Islam i życie arabów
advertisement
Islam i życie arabów ISLAM Islam oznacza dla muzułmanina całe życie. Jest całkowitym posłuszeństwem Allahowi. Z ropą naftową, która daje mu moc, wyruszył na podbój świata. Islam jest trzecią, najmłodszą z monoteistycznych religii światowych. Arabskie słowo islam wywodzi się z określenia uległości i oddania. Islam jest religią „ podporządkowania się ”. Jego wyznawcy, muzułmanie są „ całkowicie poddani woli Boga (Allacha)”. Islam podkreśla sukces i dlatego jest religią ekspansywną. Z chwałą przeszłości i zyskana niedawno potęgą muzułmańskich państw naftowych, ruszył na podbój świata. Muzułmanie są przeświadczeni o tym, że mogą zaspokoić religijne i duchowe potrzeby całej naszej ludzkości. Islam zawdzięcza swoje powstanie prorokowi Mahometowi, urodzonego w Mekce około roku 571. W tym czasie pomiędzy dwoma wielkimi państwami – Persją wschodzie i Bizancjum na zachodzie – powstała potężna pustka. Mekka było ośrodkiem rozwiniętego handlu karawanowego między południową Arabią a rejonem śródziemnomorskim. Mahomet został osierocony w młodym wieku i wychowywany był przez kilku krewnych. Bogaty stryj posłał go w końcu na handlowe szlaki na północ i według podań spotkał tam chrześcijan. Gdy miał 25 lat, ku jego zaskoczeniu poprosiła go o rękę bogata czterdziestoletnia wdowa Chadidża. Urodziła mu trzy córki lecz ani żadnego syna. W wieku średnim zaczęły u niego objawiać się skłonności mistyczne. Zazwyczaj uciekał wtedy w góry, aby medytować. Jako czterdziestolatek podczas takiej okazji miał objawienie, w którym został zachęcony do potępienia pogaństwa i politeizmu w Mekce i ogłoszenia jednego Boga, Allaha. Popierała go żona, ale w ciągu pierwszych dziesięciu lat miał bardzo niewielu zwolenników. Niektórzy z nich byli wybitnymi obywatelami, znanymi jako „wspólnicy”. W roku 622 na życzenie mieszkańców niedalekiej Medyny Mahomet opuszcza Mekkę w towarzystwie tylko kilku zwolenników. Była top słynna hidżra albo ucieczka, wydarzenie, które zapoczątkowało kalendarz muzułmański. W następnych latach sformował Mahomet ze swoich zwolenników i obywateli Medyny religijną i polityczną społeczność i zaczął napadać na kupieckie karawany z Mekki. W tym czasie wypędził większość żydowskich plemion, które pierwotnie chciały przeciągnąć na swoją stronę i stopniowo przyłączył do społeczności muzułmańskiej plemiona beduińskie ze środkowej Arabii. W roku 630 zorganizował atak na Mekkę, która wkrótce się poddała. Mahomet zaczął błyskawicznie likwidować politeizm. Dawną świątynię Kaaba poświęcił Allahowi i uczynił z niej główny cel muzułmańskich pielgrzymek. Tak pozostało do dziś. W następnych dwóch latach jednoczył plemiona arabskie. Potem Mahomet zmarł nagle w roku 632, nie pozostawiając po sobie następcy. Jego miejsce zajęło kilku kalifów, dwaj pierwsi byli wspólnikami Abu Bakr i Umar. Wkrótce po śmierci Mahometa jego objawienia zachowane w postaci ustnej i pisemnej zostały zachowane w Koranie (czytanie). Autoryzowana wersja napisana w klasycznym języku arabskim, powstała za trzeciego kalifa Usmana około roku 650. Muzułmanie wierzą, że Koran jest nie omylnym Słowem Bożym, zesłanym z nieba i niezmiennym. Jego bez względu na zrozumienie dostarcza muzułmaninowi łaski. Zaraz za Koranem najważniejszym są w islamie Hadisy ( tradycje), opowieści o życiu i czynach Mahometa i pierwszych społecznościach muzułmańskich. Zawierają Sunnę (przykład) Proroka, którą muszą spełniać wszyscy muzułmanie. Z Koranu i Sunny powstało Szari (prawo) – zbiór nakazów dotyczących życia i zachowania. Podstawą Koranu jest nauka o Bogu. Podobnie jak Biblia, Koran głosi istnienie Boga i nie podaje tego w wątpliwości. Bóg jest jedyny, wyjątkowy i z nikim nieporównywalny, nikt nie jest mu równy. Jest dobry i wszechmogący, czego dowodem są zjawiska natury, będące oznaką bożej siły i szczodrości. Gdy Koran twierdzi, że nad wszystkim panuje Bóg, naucza równocześnie o ludzkiej odpowiedzialności. Według Koranu Bogu należą się najpiękniejsza określenia, które zaczęły odgrywać bardzo ważną rolę. Otrzymał 99 imion, wypowiadanych przy przebieraniu koralików różańca wśród poważniejszych z nich znajdujemy: „Wielki, Miłosierny, Boski i Opiekun”. Koran jednoznacznie potwierdza istnienie aniołów jako Boskich Posłańców. Zaleca równocześnie wiarę istnienie duchowych istot, dżinów, stworzonych z ognia nie z gliny jak człowiek. Ich powołanie jest służenie i uwielbienie Boga. Oporni dżinowie nazywanie są demonami. Głównym z nich jest Iblis albo Szatan, któremu Bóg pozwoli sprowadzać ludzi na złą drogę. Oprócz aniołów Bóg uczynił swoimi posłańcami proroków, poczynając od Adama, Abrahama, Jezusa aż po Mahometa, będącego „pieczęcią proroków”. Tuż po nauczaniu o Bogu Koran zawiera bardzo ważną naukę o sądzie ostatecznym. W sądny dzień ludzie powrócą do życia, staną przed Bogiem, aby ich osądził i zadecydował, kto pójdzie do raju, a kto do piekła, zgodnie z ich dobrymi lub złymi uczynkami. Koran zawiera ponadto reguły, którymi rządzi się społeczeństwo. Dotyczą one religijnych i społecznych wydarzeń takich, jak modlitwy, dobroczynność, posty, pielgrzymki, cudzołóstwo, ślub i rozwód, dziedziczenie, jedzenie i pici, lichwiarstwo i niewolnictwo. W pierwszym i drugim stuleciu istnienia islamu teologowie i prawnicy opracowali szari, prawo islamu. Szari oparte jest na czterech głównych filarach: Koranie, Sunnie Proroka, analogii (kujasnowe prawo powstałe z dwóch pierwszych filarów ) i na zgodzie poglądów (idżma), która osiągają znawcy (ulama), reprezentujący całe społeczeństwo, za pomocą objaśnienia (idżtihad). Tak powstał trwały kodeks postępowania, który musi być respektowany przez wszystkich muzułmanów bez wyjątku. W szari rozważony jest każdy przejaw ludzkiej działalności tak szczegółowo, jak w żadnym innym systemie prawnym na świecie – od zakazywania zbrodni aż po używane wykałaczki, od kierowania państwem po najbardziej intymne sprawy albo niewłaściwe odchylenia dotyczące życia rodzinnego. Zawiera „informacje o wszystkim” ludzkim i boskim. Wszystkie czyny dzieli na obowiązkowe i zakazane, chwalebne oraz na nie zalecane lub polecane albo z punktu widzenia indyferentne, godne pogardy czy zakazane. Muzułmanie nie rozróżniają indywidualności od wspólnoty, religijności od świeckości, świętości od profanum, duchowości od materialności. Z tego wynikają trudności zrozumienia świata arabskiego i muzułmańskiego. Mahometanie wierzą przede wszystkim w Stwórcę, który ogarnia wszystko na tym świecie. Wierni uczestniczą w jego twórczej działalności jako przedstawiciela na Ziemi. Islam dzieli się na dwa odłamy – sunnicki i szyicki. Główną różnicą jest sposób głoszenia rządów Bożych. Sunnici stanowiący 90% muzułmanów zachowują pogląd o obowiązywaniu Sunny Proroka, tak jak ją definiowała społeczność islamska. W przeciwieństwie do nich szyici zwracają się o radę do oświeconych nauczycieli – imamów. Imamowie uważani są za potomków Alego, synowca i adoptowanego syna Proroka, posiadające szczególne zdolności, zwłaszcza przejętą od Proroka zdolność wykładania prawd religijnych. Do dziś zachowały się trzy skupiska szyitów. Zajdowie z Jemenu uznają nieskończony szereg imamów. Szyicie dwunastu-imamów, żyjących głównie w Iranie wierzą, że ten szereg zakończy dwunasty imam. Szyici siedmiu-imamów albo ismailici z Indii i wschodniej Afryki są wyznawcami Aga Chana i wierząc, że ostatnim jest siódmy imam. Siedmioro- i dwunastoimamowi szyici czekają na nadejście „ ukrytego imama ”, zwanego mahdim. Ponieważ nie wierzą w konsensus (zgodę muzułmańskiego społeczeństwa), uważają swoich przywódców-teologów (mudżtahidów) za doczesnych rzeczników „ukrytego imama”. Wywierają oni ogromny wpływ w sprawach religijnych, prawnych a nawet politycznych. Przewija się to przede wszystkim w działalności mulahów i azjatolahów we współczesnym Iranie. (wielu z nich ogłasza się potomkami Alego). Mudżtahidowie nie stosują się do starych muzułmańskich prawideł, ale korzystają z powszechnych zasad zawartych w Koranie, Sunnie i Hadisie. Jest to objaw ich fundamentalizmu. Islam jest główną religią w wielu regionach Afryki. Do powinności religijnego muzułmanina należy uczyć się od wczesnej młodości na pamięć wersów Koranu. Credo islamu „Wy, którzy wierzyciel Uwierzenia w Boga i w Jego proroka i w pismo, które zesłał swojemu Prorokowi i w Pismo, które już wcześniej zesłał. Proroków ani w sądny dzień – ten zawsze zbłądził (będzie zgubiony)”. (Koran IV, 135) Dżihad albo święta wojna oznacza dosłownie walkę. Z jednej strony Koran wzywa swoich wiernych do „walki w imię Boże” przeciwko tym którzy „uznają wielu bogów” (czym popierają jedność Boga). Żydzi i chrześcijanie mają płacić daninę, jeśli się nie podporządkują. Według islamu Bóg zesłał Proroków by nauczali o jego jedności i ostrzegali ludzi przed sądem ostatecznym. Niektórzy prorocy zajmują wyższą pozycję od pozostałych, zwłaszcza Adam, Mojżesz, Jezus i Mahomet. Koran głosi, że Jezus narodził się Maryi, lecz nie umarł. Zamiast niego zmarł ktoś inny, a Jezusa powołał Bóg do siebie. Śmierć bowiem oznacza przegraną, a prorok nie może sobie na to pozwolić. Wierzyć, że Jezus jest Bogiem, byłoby wielkim grzechem, ponieważ świadczyłoby to o „uznawaniu PIĘĆ Samo bogów”. FILARÓW 1.Religijne „Nie innych ISLAMU wyznanie ma Boga nad Allaha, a wymawianie tej formuły wystarcza (szahada): Mahomet do jest tego, Bożym aby Prorokiem”. stać się muzułmaninem. 2.Modlitwa (salaf). Mahometanie modlą się pięć razy dziennie: o świcie, w południe, po południu, po zachodzie słońca i późnym wieczorem, indywidualnie, w grupie albo w meczecie. Dla dorosłych mężczyzn bardzo ważna jest wspólna modlitwa w piątkowe popołudni, kiedy zazwyczaj odbywa się kazanie. 3.Post (saum). Podczas ramadanu muzułmanin nie może nic jeść ani pić, palić tytoniu, uprawiać stosunków seksualnych od świtu aż do zachodu Słońca. 4.Jałmużna (zakaf). Muzułmanie muszą przeznaczać 2,5 % swojego dochodu i część swojego majątku na cele dobroczynne. 5.Pielgrzymka (hadżdź). Raz w ciągu swojego życie muzułmanin zobowiązany jest udać się na pielgrzymkę do Mekki. $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ Chrześcijaństwo a islam Islam to jedna z trzech wielkich religii monoteistycznych, która powstała na podstawie dwóch swoich równie wielkich poprzedników – chrześcijaństwa oraz judaizmu. Chociaż islam bardzo różni się od tych religii, to jednak posiada z nimi wiele cech wspólnych. Jakie są różnice a jakie podobieństwa, postaram się pokazać na przykładzie chrześcijaństwa. Chrześcijaństwo powstało około 6 wieków przed islamem. Jego początki wiążą się z ukrzyżowaniem Jezusa. Wtedy to doszło do pewnego „rozłamu” – ludzie, którzy nie uznali Chrystusa za Syna Bożego nadal czekają na Mesjasza i są wyznawcami religii mojżeszowej. Chrześcijanie przyjęli, iż Jezus był wysłannikiem swego Ojca i umarł w celu odkupienia grzechów śmiertelników. Od tego momentu nieformalnie drogi chrześcijan i Żydów się rozchodzą. Islam powstał formalnie w roku 622 (15 lipca) kiedy to Mahomet został wygnany (hidżra) z rodzinnej Mekki do Medyny. Nieformalnie religia ta istniała już wcześniej choćby dlatego, iż jak twierdził Mahomet doznawał on objawień archanioła Gabriela. Jednak Arabowie powszechnie czcili wielu bogów pogańskich. Twórcą religii chrześcijańskiej był Jezus Chrystus, który jako Syn Boży przybył na ziemię, aby przez swoja śmierć na krzyżu odkupić winy śmiertelników i w ten sposób umożliwić im zabawienie. Jego matka (Maryja) była świadoma, iż urodzi Syna Bożego. Jezus przyszedł na świat w dość ubogiej rodzinie. Urodził się nawet w stajence, gdyż nie znaleziono miejsca w żadnej gospodzie. Działalność Jezus zaczął kiedy miał 30 lat. O jego życiu w młodych latach nie wiemy praktycznie nic – zachowała się jedynie wzmianka o jego pobycie w świątyni, gdzie rozmawiał o poważnych rzeczach z jej kapłanami. Założycielem formalnym islamu był Mahomet (Muhammad ibn Abdallah ibn al-Muttalib z mekkańskiego plemienia Kurajszytów z rodu Haszynitów). Urodził się około roku 570. Pochodził ze zubożałej rodziny kupieckiej. Jego rodzice zmarli bardzo szybko, a sam Mahomet prowadził typowo beduiński styl życia do 23 roku – pasał wielbłądy. Po tym okresie zatrudnił się do pracy u bogatej wdowy Chadidży, jako przewodnik jej karawan. Nieco póĽniej ożenił się ze swoją pracodawczynią. Jednak wcześniej podczas podróży z karawanami stykał się dość często z chrześcijaństwem oraz judaizmem. Był to bardzo ważny okres życia Mahometa, ponieważ będzie rzutował bardzo na islamie. Trzeba jednak zaznaczyć, że ówcześnie kiedy jeszcze nie było dokładnie wypracowanej doktryny i filozofii chrześcijańskiej, Mahomet spotykał się głównie z formami apokryficznymi. Pierwszego objawienia doznał od archanioła Gabriela na górze Hira. PóĽniej były kolejne. Postanowił nauczać o wierze w Jednego Boga w swoim rodzinnym mieście – Mekce. Jednak bardzo się to nie spodobało możnym tego miasta ponieważ czerpali oni bardzo duże dochody z pielgrzymek jakie odbywali Arabowie do panteonu, który właśnie mieścił się w Mekce. Mahomet zostaje zmuszony do opuszczenie miasta 15 lipca 622 roku. Tę datę uznaje się za formalny początek nowej religii – islamu. Aby religia spełniała swoje funkcje musi posiadać zbiór prawd i zasad. Jest to najczęściej jakaś święta księga objawiona przez samo bóstwo. W chrześcijaństwie taką rolę pełni Pismo Święte, choć trzeba wyraĽnie zaznaczyć, iż ważniejszy dla chrześcijanina jest Nowy Testament, z tego powodu, iż zawiera on informacje na temat Jezusa i Jego nauk a także Listy, Dzieje Apostolskie oraz Apokalipsa. Stary Testament jest równie ważny, jednak nie odgrywa on aż tak wielkiej roli jak księgi Nowego Testamentu. W Starym Testamencie opisane są dzieje Narodu Wybranego, natomiast w Nowym – nauki Jezusa, dzieje apostołów Piotra i Pawła, listy apostołów do gmin, które zakładali a także wizja końca świata. Świętą księga Arabów jest Koran. Muzułmanie bardzo często i dobitnie podkreślają, iż jest to bezpośrednie objawienie boże, a nie słowo Proroka. Sam Mahomet dbał o to, żeby rozgraniczać co jest jego własną interpretacją lub własnym zdaniem a co jest objawieniem Allacha. Koran składa się ze 114 sur i 6200 wersetów. 90 sur uznaje się za sury mekkańskie a pozostałe 24 za sury medyńskie. W przeciwieństwie do Pisma Świętego, które jest uporządkowane a opisywane tam wydarzenia posiadają swój porządek chronologiczny, kompozycja Koranu jest zupełnie przypadkowa. Nie ma w Nim żadnej chronologii, ani też żadnego porządku. Sury zostały umieszczone w dowolnej kolejności bez względu na ich długość czy też tematykę. Co więcej specjalistyczne badania nad Koranem dowiodły, iż w niektórych surach mekkańskich są wstawki z sur medyńskich i na odwrót. Koran w przeciwieństwie do Pisma Świętego zawiera nie tylko prawdy wiary i przykazania moralne. Są w nim zawarte także zasady prawne a nawet zasady dobrego zachowania się. W Starym ani w Nowym Testamencie nie ma żadnych nakazów na temat organizacji państwa czy prawa, jakie ma obowiązywać. Obie religie opierają się na przykazaniach – w islamie jest to 5 filarów wiary (jałmużna, post, pielgrzymka, modlitwa, wyznanie wiary[1]), natomiast w chrześcijaństwie – dekalog. Warto również zaznaczyć, że prócz świętej księgi obie religie opierają się na tradycji. Jeżeli chodzi o islam to tradycja (tradycja Proroka czyli sunna) została spisana (hadith) i zawiera opisy czynów a także cytaty słów Proroka. Zbiory hadithów niejednokrotnie przewyższają swoją objętością objętość Koranu. Wśród muzułmanów doszło do rozłamu na tle tradycji. Sunnici, akceptują tylko i wyłącznie tradycję Proroka czyli sunnę i uważają, iż niezależnie od pochodzenia każdy ma prawo do władzy i zwierzchnictwa nad islamskimi ludami. Szyici, z kolei uważają, iż pierwszeństwo w obejmowaniu władzy posiadają potomkowie Alego oraz córki Mahometa – Fatimy. Poza tym szyici oprócz sunny Proroka akceptują także tradycję jego następców czyli kalifów, chociaż trzech pierwszych uznali za uzurpatorów. W obu religiach ważną rolę odgrywają posty. W religii chrześcijańskiej post trwa 40 dni i jest zarazem pamiątka postu Jezusa na pustyni oraz przygotowaniem do dni Wielkanocy, czyli święta Śmierci oraz Zmartwychwstania Pańskiego. W islamie post jest równie ważny i choć trwa 29 lub 30 dni to ma nieco inne znaczenie. Przede wszystkim nazwa postu (ramadan) wywodzi się od nazwy dziewiątego miesiąca ramadanu, w którym to wedle tradycji objawiony został Koran. W tym czasie każdy Arab musi wstrzymać się od jedzenia, picia, palenia tytoniu oraz stosunków seksualnych od wschodu do zachodu słońca. Wyjątek stanowią dzieci poniżej 10 roku życia, kobiety ciężarne lub karmiące, podróżni, chorzy. W chrześcijaństwie nie ma aż tak wielkich wymogów ponieważ wystarczy ograniczyć posiłki do trzech (w tym jeden może być do syta). Religia chrześcijańska jest naturalnie religia monoteistyczną, chociaż dogmat o Trójcy Świętej mówi, iż Bóg jest jeden, ale w trzech Osobach Boskich (Bóg Ojciec, Syn Boży, Duch Święty). W islamie dogmat monoteistyczny jest dogmatem fundamentalnym i posuniętym, aż do skrajności czego nie widać w chrześcijaństwie. Cały czas podkreśla się dobitnie o wierze w jedynego BogaAllaha oraz o misji ostatniego z Proroków – Mahometa. Monoteizm muzułmański jest bezkompromisowy aż do tego stopnia, iż nie dopuszcza się żadnego pozoru politeizmu. Oznacza to, iż w islamie nie istnieje kult świętych a nawet zabrania się czczenia jakiegokolwiek proroka. Dogmat Trójcy Świętej jest przez muzułmanów bardzo surowo oceniany w chrześcijaństwie. Istnieją także przypadki, iż co bardziej radykalni i fanatyczni muzułmanie zarzucają chrześcijanom politeizm. Taki stan rzeczy bardzo wyraĽnie odbił się na sztuce. Aby ludzie nie byli kuszeni do bałwochwalstwa przedstawianie postaci figuralnych zostało surowo zabronione. Dlatego w sztuce dominują przeważnie motywy roślinne. Poza tym islam odrzucał stanowczo ideę inkarnacji Boga, a także ideę odkupienia. Są to dwa fundamentalne dogmaty chrześcijańskie. Porównując islam i chrześcijaństwo należy także spojrzeć na instytucjonalizm w obu Kościołach, a dokładniej jego brak w islamie i niezwykle rozbudowaną hierarchię w chrześcijaństwie. Początkowo wyznawcy Chrystusa tworzyli gminy, w których się skupiali. Wszystkie gminy były równe, a na czele każdej stał biskup. Gminy bardzo często i żywo wymieniały się poglądami na tematy wiary, przykazań itp. Jednak ostatecznie zwierzchnikiem całego Kościoła czyli wszystkich gmin został biskup Rzymu (papież), który uważany jest za następcę św. Piotra. Co więcej I Sobór Watykański nadał mu atrybut nieomylności w kwestiach wiary i moralności. Od tego momentu hierarchia oraz instytucjonalizm w Kościele narastał i obecnie posiada rozmiary ogromne. W islamie nie istnieje praktycznie żadna hierarchia, a sytuacja jest całkowicie odmienna. Przede wszystkim brakuje odpowiednika papieża – zwierzchnik do spraw religii nie istnieje. Kalif był jedynie stróżem religii oraz stał na czele władzy świeckiej. Nie istnieją także sakramenty święte, którymi można byłoby szafować. Nie istnieje kasta kapłańska. Zalecana jest tylko co piątek wspólna modlitwa w meczecie pod kierunkiem imama. Tę funkcję może pełnić każdy, kto tylko zna sposób i kolejność oddawania pokłonów. Religia jest na tyle mocno zakorzeniona w społeczeństwie arabskim, że problemami wiary może zajmować się każdy. Koran badają nie tylko zawodowi uczeni, profesorowie, ale także zwykli ludzie zainteresowani sprawami społecznymi, kulturalnymi. Wiele prac powstało już i powstaje nadal na temat aktualności Koranu w czasach dzisiejszych. W chrześcijaństwie jedynym interpretatorem Pisma jest kościół i kapłani. Chociaż islam powstawał czerpiąc pełnymi garściami z chrześcijaństwa, to jednak bardzo różni się od tej religii. Być może powodem tego jest to, że kiedy chrześcijaństwo rozwijało się, dochodziło to rozłamów, reformacji, kontrreformacji, islam stał w miejscu i jeżeli się zmieniał to bardzo powoli; jeżeli dochodziło to rozłamów, to podstawowe prawdy wiary i tak były zachowywane (np. sunnici i szyici). Islam ISLAM [arabskie 'poddanie się woli Boga'], monoteistyczna religia, wyznawana przez ok. 20% ludności świata (gł. Azji i Afryki); jej twórcą był w VII w. Mahomet, uznawany przez wyznawców islamu (muzułmanów) za Proroka; islam wywodzi się z judaizmu i chrześcijaństwa. Najpierw rozpowszechnił się wśród plemion Półwyspu Arabskiego, które utworzyły państwo muzułmańskie (kalifat); jego władcy (kalifowie) szerzyli islam drogą podbojów lub pokojowo, zagarniając obszary starożytnego Bliskiego Wschodu, północnej Afryki i Półwyspu Iberyjskiego. Doktryna islamu jest zawarta w Koranie i sunnie (tradycji Mahometa), a jej podstawowym dogmatem jest ścisły monoteizm, czyli wiara w jedynego Boga (Allaha); wyznawców islamu obowiązuje przestrzeganie 5 zasad 1) (filarów publiczne wyznanie wiary): wiary (szahada), 2) modlitwa 3) post 4) jałmużna (salat), (saum) (zakat) 5 w na rzecz razy dziennie, miesiącu ramadan, gminy muzułmańskiej, 5) pielgrzymka (hadżdż) do Mekki, w miarę możliwości; życie muzułmanina (zarówno religijne, jak i świeckie) reguluje prawo muzułmańskie (szari'at), co sprawia, że islam jest zamkniętym systemem kulturowym. W VII w. spór o prawo do władzy kalifa podzielił muzułmanów na sunnitów i szyitów; wśród szyitów wyodrębniły się dalsze ugrupowania (np. imamici, isma'ilici, zajdyci), niektóre bardzo odległe od islamu, jak druzowie, nusajryci, jazydzi; charakterystyczny dla islamu był mistycyzm muzułmański (sufizm) i związane z nim bractwa religijne. W XIX w. podjęto próby zreformowania islamu w celu dostosowania jego zasad do wymogów nowoczesnej cywilizacji zachodniej (Al-Afghani, Muhammad Abduh); reakcją na te dążenia jest tzw. fundamentalizm (integryzm) muzułmański, odrzucający zachodnie wartości (zwł. prawo i etykę) i dążący do ponownej religijnej i politycznej jedności państw muzułmańskich, w których miałoby obowiązywać prawo islamu.
