Islam

ISLAM
Najczęściej gazety i telewizje ukazują islam jako, surową,
bezkompromisową, „walczącą” religię, której wyznawcy uciekają się
do przemocy, czy to broniąc swoich zasad, czy to usiłując narzucić
je innym. Jednakże ludzie lepiej znający islam i jego tradycje
wiedzą, że większość muzułmanów – których jest na świecie około
miliarda – uważa swoją religię za nie mniej pokojową niż buddyzm
czy chrześcijaństwo.
Słowo islam oznacza w języku arabskim „całkowite poddanie się
Bogu” i jest blisko związane ze słowem salam oznaczającym pokuj.
Zarówno swoich współwyznawców, jak i cudzoziemców muzułmanie
pozdrawiają słowami – as-salam alajkum – pokój z Tobą.
Zdefiniowanie islamu nie jest łatwe. Posługując się trzema
kategoriami, można stwierdzić, że islam jest zarówno wiarą religijną,
jak i ideologią polityczną. Bywa również oznaką tożsamości
indywidualnej i grupowej.
Te trzy definicje ani się nie wykluczają ani nie pokrywają się ze
sobą.
Islam jako tożsamość
Islam w języku arabskim jest rzeczownikiem oznaczającym
całkowite oddanie się Bogu, jako objawione dzięki misji i życiu
Proroka Muhammada. Słowo „muzułmanin” w swoim pierworodnym
znaczeniu (w jakim używane jest na przykład w Koranie i innych
podstawowych tekstach) odnosi się do kogoś kto się
przyporządkował. Istnieje także drugie znaczenie terminu
„muzułmanin”, które może łączyć się z pierwszym. Muzułmanin to
ktoś urodzony z muzułmańskiego ojca, kto przejął od swoich
rodziców tożsamość religijną. Nie musi koniecznie stosować się do
rytuałów i praktyk swojej wiary. W społeczeństwach
niemuzułmańskich tacy muzułmanie mogą aspirować, a nawet
przybrać świecką tożsamość. Wielu bośniackich muzułmanów,
którzy nawrócili się na islam, nie odmawia rytualnych modlitw, nie
powstrzymuje się od picia alkoholu, nie izoluje kobiet i nie stosuje
się do innych nakazów i zakazów przestrzeganych przez wierzących
1
muzułmanów w pozostałych częściach świata. Nazwa muzułmanie
została im oficjalnie nadana w czasach minionego komunistycznego
reżimu w Jugosławii i określa ich przynależność etyczną, a nie
religijną. Tak rozumiany termin „muzułmanin” odnosi się również do
członków innych mniejszości muzułmańskich w Europie i Azji.
Islam jako ideologia polityczna
Mianem „fundamentalistów” określa się tych muzułmanów,
którzy dążą do odnowienia bądź założenia państwa
muzułmańskiego. Z tego punktu widzenia zadaniem państwa
muzułmańskiego jest narzucanie posłuszeństwa wobec objawionego
prawa islamu – szariatu.
Muzułmańscy autorzy i ideologowie określani mianem
„fundamentalistów” w pełni zaakceptowali interpretacje Koranu.
Jednocześnie praktycznie wszyscy wierzący muzułmanie – nie tylko
„fundamentaliści” – uważają Koran za wieczne Słowo pochodzące
bezpośrednio od Boga. Ci, którzy usiłują chronić islam przed
„Zachodem” i tym, co uważają za zgubne skutki zachodniej
laicyzacji, koncentrują się głównie na działaniu, a nie na sprawach
wiary. I chociaż posługują się zupełnie nowymi metodami (takimi
jak na przykład terroryzm), wzorce, na których się opierają mają
długowieczną tradycję historyczną.
Środki, jakie stosują fundamentaliści, aby przywrócić prawa
muzułmańskie, zależą od sytuacji politycznej danego kraju. W
niektórych krajach, takich jak Jordania, muzułmańscy radykaliści
zasiadają w parlamencie. W Algierii i w mniejszym stopniu w Egipcie
angażują się w zbrojne konflikty z państwem. W Sudanie –
podobnie jak niegdyś w Pakistanie – sprawują władzę przy poparciu
dyktatury wojskowej. W Iranie działają w mieszanym systemie,
zasiadając w parlamencie, wybrani ze ściśle kontrolowanych list tych
kandydatów, których uznano za najlepszych. Jednakże nawet jeśli,
tak jak w Jordanii, wykorzystują do swoich celów opcję
demokratyczną, nie oznacza to, ze są zwolennikami demokracji.
Większość wojowniczo nastawionych muzułmanów kwestionuje
zasady porządku światowego: ze słów jednego z najbardziej
wpływowych teoretyków fundamentalizmu, Abu al-Ali alMawdudiego (1903-1979), wynika, że fundamentaliści zamierzają
2
zastąpić zwierzchnictwo ludzi, opierające się na prawodawstwie
parlamentarnym, „władzą najwyższą pochodzącą od Boga’’,
objawioną w swojej doskonałości i celowości przez szariat.
Islam jako wiara
Jest różnica między terminem islam, rozumianym jako religia
wyznawana przez muzułmanów, a terminem iman, czyli wiarą
człowieka wierzącego.
W czasie wojen poddanie się Bogu, jakkolwiek szczerze,
dokonywało się za pośrednictwem Proroka i jego następców. Koran
opowiada o Beduinach, którzy zażądali uznania ich za wiernych. Bóg
odpowiedział im ustami Proroka: „Wy nie wierzycie – bo wiara nie
weszła jeszcze w wasze serca”.
Wiara może być następstwem poddania się muzułmańskiemu
Prorokowi w pełnym przekonaniu o jego boskiej charyzmie.
Wymagania stawiane wiernym stały się z czasem przedmiotem
dyskusji. Według Koranu muzułmaninem jest każdy, kto wypowiada
szahadę, publiczne wyznanie wiary, zawierające się w formule „Nie
ma Boga oprócz Allacha, Muhammad jest jego Prorokiem”.
KORAN I PROROK
Na początku dwudziestego wieku muzułmanów często
nazywano mahometanami, samą zaś religię – mahometanizmem.
Odejście od tych określeń zostało częściowo spowodowane
zmianami politycznymi, które zaszły od czasu, kiedy to większość
świata muzułmańskiego znajdowała się pod kolonialnym
panowaniem Europejczyków. Europejczycy, szczególnie ci w
południowej Azji, uważali, że szacunek, jakim muzułmanie darzą
Proroka, jest równo znaczny z czcią boską. Muzułmanie nigdy nie
określali się mianem mahometan (tego terminu używali jedynie w
rozmowach z Europejczykami), gdyż dla wyznawców islamu
sugestia, że oddają boską cześć Muhammadowi, jak Chrześcijanie
Chrystusowi, była wysoce obraźliwa. Muzułmanie oddają cześć
boską Bogu, Allahowi, nie zaś Muhammadowi. Posłaniec ten był
Prorokiem, a nie istotą boską, i oddawanie mu boskiej czci byłoby
jednoznaczne z naruszeniem granicy między Bogiem a ludzkością,
3
stwórcą i jego dziełem. Utrzymywanie tej granicy to podstawowa
zasada wiary muzułmańskiej („Nie ma Boga oprócz Allaha,
Muchamad jest jego Prorokiem”).
Nie znaczy to, że Muhamad jest osobą zwyczajną, ani też, że
jego rola w rozwoju islamu jest mniej istotna niż Chrystusa w
chrześcijaństwie. Obszerny kanon islamu stanowi bogate źródło
informacji na temat czynów i wypowiedzi Muchamada, o którego
życiu muzułmanie wiedzą więcej niż chrześcijanie o życiu Jezusa.
Muhamad, tak jak Jezus odegrał ogromną rolę historyczną i wywarł
wielki wpływ na następnych pokoleniach.
Koran
Dla znacznej większości muzułmanów Koran jest słowem Boga,
przekazanym bez ludzkiego udziału. Jest czymś więcej niż święte
teksty o innych religiach. Został uznany za „nie stworzony”, to
znaczy istniejący odwiecznie, tak jak Bóg. Jest on dla wyznawców
tym samym co Chrystus dla chrześcijan.
Muzułmanin może mieć kontakt z Księgą tylko wtedy, gdy
znajduje się w stanie rytualnej czystości. Sama czynność
recytowania – odczytywania Koranu – jest tak samo ważna jak
rozumienie jego znaczenia. Przeciwnie niż w przypadku większości
tekstów arabskich, pismo koraniczne zawiera znaki samogłoskowe,
które mają ułatwić jego najdoskonalsze odczytywanie. Przystępując
do recytacji Koranu, wierni wypowiadają zdanie: „Uciekam z Bogiem
od Szatana, niech będzie przeklęty”, na końcu mówią: „Bóg wszech
mocny mówił prawdę”.
Struktura Koranu jest od lat przedmiotem naukowych dyskusji.
Większość uczonych niemuzułmańskich twierdzi, że Koran zawiera
zapis Bożych wypowiedzi przekazanych za pośrednictwem
Muchammada w czasie jego misji proroczej, która zaczęła się około
610 roku, a zakończyła się wraz ze śmiercią Proroka w 632 roku.
Doznając objawień, Muchammad wpadł w stan przypominający
trans, podobnie jak wielu współczesnych proroków. Historycy
muzułmańscy zgadzają się co do tego, że niektóre albo wszystkie
wypowiedzi Muhammada zawarte w Koranie, spisano jeszcze raz za
życia Proroka.
4
Koran składa się z 114 sur, ułożonych według długości, od
najdłuższej do najkrótszej. Najważniejszy wyjątek od tej reguły
stanowi pierwsza sura, zwana Al-Fatihą, czyli Otwierającą. Składa
się ona z siedmiu wersetów i jest powtarzana w czasie pięciu
modlitw, które muzułmanie powinni odmawiać każdego dnia. AlFatiha nazywana jest „matką Księgi”.
W Koranie przemawia rączej Bóg niż Mahammad – wiele
wypowiedzi skierowanych do Proroka jest poprzedzonych rozkazem
„Mów”.
Biografia Proroka Muhammada
Prorok Muhammad jest tak słynną postacią, że aż trudno
uwierzyć, iż żył w otoczeniu kulturowym, w którym nie było tradycji
sporządzania zapisków historycznych. Dzieje jego życia, odtworzone
na podstawie wzmianek zawartych w Koranie oraz opowieści jego
towarzyszy i następców, zostały spisane ponad wiek po jego
śmierci. W ciągu owych stu lat w świecie arabskim zaszły ogromne
zmiany. Do tego czasu zwycięscy Arabowie, pod sztandarem islamu,
opuścili Półwysep Arabski i podbili znaczną część cywilizowanego
świata, w tym Egipt, Palestynę, Syrię, Mezopotamię i wyżyny Persji.
Podporządkowali sobie kultury o wiele bardziej złożone na przykład
chrześcijan czy żydów.
Przez ponad wiek o życiu Proroka krążyły tylko przekazy ustne.
Muhammad urodził się około 570 roku naszej ery w Mekce,
mieście, w którym znajdowało się jedno z najważniejszych
sanktuariów. Kuriajszyci, plemię Muhammada, byli od wieków
strażnikami tego sanktuarium.
Muhammad zmarł w Medynie w 632 roku naszej ery.
5
Bibliografia:
„Islam” Malise Ruthven wyd. „Pruszyński i S-ka”
Warszawa 1998
6