat/gmina
1
2
25 ŚREDZKI
Dominowo
Krzykosy
Nowe Miasto
Środa
Zaniemyśl
26 ŚREMSKI
Brodnica
Dolsk
Książ Wlkp.
Śrem
27 TURECKI
Brudzew
Dobra
Kawęczyn
Malanów
Przykona
Tuliszków
Turek
Władysławów
28 WĄGROWIECKI
Domasławek
Gołańcz
Mieścisko
Skoki
Wapno
Wągrowiec
29 WOLSZTYŃSKI
Przemęt
Siedlec
Wolsztyn
30 WRZESIŃSKI
Kołaczkowo
Miłosław
Nekla
Pyzdry
Września
31 ZŁOTOWSKI
Jastrowie
Krajenka
Lipka
Okonek
Tarnówka
Zakrzewo
Złotów
32 GRODZKI KALISZ
33 GRODZKI KONIN
34 GRODZKI LESZNO
35 GRODZKI POZNAŃ
WIELKOPOLSKA
Il. prób
3
80
8
14
14
31
13
59
14
15
16
14
142
18
18
17
17
18
17
19
18
192
26
39
19
22
24
62
112
23
45
44
94
15
21
18
14
26
170
9
30
28
24
13
19
47
20
14
2
28
4067
4
76
8
14
12
31
11
57
14
15
15
13
134
18
17
16
17
16
15
18
17
183
25
38
19
20
23
58
111
22
45
44
93
15
20
18
14
26
159
6
28
28
23
13
18
43
15
11
2
24
3854
Cynk /Zn/
5
6
5,0–371,7
I–3, II–1
17,0–68,3
5,0–51,7
15,0–66,7
I–2
17,0–55,0
I–1, II–1 11,3–371,7
7,0–91,7
I–2
11,0–45,0
13,7–91,7
7,7–80,0
I–1
7,0–53,3
I–1
4,0–425,0
I–6, II–2
12,7–45,0
13,0–150,0
I–1
4,0–425,0
II–1
10,0–81,7
7,7–88,3
I–2
9,3–56,7
I–2
6,3–151,7
II–1
5,7–81,7
I–1
9,7–107,0
I–7, II–2
15,0–55,0
I–1
15,8–51,0
I–1
11,0–46,0
9,7–73,3
I–2
14,0–62,3
I–1
I–2, II–2 15,0–107,0
2,5–71,7
I–1
5,3–71,7
I–1
2,5–43,0
12,1–62,3
4,3–86,7
I–1
15,3–36,7
8,0–63,3
I–1
13,7–86,7
4,3–38,3
16,0–40,0
I–9, II–2 13,0–126,0
I–2, II–1 13,0-76,0
I–1, II–1 13,0–126,0
16,0–45,0
14,7–75,0
I–1
17,0–41,0
18,0–38,0
I–1
14,0–58,0
I–4
I–4,II–1 18,3–190,0
I–3
6,3–100,0
17,3–24,0
I–4
7,3–87,5
I–189,
II–23,
III−1
1,5–625,0
7
30,7
34,6
17,0
32,6
26,9
50,2
27,8
25,7
34,5
28,1
23,1
26,0
22,6
32,7
29,0
27,2
25,2
23,4
23,8
24,8
30,8
31,9
35,3
24,7
28,6
39,9
26,8
24,3
30,1
22,6
23,0
24,2
23,9
22,3
29,5
18,4
27,3
33,9
40,7
40,5
28,1
38,5
32,5
29,0
32,1
63,2
36,7
20,6
39,5
8
80
8
14
14
31
13
59
14
15
16
14
142
18
18
17
17
18
17
19
18
156
21
35
15
22
17
46
112
23
45
44
93
15
21
17
14
26
116
7
16
22
22
10
17
22
19
13
2
28
28,8
3816
Miedź /Cu/
10
1,3–20,3
3,3–9,7
1,3–8,3
2,7–8,7
1,7–9,4
1,7–20,3
1,3–10,5
1,7–8,3
3,3–10,5
1,3–9,0
2,7–6,7
0,7–12,7
1,7–8,7
2,0–8,0
0,7–10,7
1,3–12,7
1,3–9,0
1,3–7,0
1,3–5,7
1,0–11,7
1,3–28,0
I–36
5,0–24,0
I–5
4,0–18,0
I–4
1,7–15,0
I–4
1,3–19,0
4,0–21,0
I–7
4,0–28,0
I-16
1,0–11,1
1,7–11,0
1,0–6,6
1,2–11,1
0,3–23,0
I–1
2,7–8,7
1,7–11,5
2,3–23,0
I–1
0,3–6,0
2,0–9,0
3,0–27,0
I–54
8,0–14,0
I–2
5,0–27,0
I–14
4,0–21,0
I–6
4,0–11,0
I–2
4,0–18,0
I–3
3,0–18,0
I–2
3,0–25,0
I–25
I–1
2,7–23,7
I–1
1,3–26,3
3,7–5,7
3,0–13,7
9
I–256,
II–4
0,3–41,5
11
5,2
5,2
3,7
5,4
5,3
6,3
4,7
4,3
6,8
3,9
3,9
4,1
4,0
4,5
4,7
4,9
3,5
3,5
3,4
4,1
9,1
12,1
10,7
4,9
4,2
13,3
8,2
4,1
5,3
3,6
4,0
4,6
4,6
4,0
5,6
3,4
5,7
9,8
9,6
11,9
8,3
9,4
9,5
6,4
11,2
9,0
7,5
4,7
6,1
5,9
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
103
Tabela 34
Udział prób w stopniach zanieczyszczenia i stwierdzony zakres zawartości niklu i siarki siarczanowej
Nikiel [Ni]
Siarka siarczanowa [S−SO4]
Udział prób
Udział prób
w stopniach zaw
stopniach
zanie- StwierStwierŚrednia
Średnia
nieczyszczenia
czyszczenia
dzony
dzony
zawarzawarzakres
zakres
tość
tość
zawartości
zawartości
[mg/kg] I
[mg/kg]
II
III
IV
[mg/kg]
[mg/kg]
Ilość
próbek
1
2
3
1.
CHODZIESKI
Budzyń
Chodzież
Margonin
Szamocin
CZARNKOWSKOTRZCIANECKI
Czarnków
Drawsko
Krzyż Wlkp.
Lubasz
Połajewo
Trzcianka
Wieleń
90
26
20
20
24
170
87
26
19
18
24
163
35
12
16
28
27
29
23
162
17
26
15
20
14
14
15
23
18
125
19
22
19
14
20
18
13
90
14
21
20
20
15
84
22
23
14
25
35
10
15
25
26
29
23
162
17
26
15
20
14
14
15
23
18
125
19
22
19
14
20
18
13
90
14
21
20
20
15
84
22
23
14
25
2.
3.
4.
5.
6.
GNIEŹNIENSKI
Czerniejewo
Gniezno
Kiszkowo
Kłecko
Łubowo
Mieleszyn
Niechanowo
Trzemeszno
Witkowo
GOSTYŃSKI
Borek
Gostyń
Krobia
Pępowo
Piaski
Pogorzela
Poniec
GRODZISKI
Granowo
Grodzisk
Kamieniec
Rakoniewice
Wielichowo
JAROCIŃSKI
Jaraczewo
Jarocin
Kotlin
Żerków
Ilość przekroczeń
I–Vo
Powiat/gmina
Zawartość
naturalna
0o
Lp.
4
5
6
7
I–3
0,1–25,2
0,1–5,8
0,2–14,8
1,6–25,2
0,3–5,6
0,2–27,0
0,5–27,0
1,8–13,8
0,2–15,3
0,6–20,2
0,3–17,8
0,3–11,8
1,0–9,5
0,7–11,7
1,3–7,0
1,0–7,9
1,6–5,1
2,2–8,0
0,7–5,4
1,9–6,5
1,6–7,9
0,9–11,7
1,3–11,4
0,9–10,6
1,3–8,3
1,4–10,6
0,9–7,3
1,6–6,2
2,5–7,8
0,9–8,9
1,3–6,7
0,2–9,7
1,5–4,3
0,2–8,3
1,9–9,7
1,2–4,9
2,0–5,9
0,8–11,7
1,8–5,5
0,8–11,7
1,5–4,8
6,9–0,6
I–1
I–2
I–7
I–2
I–1
I–3
I–1
8
9
10
11
12
13
3,7
2,0
4,8
6,2
2,5
4,3
43 30
9
12
7
10
8
11
6
10
106 51
11
2
3
1
5
5
6
3
3
8
0,35–15,60
0,55–15,60
0,76–3,45
0,35–3,07
0,45–10,50
0,10–26,50
2,02
1,34
1,67
1,64
3,36
1,55
4,5
5,9
2,3
6,7
3,9
3,0
3,8
3,8
3,6
3,9
2,6
4,0
2,6
3,5
4,1
4,9
4,4
4,1
3,7
4,3
3,9
3,5
4,6
5,7
3,1
3,1
3,0
2,5
3,9
2,7
3,7
3,1
3,5
3,3
2,9
2,8
17
10
9
18
19
18
15
121
13
15
14
14
11
12
10
18
14
85
13
13
15
8
13
12
11
55
8
16
12
11
8
56
18
15
8
15
13
1
4
9
7
9
8
21
2
2
4
2
2
2
5
2
20
3
6
1
1
5
2
2
16
2
3
6
5
10
3
4
1
2
1
2
2
11
1
5
2
1
1
1
12
1
1
3
2
1
4
9
4
1
2
1
1
5
1
4
4
1
1
1
1
9
1
4
1
2
1
8
2
2
3
1
10
2
2
3
2
1
13
1
4
4
4
0,10–26,50
0,30–4,02
0,35–9,70
0,47–5,10
0,45–7,36
0,20–2,77
0,30–2,40
0,20–76,90
0,50–76,90
0,20–13,20
0,30–1,50
0,20–3,40
0,20–2,80
0,40–2,90
0,40–12,10
0,55–2,90
0,30–3,80
0,40–8,40
0,40–8,40
0,60–5,60
0,60–3,20
0,50–4,60
0,60–4,60
0,50–3,60
0,50–2,30
0,30–17,50
0,50–5,50
0,30–6,50
0,40–11,30
0,50–17,50
0,50–8,00
0,20–14,00
0,20–5,00
0,20–14,00
0,30–10,60
0,40–10,40
2,05
1,35
1,75
1,76
1,14
1,24
1,38
1,42
0,56
2,46
0,97
1,18
1,29
1,03
2,22
1,28
1,35
1,70
1,90
1,90
1,40
2,10
1,60
1,60
1,10
2,20
2,29
1,48
2,50
2,65
2,06
1,90
1,13
2,45
2,93
1,50
104
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
Tabela 34 cd.
Lp.
Powiat/gmina
1
7.
2
KALISKI
Blizanów
Brzeziny
Ceków Kolonia
Godziesze Wielkie
Koźminek
Lisków
Mycielin
Opatówek
Stawiszyn
Szczytniki
Żelazków
KĘPIŃSKI
Baranów
Bralin
Kępno
Łęka Opatowska
Perzów
Rychtal
Trzcinica
KOLSKI
Babiak
Chodów
Dąbie
Grzegorzew
Kłodawa
Koło
Kościelec
Olszówka
Osiek Mały
Przedecz
KONIŃSKI
Golina
Grodziec
Kazimierz Biskupi
Kleczew
Kramsk
Krzymów
Rychwał
Rzgów
Skulsk
Sompolno
Stare Miasto
Ślesin
Wierzbinek
Wilczyn
KOŚCIAŃSKI
Czempiń
Kościan
Krzywiń
Śmigiel
8.
9.
10
11
Il. prób
3
179
24
20
15
10
15
15
15
20
15
15
15
106
15
15
15
16
15
15
15
171
12
18
18
18
24
18
18
17
12
16
231
18
18
15
18
18
18
17
18
12
18
18
19
12
12
87
20
24
18
25
Nikiel [Ni]
4
179
24
20
15
10
15
15
15
20
15
15
15
106
15
15
15
16
15
15
15
171
12
18
18
18
24
18
18
17
12
16
231
18
18
15
18
18
18
17
18
12
18
18
19
12
12
87
20
24
18
25
5
6
0,3–10,5
0,3–7,4
0,3–6,2
0,6–5,8
0,4–5,0
1,4–10,5
0,9–10,0
0,9–7,1
1,7–8,6
0,7–6,8
1,3–8,3
1,6–7,3
0,9–10,9
1,1–8,5
0,9–5,4
1,4–6,6
1,0–7,0
1,8–7,0
1,3–10,9
1,3–5,9
0,3–12,1
0,7–6,7
0,3–9,1
0,9–7,6
1,1–6,7
0,3–6,6
0,9–10,8
0,9–5,7
1,1–12,1
1,7–7,1
1,0–8,1
0,6–20,1
1,4–20,1
0,7–7,7
1,7–11,4
1,9–14,7
0,9–7,0
1,2–9,2
0,8–5,0
0,6–11,1
1,4–9,3
1,2–8,3
1,1–9,6
1,2–5,4
1,1–7,4
2,1–9,2
1,2–16,2
1,2–5,0
1,2–10,1
2,3–8,9
1,3–16,2
Siarka siarczanowa [S−SO4]
7
3,4
3,8
1,8
2,7
2,7
4,2
3,3
3,1
3,6
3,8
3,9
4,2
3,5
3,5
2,7
3,0
3,3
3,9
4,2
3,7
3,5
3,6
4,3
3,3
3,1
3,5
3,4
2,7
4,2
3,5
3,4
3,4
4,5
2,3
3,9
4,4
3,1
3,4
2,0
2,5
3,9
3,7
3,1
3,5
3,5
4,7
4,0
2,8
3,9
4,6
4,8
8
123
19
15
10
9
9
12
10
14
8
10
7
75
6
12
13
12
11
10
11
139
10
17
14
15
20
14
13
12
10
14
155
15
8
12
14
12
11
6
10
8
16
12
12
10
9
56
15
13
12
16
9
28
3
4
1
2
3
3
1
4
2
5
14
1
2
1
3
2
3
2
23
2
3
1
4
4
3
3
1
2
42
3
3
1
1
3
3
6
8
1
2
3
4
2
2
13
2
7
4
10 11
16 12
3
2
1
1
1
3
1
2
2
3
3
2
1
1
2
9
8
5
3
1
1
1
2
1
1
2
7
2
1
1
1
1
2
2
1
14 20
3
4
2
2
1
2
1
1
3
3
2
2
1
3
3
1
5 13
3
2
2
4
2
4
1
12
0,30–20,30
0,30–6,70
0,40–4,40
0,60–2,90
0,50–1,70
0,90–11,50
0,30–2,20
0,40–3,30
0,30–5,00
0,40–3,60
0,50–6,00
0,60–20,30
0,30–20,60
0,40–19,50
0,30–14,90
0,30–6,70
0,60–2,90
0,30–3,60
0,50–20,60
0,50–8,00
0,20–11,00
0,60–2,40
0,20–3,50
0,40–11,00
0,30–8,10
0,30–2,20
0,40–2,30
0,20–7,30
0,30–8,30
0,40–3,60
0,20–2,50
0,00–31,20
0,30–4,00
0,20–5,70
0,20–7,90
0,04–4,40
0,30–9,50
0,30–31,20
0,50–12,40
0,60–2,50
0,40–10,40
0,30–2,30
0,20–11,50
0,40–11,80
0,00–2,20
0,50–4,20
0,00–24,90
0,20–4,80
0,30–3,80
0,20–24,90
0,00–11,20
13
1,75
1,67
1,35
1,45
0,94
2,68
1,14
1,48
1,66
1,80
2,02
2,98
2,05
3,28
2,04
1,24
1,46
1,30
3,02
2,08
1,14
1,23
1,09
1,06
0,94
1,02
1,06
1,53
1,30
1,24
1,01
1,63
1,29
2,26
1,43
1,24
1,77
1,38
2,63
1,57
2,48
1,03
1,94
1,51
0,94
1,36
1,60
1,28
1,60
2,00
1,60
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
105
Tabela 34 cd.
Lp.
Powiat/gmina
1
12
2
KROTOSZYŃSKI
Kobylin
Koźmin
Krotoszyn
Rozdrażew
Sulmierzyce
Zduny
LESZCZYŃSKI
Krzemieniewo
Lipno
Osieczna
Rydzyna
Święciechowa
Wijewo
Włoszakowice
MIĘDZYCHODZKI
Chrzypsko Wielkie
Kwilcz
Międzychód
Sieraków
NOWOTOMYSKI
Kuślin
Lwówek
Miedzichowo
Nowy Tomyśl
Opalenica
Zbąszyń
OBORNIKI
Oborniki
Rogoźno
Ryczywół
OSTROWSKI
Nowe Skalmierzyce
Odolanów
Ostrów Wlkp.
Przygodzice
Raszków
Sieroszewice
Sośnie
OSTRZESZOWSKI
Czajków
Doruchów
Grabów
Kobyla Góra
Kraszewice
Mikstat
Ostrzeszów
PILSKI
Białośliwie
Kaczory
Łobżenica
Miasteczko Kraj.
Piła
13
14
15
16
17
18
19
Il. prób
3
93
18
22
28
12
2
11
128
18
16
20
22
16
18
18
71
14
15
33
9
121
17
23
15
20
22
24
102
25
40
37
114
15
15
15
17
15
20
17
104
14
15
18
15
15
12
15
175
23
16
36
7
-
Nikiel [Ni]
4
93
18
22
28
12
2
11
128
18
16
20
22
16
18
18
71
14
15
33
9
121
17
23
15
20
22
24
101
25
39
37
114
15
15
15
17
15
20
17
104
14
15
18
15
15
12
15
172
22
16
36
7
-
5
I–1
I–1
I–3
I–1
b.w.
6
0,3–14,1
1,1–14,1
1,1–7,7
0,7–8,5
1,6–5,0
1,8–3,2
0,3–4,2
0,8–13,9
0,9–7,4
1,1–8,7
1,6–13,9
1,0–7,1
1,7–10,0
1,1–3,6
0,8–9,1
1,1–26,1
1,3–10,2
2,6–6,8
1,1–26,1
1,3–6,9
0,3–10,2
1,5–6,9
2,4–8,4
0,8–10,2
0,3–2,8
1,2–7,5
1,2–9,9
0,2–12,4
0,2–6,6
0,5–12,4
0,4–12,3
0,2–12,8
1,7–7,0
0,9–8,5
1,0–12,8
0,3–5,4
1,6–7,1
0,8–12,2
0,2–8,9
0,2–8,0
0,2–4,3
0,8–4,5
0,5–7,4
0,8–4,6
0,3–1,8
0,4–5,8
1,2–8,0
0,2–58,8
1,0–58,8
0,2–22,4
0,9–11,6
1,2–7,8
b.w.
Siarka siarczanowa [S−SO4]
7
3,5
4,1
3,9
3,6
3,6
2,5
1,6
3,6
3,7
4,0
4,4
3,5
4,4
2,4
3,5
5,4
4,0
4,1
7,0
3,8
3,5
3,9
3,9
4,6
1,3
3,4
4,4
3,7
2,9
4,0
4,1
2,9
3,7
2,6
4,0
1,7
3,8
3,0
1,9
2,0
1,3
2,0
2,1
1,9
1,1
2,6
3,2
4,8
1,0
5,0
5,0
4,2
-
8
54
11
13
15
8
7
97
18
12
15
13
12
14
13
46
13
12
15
6
81
12
19
9
16
14
11
64
14
23
27
74
9
8
12
11
8
17
9
74
8
8
15
13
11
10
9
85
11
2
19
5
-
9
9
1
4
2
1
1
20
4
1
6
2
3
4
13
1
1
10
1
12
2
1
4
2
2
1
23
7
11
5
15
3
2
1
1
3
5
15
3
3
1
2
2
1
3
53
7
4
10
2
-
10
11
2
6
1
2
2
1
1
8
1
6
1
13
2
1
1
2
7
10
2
4
4
9
3
1
2
2
1
4
1
1
1
1
19
1
7
4
-
11
19
4
5
5
2
1
2
9
3
3
1
1
1
4
1
2
1
15
1
2
1
2
4
5
5
2
2
1
16
4
2
3
2
2
3
11
2
3
1
2
1
2
18
4
3
3
-
12
0,50–39,70
0,50–9,40
0,60–6,80
0,60–5,60
0,50–24,70
2,20–5,40
0,60–39,70
0,30–39,10
0,30–1,50
0,30–2,30
0,30–7,30
0,60–6,50
0,40–39,10
0,50–4,00
0,40–10,90
0,20–33,00
0,30–2,50
0,20–33,00
0,25–4,55
0,50–3,10
0,20–22,00
0,30–10,90
0,20–22,00
0,25–4,55
0,20–9,00
0,70–12,00
0,60–6,40
0,08–4,90
0,30–4,90
0,08–4,30
0,36–3,70
0,20–25,40
0,40–3,70
0,40–25,40
0,40–4,50
0,20–12,80
0,50–6,70
0,40–10,60
0,80–11,50
0,10–23,00
0,10–6,40
0,40–4,50
0,40–23,00
0,30–2,20
0,60–7,00
0,30–5,90
0,30–4,70
0,15–46,30
0,65–46,30
0,52–12,40
0,50–7,15
0,90–2,70
-
13
2,46
2,60
2,26
2,31
3,70
3,80
1,49
1,60
1,00
1,40
1,40
1,70
3,30
1,30
1,10
2,00
0,92
3,08
1,84
2,53
2,07
1,14
2,14
1,69
2,01
2,66
2,44
1,43
1,70
1,35
1,34
2,09
1,68
3,86
1,40
2,24
2,14
1,13
2,45
1,71
1,86
1,87
2,40
0,90
1,77
1,33
1,63
2,37
2,70
2,36
2,38
1,69
-
106
ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA ROLNICZEGO METALAMI CIĘŻKIMI I SIARKĄ SIARCZANOWĄ
Tabela 34 cd.
Lp.
Powiat/gmina
1
19
2
Szydłowo
Ujście
Wyrzysk
Wysoka
PLESZEWSKI
Chocz
Czermin
Dobrzyca
Gizałki
Gołuchów
Pleszew
POZNAŃSKI
Buk
Czerwonak
Dopiewo
Kleszczewo
Komorniki
Kostrzyń
Kórnik
Luboń
Mosina
Murowana Goślina
Pobiedziska
Puszczykowo
Rokietnica
Stęszew
Suchy Las
Swarzędz
Tarnowo Podgórne
RAWICKI
Bojanowo
Jutrosin
Miejska Górka
Pakosław
Rawicz
SŁUPECKI
Lądek
Orchowo
Ostrowite
Powidz
Słupca
Strzałkowo
Zagórów
SZAMOTULSKI
Duszniki
Kaźmierz
Obrzycko
Ostroróg
Pniewy
Szamotuły
Wronki
20
21
22
23
24
Il. prób
3
22
15
35
21
116
19
17
19
15
19
27
276
18
15
14
11
10
24
23
2
26
23
24
2
9
21
16
17
21
96
18
21
19
16
22
142
18
18
18
18
30
24
16
121
20
12
12
8
18
20
31
Nikiel [Ni]
4
22
14
35
20
116
19
17
19
15
19
27
276
18
15
14
11
10
24
23
2
26
23
24
2
9
21
16
17
21
96
18
21
19
16
22
142
18
18
18
18
30
24
16
121
20
12
12
8
18
20
31
5
I–1
I–1
6
0,3–17,0
1,6–29,6
1,3–29,4
0,8–10,3
0,3–18,6
0,3–5,7
1,9–18,6
1,6–5,0
0,3–3,3
1,3–5,7
0,6–6,0
0,5–12,9
1,5–5,7
1,2–7,0
2,0–5,7
1,1–5,6
2,1–4,2
1,9–7,8
0,6–4,9
4,4–12,9
0,5–4,0
1,6–6,1
1,5–5,5
1,2–4,1
1,6–5,4
1,3–4,4
1,7–7,6
2,2–9,5
1,4–7,7
0,3–11,5
0,6–6,2
0,7–11,5
1,6–3,3
0,3–5,3
0,7–4,7
0,7–19,3
1,5–9,3
1,5–7,5
1,8–8,2
1,3–11,4
1,8–7,5
1,3–19,3
0,7–2,9
0,3–11,7
1,9–9,7
0,7–11,7
0,5–4,9
1,1–4,8
1,6–8,2
1,3–5,2
0,3–10,4
Siarka siarczanowa [S−SO4]
7
5,8
5,9
5,9
5,2
2,9
1,7
5,4
3,0
0,8
3,3
3,1
3,3
3,3
2,9
3,1
3,4
3,0
3,6
2,8
8,6
2,5
2,9
3,2
2,6
3,3
3,2
2,9
4,3
3,5
3,0
2,9
3,4
3,8
2,3
2,5
3,5
3,3
3,5
3,8
4,4
3,7
3,6
1,8
4,0
4,0
4,4
2,5
3,1
3,9
3,0
5,4
8
14
10
15
9
71
10
11
11
9
12
18
209
14
7
10
5
9
17
15
1
22
17
21
2
6
19
14
13
17
60
12
15
10
11
12
98
13
14
12
14
23
11
11
97
18
9
10
7
16
18
19
9
6
3
14
7
19
4
2
4
2
3
4
37
3
5
3
2
1
2
6
1
4
3
3
1
1
1
1
16
2
1
3
4
6
22
2
2
3
2
3
6
4
14
1
2
1
1
2
1
6
10
1
3
3
12
1
1
1
3
3
3
13
1
2
2
3
1
1
1
2
6
2
2
1
1
6
2
1
1
2
3
1
2
11
2
1
3
2
14
4
3
3
1
1
2
17
1
1
2
2
2
3
1
1
1
2
1
13
2
3
5
1
3
16
1
2
2
1
4
5
1
7
1
1
1
4
12
0,33–4,50
0,15–4,80
0,60–11,60
0,38–6,12
0,40–24,80
0,40–9,30
0,40–24,80
0,50–7,70
0,50–5,30
0,50–4,60
0,50–9,70
0,20–19,40
0,30–2,70
0,30–8,00
0,50–3,90
0,60–8,00
0,40–2,00
0,40–19,40
0,30–6,90
0,60–6,60
0,20–10,80
0,40–19,30
0,30–1,80
0,30–1,10
0,10–2,20
0,20–2,00
0,50–5,30
0,30–7,00
0,50–4,10
0,30–14,60
0,50–4,20
0,60–5,00
0,30–8,80
0,50–6,70
0,60–14,60
0,20–26,80
0,50–8,10
0,40–11,40
0,20–26,80
0,30–3,80
0,50–11,40
0,30–11,50
0,09–7,10
0,10–27,10
0,30–8,80
0,50–9,10
0,60–3,40
0,30–1,60
0,10–1,30
0,30–27,10
0,47–8,80
13
1,45
1,72
3,21
2,25
2,21
2,68
3,73
2,05
1,74
1,62
1,72
1,38
1,01
2,04
1,22
2,60
0,83
1,10
1,58
3,60
1,40
1,20
1,05
0,70
1,33
1,10
1,35
1,89
1,40
1,70
1,50
1,90
2,00
1,70
1,50
1,78
1,64
1,18
1,45
1,35
2,26
2,52
1,52
1,87
1,50
1,63
1,32
0,75
0,77
2,23
3,12
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
107
Tabela 34 cd.
Lp.
Powiat/gmina
Il. prób
1
25
2
ŚREDZKI
Dominowo
Krzykosy
Nowe Miasto
Środa
Zaniemyśl
ŚREMSKI
Brodnica
Dolsk
Książ Wlkp.
Śrem
TURECKI
Brudzew
Dobra
Kawęczyn
Malanów
Przykona
Tuliszków
Turek
Władysławów
WĄGROWIECKI
Domasławek
Gołańcz
Mieścisko
Skoki
Wapno
Wągrowiec
WOLSZTYŃSKI
Przemęt
Siedlec
Wolsztyn
WRZESIŃSKI
Kołaczkowo
Miłosław
Nekla
Pyzdry
Września
ZŁOTOWSKI
Jastrowie
Krajenka
Lipka
Okonek
Tarnówka
Zakrzewo
Złotów
GRODZKI KALISZ
GRODZKI KONIN
GRODZKI LESZNO
GRODZKI POZNAŃ
3
80
8
14
14
31
13
59
14
15
16
14
142
18
18
17
17
18
17
19
18
192
26
39
19
22
24
62
112
23
45
44
94
15
21
18
14
26
170
9
30
28
24
13
19
47
20
14
2
28
4
80
8
14
14
31
13
59
14
15
16
14
142
18
18
17
17
18
17
19
18
190
26
38
19
22
23
62
103
23
37
43
94
15
21
18
14
26
160
8
29
28
20
13
18
44
20
14
2
28
WIELKOPOLSKA
4067
4032
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
Nikiel [Ni]
5
I–2
I–1
I–1
I–9
I–8
I–1
I–9, III–1
I–1
I–1
I–4
III–1
I–3
I–34,
III−1
Siarka siarczanowa [S−SO4]
6
0,7–7,1
1,6–7,1
0,7–2,7
1,4–4,7
1,3–6,2
1,0–6,4
0,4–6,3
1,4–6,3
1,7–6,0
0,4–5,1
0,8–3,5
0,2–8,4
1,0–5,3
0,6–6,0
0,2–7,5
1,1–8,4
0,3–5,0
0,7–5,1
1,1–6,1
1,2–5,0
0,3–18,4
1,0–15,2
1,1–18,4
0,8–7,4
0,3–9,1
1,0–13,0
1,0–10,8
1,2–35,3
1,3–5,5
1,2–35,3
1,4–16,3
0,3–8,4
2,1–4,7
0,7–7,8
0,6–5,6
0,3–5,4
1,5–8,4
1,5–80,0
2,1–16,8
2,8–11,2
1,8–12,3
2,4–21,7
1,5–11,4
2,7–80,0
1,8–12,0
1,6–9,5
1,0–7,7
2,6–4,7
1,6–6,6
7
2,9
3,8
1,5
2,8
3,3
3,0
4,0
3,1
3,8
6,8
1,8
2,9
3,7
3,1
3,3
4,0
2,0
2,3
2,6
2,3
4,4
6,3
4,7
3,3
2,5
6,2
3,7
5,0
3,0
5,7
5,5
3,1
3,1
2,8
2,9
2,4
4,1
5,8
7,0
6,1
5,3
8,4
7,1
4,2
4,7
4,8
3,3
3,6
4,0
8
54
5
11
10
21
7
46
13
7
15
11
102
11
13
14
14
17
9
15
9
117
12
21
16
15
18
35
39
8
15
16
70
11
16
12
12
19
102
8
18
17
14
6
15
24
8
6
1
22
9
12
1
2
3
5
1
9
6
1
2
22
6
4
1
1
3
2
5
42
5
14
2
4
4
13
34
8
14
12
18
3
1
6
2
6
46
1
9
8
6
3
19
5
1
5
0,1–80,0
3,7
2672 730
10
3
2
1
3
1
1
1
9
1
1
1
3
1
2
18
6
1
1
1
9
17
2
10
5
2
2
11
2
1
2
1
1
4
3
2
-
11
11
2
1
1
3
4
1
1
9
1
1
1
1
2
1
2
15
3
3
1
2
1
5
22
5
6
11
4
1
2
1
11
1
2
8
4
6
1
12
0,10–18,10
0,40–16,00
0,30–18,10
0,40–3,80
0,10–8,00
0,20–7,40
0,10–8,60
0,10–3,10
0,70–8,60
0,40–1,90
0,10–3,20
0,10–48,00
0,30–2,70
0,10–17,00
0,20–48,00
0,10–11,40
0,30–5,20
0,20–10,10
0,30–4,60
0,40–5,00
0,17–57,00
0,75–4,25
0,44–12,60
0,40–15,80
0,30–57,00
0,17–3,17
0,65–5,75
0,25–82,50
0,40–18,00
0,35–82,50
0,25–29,00
0,10–22,40
0,60–22,40
0,50–16,30
0,50–2,30
0,60–2,60
0,10–5,00
0,25–9,60
0,75–2,50
0,45–7,30
0,25–5,85
0,45–9,60
0,33–4,25
0,52–2,67
0,37–3,17
0,50–8,40
0,40–8,20
0,70–1,60
0,40–4,30
13
2,08
3,33
2,32
1,20
1,88
2,50
1,25
0,90
2,02
1,00
1,06
1,37
1,13
1,97
1,18
0,91
1,16
1,69
1,04
1,89
2,01
2,10
2,08
1,83
4,00
1,64
1,43
3,20
2,90
2,80
3,80
1,86
2,76
2,84
1,23
1,26
1,30
1,61
1,13
1,36
1,53
2,50
1,81
1,31
1,52
2,36
3,11
1,10
1,28
282
363
0,00–82,50
1,57
108
MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEBY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
4. MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEBY
WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
- wyniki badań z roku 1999 i 2000
- założenia pomiarowe na lata 2000-2004
1
Okonek
Lipka
2
Jastrowie
3
Zkrzewo
Złotów
Tarnówka
2
1
Łobżenica
Krajenka
4
Wysoka
Szydłowo
Piła
7
Trzcianka
Ujście
8
9 Czarnków
6
12
Margonin
Połajewo
Ryczywół
rok badań 1999
rok badań 2000
Wapno
5
Lubasz
7
10
Gołańcz
Budzyń
Wieleń
Drawsko
4
Szamocin
Chodzieź
Krzyż
Wlkp.
Wyrzysk
6
Miasteczko
BiałoKaczory Kraj. śliwie
3
5
11
Wągrowiec
Damasławek
13
12
13
Mieścisko
Rogoźno
Obrzycko
14
Sieraków
14
10
Mieleszyn
Skoki
Chrzypsko Ostroróg
Międzychód
Oborniki
Wlk.
27
Murowana
Kłecko
29
11
Goślina
Kiszkowo
Szamotuły
Gniezno
Kwilcz
15
Suchy
Pniewy
Trzemeszno
8
26
18 Las
CzerKaźmierz
9
Rokietnica
Orchowo
Łubowo16
wonak
Pobiedziska
17
NiechaLwówek
Wilczyn Skulsk
Skulsk
Witkowo
24
Duszniki
Tarnowo
30
nowo
Powidz
Swarzędz
Wierzbinek
CzerniePodg.
Wierzbinek
jewo 16 25
Poznań
35
Miedzichowo
Ostro15
43
Dopiewo
Kuślin
wite
Kleczew
63
22
Ślesin
Ślesin
Buk
Kostrzyn
19
31
Nekla Września Strzałkowo
Nowy
Luboń
Sompolno Babiak
Babiak
Sompolno
16
Opalenica 20
Przedecz
46
Komorniki
Kazimierz
Tomyśl 31
23
49 36
KleDomi- 29
Biskupi
44
Puszczy21
szczewo nowo
Zbąszyń
Słupca
32
KoOsiek
kowo
Kłodawa
Osiek
Grodzisk
Kramsk
Kramsk
Kórnik
Stęszew
nin
Mały
Mł.
28
GraWlkp. 25
50
Chodów
Golina
17
37
Mosina
Kołaczkowo
Konowo 19
Środa Wlkp.
GrzegoGrzegoMiłoRakoniewice
18
Lądek 30 33
nin
Koło
Koło
rzew
47
rzew
61
Olszówsław
33
Czempiń Brodnica
KościeKrzymów
KościeZaniemyśl
ka
Siedlec
Rzgów Stare Krzymów
KamiePyzdry
38
lec
Stare
lec
Wieli- niec
27
Krzykosy
Zagórów
22
34
Miasto
26
Miasto
chowo
WładyWładyDąbie
35
Dąbie 51
45
sławów
sławów
32
Śrem
55
Brudzew
Wolsztyn
Brudzew
Nowe
Rychwał
Kościan
24
20
Książ
Tuliszków
Żerków
39
miasto
Tuliszków
Gizałki
34
Wlkp.
48
53
52
36
Śmigiel
Grodziec
Przemęt
21
Turek
Turek
Chocz
Dolsk
Krzywiń
23
Przykona
Przykona
59
Czermin
Jaraczewo Jarocin
Malanów
43
56
WłoszaMycie- Malanów
Mycielin
Borek
Wijewo kowice
Lipno Osieczna
46
Stawi- lin
Kotlin
Wlkp.
Gostyń
Kawę- Dobra
37
45
50
Dobra
Bliza- szyn
KrzePleszew
47
czyn
Kawęczyn
Ceków
39
nów
Święcie-Leszno
mienie- 48 Piaski
54
40
Dobrzyca
42 Żelachowa 62
58
Lisków
Lisków
wo
Koźmin
57
44
Pogorzela
38
zków
Rydzyna
RozGołuchów
52
40
draKoźminek
Poniec
53 żew
49
41
Krobia PępoNowe Kalisz Opatówek
wo
62
RaszKobylin
60
SkalBojanowo
60 Szczytków
Krotoszyn
mierzyMiejska
niki
41
64
Górka
ce
Zduny
Godziesze
Ostrów Wlkp.
Jutrosin
Rawicz
PakoSierosze- Wlkp.
Sulmierzyce
wice
51 sław
61
63
Odolanów
42
65
Brzeziny
Przygo54
dzice
KraszeMikstat
66
67 wice Czaj57
Sośnie
Grabów
ków
55
Ostrzeszów
Doruchów
56
Kobyla
Wronki 28
Mapa 23. Lokalizacja punktów pomiaru
zanieczyszczenia gleb
w sieci monitoringu regionalnego
w województwie wielkopolskim
- badania z roku 1999 i 2000
Góra
68
69
Kępno
58
Pe- Bralin
rzów
Baranów
Łęka
Opatowska
Trzcinica
70
59
Rychtal
110
MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEBY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Stacja Chemiczno-Rolnicza w Poznaniu wraz
z Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Poznaniu prowadzi w ramach Regionalnego
Monitoringu Środowiska badania gleb województwa wielkopolskiego.
Monitorowanie stanu chemicznego gleb będzie
prowadzone poprzez cykliczne i wieloletnie analizy gleb w wytypowanych punktach pomiarowych,
a zebrany materiał badawczy zostanie wykorzystany do określenia jakie zagrożenia dla produkcji
rolnej stanowi poziom zawartości w glebie metali
ciężkich i innych pierwiastków śladowych.
4.1. Założenia monitoringu
regionalnego gleb
Rozpoznanie stanu gleb użytkowanych rolniczo
pod względem zanieczyszczenia metalami ciężkimi jest bardzo istotne z uwagi na konieczność produkcji zdrowej żywności. Podwyższona zawartość
metali ciężkich w glebie jest następstwem działalności człowieka − emisji przemysłowych, motoryzacji, nadmiernej chemizacji − powodujących
degradację biologiczną gleb, zanieczyszczenie wód
gruntowych, a w konsekwencji przechodzenie
skażeń do łańcucha pokarmowego.
W celu śledzenia chemizmu gleb, w tym również zawartości metali ciężkich, w dłuższych okresach czasu, utworzono sieć pomiarową w ramach
monitoringu krajowego. Ponieważ sieć tych punktów jest stosunkowo mała, w poszczególnych województwach tworzy się sieci pomiarowe
odpowiednio zagęszczone dające możliwość prowadzenia oceny zmian stanu chemicznego gleb na
mniejszych przestrzeniach.
Najczęściej przyjmuje się następujące kryteria
wyboru punktów pomiarowych:
• tereny typowo rolnicze związane z produkcją
rolną,
• tereny z potencjalnie wyższym zagrożeniem
zanieczyszczeniami,
• równomierne rozmieszczenie punktów na terenie województwa.
W założeniu monitorowania gleb województwa
wielkopolskiego przyjęto powstanie sieci stałych
punktów pomiarowych − po jednym w wybranych
gminach przez kolejne 5 lat (2000–2004), a za
główne kryterium wyboru przyjęto gleby typowo
rolnicze przeznaczone do produkcji towarowej.
4.1.1. Wybór i oznaczenie punktów
pomiarowych
Za punkt pomiarowy przyjęto poletko o powierzchni jednego ara (10 m × 10 m) wyznaczone
na jednolitej typologicznie glebie.
Z każdego punktu pomiarowego pobrane będą
próbki glebowe z dwóch warstw. Pierwsza próbka
z warstwy od 0–20 cm i druga próbka z warstwy
40–60 cm. Próby pobrane z drugiej warstwy oznaczać będziemy w zestawieniach dodatkowo literą A.
Próbki glebowe zostaną pobrane każdego roku
w 63 punktach pomiarowych we wcześniej wytypowanych wsiach (tabela 35).
Charakterystykę glebową badanych pól, obejmującą kompleks glebowy, typ i podtyp gleb, wykonano na podstawie opisu pól na mapach gleboworolniczych.
Lokalizacja punktów pomiarowych zostanie
opisana w ankiecie poboru próbki glebowej zawierającej adres właściciela pola, charakterystykę
gleboznawczą i współrzędne geograficzne. W każdym gospodarstwie zostanie sporządzony szkic
umieszczenia punktu pomiarowego
Warunkiem wyboru punktu jest zapewnienie
gospodarza, że na wybranym polu będzie prowadził
normalną gospodarkę uprawową i nawożenia mineralnego, nie stosując na tym polu w celach nawozowych odpadów przemysłowych, komunalnych,
a także nie będzie stosować nawozów mineralnych
i wapna nawozowego nieznanego pochodzenia.
4.1.2. Zakres i rodzaj wykonywanych analiz
Standardowy zakres wykonywanych analiz
obejmuje następujące oznaczenia: odczyn gleb (pH
w KCl), siarki siarczanowej, próchnicy oraz formy
całkowite następujących pierwiastków: miedzi,
manganu, cynku, żelaza, chromu, arsenu, kadmu,
niklu i ołowiu.
Analizy laboratoryjne przeprowadzone będą
zgodnie z metodyką ustaloną dla stacji chemicznorolniczych przez Instytut Uprawy Nawożenia
i Gleboznawstwa w Puławach.
4.1.3. Wycena otrzymanych wyników badań
Otrzymane wyniki analiz Stacja ChemicznoRolnicza ocenia korzystając z ramowych wytycznych IUNG w Puławach, dotyczących oceny skażenia metalami ciężkimi warstwy ornej gleb oraz
przyjętej skali zanieczyszczeń określającej przydatność obserwowanych gleb do uprawy.
Granice tolerancji zawartości pierwiastków toksycznych (tabela 35) podano na podstawie wyników doświadczeń przeprowadzonych przez IUNG
Puławy, zaleconych do stosowania przez stacje
chemiczno-rolnicze.
Do oceny stopnia skażenia gleb metalami wykorzystane są również normy podane w Zarządzeniu z dnia 7 lipca 1986 roku ogłoszonym /Monitor
Polski Nr 23 z dnia 31 lipca 1986 roku/.
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Tabela 35.
Granice tolerancji zawartości pierwiastków toksycznych w glebach według IUNG Puławy [mg/kg]
pierwiastek
arsen
kadm
nikiel
fluor
cynk
miedź
ołów
chrom
rtęć
mangan
żelazo
zawartość
normalna
1−20
0,1−1
2−50
2−100
3−50
2−60
10−70
15−70
0,02−0,15
300−600
10000−30000
dopuszczalna
zawartość progowa
20
3
50
100
300
100
100
100
2
4.2. Objaśnienia używanych oznaczeń
Każdy z punktów pomiarowych jest opisany
w ankiecie danymi adresowymi oraz odczytami
zaczerpniętymi z map glebowo-rolniczych i wyliczonymi współrzędnymi geograficznymi, na mapach o skali 1 : 1 000 000, określającymi wieś,
w której dokonano pomiaru. Poniżej podajemy
objaśnienia pojęć użytych w tabelach wyników:
Kompleksy rolniczej przydatności gleb:
2 − pszenny dobry
3 − pszenny wadliwy
4 − żytni bardzo dobry (pszenno-żytni)
5 − żytni dobry
6 − żytni słaby
7 − żytni bardzo słaby
8 − zbożowo-pastewny mocny
9 − zbożowo-pastewny słaby
2z − użytki zielone średnie
3z − użytki zielone słabe i bardzo słabe
Rodzaj użytku:
Ls - lasy
Tz - teren zabudowany
Typy i podtypy gleb:
A - gleby bielicowe właściwe
B - gleby brunatne właściwe
Bk - gleby brunatne kwaśne
Bw - gleby brunatne wyługowane
D - czarne ziemie właściwe
Dz - czarne ziemie zdegradowane i szare ziemie
F - mady o niewykształconym profilu
M - gleby murszowo-mineralne i murszowate
Rodzaje i gatunki gleb:
pl
- piasek luźny
plp
- piasek luźny pylasty
111
psp
- piasek słabo gliniasty pylasty
pgl
- piasek gliniasty lekki
pgm - piasek gliniasty mocny
pgmp - piasek gliniasty mocny pylasty
gl
- glina lekka
glp
- glina lekka pylasta
gs
- glina średnia
gc
- glina ciężka
gcp
- glina ciężka pylista
płi
- pyły ilaste
i
- ił
Oznaczenie zmian składu mechanicznego
w glebach wytworzonych ze skał osadowych
luźnych:
. − zmiana składu mechanicznego następuje do
głębokości 50 cm;
: − zmiana składu mechanicznego następuje na
głębokości 50–100 cm;
.˙. − zmiana składu mechanicznego następuje na
głębokości 100–150 cm.
4.3. Omówienie wyników badań
prowadzonych w roku 1999
Odczyn gleby
Odczyn gleby w badanych próbkach wahał się
od bardzo kwaśnego
- pH- 4,0 próbka 19
- pH- 4,0 próbka 31
- pH- 4,4 próbka 19A
- pH- 4,4 próbka 31A
- pH- 4,4 próbka 32
- pH- 4,6 próbka 1
do odczynu zasadowego - pH- 8,5 próbka 13
- pH- 8,3 próbka 13A.
Niski odczyn gleby, poniżej 5,0, może powodować, że metale stają się łatwiej przyswajalne i oddziaływują toksycznie na wzrost i rozwój roślin.
Zawartość cynku
Głównym źródłem zanieczyszczenia gleb cynkiem jest przemysł i będące jego konsekwencją
opady pyłów metalonośnych. Zanieczyszczenie
gleb cynkiem może być również spowodowane
niewłaściwym stosowaniem w rolnictwie osadów
ściekowych, oraz wody i rzek zanieczyszczonych
ściekami komunalnymi i przemysłowymi.
Stopień 0 − zawartość naturalną − wykazały
133 próbki gleb na 140 badanych.
Najniższą zawartość cynku w warstwie ornej
oznaczono w punkcie 31, wieś Sątopy-las, gmina
Nowy Tomyśl − 7,7 mg/kg.
Stopień I − zawartość podwyższoną − wykazało
6 próbek glebowych:
MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEBY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
112
Numer
punktu
2
6
7
38A
41
70
Miejscowość
Jastrowie
Osiek
Radolin
Niechłód
Gościejewice
Skoroszów
Gmina
Jastrowie
Wyrzysk
Trzcianka
Święciechowa
Bojanowo
Rychtal
Zawartość
[mg/kg]
88,3
61,3
88,3
95,0
96,7
83,3
Stopień III – średnie zanieczyszczenie − wykazała jedna próbka gleby − punkt 13, wieś Studzieniec,
gmina Rogoźno − 413,9 mg/kg. Była to najwyższa
stwierdzona zawartość cynku w warstwie ornej.
Zawartość kadmu i ołowiu
W tym samym punkcie (13) w którym stwierdzono stopień III zanieczyszczenia cynkiem oznaczono również podwyższoną zawartość stopień I −
w zawartości kadmu − 1,073 mg/kg i ołowiu −
53,9 mg/kg.
Zawartość miedzi, niklu, chromu, manganu,
żelaza i arsenu
Wszystkie otrzymane wyniki z próbek glebowych (140) wykazały stopień 0, a więc zawartość
naturalną wymienionych pierwiastków śladowych.
Zawartość siarki siarczanowej
Badania siarki siarczanowej przeprowadzono
w 70 punktach pomiarowych pobierając próbki
glebowe z dwóch warstw w każdym punkcie. Wyniki otrzymane ze 140 próbek zaszeregowano do
trzech grup zawartości.
Przekroczenie zawartości siarki siarczanowej
w dwóch warstwach poboru gleby stwierdzono w 6
punktach (9, 13, 31, 42, 46, 68). Do czwartej grupy
zaliczono wyniki z punktu 13 − wieś Studzieniec −
7,6 mg/100g i wynik ze wsi Sątopy − 5,1 mg/100g
gleby.
Zawartość S−SO4 w mg/100g gleby
Liczba
prób
140
I
II
III
IV
niska
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
<1,5
1,6–2,5
2,6–5,0
>5,0
123
12
3
2
Na 70 punktów obserwowanych, w 11 stwierdzono zawartość wyższą (grupy II – IV).
4.4. Omówienie wyników badań
prowadzonych w roku 2000
Rok 2000 jest pierwszym rokiem realizacji
przyjętych założeń monitorowania gleb Wielkopolski w nowym układzie administracyjnym i pierwszym rokiem pięcioletniego cyklu pomiarowego.
W minionym pięcioleciu Stacja, opierając się
na podobnych założeniach, prowadziła monitoring
gleb w gminach województw poznańskiego i konińskiego. W związku z nowym podziałem administracyjnym kraju, omawiany temat badawczy
został rozszerzony przez Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska w Poznaniu na cały obszar
województwa wielkopolskiego.
Dalsze monitorowanie stanu chemicznego gleb
na terenie województwa wielkopolskiego będzie
prowadzone poprzez wieloletnie cykliczne badania.
Za główne kryterium wyboru przyjęto użytkowanie rolnicze gleb, z uwagi na konieczność profilaktycznego zabezpieczenia nieskażonej produkcji
towarowej. zasady prowadzenia monitoringu
utrzymano takie, jak w latach poprzednich.
W roku 2000 próbki glebowe pobrano w 63
punktach pomiarowych, wyznaczonych na pierwszy rok obserwacji. Punkty rozmieszczono w każdym powiecie (od 1 do 4 punktów), po jednym
w gminie. Rozmieszczenie punktów przedstawiono
na mapie 23.
Odczyn gleby
Odczyn gleby w badanych próbkach wahał się
od bardzo kwaśnego - pH- 3,9 próbka 59
- pH- 4,7 próbka 59A
- pH- 4,0 próbka 20
- pH- 4,1 próbka 20A
- pH- 4,2 próbka 55
- pH- 4,3 próbka 55A
- pH- 4,3 próbka 57
- pH- 4,3 próbka 57A
- pH- 4,3 próbka 58
- pH- 4,3 próbka 58A
- pH- 4,4 próbka 30
- pH- 4,4 próbka 41A
- pH- 4,5 próbka 54
- pH- 4,5 próbka 54A
do odczynu zasadowego - pH- 8,1 próbka 8A
- pH- 7,6 próbka 4A
- pH- 7,6 próbka 27A
- pH- 7,6 próbka 28A
- pH- 7,5 próbka 48A
- pH- 7,4 próbka 28
- pH- 7,3 próbka 4
- pH- 7,3 próbka 16
- pH- 7,3 próbka 21A
- pH- 7,3 próbka 48.
Zawartość cynku
Średnia naturalna zawartość cynku dla gleb Polski
została obliczona w granicach 32,0–40,0 mg/kg.
Zawartość naturalną wykazały wyniki analiz
118 próbek gleby.
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
Osiem próbek glebowych wykazało zawartość
podwyższoną (stopień I):
Numer
punktu
1
2
17
21
36
50
59
61
Miejscowość
Zalesie
Tarnówka
Gębarzewo
Niegolewo
Ozorzyn
Klonówiec
Laski
Konin
Gmina
Złotów
Tarnówka
Czerniejewo
Opalenica
Babiak
Lipno
Trzcinica
Konin
Zawartość
[mg/kg]
53,0
56,3
65,0
108,3
75,0
34,7
58,3
57,7
Zawartość miedzi
Średnia naturalna zawartość miedzi w glebach
Polski wynosi 6,3 mg/kg, przy zakresie stężeń 2,0–
20,0 mg/kg.
Cztery wyniki − z punktów 21, 38, 47A i 48A −
wykazały większą zawartość miedzi. Przy ocenie
wyników zostały zaliczone wraz z pozostałymi do
zawartości naturalnej.
Zawartość kadmu
Naturalne zawartości kadmu w glebach Polski
są zróżnicowane w zależności od pochodzenia
geologicznego skał macierzystych i intensywności
procesów ich wietrzenia. W powierzchniowej warstwie gleb zawartość kadmu wynosi 0,2−0,6 mg/kg,
przy średniej 0,3 mg/kg. Analiza zawartości kadmu
w przebadanych próbkach gleby wskazała na zawartość naturalną.
Zawartość niklu
Naturalna zawartość niklu w glebach jest bardzo zróżnicowana. Źródłem zanieczyszczenia gleb
niklem są głównie emisje przemysłowe, stosowanie osadów ściekowych w nawożeniu, nieumiejętne nawożenie nawozami fosforowymi. Zawartość
średnia niklu w glebach Polski wynosi 7,4 mg/kg,
przy zakresie do 30,0 mg/kg. Wyniki analiz o podwyższonej zawartości (I stopień) stwierdzono w:
Numer
punktu
40A
47A
49A
50A
Miejscowość
Skarżyn
Zimnowoda
Lasotki
Klonówiec
Gmina
Turek
Borek
Rydzyna
Lipno
Zawartość
[mg/kg]
14,75
14,85
21,33
10,43
Zawartość ołowiu
Wyniki badań IUNG wskazują, że naturalna
zawartość ołowiu w glebach Polski nie przekracza
10 mg/kg, a w utworach o zwięźlejszym składzie
granulometrycznym mieści się w przedziale
13−20 mg/kg. Na podwyższoną zawartość ołowiu
113
wskazało 36 otrzymanych wyników, ale tylko jeden
z próbki pobranej w Kaliszu w drugiej warstwie
(punkt nr 60A − 29,7 mg/kg) zaliczono do I stopnia
skażenia, określanego jako zawartość podwyższona.
Zawartość manganu, żelaza chromu i arsenu
Wszystkie wyniki analiz manganu, żelaza, chromu i arsenu otrzymane z próbek gleby pobranych
w 63 punktach pomiarowych wykazały stopień 0,
a więc zawartość naturalną wymienionych pierwiastków, z wyjątkiem dwóch oznaczeń chromu:
Numer
Miejscowość
punktu
47A Zimnowoda
49A Łasotki
Gmina
Borek
Rydzyna
Zawartość
[mg/kg]
21,67
25,00
i jednego oznaczenia manganu:
Numer
Miejscowość
punktu
46A Łobez
Gmina
Jaraczewo
Zawartość
[mg/kg]
972
W wymienionych trzech próbkach stwierdzono
przekroczenia przyjętych norm.
Zawartość siarki siarczanowej
Według dotychczasowych stwierdzeń przeciętnie 5−10 % ogólnej zawartości siarki w glebach
występuje w formie siarczanów − łatwoprzyswajalnej przez rośliny. Zawartość siarki siarczanowej
w glebach mineralnych waha się od poniżej 1,0 do
5,0 mg/100g gleby, natomiast w glebach organicznych sięga 15,0 mg/100 g gleby.
W 119 analizowanych próbkach stwierdzono
niską zawartość siarki siarczanowej i wyniki zaliczono do I stopnia zawartości. W pozostałych
siedmiu próbkach stwierdzono zawartość wyższą:
Stopień II − zawartość średnia
Numer
punktu
4A
7
14
16
Zawartość
[mg/100 g gleby]
Wyrzysk
Wyrzysk
2,2
Lubasz
Lubasz
2,4
Zimnowoda Mieścisko
2,1
Gębarzewo Czerniejewo
2,0
Wieś
Gmina
Stopień III − zawartość wysoka
Numer
Wieś
punktu
21
Niegolewo
48
Osowo
Gmina
Opalenica
Gostyń
Zawartość
[mg/100 g gleby]
2,9
3,5
Stopień IV − zawartość bardzo wysoka
Numer
Wieś
punktu
4
Wyrzysk
Gmina
Wyrzysk
Zawartość
[mg/100 g gleby]
5,2
114
MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEBY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
4.5. Podsumowanie
Poznanie stanu gleb użytkowanych rolniczo
pod względem zanieczyszczenia metalami ciężkimi jest bardzo istotne z uwagi na konieczność produkcji zdrowej żywności. Podwyższona zawartość
metali ciężkich w glebie jest następstwem działalności człowieka − emisji przemysłowych, motoryzacji, nadmiernej chemizacji − powodujących
degradację biologiczną gleb, zanieczyszczenie wód
gruntowych, a w konsekwencji przechodzenie
skażeń do łańcucha pokarmowego.
Stan zanieczyszczenia gleb w województwie
wielkopolskim badany jest w ramach regionalnego
monitoringu środowiska przez Stację ChemicznoRolniczą w Poznaniu. Badaniami objęto gleby
użytkowane rolniczo oraz na obszarach z potencjalnie wyższym zagrożeniem zanieczyszczeniami.
Zawartość metali ciężkich i zanieczyszczenie
nimi gleb Wielkopolski jest stosunkowo niewielkie
i kształtuje się głównie na poziomie zawartości naturalnej. Nieznaczna liczba próbek wykazywała
I stopień − podwyższoną zawartość metali ciężkich.
Tylko jedna próbka na 266 przebadanych wykazała
stopień III − średnie zanieczyszczenie cynkiem.
Siarka siarczanowa jako podstawowy składnik
w cyklu pokarmowym roślin uprawnych występuje
w wysokim procencie badanych gleb na poziomie
niskiej zawartości, co jest ważne dla producentów
roślin krzyżowych i motylkowych, wymagających
nawożenia siarką, szczególnie na glebach lekkich.
Pola uprawne Wielkopolski są w niewielkim
stopniu zanieczyszczone metalami ciężkimi i spełniają warunki dla produkcji zdrowej żywności.
Profilaktyczne prowadzenie obserwacji gleb
pod uprawami w systemie monitoringu z równoczesną koncentracją na obszarach wykazujących
podwyższoną zawartość metali ciężkich i siarki
siarczanowej uważa się za konieczne i celowe.
4.6. Tabele wyników i plany monitoringu
regionalnego środowiska gleb
województwa wielkopolskiego
Poniżej przedstawiono w formie tabelarycznej
wyniki monitoringu regionalnego środowiska gleb
województwa wielkopolskiego z lat 1999−2000
oraz plan rozmieszczenia punktów pomiarowych
na lata 2000−2004.
Tabela 36
Plan rozmieszczenia punktów pomiarowych monitoringu gleb województwa wielkopolskiego na lata 2000−2004
Lp.
1.
2.
3.
Powiat/gmina
CHODZIESKI
Budzyń
Chodzież
Margonin
Szamocin
CZARNKOWSKOTRZCIANECKI
Czarnków
Drawsko
Krzyż Wlkp.
Lubasz
Połajewo
Trzcianka
Wieleń
GNIEŹNIEŃSKI
Czerniejewo
Gniezno
Kiszkowo
Kłecko
Łubowo
Mieleszyn
Niechanowo
Trzemeszno
Witkowo
2000
Plan rozmieszczenia punktów pomiarowych w latach:
2001
2002
2003
Budzyń
2004
Wyszyny
Podanin
Margonin
Szamoty
Dębe
Drawsko
Łokasz
Lubasz
Lubasz
Połajewo
Radolin
Wieleń
Gębarzewo
Goślinowo
Skrzetuszewo
Michalcza
Przyborowo
Łopienno
Miroszka
Jelitowo
Trzemżal
Charbin
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
115
Tabela 36 cd.
Lp.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Powiat/gmina
GOSTYŃSKI
Borek
Gostyń
Krobia
Pępowo
Piaski
Pogorzela
Poniec
GRODZISKI
Granowo
Grodzisk
Kamieniec
Rakoniewice
Wielichowo
JAROCIŃSKI
Jaraczewo
Jarocin
Kotlin
Żerków
KALISKI
Blizanów
Brzeziny
Ceków
Godziesze Wielkie
Koźminek
Lisków
Mycielin
Opatówek
Stawiszyn
Szczytniki
Żelazków
KĘPIŃSKI
Baranów
Bralin
Kępno
Łęka Opatowska
Perzów
Rychtal
Trzcinica
KOLSKI
Babiak
Chodów
Dąbie
Grzegorzew
Kłodawa
Koło
Kościelec
Olszówka
Osiek Mały
Przedecz
2000
Plan rozmieszczenia punktów pomiarowych w latach:
2001
2002
2003
Zimnowoda
Osowo
2004
Siedmiorogów
Kunowo
Pudliszki
Gębice
Niepart
Godurowo
Gołuchów
Zawada
Kotowo
Niemierzyce
Słocin
Sepno
Kąkolewo
Parzęczewo
Błońsko
Rataje
Prochy
Zielęcin
Łobez
Rusko
Golina
Radlin
Parzew
Raszewy
Kurcew
Stęgosz
Wyszki
Pawłowice
Romanki
Jarantów
Jamnice
Morawin
Stobno
Osuchów
Małgów
Kuszyn
Wyrów
Zborów
Donaborów
Nosale
Kierzno
Domalin
Siemianice
Trzebień
Turkowy
Sadogora
Skoroszów
Laski
Ozorzyn
Podkiejsze
Rdutów
Gaj
Sobótka
Barłogi
Kobylata
Wólka Czepowa
Ochle
Gozdów
Kościelec
Mniewo
Lipiny
Katarzyn
Rybno
116
MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEBY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Tabela 36 cd.
Lp.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Powiat/gmina
KONIŃSKI
Golina
Grodziec
Kazimierz Biskupi
Kleczew
Kramsk
Krzymów
Rychwał
Rzgów
Skulsk
Sompolno
Stare Miasto
Ślesin
Wierzbinek
Wilczyn
KOŚCIAŃSKI
Czempiń
Kościan
Krzywiń
Śmigiel
KROTOSZYŃSKI
Kobylin
Koźmin
Krotoszyn
Rozdrażew
Sulmierzyce
Zduny
LESZCZYŃSKI
Krzemieniewo
Lipno
Osieczna
Rydzyna
Święciechowa
Wijewo
Włoszakowice
MIĘDZYCHODZKI
Chrzypsko Wielkie
Kwilcz
Międzychód
Sieraków
NOWOTOMYSKI
Kuślin
Lwówek
Miedzichowo
Nowy Tomyśl
Opalenica
Zbąszyń
OBORNICKI
Oborniki
Rogoźno
Ryczywół
2000
Plan rozmieszczenia punktów pomiarowych w latach:
2001
2002
2003
2004
Kraśnica
Grodziec
Kozaczewek
Tokarki
Zbierzyn
Wysokie
Podgór
Ignacew
Jaroszewice
Kowalewek
Osieczna
Buszkowo
Rakowo
Racięcice
Karsy
Licheń
Ostrowąż
Synogać
Wiśniewa
Wtórek
Czempiń
Nacław
Kobylniki
Jerka
Czacz
Kuklinów
Smolice
Staniew
Orla
Wróżewy
Rozdrażewek
Dzielice
Sulmierzyce
Baszków
Bestwin
Kociugi
Klonówiec
Górzno
Sulejewo
Lasotki
Rojęczyn
Niechłód
Bremno
Krzycko
Zbarzewo
Chrzypsko
Kwilcz
Gorzyń
Kamionna
Sieraków
Głuponie
Śliwno
Pakosław
Miedzichowo
Paproć
Bolewice
Sątopy
Niegolewo
Opalenica
Zbąszyń
Świerkówki
Ryczywół
Stobnica
Sierniki
Bąblin
Połajewo
Maniewo
Potulice
Chrustowo
Studzieniec
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
117
Tabela 36 cd.
Lp.
Powiat/gmina
17.
OSTROWSKI
Nowe Skalmierzyce
Odolanów
Ostrów Wlkp.
Przygodzice
Raszków
Sieroszewice
Sośnie
OSTRZESZOWSKI
Czajków
Doruchów
Grabów
Kobyla Góra
Kraszewice
Mikstat
Ostrzeszów
PILSKI
Białośliwie
Kaczory
Łobżenica
Miasteczko Krajeńskie
Piła
Szydłowo
Ujście
Wyrzysk
Wysoka
PLESZEWSKI
Chocz
Czermin
Dobrzyca
Gizałki
Gołuchów
Pleszew
POZNAŃSKI
Buk
Czerwonak
Dopiewo
Kleszczewo
Komorniki
Kostrzyn
Kórnik
Luboń
Mosina
Murowana Goślina
Pobiedziska
Puszczykowo
Rokietnica
Stęszew
Suchy Las
Swarzędz
Tarnowo Podgórne
18.
19.
20.
21.
2000
Plan rozmieszczenia punktów pomiarowych w latach:
2001
2002
2003
2004
Chotów
Garki
Szczury
Gutów
Hetmanów
Latowice
Sławin
Dobrzec
Szklarka Śl.
Klonów
Muchy
Tokarzew
Smolniki
Ligota
Jaźwiny
Głuszyna
Myślniew
Komorów
Siedlików
Białośliwie
Śmiłowo
Kaczory
Miasteczko
Grabianna
Krępsko
Szydłowo
Ujście
Wyrzysk
Wysoka
Nowolipsk
Kwileń
Grab
Karmin
Czarnuszka
Toporów
Szkudła
Kalwy
Koziegłowy
Tursko
Rokutów
Szewce
Otusz
Kicin
Dąbrowa
Kleszczewo
Zakrzewo
Komorniki
Kostrzyn
Bnin
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Mrowino
Stęszew
Suchy Las
Swarzędz
Tarnowo
Sarbinowo
118
MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEBY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Tabela 36 cd.
Lp.
Powiat/gmina
22.
RAWICKI
Bojanowo
Jutrosin
Miejska Górka
Pakosław
Rawicz
SŁUPECKI
Lądek
Orchowo
Ostrowite
Powidz
Słupca
Strzałkowo
Zagórów
SZAMOTULSKI
Duszniki
Kaźmierz
Obrzycko
Ostroróg
Pniewy
Szamotuły
Wronki
ŚREDZKI
Dominowo
Krzykosy
Nowe Miasto
Środa
Zaniemyśl
ŚREMSKI
Brodnica
Dolsk
Książ Wlkp.
Śrem
TURECKI
Brudzew
Dobra
Kawęczyn
Malanów
Przykona
Tuliszków
Turek
Władysławów
WĄGROWIECKI
Domasławek
Gołańcz
Mieścisko
Skoki
Wapno
Wągrowiec
23.
24.
25.
26.
27.
28.
2000
Plan rozmieszczenia punktów pomiarowych w latach:
2001
2002
2003
2004
Giżyn
Bielawy
Sobiałkowo
Góreczki Wlk.
Sikorzyn
Lądek
Orchowo
Kosewo
Ostrowite
Powidz
Korwin
Wólka
Cienin Zaborny
Krępkowo
Drzewce
Kunowo
Piersko
Gaj Mały
Ordzin
Kuczewo
Koszanowo
Turowo
Szczuczyn
Wróblewo
Baborówko
Dominowo
Krzykosy
Klęka
Szlachcin
Bożydar
Brodnica
Dolsk
Łokocz
Kiełczynek
Zbrudzewo
Galew
Krwony
Stawki
Rzymsko
Skarżyn
Grąbków
Zimotki
Zadworna
Obrzębin
Jabłonna
Domasławek
Gołańcz
Kładzin
Mieścisko
Skoki
Wągrowiec
Morakowo
Kakulin
Wapno
Kaliska
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
119
Tabela 36 cd.
Lp.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
Powiat/gmina
WOLSZTYŃSKI
Przemęt
Siedlec
Wolsztyn
WRZESIŃSKI
Kołaczkowo
Miłosław
Nekla
Pyzdry
Września
ZŁOTOWSKI
Jastrowie
Krajenka
Lipka
Okonek
Tarnówka
Zakrzewo
Złotów
GRODZKI KALISZ
GRODZKI KONIN
GRODZKI LESZNO
GRODZKI POZNAŃ
2000
Plan rozmieszczenia punktów pomiarowych w latach:
2001
2002
2003
2004
Przemęt
Siedlec
Chobienice
Obra
Karpicko
Kołaczkowo
Miłosław
Nekla
Pyzdry
Obłaczkowo
Jastrowie
Brzeźnica
Lipka
Podgaje
Anielin
Tarnówka
Zakrzewo
Złotów
Kalisz
Konin
Leszno
Poznań
Kalisz
Konin
Leszno
Poznań
Kalisz
Konin
Leszno
Poznań
Święta
Kalisz
Konin
Leszno
Poznań
Górzno
Kalisz
Konin
Leszno
Poznań
MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEBY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
120
1
Nazwisko
Miejscowość
i imię rolnika
2
Gmina
Powiat
Kompleks –
typ – podtyp –
gatunek gleby
4
5
6
7
Współrzędne
geograficzne
szerokość długość
8
9
3
1
Marlewski
Józef
Podgaje
Okonek
Złotów
5 Bw pgl:gl
V
53o28’30’’ 16o52’31’’
2
Klupś
Jolanta
Jastrowie
Jastrowie
Złotów
7 Bw ps.pl
VI
53o25’07’’ 16o49’59’’
3
Klocek
Władysław
Górzno
Złotów
Złotów
5 Bw pgl:gl
4
Nuszczyński
Stanisław
Szydłowo
Szydłowo
Piła
5 Bw pgl:gl
V
53o09’46’’ 16o37’05’’
5
Stokłosa
Henryk
Śmiłowo
Kaczory
Piła
7 Bw ps.pl
V
53o06’07’’ 16o52’38’’
6
Grykier Jan
Osiek nad
Notecią
Wyrzysk
Piła
5 Bw pgl:gl
V
53o07’03’’ 17o17’18’’
7
Skliński Jan
Radolin
Trzcianka
Czarnków
9 F pgl.pz
V
53o00’34’’ 16o32’22’’
8
Kasper
Henryk
Miały
Wieleń
Czarnków
9 M gl.ps
IV b 52o48’37’’ 16o10’30’’
9
Dłużewski
Jan
Lubasz
Czarnków
Czarnków
4 Bw
pgl:gl
III b 52o50’56’’ 16o30’57’’
10
Zmudziński
Wojciech
Morakowo
Gołańcz
Wągrowiec
6 Bw ps:gl
V
52o55’20’’ 17o20’28’’
11
Boch Zenon
Kaliska
Wągrowiec
Wągrowiec
7 Bw pl.ps
VI
52o49’51’’ 17o14’08’’
12
Szejner
Eugeniusz
Rataje
Margonin
Chodzież
3 Dz gl.pgm
III b
53o00’10’ 16o57’05’’
13
G.R. Studzieniec
Studzieniec
Rogożno
Oborniki
4 Bw pgl.gl IV a 52o42’08’’ 17o01’38’’
14
RSP Łukowo Łukowo
Oborniki
Oborniki
4 A pgl.gl
IV a 52o38’43’’ 16o38’43’’
15
SK Iwno
Siedlec
Kostrzyn
Poznań
2 D pgm.gl
III a 52o21’13’’ 17o16’45’’
16
Paul Janusz
Kleszczewo
Kleszczewo Poznań
5 Bw pgl:gl
IV b 52o20’05’’ 17o09’39’’
17
Hołderny
Bogdan
Bnin
Kórnik
Poznań
4 A pgl:gl
IV a 52o13’39’’ 17o04’58’’
18
Potrawiak
Roman
Mrowino
Rokietnica
Poznań
4 B pgm:gl
III b 52o30’59’’ 16o41’58’’
19
Roszyk
Eugeniusz
Dąbrowa
Dopiewo
Poznań
9 D pgl.gl
20
RSP Mechlin Zbrudzewo
Śrem
Śrem
5 A gs:gl
IV a 52o07’07’’ 17o13’17’’
21
Wieliński
Andrzej
Kiełczynek
Książ Wielkopolski
Śrem
5 A ps:gl
IV a 52o04’45’’ 17o12’30’’
22
Nowak
Władysław
Bożydar
Zaniemyśl
Środa
5 A ps:gl
IV a 52o12’32’’ 17o09’10’’
VI b 53o23’50’’ 16o55’20’’
V
52o23’52’’ 16o44’37’’
Numer
punktu
Lp.
Klasa
gleby
Tabela 37a
Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu regionalnego gleb w województwie wielkopolskim w roku 1999
10
1
1A
2
2A
3
3A
4
4A
5
5A
6
6A
7
7A
8
8A
9
9A
10
10A
11
11A
12
12A
13
13A
14
14A
15
15A
16
16A
17
17A
18
18A
19
19A
20
20A
21
21A
22
22A
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
121
Tabela 37b
Wyniki badań gleb w monitoringu regionalnym w województwie wielkopolskim z roku 1999
Numer
punktu
Odczyn
pH
1
1
1A
2
2A
3
3A
4
4A
5
5A
6
6A
7
7A
8
8A
9
9A
10
10A
11
11A
12
12A
13
13A
14
14A
15
15A
16
16A
17
17A
18
18A
19
19A
20
20A
21
21A
22
22A
2
4,6
5,0
6,8
6,6
6,9
6,9
6,5
6,5
6,0
4,7
6,5
7,2
7,0
7,1
6,5
6,2
7,0
7,2
6,1
6,3
5,1
5,6
7,1
7,3
8,5
8,3
6,6
6,0
5,8
5,5
5,7
6,0
5,4
5,2
4,5
6,5
4,0
4,4
7,0
5,8
6,6
6,7
5,7
7,6
S-SO4
3
0,9
0,7
0,6
0,6
1,0
0,7
1,1
0,3
0,6
0,5
0,1
0,1
1,3
0,7
1,2
0,7
1,6
2,2
0,9
0,7
0,7
0,7
1,3
0,3
7,6
2,4
0,5
0,3
0,8
0,3
0,5
0,3
0,4
0,5
0,4
0,9
0,9
1,1
1,5
0,5
0,9
0,5
0,5
0,5
Cu
4
2,3
1,3
8,7
3,3
2,3
1,3
4,7
3,3
3,3
2,0
5,3
2,3
8,3
3,7
1,3
1,3
4,0
4,7
4,7
2,3
2,7
1,7
7,7
8,0
19,3
7,0
4,3
5,3
3,7
3,3
4,0
3,7
3,3
2,7
3,0
6,0
1,7
1,0
6,3
3,0
6,3
6,7
3,7
6,0
Zn
5
23,0
16,0
88,3
40,7
31,3
16,3
39,0
21,7
19,3
17,3
61,3
19,3
88,3
36,7
27,0
14,0
34,0
36,0
32,7
21,0
24,3
16,0
34,2
42,7
413,9
83,3
21,7
22,0
27,0
27,0
28,3
36,7
21,0
20,7
18,7
24,7
14,7
13,7
30,7
21,0
39,3
33,3
24,0
20,7
Zawartość całkowita
mg/kg
Cd
Pb
Ni
Cr
6
7
8
9
0,053
5,9
2,73
6,67
0,253
3,9
2,20
6,67
0,107 16,0
3,00
6,67
0,147
8,0
4,20
6,67
0,053
6,5
3,13
6,67
0,160
2,7
3,50
5,00
0,080 26,1
4,97
8,33
0,133
5,1
6,43
6,67
0,107
8,5
4,53
6,67
0,053
4,9
5,15
5,00
0,213
8,1
5,17
10,00
0,107
4,1
4,67
8,33
0,280 11,1
3,23
5,00
0,200
7,2
3,43
5,00
0,107
6,1
1,77
3,33
0,093
6,0
2,20
3,33
0,200
9,1
5,50
11,67
0,160
9,6
5,73
13,33
0,133
7,4
4,00
6,67
0,080
3,7
3,37
5,00
0,147
7,6
3,27
6,67
0,053
4,1
3,70
6,67
0,194 10,4
9,97
16,67
0,133 11,3
9,53
16,67
1,073 53,9
4,94
11,67
0,853 15,9
4,23
8,23
0,133
7,9
4,40
10,00
0,080
7,7
8,47
13,33
0,160
9,3
4,07
8,33
0,107
7,2
3,80
8,33
0,227
8,5
3,67
6,67
0,133
6,4
4,53
8,39
0,107 10,8
3,13
6,67
0,107
8,4
3,43
5,00
0,093
7,6
3,13
6,67
0,053
7,3
8,17
13,33
0,080
6,9
1,57
3,33
0,080
3,3
1,93
3,33
0,187
8,7
8,30
11,67
0,107
6,8
2,73
5,00
0,173 10,3
7,20
11,67
0,107 10,9
8,83
13,33
0,133
7,6
2,77
5,00
0,080
7,9
6,50
11,67
Mn
10
158
90
378
249
261
85
395
206
224
209
402
505
222
197
169
176
186
216
302
137
250
157
411
392
403
477
267
233
224
212
177
177
177
206
199
235
67
51
204
209
515
623
230
179
Fe
11
4233
3800
5467
5000
4133
3433
6000
5467
5000
5067
14500
15167
3867
4067
1933
2167
7500
7667
5233
3884
4600
4833
12167
12167
5300
5100
5567
9333
5300
5384
4567
4567
3967
3733
4000
9333
2767
2367
7333
3900
10000
12000
4100
8833
As
12
1,233
1,200
1,900
1,567
1,767
0,600
1,833
1,233
1,867
1,533
2,733
2,200
2,200
1,533
1,133
1,300
2,533
2,867
2,067
0,967
1,767
1,300
6,417
5,889
19,000
8,000
2,200
3,000
2,267
2,167
2,333
2,333
1,600
1,367
2,333
2,667
1,567
0,717
2,533
2,000
3,933
4,667
2,200
2,467
MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEBY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
122
Tabela 37a cd.
1
23
2
Kasprzyk
Stanisław
3
4
Obłaczkowo Września
5
Września
6
7
8
9
5 Bw pgl.gl IV a 52o17’33’’ 17o33’37’’
24
Harwaziński
Marian
Rakowo
Czerniejewo Gniezno
9 M pgl:pl
25
GR Jelitowo
Jelitowo
Niechanowo Gniezno
2 B pgm gl
III a 52o26’01’’ 17o37’09’’
26
Kasprzyk
Ryszard
Goślinowo
Gniezno
Gniezno
4 A pgl.gl
III b 52o31’04’’ 17o38’54’’
27
Grabowski
Jacek
Szczuczyn
Szamotuły
Szamotuły
4 B gl.pgl
III a 52o38’05’’ 16o34’17’’
28
Rusinek
Henryk
Wróblewo
Wronki
Szamotuły
4 Bw pgm
III b 52o39’49’’ 16o18’50’’
29
Dobkowicz
Anna
Kamionna
Międzychód
Międzychód
5 A pgl
IV b 52o34’02’’ 15o57’59’’
30
Święcicki
Henryk
Pakosław
Lwówek
Nowy Tomyśl
2 B pgm.gl
III b 52o26’25’’ 16o13’40’’
31
PGL Grodzisk
Sątopy
Nowy
Tomyśl
Nowy
Tomyśl
Ls
-
52o19’33’’ 16o13’10’’
32
Grunt Kościelny
Prochy
Wielichowo Grodzisk
9 Dz ps:pl
V
52o06’08’’ 16o19’02’’
33
ZR Rakoniewice
Rataje
RakoniewiGrodzisk
ce
5 A pgl:gl
34
Władysław
Mikołajczak
Karpicko
Wolsztyn
Wolsztyn
7 A pl:płz
35
S.H.R. Kobylniki
Kobylniki
Kościan
Kościan
1 D pgm.gl
III a 52o04’22’’ 16o34’58’’
36
Antoniewicz
Czesław
Łuszkowo
Krzywiń
Kościan
4 A ps.gl
IV b 52o01’10’’ 16o51’12’’
37
Zapłata
Kazimierz
Bremno
Wijewo
Leszno
7 Bk ps
V
51o55’49’’ 16o12’10’’
38
GR Niechłód
Niechłód
Święciechowa
Leszno
7 Bw pl.pgl
VI
51o51’18’’ 16o24’40’’
39
GR Siedmiorogów
Siedmiorogów
Borek
Gostyń
4 Bw pgl.gl III b 51o52’07’’ 17o15’48’’
40
Szafranek
Kazimierz
Niepart
Krobia
Gostyń
2 Bw
pgm.ps
41
ROLGOS
sp. z o.o.
Gościejewice
Bojanowo
Rawicz
6 Bw ps.pl
42
Płóciennik
Stanisław
Góreczki
Wielkie
Pakosław
Rawicz
4 A pgl.gl
III b 51o38’23’’ 17o05’27’’
43
Siemianowski
Powidz
Stanisław
Powidz
Słupca
5 A ps:gl
IV a 52o15’51’’ 17o58’35’’
44
Woźniak
Ewa
Krępkowo
Strzałkowo
Słupca
7 Bw ps:pl
Drzewce
Zagórów
Słupca
4 A pgl.gl
Licheń
Ślesin
Konin
7 Bw ps.pl
45
46
Kieliszak
Bogumił
Mirecki
Lechosław
V
52o26’33’’ 17o24’17’’
IV a 52o10’29’’ 16o22’19’’
VI
52o07’59’’ 16o07’58’’
III b 51o42’54’’ 17o00’15’’
V
VI
51o43’59’’ 16o46’34’’
52o17’47’’ 17o45’48’’
III b 52o08’39’’ 17o53’48’’
VI
52o18’48’’ 18o21’41’’
10
23
23A
24
24A
25
25A
26
26A
27
27A
28
28A
29
29A
30
30A
31
31A
32
32A
33
33A
34
34A
35
35A
36
36A
37
37A
38
38A
39
39A
40
40A
41
41A
42
42A
43
43A
44
44A
45
45A
46
46A
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
123
Tabela 37b cd.
1
23
23A
24
24A
25
25A
26
26A
27
27A
28
28A
29
29A
30
30A
31
31A
32
32A
33
33A
34
34A
35
35A
36
36A
37
37A
38
38A
39
39A
40
40A
41
41A
42
42A
43
43A
44
44A
45
45A
46
46A
2
5,2
4,8
4,9
5,8
6,4
6,8
7,0
7,4
6,8
6,5
6,3
5,6
5,6
5,4
6,5
6,6
4,0
4,4
4,4
4,7
5,2
4,8
4,6
6,2
6,1
6,0
6,2
6,3
7,0
6,9
5,7
5,6
5,9
6,8
6,7
6,8
5,0
4,8
7,2
7,5
6,4
6,4
4,2
4,4
5,1
5,6
6,9
7,2
3
0,8
0,8
1,0
0,1
1,1
0,4
0,3
0,1
1,0
1,2
1,3
0,6
1,3
1,5
0,8
0,2
3,9
5,1
1,2
0,7
1,3
0,5
2,2
0,8
2,0
0,8
1,3
0,8
0,8
0,5
1,3
1,1
1,1
1,1
1,1
1,0
1,2
0,8
3,2
2,4
0,9
0,9
1,3
1,1
0,3
0,8
1,6
1,8
4
3,0
3,9
4,0
1,0
2,7
2,0
4,0
2,3
3,0
3,3
2,7
3,0
5,7
5,3
4,7
4,5
0,7
0,7
4,7
2,7
2,7
1,3
1,3
0,7
4,3
4,9
2,3
1,0
4,3
3,0
4,3
1,7
7,3
14,3
4,0
4,0
3,0
2,7
5,3
5,3
4,3
10,3
2,7
1,7
4,0
3,0
2,3
1,0
5
22,7
22,4
36,7
28,3
25,0
31,3
26,3
22,7
16,7
16,0
16,0
15,3
34,7
39,7
26,7
27,4
7,7
6,7
24,7
18,0
24,0
20,0
34,3
10,3
23,3
21,2
16,3
64,3
24,0
15,0
26,0
95,0
50,3
41,7
26,0
26,0
96,7
20,7
30,7
35,3
29,3
34,0
27,0
18,3
23,3
13,3
16,3
7,0
6
0,133
0,147
0,253
0,027
0,133
0,107
0,213
0,107
0,107
0,133
0,107
0,080
0,147
0,133
0,187
0,187
0,080
0,027
0,107
0,080
0,093
0,080
0,080
0,080
0,133
0,133
0,120
0,080
0,120
0,080
0,107
0,027
0,187
0,107
0,200
0,160
0,160
0,147
0,173
0,173
0,133
0,080
0,133
0,133
0,133
0,133
0,107
0,053
7
7,6
7,1
11,1
3,7
7,9
7,7
9,9
7,7
7,9
8,5
8,2
8,4
12,5
11,8
8,0
8,7
5,1
3,0
9,7
4,1
8,5
4,1
5,5
2,1
9,1
8,4
7,7
3,5
10,5
6,0
9,7
3,2
11,7
9,5
9,7
8,8
7,7
7,7
11,7
10,5
10,7
9,2
10,3
3,7
10,8
4,9
8,0
2,7
8
3,50
3,97
2,53
2,37
3,80
3,67
5,40
5,13
3,67
4,10
3,43
3,37
5,13
5,13
5,00
5,30
0,97
2,03
4,23
4,23
3,53
5,13
1,87
1,97
4,30
5,27
2,73
2,10
1,77
4,17
3,60
4,10
7,73
21,95
3,38
3,04
1,47
1,33
5,67
5,40
6,47
18,00
3,07
3,00
2,67
2,33
2,67
1,53
9
6,67
8,33
5,00
5,00
8,33
8,33
10,00
8,33
8,33
8,33
8,33
8,33
8,33
10,00
10,00
8,33
3,33
3,33
10,00
6,67
6,67
6,67
3,33
3,33
8,33
10,00
6,67
5,00
8,33
8,33
8,33
8,33
13,33
28,89
6,67
6,67
5,00
5,00
10,00
10,00
8,33
20,00
5,00
5,00
5,00
3,33
3,33
3,33
10
181
251
236
46
165
165
104
115
130
133
172
182
237
235
323
329
32
21
362
278
280
292
49
57
224
233
51
27
227
144
211
95
213
415
152
156
51
50
214
228
221
335
219
238
125
134
152
38
11
4833
5317
3567
2167
4667
4733
5800
5300
5033
5000
4400
4567
5833
6133
6033
6000
2100
2167
5567
4533
4733
4467
2467
2067
5467
6667
2767
2233
3300
4400
4467
4000
9833
21834
3933
3984
1967
1867
6467
6367
6433
19333
4333
4000
3200
1967
3900
1933
12
1,800
1,767
2,233
1,500
2,233
2,267
2,500
1,767
2,167
2,133
2,000
1,900
2,400
2,400
3,133
3,100
1,100
0,750
2,133
1,233
1,933
0,950
0,867
0,380
2,933
2,734
2,233
1,767
1,933
1,900
2,267
1,150
3,867
4,778
2,467
2,434
1,400
1,433
2,867
2,800
1,867
4,000
2,067
1,600
1,300
0,650
1,533
0,433
MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEBY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
124
Tabela 37a cd.
1
2
3
4
5
6
7
VI
8
9
47
Szymański
Bogumił
Genowefa
Krzymów
Konin
7 Bw ps.pl
48
Szymański
Feliks
Jaroszewice
Rychwał
Konin
6 D pgl.gl
IV b 52o03’50’’ 18o07’36’’
49
Okupny
Adam
Podkiejsze
Babiak
Koło
5 A pgl.gl
IV a 52o17’25’’ 18o42’18’’
50
Kikoszycki
Piotr
Wólka
Czepowa
Kłodawa
Koło
2 B pgm.gl
III a 52o13’53’’ 18o53’21’’
51
Rybicki
Stanisław
Sobótka
Dąbie
Koło
2 B pgm.gl
III b 52o14’04’’ 18o59’34’’
52
Fabiańska
Krystyna
Zadworna
Tuliszków
Turek
7 Bw pl
VI
52o04’31’’ 18o19’10’’
53
Łucza Józef
Albertów
Turek
Turek
6 Dz ps:pl
VI
52o01’38’’ 18o25’08’’
54
Kucharski
Kazimierz
Rzymsko
Dobra
Turek
8 D pgm.gs III b 52o51’42’’ 18o37’38’’
55
GRSP
Pawłowice
Pawłowice
Żerków
Jarocin
4 A pgl.gl
III b 52o02’46’’
56
GRSP Rusko Wyszki
Kotlin
Jarocin
2 A pgm.gl
III a 51o56’09’’ 17o35’49’’
57
Cierniak
Stanisław
Rokutów
Pleszew
Pleszew
6 Bw ps.gl
58
ZR Tursko
Tursko
Gołuchów
Pleszew
8 A pgl:pg
IV a 51o53’13’’ 17o55’24’’
59
Wolniaczek
Bronisław
Kuszyn
Mycielin
Kalisz
4 A pgl.gl
IV a 51o53’17’’ 18o13’08’’
60
Dulas Jan
Michałów II Opatówek
Kalisz
4 A pgl.gl
IV a 51o42’22’’ 18o15’45’’
61
Bednarek Jan Jamnice
Brzeziny
Kalisz
6 B ps.gl
62
Nabzdyk
Janusz
Krotoszyn
Krotoszyn
2 B gl.gs
III a 51o44’08’’ 17o24’44’’
63
Mazurkiewicz
Sulmierzyce Sulmierzyce Krotoszyn
Marian
4 A pgl.gl
IVa
64
Bielski
Aleksander
Chotów
Nowe Skal- Ostrów
mierzyce
Wlkp.
5 A pgl.pgm
IV a 51o41’16’’ 18o03’50’’
65
Goldyn
Maria
Wydarta
Sieroszewi- Ostrów
ce
Wlkp.
6 Bw ps:pl
V
51o35’47’’ 17o59’13’’
66
Błaszczyk
Józef
Szklarka Śl.
Sośnie
Ostrów
Wlkp.
7 Bw ps:pl
VI
51o31’28’’ 17o35’03’’
67
Presiak Jan
Smolniki
Grabów
Ostrzeszów
5A pgl
V
51o28’45’’ 18o07’10’’
68
Janasek
Ryszard
Myślniew
Kobyla
Góra
Ostrzeszów
7 Bw ps.pl
VI
51o24’35’’ 17o48’33’’
69
Solecki
Dariusz
Kierzno
Kępno
Kępno
5 Bw pgl
VI
51o19’43’’ 18o04’18’’
70
GR Skoroszów
Skoroszów
Rychtal
Kępno
4 A pgl.gl
Wróżewy
V
V
52o10’15’’ 18o26’07’’
17o32’21’
’
51o55’41’’ 17o55’55’’
51o35’24’’ 18o18’06’’
51o36’19’’ 17o31’35’’
III b 51o08’04’’ 17o49’58’’
10
47
47A
48
48A
49
49A
50
50A
51
51A
52
52A
53
53A
54
54A
55
55A
56
56A
57
57A
58
58A
59
59A
60
60A
61
61A
62
62A
63
63A
64
64A
65
65A
66
66A
67
67A
68
68A
69
69A
70
70A
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
125
Tabela 37b cd.
1
47
47A
48
48A
49
49A
50
50A
51
51A
52
52A
53
53A
54
54A
55
55A
56
56A
57
57A
58
58A
59
59A
60
60A
61
61A
62
62A
63
63A
64
64A
65
65A
66
66A
67
67A
68
68A
69
69A
70
70A
2
6,1
5,4
7,0
7,3
6,2
6,7
6,8
6,7
6,5
6,4
5,0
5,1
4,4
4,4
5,1
5,4
6,8
6,0
6,6
6,6
4,9
5,2
5,2
5,9
7,1
7,2
7,1
6,6
5,3
4,6
5,8
5,8
5,3
5,1
4,4
4,4
3,9
4,5
4,1
4,6
5,8
5,9
5,8
4,7
6,4
7,5
7,3
6,4
3
1,7
1,3
0,2
0,1
0,5
0,8
0,3
0,8
0,4
0,5
1,2
0,5
1,3
0,7
1,7
1,4
0,9
0,6
1,3
0,9
0,8
0,6
0,6
0,5
1,1
0,5
0,8
0,5
0,9
0,8
0,6
0,2
0,8
0,6
1,0
0,6
1,0
0,9
1,1
1,1
0,8
1,0
1,0
1,6
1,1
4,5
1,9
0,9
4
1,7
1,0
3,7
2,0
2,7
1,0
7,7
5,7
5,3
8,5
2,3
2,7
2,3
1,0
1,0
1,0
4,7
6,0
5,3
6,3
3,3
3,3
4,0
3,7
4,3
3,3
5,7
0,7
1,0
1,0
3,7
5,7
4,0
8,0
3,3
3,0
1,7
3,3
2,7
1,0
1,0
2,3
2,3
1,7
4,3
7,3
4,3
2,0
5
37,3
12,3
20,3
14,0
21,3
11,4
41,0
25,3
22,7
31,5
27,3
20,7
20,3
12,0
7,0
7,0
60,3
30,3
32,3
26,0
26,7
30,3
40,3
25,0
32,7
26,3
28,7
9,7
9,3
9,7
28,3
27,7
24,7
30,0
21,7
19,7
13,3
8,3
15,0
12,0
8,0
23,7
16,0
15,0
31,0
66,7
83,3
21,5
6
0,160
0,053
0,187
0,107
0,107
0,133
0,267
0,107
0,080
0,080
0,187
0,107
0,160
0,053
0,053
0,053
0,160
0,040
0,173
0,080
0,107
0,080
0,120
0,107
0,227
0,167
0,160
0,067
0,080
0,053
0,213
0,067
0,133
0,093
0,133
0,107
0,053
0,053
0,107
0,080
0,053
0,147
0,147
0,053
0,240
0,187
0,187
0,080
7
7,5
2,5
8,7
5,5
10,9
5,9
12,9
7,5
6,5
6,0
9,7
4,4
8,8
3,7
1,5
0,9
10,9
6,7
11,1
7,5
6,4
6,2
9,5
7,1
8,7
7,4
11,5
1,3
6,7
1,5
9,7
5,9
11,5
7,6
9,7
5,9
7,2
2,5
9,2
3,5
2,1
7,1
9,7
4,1
9,7
7,8
13,6
4,1
8
2,53
3,20
3,53
2,87
3,00
2,53
5,80
5,87
4,47
8,17
2,93
4,00
2,53
3,73
1,07
0,87
4,77
8,13
5,97
7,57
3,53
5,60
3,67
4,70
5,90
5,20
4,47
1,47
1,17
1,90
5,13
10,19
3,53
10,57
4,10
4,53
1,17
1,60
1,03
2,20
2,43
1,53
1,70
1,83
5,37
12,77
3,97
4,37
9
10
3,33
120
3,33
44
6,67
100
5,00
68
6,67
84
5,00
59
10,00
254
10,00
303
6,67
112
18,33
79
5,00
445
5,00
338
5,00
81
3,33
45
3,33
19
3,33
18
8,33
207
15,00
199
10,00
177
15,00
169
6,67
537
10,00 1483
6,67
285
6,67
222
11,67
183
10,00
149
8,33
264
3,33
32
5,00
151
5,00
157
10,00
174
16,67
233
6,67
100
18,33 146
8,33
298
8,33
267
3,33
48
3,33
28
5,00
108
5,00
38
3,33
31
5,00
141
3,33
88
2,33
52
10,00
171
16,67
902
5,00
383
5,00
281
12
2967
3333
4533
3733
3267
2533
7333
8167
5533
13583
4033
3733
3567
3300
1200
1167
5433
9500
6367
12333
8333
14584
4633
4800
7500
7000
4900
1033
1933
1700
5967
11417
4300
15667
4700
5467
1800
1900
1833
1433
1400
2300
2200
2933
4967
12333
3267
3034
13
1,333
0,717
1,533
1,333
1,033
0,717
2,800
2,067
1,667
1,967
1,733
0,733
1,967
0,700
0,408
0,392
2,400
2,667
2,733
2,800
4,000
6,778
2,867
2,600
2,933
2,367
2,000
0,327
1,600
0,567
2,600
2,034
2,000
3,200
2,133
1,700
1,800
0,933
1,633
0,867
0,783
1,733
1,767
1,200
2,200
2,667
3,600
1,017
MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
126
6
7
Współrzędne
geograficzne
Nazwisko
i imię rolnika
Miejscowość
2
3
4
5
1
Kaźmierowski
Zalesie
Karol
Złotów
Złotów
5 Bw pgl:gl
IVa
53O21’42” 16O57’28”
2
Żurowicz
Krzysztof
Tarnówka
Tarnówka
Złotów
6 Bw ps:pl
V
53O20’37” 16O51’27”
3
Kamiński
Jerzy
Brzostowo
Miasteczko
Krajeńskie
Piła
5 Bw pgl.ps.gl
IVa
53O06’22” 17O00’51”
4
Białecki
Stanisław
Wyrzysk
Wyrzysk
Piła
5 Bw pgl:gl
IVa
53O09’11” 17O16’30”
5
Cybulski
Daniel
Budzyń
Budzyń
Chodzież
5 Bw pgl:gl
IVa
52O53’06” 16O58’50”
6
Graj Leszek
Dębe
Czarnków
CzarnkówTrzcianka
5 Bw gpl:gl
IVa
52O52’44” 16O33’00”
7
Dłużewski
Przemysław
Lubasz
Lubasz
CzarnkówTrzcianka
4 A pgl.glp
IVa
52O51’00” 16O32’09”
8
Koza Marek
Kwilcz
Kwilcz
Międzychód 6 Bw ps:pl
IVb
52O33’32” 16O04’53”
9
Jandy Marek
Koszanowo
Pniewy
Szamotuły
2 Dz pgm:pl
IIIb
52O30’38” 16O20’21”
10
Klauze
Wojciech
Gaj Mały
Obrzycko
Szamotuły
2 D pgm.gl
IIIa
52O39’06” 16O32’38”
11
Walkowski
Andrzej
Świerkówki
Oborniki
Oborniki
4 Bw pgl.gl
IIIb
52O34’49” 16O50’42”
12
Niese Joanna
Ryczywół
Ryczywół
Oborniki
5 A pgl:gl
IVa
52O48’55” 16O50’15”
13
Nowak
Stefania
Wągrowiec
Wągrowiec
Wągrowiec 6 M ps:gl
V
52O48’25” 17O12’42”
14
Ewertowski
Kazimierz
Mieścisko
Mieścisko
Wągrowiec 4 A pgl.gl
IVa
52O44’53” 17O20’09”
15
Bekus Marian Skrzetuszewo Kiszkowo
Gniezno
6 A ps:gl
IVa
52O32’42” 17O21’14”
16
Wierzbiński
Jacek
Gębarzewo
Czerniejewo Gniezno
6 Bw ps:pl
IVb
52O28’10” 17O33’31”
17
Lachowicz
Krystyna
Koziegłowy
Czerwonak
Poznań
3 Bw pgm.gl
IVa
52O26’40” 16O59’19”
18
Kubiaczyk
Eleonora
Mosina
Mosina
Poznań
7 Bw pl
VI
52O14’24” 16O51’41”
19
Siminiak
Adam
Stęszew
Stęszew
Poznań
4 A pgl:gl
IIIb
52O16’46” 16O41’45”
20
Mensfeld
Kazimierz
Kalwy
Buk
Poznań
7 Bw ps.pl
VI
52O24’22” 16O36’33”
21
Martyła
Lucjan
Niegolewo
Opalenica
Nowy
Tomyśl
4 A pgm.gl
IIIb
52O22’00” 16O26’08”
Lp.
1
Gmina
Powiat
szerokość
długość
8
9
Numer
punktu
Kompleks –
typ – podtyp –
gatunek gleby
Klasa
gleby
Tabela 38a
Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu regionalnego gleb w województwie wielkopolskim w roku 1999
10
1
1A
2
2A
3
3A
4
4A
5
5A
6
6A
7
7A
8
8A
9
9A
10
10A
11
11A
12
12A
13
13A
14
14A
15
15A
16
16A
17
17A
18
18A
19
19A
20
20A
21
21A
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
127
Tabela 38b
S-SO4
mg/100g
gleby
Odczyn
pH
1
1
1A
2
2A
3
3A
4
4A
5
5A
6
6A
7
7A
8
8A
9
9A
10
10A
11
11A
12
12A
13
13A
14
14A
15
15A
16
16A
17
17A
18
18A
19
19A
20
20A
21
21A
Zawartość
próchnicy
%
Numer
punktu
Wyniki badań gleb w monitoringu regionalnym w województwie wielkopolskim z roku 1999
Cu
2
2,20
0,77
3
0,5
0,7
4
6,4
6,5
5
3,0
2,0
6
53,0
21,0
7
0,227
0,107
8
8,3
3,9
9
3,67
4,50
10
6,67
8,33
11
262
200
12
4733
4933
13
2,400
1,667
2,90
1,50
0,8
0,8
6,3
6,0
5,3
5,0
56,3
32,0
0,213
0,147
9,1
8,2
4,43
4,20
8,33
8,33
253
225
4667
4767
1,667
1,633
2,59
0,49
1,2
0,6
5,9
5,9
7,0
6,0
39,0
32,0
0,160
0,093
9,6
5,7
4,13
6,13
6,67
8,33
453
348
4800
6833
1,967
2,333
2,51
0,69
5,2
2,2
7,3
7,6
6,7
4,3
34,0
24,3
0,227
0,093
8,8
5,0
5,60
4,80
10,00
10,00
320
248
5867
6367
2,267
1,967
1,00
0,62
0,3
0,6
6,8
6,6
2,3
2,0
26,0
26,7
0,080
0,080
6,2
4,1
1,60
1,83
3,33
5,00
123
155
2533
2800
1,167
1,067
1,61
0,65
0,5
0,4
6,6
6,6
8,3
6,0
46,7
27,3
0,133
0,080
9,7
6,4
7,67
6,70
11,67
11,67
342
353
9333
8167
2,700
2,000
1,69
0,98
2,4
0,8
6,8
6,7
4,0
4,7
36,0
32,7
0,173
0,107
8,3
6,5
5,03
8,67
8,33
13,33
161
204
6833
11000
2,733
3,067
0,90
0,47
1,0
0,8
7,2
8,1
5,3
2,0
30,0
19,0
0,147
0,040
6,2
1,8
6,20
4,03
6,67
3,33
244
122
7500
4133
3,733
2,400
1,61
0,67
0,7
0,9
6,0
5,3
4,7
3,3
26,3
22,7
0,133
0,067
7,5
4,8
5,33
4,30
10,00
8,33
207
227
8167
6267
3,067
2,000
1,51
0,67
0,9
0,2
6,8
6,7
6,7
8,0
28,7
45,0
0,147
0,080
8,5
6,7
6,90
10,53
11,67
16,67
175
205
9000
14000
3,067
3,267
1,06
0,90
0,6
0,5
6,1
6,1
3,0
1,3
55,3
14,7
0,147
0,067
6,5
3,6
2,20
1,20
3,33
3,33
123
72
3133
1833
1,467
0,833
2,02
0,34
0,6
0,2
6,1
6,0
5,7
7,0
40,2
36,7
0,187
0,107
8,9
6,2
6,42
10,60
11,67
15,00
233
347
9584
14500
3,067
3,467
3,05
0,70
0,9
0,2
5,8
6,0
5,3
1,3
37,0
15,7
0,227
0,093
12,3
3,6
3,33
2,80
6,67
8,33
153
122
7667
9167
2,667
2,533
2,47
1,27
2,1
1,4
6,2
5,9
9,0
5,3
51,7
28,0
0,227
0,147
8,7
6,7
6,33
5,67
10,00
8,33
250
260
8167
6567
2,533
2,200
2,02
0,88
0,9
0,7
5,5
6,3
7,7
5,0
41,7
27,7
0,280
0,160
8,3
6,7
4,43
4,60
8,33
10,00
176
174
5900
6667
2,200
2,133
1,24
0,39
2,0
0,6
7,3
7,2
3,3
2,0
25,0
17,0
0,147
0,067
6,8
3,7
2,90
2,90
6,67
6,67
255
231
4167
3933
2,333
1,267
1,38
1,27
1,2
0,6
6,5
5,8
3,0
3,3
65,0
28,0
0,093
0,120
8,3
7,7
3,50
3,73
8,33
8,33
123
132
5500
5567
2,267
2,200
0,54
0,65
0,4
0,4
6,2
6,0
1,3
1,3
9,7
10,0
0,067
0,053
3,7
3,6
1,67
1,90
5,00
5,00
64
112
1833
2267
0,817
0,950
1,89
1,45
0,2
1,0
6,6
6,9
7,0
7,3
32,3
33,7
0,187
0,187
12,1
11,7
5,60
5,47
10,00
10,00
457
455
6833
6567
2,400
2,467
1,40
0,75
0,3
0,2
4,0
4,1
1,7
8,7
25,3
25,3
0,053
0,067
6,9
5,0
1,97
2,13
6,67
3,33
105
183
3367
3900
1,337
1,233
1,89
0,65
2,9
0,8
7,0
7,3
18,0
12,0
108,5
76,7
14,8
10,2
5,60
5,67
10,00
8,33
249
188
7500
6600
6,778
5,800
Zawartość całkowita [mg/kg]
Zn
Cd
Pb
Ni
Cr
Mn
Fe
As
0,347
0,227
MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
128
1
Miejscowość
2
3
4
Gmina
Powiat
5
Kompleks –
typ – podtyp –
gatunek gleby
6
7
Współrzędne
geograficzne
szerokość
długość
8
9
22
Walkowiak
Władysław
Śliwno
Kuślin
Nowy
Tomyśl
5 A pgl:gl
IIIb
52O24’35” 16O23’06”
23
RSP Przemęt
Przemęt
Przemęt
Wolsztyn
4 B pgl.gl
IIIb
52O00’48” 16O17’59”
24
Stachowski
Wojciech
Zielęcin
Wielichowo
Grodzisk
Wlkp.
5 B pgl:gl
IVa
52O10’16” 16O23’27”
25
Kaczmarek
Jacek
Kąkolewo
Grodzisk
Grodzisk
Wlkp.
7 M ps.pl
V
52O14’58” 16O14’23”
26
Zakład Rolny
Czempiń
Czempiń
Kościan
2 B pgm.gl
IIIa
52O08’32” 16O46’21”
27
Walasiak
Ryszard
Brodnica
Brodnica
Śrem
7 Bw pl
VI
52O08’30” 16O53’22”
28
Brzeziński
Krzysztof
Dominowo
Dominowo
Środa
Wlkp.
6 Bw ps:pl
V
52O17’24” 17O21’43”
29
Szczęsny
Andrzej
Nekla
Nekla
Września
6 Bw ps:pl
V
52O21’48” 17O25’05”
30
Perliński Piotr Lądek
Lądek
Słupca
5 A pgl:pgm
IVa
52O12’42” 17O55’40”
31
Dobrychłop
Zbigniew
Kosewo
Ostrowite
Słupca
7 Bw ps.pl
VI
52O24’17” 17O57’02”
32
Topolski
Bolesław
Tokarki
KazimierzB
Konin
iskupi
7 Bw ps.pl
VI
52O18’24” 18O03’49”
33
Chlebowska
Wiesława
Kraśnica
Golina
Konin
5 A pgl∴pgm
IVb 52O13’45” 18O10’52”
34
Balcerzak
Bronisław
Osiecza
Rzgów
Konin
4 A pgl:gl
IVa
52O11’04” 18O06’47”
35
Nadlewski
Włodzimierz
Synogać
Wierzbinek
Konin
7 Bw ps.pl
VI
52O25’03” 18O32’55”
36
Maciejewski
Stanisław
Ozorzyn
Babiak
Koło
4 A pgl.gl
IVa
52O20’51” 18O39’37”
37
Okupski
Andrzej
Kobylata
Kłodawa
Koło
4 A pgl.gl
IVa
52O18’04” 18O53’19”
38
Urbaniak
Krzysztof
Mniewo
Olszówka
Koło
2 Bw pgm.gl
IIIa
52O09’33” 18O53’55”
39
Bielawski
Ireneusz
Galew
Brudzew
Turek
7 Bw ps.pl
VI
52O04’22” 18O32’45”
40
Rygas Karol
Skarżyn
Turek
Turek
4 A pgl.gl
IIIb
51O53’56” 18O26’33”
41
Mrowiński
Zbigniew
Osuchów
Koźminek
Kalisz
9 M ps.pl
V
51O48’21” 18O18’22”
42
Czyżak
Henryka
Jarantów
Blizanów
Kalisz
6 Dz ps.pl
V
51O56’05” 18O03’54”
43
Grabarek
Zbigniew
Kwileń
Chocz
Pleszew
7 Bw ps.pl
VI
51O59’46” 17O50’45”
Numer
punktu
Lp.
Nazwisko
i imię rolnika
Klasa
gleby
Tabela 38a cd.
10
22
22A
23
23A
24
24A
25
25A
26
26A
27
27A
28
28A
29
29A
30
30A
31
31A
32
32A
33
33A
34
34A
35
35A
36
36A
37
37A
38
38A
39
39A
40
40A
41
41A
42
42A
43
43A
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
129
S-SO4
mg/100g
gleby
Odczyn
pH
1
22
22A
23
23A
24
24A
25
25A
26
26A
27
27A
28
28A
29
29A
30
30A
31
31A
32
32A
33
33A
34
34A
35
35A
36
36A
37
37A
38
38A
39
39A
40
40A
41
41A
42
42A
43
43A
Zawartość
próchnicy
%
Numer
punktu
Tabela 38b cd.
2
2,39
2,33
3
0,2
0,3
4
6,9
6,9
0,91
0,41
0,2
0,2
6,1
5,8
5
7,0
5,0
6,0
5,0
1,33
0,36
0,1
0,2
6,3
6,2
4,0
3,7
24,0
39,0
0,133
0,133
8,8
8,4
4,07
5,53
6,67
6,67
259
255
4700
5567
1,933
1,900
1,27
0,47
0,2
0,3
6,0
6,1
2,3
1,7
17,3
71,7
0,120
0,053
7,1
5,6
2,67
1,80
5,00
3,33
94
90
3167
2200
1,233
0,800
1,11
0,57
0,3
0,2
6,3
6,3
4,0
4,0
22,7
33,3
0,133
0,133
10,1
7,1
4,00
4,07
6,67
6,67
184
156
4567
4567
1,733
1,733
1,24
0,34
0,3
0,9
7,0
7,6
4,7
3,7
28,0
14,3
0,147
0,067
8,1
4,3
6,03
5,13
6,67
5,00
143
123
5267
4733
2,733
1,900
1,50
0,36
0,6
0,5
7,4
7,6
3,3
1,0
30,0
9,0
0,147
0,053
8,1
3,0
2,73
2,03
5,00
3,33
134
56
4200
3533
1,567
1,033
2,07
1,40
0,5
0,5
7,1
7,1
6,7
7,3
36,0
46,3
0,200
0,133
9,1
6,9
4,27
5,27
6,67
6,67
320
317
5733
7667
2,233
2,000
1,84
0,51
0,7
0,5
4,4
5,7
5,3
3,0
29,7
37,3
0,107
0,053
12,7
5,2
4,70
4,70
8,33
8,33
201
140
5667
5633
1,700
1,400
1,24
0,26
0,5
0,5
5,9
6,2
2,3
1,3
33,0
10,0
0,160
0,053
9,9
3,2
3,10
2,23
6,67
5,00
251
111
3800
3600
1,300
0,933
1,61
0,41
1,1
0,3
6,8
6,8
3,0
2,0
23,7
12,0
0,120
0,067
6,7
3,7
3,40
3,40
6,67
5,00
189
173
3933
3700
1,600
0,750
1,30
0,26
0,5
0,2
7,2
6,9
7,3
4,3
29,0
16,0
0,160
0,067
11,8
5,6
6,70
6,50
11,67
10,00
241
102
8833
8667
2,567
1,767
3,04
0,72
0,4
2,0
6,7
6,7
9,3
4,7
49,7
22,0
0,227
0,053
10,5
5,6
6,93
7,83
11,67
11,67
262
187
9500
9667
2,433
2,400
1,38
0,60
0,7
0,9
6,9
4,6
1,7
1,0
14,0
9,2
0,107
0,067
6,5
4,8
1,50
1,17
3,33
3,33
97
75
2700
2384
1,233
1,158
1,19
0,42
0,4
0,5
6,2
6,3
1,3
1,0
75,0
19,7
0,107
0,067
6,3
2,6
2,03
1,60
3,33
3,33
36
19
2200
1767
0,967
0,650
1,35
0,26
0,5
0,4
5,5
5,4
2,3
3,3
20,7
19,3
0,107
0,053
9,9
6,9
2,43
7,83
6,67
15,00
74
153
3367
12167
1,433
2,600
1,81
0,31
0,4
0,5
6,4
6,3
10,0
4,9
29,7
29,4
0,147
0,080
11,2
7,0
5,67
9,17
13,33
15,84
194
188
8667
13333
2,367
2,500
1,61
0,31
0,8
0,3
7,0
7,0
4,7
3,7
25,7
20,7
0,133
0,053
9,9
6,9
5,37
7,33
8,33
10,00
298
224
5967
9000
2,000
2,000
1,27
0,26
0,5
0,9
5,4
5,1
4,7
10,0
32,0
36,7
0,200
0,053
11,4
8,6
6,33
14,75
8,33
20,00
348
105
5933
16167
2,400
2,500
2,23
1,30
0,6
0,8
5,2
4,4
3,7
2,7
32,7
21,3
0,227
0,127
14,7
10,9
2,43
1,97
5,00
5,00
141
138
3067
3067
1,433
1,300
1,71
0,31
0,7
0,4
4,5
5,5
2,7
1,0
13,3
6,3
0,107
0,053
10,3
2,1
1,00
0,87
3,33
1,67
51
29
1533
767
0,617
0,383
2,23
0,70
0,8
0,8
5,6
5,5
3,0
1,3
25,0
7,7
0,093
0,053
8,8
2,8
2,30
1,83
5,00
3,33
145
35
2900
1400
1,567
0,833
Zawartość całkowita [mg/kg]
Cu
Zn
Cd
Pb
Ni
Cr
Mn
Fe
As
6
41,0
37,0
28,0
17,4
7
0,213
0,173
0,187
0,147
8
7,6
7,9
8,3
4,8
9
4,43
4,97
2,37
3,02
10
10,00
10,00
6,67
5,00
11
170
205
190
190
12
7000
7167
3633
3800
13
2,067
1,700
1,867
1,500
MONITORING REGIONALNY ŚRODOWISKA GLEB WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
130
6
7
Współrzędne
geograficzne
Nazwisko
i imię rolnika
Miejscowość
1
2
3
44
Szymkowiak
Wojciech
Karmin
Dobrzyca
Pleszew
2 Bw gl
IIIa
51O50’14” 17O41’38”
45
Kubiak
Andrzej
Parzew
Kotlin
Jarocin
2 Bw pgm.gl
IIIa
51O58’00” 17O41’50”
46
Dajewski
Józef
Łobez
Jaraczewo
Jarocin
4 A pgl.gl
IVa
51O58’23” 17O20’10”
47
GR Karolew
Zimnowoda
Borek
Gostyń
2 Bw pgm.gl
IIIa
51O52’54” 17O18’29”
48
Pawłowski
Dariusz
Osowo
Gostyń
Gostyń
4 A pgl.gl
IVa
51O55’56” 16O56’30”
49
Artomski
StanisławI
Lasotki
Rydzyna
Leszno
4 Bw pgl.gl
IVa
51O45’10” 16O42’52”
50
Michalewicz
Marceli
Klonówice
Lipno
Leszno
4 A pgl:gs
IVa
51O54’19” 16O35’20”
51
Miedziński
Wojciech
Sikorzyn
Rawicz
Rawicz
6 Bw pgl:pl
IVa
51O35’58” 16O56’31”
52
Paterek
Bogdan
Staniew
Koźmin
Krotoszyn
2 B gl:gs
IIIa
51O49’42” 17O25’05”
53
Staniewski
Jerzy
Rozdrażewek Rozdrażew
Krotoszyn
2 A pgm.gs
IIIb
51O45’58” 17O32’40”
54
Felczar Irena
Garki
Odolanów
Ostrów
Wlkp.
7 Bw ps.pl
VI
51O32’33” 17O38’14”
55
Pierucki
Grzegorz
Dobrzec
Sośnie
Ostrów
Wlkp.
7 Bw ps.pl.gl
VI
51O25’24” 17O33’27”
56
Kępa
Kazimierz
Tokarzew
Doruchów
Ostrzeszów
6 Bw ps.pl
V
51O24’25” 18O02’40”
57
Krupa
Zdzisław
Głuszyna
Kraszewice
Ostrzeszów
6 Bw ps:pl
V
51O31’57” 18O18’44”
58
Rybczyński
Adam
Domanin
Kępno
Kępno
6 Bw ps∴gl
IVb 51O20’54” 18O02’29”
59
Żłobiński
Janusz
Laski
Trzcinica
Kępno
4 A pgmp.gl
IVa
51O11’49” 18O01’34”
60
Brzozowski
Józef
Kalisz ul.
Owsiana 30
Kalisz
Kalisz
2 Bw pgm.gl
IIIb
51O45’13” 18O04’33”
61
Sobczak
Stanisław
Konin
Konin
Konin
6 Bw ps:pl
V
52O12’42” 18O14’50”
62
Malepszy
Janusz
Leszno
Leszno
Leszno
4 A pgl.gl
IVa
51O50’56” 16O34’31”
63
Lewandowski Poznań
Poznań
Bogdan
ul. Goraszewo
Poznań
6 Bw ps:pl
V
52O21’03” 16O58’08”
Lp.
Gmina
4
Powiat
5
szerokość
długość
8
9
Numer
punktu
Kompleks –
typ – podtyp –
gatunek gleby
Klasa
gleby
Tabela 38a cd.
10
44
44A
45
45A
46
46A
47
47A
48
48A
49
49A
50
50A
51
51A
52
52A
53
53A
54
54A
55
55A
56
56A
57
57A
58
58A
59
59A
60
60A
61
61A
62
62A
63
63A
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
131
S-SO4
mg/100g
gleby
Odczyn
pH
1
44
44A
45
45A
46
46A
47
47A
48
48A
49
49A
50
50A
51
51A
52
52A
53
53A
54
54A
55
55A
56
56A
57
57A
58
58A
59
59A
60
60A
61
61A
62
62A
63
63A
Zawartość
próchnicy
%
Numer
punktu
Tabela 38b cd.
Cu
2
1,48
0,26
3
0,8
0,7
4
6,1
5,9
5
6,3
6,3
6
34,0
26,7
7
0,227
0,093
8
12,7
7,9
9
5,47
9,83
10
10,00
16,67
11
302
212
12
6667
11500
13
2,433
2,367
1,05
0,21
1,0
0,5
6,9
6,6
3,7
8,3
28,0
38,0
0,160
0,053
9,1
7,9
3,83
9,53
8,33
16,67
220
144
4833
1333
2,267
3,667
1,74
0,72
0,8
0,8
5,4
5,8
3,9
3,0
22,4
16,9
0,187
0,053
9,7
7,0
3,87
8,74
10,00
10,00
491
972
10084 4,867
16500 15,333
1,27
0,36
0,5
0,5
5,9
5,8
5,7
11,7
51,0
35,7
0,267
0,053
15,2
10,8
6,30
14,83
10,00
21,67
239
161
7667
17500
2,867
3,933
1,97
0,51
3,5
1,4
7,3
7,5
9,7
10,3
37,7
30,0
0,187
0,053
10,6
9,4
6,43
17,25
8,33
15,00
206
172
6167
12833
2,333
3,267
1,09
0,54
0,6
0,8
6,1
5,7
5,7
9,7
29,3
39,7
0,187
0,080
13,9
10,1
5,57
21,33
10,00
25,00
161
438
7000
19167
4,100
3,533
1,07
0,36
0,5
0,5
6,1
6,2
8,0
9,3
34,7
55,0
0,160
0,093
15,2
13,2
5,23
10,43
6,67
11,67
243
298
5567
10833
2,267
2,800
2,67
1,45
0,9
0,8
6,9
7,0
5,0
4,7
18,7
11,3
0,200
0,107
12,0
8,7
3,80
5,00
8,33
6,67
92
78
4733
5833
2,667
3,133
1,84
0,57
0,4
0,5
7,0
6,9
6,7
5,7
37,7
34,0
0,267
0,107
15,2
8,3
9,63
10,50
13,33
18,33
206
253
9833
13333
3,467
2,600
1,71
0,26
0,6
0,5
6,3
6,1
5,0
7,7
41,7
34,7
0,280
0,080
12,7
11,1
5,70
10,03
10,00
13,33
198
362
7667
14833
3,133
3,733
2,47
0,39
0,7
0,5
4,5
4,5
3,0
1,7
18,0
8,7
0,133
0,107
11,3
4,5
1,77
2,40
5,00
5,00
77
29
2667
3600
2,667
1,533
0,91
0,41
0,5
0,7
4,0
4,2
3,0
2,3
11,3
18,7
0,053
0,040
10,8
5,7
2,13
2,93
5,00
5,00
168
188
2233
3000
1,800
1,300
2,05
1,27
0,7
0,5
4,9
5,0
4,0
3,3
19,0
16,3
0,133
0,133
11,1
9,9
2,87
4,33
3,33
5,00
203
205
3500
3933
2,267
2,000
1,77
1,06
0,6
0,6
4,3
4,3
1,3
1,0
9,3
6,7
0,093
0,107
6,9
5,4
1,20
0,97
1,67
1,67
121
139
3733
3967
3,467
5,459
1,01
1,04
0,7
1,1
4,3
4,3
3,3
3,7
20,7
21,0
0,107
0,330
10,1
3,6
2,47
3,07
5,00
3,33
219
215
3767
4067
1,733
1,800
1,55
0,67
0,7
0,8
3,9
4,7
5,7
3,7
58,3
22,7
0,173
0,120
19,9
11,1
6,17
6,03
6,67
6,67
500
467
5633
5167
2,733
2,000
1,97
1,33
0,7
0,5
6,3
5,3
8,3
9,0
38,3
37,3
0,200
0,227
17,6
29,7
5,63
6,23
6,67
8,33
180
165
5767
6367
2,267
2,533
2,36
0,46
1,0
0,3
6,5
6,7
8,7
2,7
57,7
12,3
0,187
0,067
19,2
12,2
5,30
3,40
10,00
6,67
199
138
7000
3300
2,333
1,100
1,40
0,34
0,4
0,3
5,3
5,4
5,7
5,0
30,0
22,0
0,173
0,080
14,8
7,3
3,87
8,33
5,00
11,67
110
152
3800
8500
2,667
2,000
0,57
0,26
0,6
0,4
6,6
6,7
4,0
1,3
22,7
5,2
0,120
0,053
9,9
3,0
4,80
1,67
5,00
1,67
64
17
3867
1267
1,733
0,456
Zawartość całkowita [mg/kg]
Zn
Cd
Pb
Ni
Cr
Mn
Fe
As
132
REJONY DZIAŁANIA SPECJALISTÓW TERENOWYCH OSCH-R W POZNANIU
REJONY DZIAŁANIA SPECJALISTÓW TERENOWYCH
STACJI CHEMICZNO-ROLNICZEJ ODDZIAŁ W POZNANIU
1. Antoni Bartkowiak
Czerwonak, Mieścisko, Murowana Goślina, Oborniki, Skoki, Suchy Las, Swarzędz
2. Szczęsny Brok
Brodnica, Buk, Czempiń, Dopiewo, Duszniki, Kaźmierz, Komorniki, Mosina,
Poznań, Puszczykowo, Rokietnica, Stęszew, Tarnowo Podgórne
3. Tadeusz Chlebowski
Borek, Gostyń, Jaraczewo, Jarocin, Kotlin, Krotoszyn, Koźmin, Piaski, Rozdrażew, Sulmierzyce, Zduny, Żerków
4. Tadeusz Dąbrowski
Chrzypsko Wielkie, Kwilcz, Obrzycko, Ostroróg, Pniewy, Sieraków, Szamotuły
5. Jerzy Dolata
Baranów, Bolesławiec, Bralin, Czajków, Czastary, Doruchów, Dziadowa Kłoda, Galewice, Grabów nad Prosną, Kępno, Kobyla Góra, Kraszewice, Łęka
Opatowska, Łubnice, Ostrzeszów, Perzów, Rychtal, Sokolniki, Syców, Trzcinica, Wieruszów
6. Rajmund Janiszewski
Blizanów, Chocz, Czermin, Dobrzyca, Gizałki, Gołuchów, Pleszew, Stawiszyn
7. Piotr Kałużny
Brudzew, Golina, Kazimierz Biskupi, Konin, Kościelec, Kramsk, Krzymów,
Malanów, Rychwał, Sompolno, Stare Miasto, Ślesin, Tuliszków, Turek, Władysławów
8. Edmund Karczewski
Granowo, Grodzisk Wielkopolski, Kamieniec, Kuślin, Lwówek, Nowy Tomyśl,
Opalenica, Rakoniewice, Wielichowo
9. Krystyna Maleszka
Brzeziny, Ceków, Kalisz, Koźminek, Lisków, Mycielin, Opatówek, Szczytniki,
Żelazków
10. Wiesław Matuszewski
Dominowo, Pobiedziska, Zagórów, Kołaczkowo, Miłosław, Nekla, Pobiedziska, Pyzdry, Września, Zagórów
11. Janina Mazurek
Godziesze Wielkie, Międzybórz, Mikstat, Nowe Skalmierzyce, Odolanów,
Ostrów Wlkp., Przygodzice, Raszków, Sieroszewice, Sośnie
12. Czesław Momot
Bojanowo, Jutrosin, Kobylin, Krobia, Miejska Górka, Pakosław, Pępowo, Pogorzela, Poniec, Rawicz, Rydzyna, Wąsosz
13. Edward Piotrowiak
Góra, Jemielno, Kościan, Krzemieniewo, Krzywiń, Leszno, Lipno, Niechlów,
Osieczna, Przemęt, Szlichtyngowa, Śmigiel, Święciechowa, Wijewo, Włoszakowice Wschowa
14. Bronisław Strzyż
Czerniejewo, Gniezno, Kiszkowo, Kłecko, Łubowo, Mieleszyn, Niechanowo
15. Ireneusz Szepietowski
Babiak, Chodów, Dąbie, Dobra, Grzegorzew, Kawęczyn, Kłodawa, Koło, Olszówka, Osiek Mały, Przedecz, Przykona, Świnice Warckie, Uniejów, Wierzbinek
16. Renata Urbanowicz
Grodziec, Kleczew, Lądek, Orchowo, Ostrowite, Powidz, Rzgów, Skulsk, Słupca, Strzałkowo, Wilczyn, Witkowo
17. Stefan Ziembieński
Dolsk, Kleszczewo, Kórnik, Krzykosy, Książ Wielkopolski, Nowe Miasto,
Śrem, Środa Wielkopolska, Zaniemyśl
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
133
LITERATURA
1. Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w sprawie ochrony
powietrza przed zanieczyszczeniem z dnia 14 marca 1990 roku /Dz. U. Nr 15, poz. 92, załącznik 1/
2. Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych w sprawie rolniczego wykorzystania
ścieków z dnia 31.07.1986 /MP Nr 23, poz. 170/
3. Kabata-Pendias A., Motowicka-Terelak T., Piotrowska M., Terelak H., Witek T.: Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb i roślin metalami ciężkimi i siarką. Ramowe wytyczne dla rolnictwa. IUNG Puławy
1993
4. Kabata-Pendias A., Piotrowska M., Motowicka-Terelak T. i inni: Podstawy oceny chemicznego zanieczyszczenia gleb. PIOŚ Warszawa 1995
5. Lityński T., Jurkowska H., Gorlach E.: Analiza chemiczno-rolnicza. PWN Warszawa 1979
6. Terelak H.: Zawartość metali ciężkich i siarki w glebach użytków rolnych Polski oraz ich zanieczyszczenie tymi składnikami. PAN Wydział Nauk Rolniczych i Leśnych. Zeszyty problemowe postępów nauk
rolniczych, zeszyt 418, cz. 1. Komitet Gleboznawstwa i Chemii Rolnej, Warszawa 1995
7. Dobrzeński B., Zawadzki S.: Gleboznawstwo /praca zbiorowa/ PWRiL Warszawa 1981
8. Witek T. Waloryzacja Rolniczej Przestrzeni Produkcyjnej Polski, praca zespołowa IUNG Puławy 1981
9. H. Uggla: Gleboznawstwo rolnicze. Warszawa 1979
10. Olejniczak E.: Warunki przyrodnicze produkcji rolnej województwa poznańskiego. IUNG Puławy 1989
11. Dudka S., Sajdak G.: Wstępna ocena zawartości niektórych metali śladowych w glebach województwa
katowickiego. Archiwum Ochrony Środowiska nr 2, 1992
12. Dębowski M., Mleczko E.: Wyniki badań nad zawartością kadmu, miedzi, niklu, ołowiu i siarki
w glebach województwa wrocławskiego. OSChR Wrocław 1994
13. Meinhard B., Mleczko E., Dębowski M., Kwiatkowska-Szygulska B.: Ocena stanu zanieczyszczenia
metalami ciężkimi gleb w województwie wrocławskim. PIOŚ – BMŚ, Wrocław 1995
14. Grenzel E.: Potrzeby wapnowania gleb w województwie kieleckim. OSCHR Kielce 1996 /maszynopis/
15. Turzyński K., Grozdzik B. i inni: Ocena stanu zanieczyszczenia gleb województwa krakowskiego metalami ciężkimi i siarką siarczanową. PIOŚ – BMŚ Kraków 1996
16. Święcicki A., Czysz G.: Gleby województwa poznańskiego ich zasobność i zanieczyszczenie. WIOŚ
i OSChR w Poznaniu 1997
17. Tybiszewska E.: Monitoring środowiska w województwie poznańskim. Organizacja – sieci pomiarowe.
WIOŚ Poznań 1996
18. Michna W., Boduszewska M., Bykowski P. i inni: Raport z badań monitoringowych nad jakością gleb,
roślin, produktów rolnych i spożywczych w 1996 roku. PIOŚ – BMŚ Warszawa 1997
19. Bladowska D., Czysz G., Święcicki A., Wrocławska A.: Stan gleb województwa kaliskiego ich zasobność i zanieczyszczenie. WIOŚ Kalisz 1998
20. Fotyma E., Wilkos G.: Test glebowy azotu mineralnego – możliwości praktycznego wykorzystania IUNG
Puławy 1998
21. Terelak H., Piotrowska M., Motowicka-Terelak T. i inni: Właściwości chemiczne gleb oraz roślin zawartości metali ciężkich i siarki w glebach i roślinach. IUNG Puławy 1998
22. Motowicka-Terelak T., Terelak H.: Siarka w glebach Polski – stan i zagrożenie PIOŚ – BMŚ Warszawa
1998
134
WYKAZ PUBLIKACJI WIOŚ W POZNANIU
WYKAZ PUBLIKACJI WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORATU
OCHRONY ŚRODOWISKA W POZNANIU
Delegatura w Kaliszu
Bladowska D. /red./: Raport o stanie środowiska w województwie kaliskim za 1993 rok. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Kalisz 1994
Bladowska D. /red./: Raport o stanie środowiska w województwie kaliskim za 1994 rok. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Kalisz 1995
Bladowska D. /red./: Raport o stanie środowiska w województwie kaliskim za 1995 rok. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Kalisz 1996
Bladowska D. /red./: Raport o stanie środowiska w województwie kaliskim za 1996 rok. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Kalisz 1997
Bladowska D. /red./: Działalność Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska w województwie kaliskim. Biblioteka
Monitoringu Środowiska, WIOŚ Kalisz 1998
Bladowska D. /red./: Stan gleb województwa kaliskiego ich zasobność i zanieczyszczenie. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Kalisz, OSCh-R Poznań 1998
Grodzińska-Kujawa B.: Klimat akustyczny w miastach południowej Wielkopolski Biblioteka Monitoringu Środowiska,
WIOŚ Kalisz 2000
Delegatura w Koninie
Pogodski J. /red./: Informacja o stanie środowiska w województwie konińskim w 1993 roku. Biblioteka Monitoringu
Środowiska, WIOŚ Konin 1994
Pogodski J. /red./: Raport o stanie środowiska w województwie konińskim w 1994 roku. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Konin 1995
Pogodski J. /red./: Raport o stanie środowiska w województwie konińskim w 1995 roku. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Konin 1996
Płoszewski K., Długokęcki L.: Ocena oddziaływania Huty Aluminium „Konin” na środowisko. Biblioteka Monitoringu
Środowiska, WIOŚ Konin 1996
Socha D.: Zmiany jakości wody i trofii podgrzanych jezior konińskich, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Konin
1996
Płoszewski K. /red./: Informacja o stanie środowiska w województwie konińskim w latach 1996 i 1997. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Konin 1998
Płoszewski K.: Klasyfikacja gmin w województwie konińskim pod względem występowania nadzwyczajnych zagrożeń
środowiska. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Konin 1998
Płoszewski K.: Restrukturyzacja źródeł zanieczyszczeń atmosfery i ocena stanu powietrza atmosferycznego na podstawie badań w rejonie miasta Konina i w województwie konińskim w latach 1989−1995. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Konin 1998
Zdanowski B. /red./: Jeziora konińskie − 40 lat badań. Stan aktualny oraz wnioski dla ochrony, Biblioteka Monitoringu
Środowiska, WIOŚ Konin 1998
Delegatura w Lesznie
Kończal H. /red./: Raport o stanie środowiska w województwie leszczyńskim w 1993 roku. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Leszno 1994
Kończal H. /red./: Raport o stanie środowiska w województwie leszczyńskim w 1994 roku. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Leszno 1995
Kończal H. /red./: Raport o stanie środowiska w województwie leszczyńskim w 1995–1996 roku. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Leszno 1998
Styczeń L.: Stan czystości wód w zlewni Południowego Kanału Obry, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Leszno 2001
Delegatura w Pile
Jachimek-Michaś H. /red./: Raport o stanie środowiska województwa pilskiego w 1993 r. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Piła 1994
Mikołajczak M. /red./: Raport o stanie środowiska województwa pilskiego w 1994 r. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Piła 1995
ZASOBNOŚĆ I ZANIECZYSZCZENIE GLEB WIELKOPOLSKI. STAN NA ROK 2000
135
Mikołajczak M. /red./: Raport o stanie środowiska województwa pilskiego w latach 1995−1996. Biblioteka Monitoringu
Środowiska, WIOŚ Piła 1997
Kołodziej L., Mikołajczak M., Szeremietiew M.: Stan czystości jezior w województwie pilskim na podstawie badań
monitoringowych w latach 1992−1997, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Piła 1998
Szeremietiew M.: Stan czystości wód jeziora Betyń (Bytyń Wielki) Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Piła 1998
Mikołajczak M., Szeremietiew M.: Jakość wód powierzchniowych w zlewni rzeki Gwdy na terenie województwa wielkopolskiego w latach 1992−1998, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Piła 1999
Kołodziej L., Mikołajczak M., Szeremietiew M.: Stan czystości wód w zlewniach dopływów środkowej i dolnej Noteci
na terenie województwa wielkopolskiego w latach 1991−2000, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Piła
2001
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu
Jabłoński J.: System informacji w zakresie sterowania procesami użytkowania środowiska w województwie poznańskim,
WIOŚ Poznań 1994
Jabłoński J. /red./: Stan środowiska województwa poznańskiego i źródła jego zanieczyszczenia do roku 1992, WIOŚ
Poznań 1994
Pułyk M, Tybiszewska E. /red./: Raport o stanie środowiska w województwie poznańskim w roku 1993. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Poznań 1994
Pułyk M, Tybiszewska E. /red./: Raport o stanie środowiska w województwie poznańskim w roku 1994. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Poznań 1995
Pułyk M., Tybiszewska E.: Stan czystości zbiorników wodnych badanych w roku 1994, WIOŚ Poznań 1995
Szychta G.: Gospodarka odpadami w województwie poznańskim w 1994 r. WIOŚ Poznań 1995
Szychta G.: Gospodarka odpadami w województwie poznańskim w 1995 r. WIOŚ Poznań 1996
Pułyk M., Tybiszewska E.: Stan czystości jezior badanych w latach 1990–1995 w województwie poznańskim, WIOŚ
Poznań 1996
Buczyńska E., Pułyk M.: Stan czystości wód powierzchniowych w zlewni rzeki Samy, WIOŚ Poznań 1996
Tybiszewska E.: Monitoring środowiska w województwie poznańskim. Organizacja − sieci pomiarowe. WIOŚ Poznań
1996
Pułyk M, Tybiszewska E. /red./: Raport o stanie środowiska w województwie poznańskim w latach 1995−1996. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Poznań 1997
Pułyk M, Buczyńska E.: Stan czystości wód powierzchniowych w zlewni rzeki Kopli, WIOŚ Poznań 1997.
Tybiszewska E., Pułyk M.: Stan czystości wód powierzchniowych w zlewni rzeki Wrześnicy, WIOŚ Poznań 1997.
Święcicki A.: Gleby województwa poznańskiego, ich zasobność i zanieczyszczenie, WIOŚ–OSCh-R, Poznań 1997
Tybiszewska E., Buczyńska E.: Jakość wód rzeki Warty na terenie województwa poznańskiego w latach 1990−1997,
WIOŚ Poznań 1998
Mikołajczak M., Pułyk M., Szeremietiew M., Tybiszewska E.: Stan czystości wód powierzchniowych w zlewni rzeki Małej
Wełny na podstawie badań monitoringowych, WIOŚ Poznań 1998
Żabicki R., Zaborowska-Czaja K.: Stacja pomiarowa zanieczyszczeń powietrza WIOŚ Poznań w centrum Poznania,
metodyka i wyniki pomiarów. WIOŚ Poznań 1998
Pułyk M, Tybiszewska E. /red./: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w latach 1997−1998. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Poznań 1999
Kołaska A.: Klimat akustyczny miasta Poznania (1997−1999). Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Poznań 1999
Płoszewski K.: Efektywność działań proekologicznych a poziom zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym na przykładzie byłego województwa konińskiego w latach 1989−1998. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Poznań
1999
Krysiak D., Kurek L., Mickiewicz-Wichłacz D.: Stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w Poznaniu. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Poznań−Urząd Miasta Poznania, 2000
Pułyk M, Tybiszewska E. /red./: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 1999. Biblioteka Monitoringu
Środowiska, WIOŚ Poznań 2000
Święcicki A.: Zasobność i zanieczyszczenie gleb Wielkopolski. Stan na rok 2000. Biblioteka Monitoringu Środowiska,
WIOŚ–OSCh-R, Poznań 2000
Pułyk M. /red./: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2000. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ
Poznań 2001
Socha D., Zdanowski B.: Ekosystemy wodne okolic Konina, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Poznań 2001
Błażejewski R., Mizgajski A.:Stan i potrzeby inwestycyjne gmin województwa wielkopolskiego w zakresie gospodarki
ściekowej, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Poznań 2001
WYKAZ ADRESÓW
136
WYKAZ ADRESÓW
1. Inspektorat Ochrony Środowiska i jego Delegatury
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu
61-625 Poznań, ul. Czarna Rola 4
http://www.poznan.pios.gov.pl
tel. 061 827-05-00, fax 827-05-22
e-mail: [email protected]
Delegatura w Kaliszu
62-800 Kalisz, ul. Piwonicka 19
tel. 062 764-63-30, fax 766-33-29
e-mail: [email protected]
Delegatura w Koninie
62-510 Konin, ul. Kard. S. Wyszyńskiego 3a
tel. 063 242-56-86, fax 063 242-23-47
e-mail: [email protected]
Delegatura w Lesznie
64-100 Leszno, ul. 17 Stycznia 4
tel./fax 065 529-58-56
e-mail: [email protected]
Delegatura w Pile
64-920 Piła, ul. Motylewska 5a
tel. 067 212-23-12, fax 067 212-72-35
e-mail: [email protected]
2. Instytucje współpracujące przy realizacji monitoringu środowiska
Urząd Wojewódzki w Poznaniu Wydział Ochrony Środowiska
60-967 Poznań, al. Niepodległości 16/18
tel. 061 852-13-93, fax 854-16-02
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu
61-719 Poznań, ul. Północna 6
tel./fax 061 855-26-21
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział w Poznaniu
60-594 Poznań, ul. Dąbrowskiego 174/176
tel. 061 841-16-21, fax 847-54-40
e-mail: [email protected]
Stacja Chemiczno-Rolnicza Oddział w Poznaniu
60-163 Poznań, ul. Sieradzka 29
tel. 061 868-97-51, fax 868-58-68
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu
60-705 Poznań, ul. Noskowskiego 23
tel. 061 854-48-00, fax 852-50-03
e-mail: [email protected]
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu − Stacja Ekologiczna w Jeziorach
62-050 Mosina, skrytka pocztowa 40
http://www.amu.edu.pl/amu/jeziory/jeziory.html
tel. 061 813-27-11, fax 819-74-07
e-mail: [email protected]
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin w Poznaniu
60-163 Poznań, ul. Sieradzka 29
tel./fax 061 868-59-16
e-mail: [email protected]