Sole mineralne - LOGIM.EDU.GORZOW.PL

1.29. Składniki pokarmowe
i
ich rola w organizmie
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
Spożywane pokarmy wpływają na wszystkie
aspekty funkcjonowania organizmu.
Jeżeli spożywane produkty nie dostarczają
wystarczającej ilości wymaganych składników,
pojawiać się mogą nieprawidłowości
w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu.
Znaczenie pożywienia dla organizmu
człowieka
Rola pożywienia:
► Zaopatrywanie organizmu w składniki potrzebne do
budowy i odbudowy komórek i tkanek.
► Dostarczanie składników energetycznych.
► Dostarczanie składników regulujących przemiany
zachodzące w organizmie.
Właściwa dieta powinna dostarczać dostosowaną do
indywidualnych potrzeb danego człowieka ilość składników
odżywczych, energetycznych, niezbędnych do
przeprowadzania procesów fizjologicznych.
Podział składników pokarmowych
W skład pożywienia niezbędnego do normalnego
funkcjonowania organizmu wchodzą liczne składniki zarówno
organiczne jak i nieorganiczne:
►białka,
►tłuszcze,
►cukrowce,
►sole
mineralne,
►witaminy,
►woda.
Podział składników pokarmowych
Ze względu na rolę w organizmie składniki
pokarmowe dzielimy na trzy grupy:
Budulcowe:
-białka
-sole mineralne
Energetyczne:
-węglowodany
-tłuszcze
Regulujące:
-witaminy
-sole mineralne
Białka
Białka są to związki o skomplikowanej budowie. Podstawowe pierwiastki, które
wchodzą w skład białek to: węgiel, wodór, tlen ,azot, siarkę.
► Pierwiastki te tworzą aminokwasy, czyli dobrze rozpuszczalne w wodzie związki
organiczne będące cegiełkami łańcucha białkowego.
►
Funkcje:
►
►
►
►
►
►
są niezbędnym materiałem do budowy nowych i odbudowy zniszczonych tkanek,
są enzymami, które regulują szybkość reakcji biochemicznych,
są ciałami odpornościowymi,
biorą udział w odtruwaniu organizmu,
biorą udział w transporcie różnych substancji,
mogą być wykorzystywane jako źródło energii.
Znamy około 20 aminokwasów. Większość z nich organizm może sam wytworzyć z
odpowiedniego materiału dostarczonego z zewnątrz (aminokwasy endogenne).
Jednak 8 z nich nie potrafi wyprodukować (aminokwasy egzogenne).
Podział białek
Białka zwierzęce
►
►
Białka pochodzenia roślinnego
Białka te nazywane są
►
Zawierają one wszystkie
niezbędne aminokwasy,
których organizm nie jest
w stanie sam wytworzyć.
Źródłami białek roślinnych są np.
fasola, groch, ziarna zbóż i
przetwory zbożowe, orzechy.
►
Białka te nazywane są
pełnowartościowymi.
Najważniejsze źródła białka
pełnowartościowego to:
mięso, drób, ryby,
produkty mleczne, jaja.
niepełnowartościowymi
ponieważ, nie zawierają one
wszystkich niezbędnych
aminokwasów.
Węglowodany
(cukrowce)
Węglowodany zbudowane są z węgla, wodoru i tlenu
►
Funkcje:
są głównym i najłatwiej dostępnym źródłem energii,
pozwalają na oszczędną gospodarkę tłuszczami i białkami,
stanowią materiał budulcowy,
odgrywają duża rolę w gospodarce wodno – mineralnej,
w połączeniu z białkami biorą udział w budowie błon komórkowych.
►
Podział:
Cukrowce:
►
►
►
►
Cukry proste
glukoza
Fruktoza
galaktoza
mannoza
Cukry złożone
dwucukry – sacharoza, laktoza,
maltoza,
wielocukry – skrobia, celuloza.
Występowanie:
wszelkie owoce, pieczywo, słodycze, także warzywa.
Węglowodany
►
Węglowodany są podstawowym źródłem energii dla ludzkiego
organizmu. Pokrywają one około 50-60% dziennego
zapotrzebowania energetycznego człowieka.
►
Są one łatwo przyswajalne i spalają się całkowicie, dając w tym
procesie oprócz energii wodę oraz dwutlenek węgla.
►
Węglowodany są niezbędne do prawidłowego spalania tłuszczów.
Bez odpowiedniej ilości węglowodanów nie jest możliwe całkowite
spalenie tłuszczów.
►
Węglowodany są łatwo dostępne, gdyż występują w praktycznie
każdym produkcie.
Błonnik
►
Badania wykazały, że nasz obecny sposób odżywiania jest wadliwy. Wraz z
rozwojem przemysłu i lepszą technologią uzyskujemy przetworzoną żywność łatwiejszą w przechowywaniu, ale uboższą w wartości odżywcze. Gdy w połowie XX
wieku badano związki pomiędzy dietą a przewlekłymi chorobami, dokonano
zaskakującego odkrycia - o ile zawsze zgadzano się co do ważnej roli witamin, o tyle
lekceważono błonnik, a nawet uważano go za kompletnie bezwartościowy składnik
naszego pokarmu. Tymczasem ma on bardzo duże znaczenie dla pracy naszego
układu pokarmowego.
►
Błonnik to grupa substancji pochodzących z pokarmów roślinnych, które nie ulegają
trawieniu i przez przewód pokarmowy przechodzą w praktycznie niezmienionej
formie. Wyróżniamy dwie grupy substancji błonnikowych:
- nierozpuszczalne (
celuloza, hemiceluloza i lignina), których źródłem są przede wszystkim całe nasiona;
wchłaniają one wodę i pęcznieją (nawet do 4-6 razy zwiększając swoją masę), rozpuszczalne (pektyny, gumy) znajdujące się w owocach, warzywach, pomocne w
obniżaniu cholesterolu i glukozy we krwi.
►
Błonniki z grupy pierwszej ułatwiają przesuwanie się pokarmu w jelitach, a więc
pomagają uniknąć zaparć. Błonniki z drugiej grupy są ważne
dla naszego serca i układu krwionośnego.
Błonnik
►
Błonnik pokarmowy (część nieprzyswajalna):
pobudza funkcje żucia i wydzielania śliny działającej
ochronnie dla zębów,
buforuje i wiąże nadmiar kwasu solnego w żołądku,
pobudza ukrwienie jelit,
wpływa na zwiększone wydzielanie soków trawiennych,
wpływa na wydzielanie hormonów przewodu pokarmowego (gastryny),
zwiększa objętość treści pokarmowej w jelicie cienkim,
zmniejsza wartość energetyczną diety i daje uczucie sytości,
przez mechaniczne drażnienie ścian jelita grubego wpływa na jego
perystaltykę,
 chroni przed zaparciami, uchyłkowatością jelit, polipami, żylakami odbytu i
chorobą nowotworową.









►
►
Błonnik znajdziemy w owocach, warzywach, ziarnach i nasionach,
płatków zbożowych oraz ciemnym pieczywie.
Dietę niskobłonnikową możemy wspomóc suplementami diety takimi jak
błonniki naturalne w sproszkowanej formie, które dodane do mussli z
jogurtem czy mlekiem pozwolą cieszyć się z ogromnych zalet błonnika.
Tłuszcze
(lipidy)
► Są
to substancje zbudowane z węgla, wodoru i małej ilości tlenu.
► W skład tłuszczów wchodzą dwa podstawowe związki: gliceryna i różne
kwasy tłuszczowe.
► Większość z nich nie rozpuszcza się w wodzie.
► Tłuszcze są związkami wysokokalorycznymi
- w czasie ich utleniania powstaje duża ilość energii.
Funkcje:
►
►
►
►
►
►
►
są źródłem energii,
są głównym źródłem materiału zapasowego,
pełnią funkcję budulcową, są składnikiem błon komórkowych,
są źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach,
odłożone w organizmie są magazynem wody,
nagromadzony w tkance tłuszcz chroni przed nadmiernym wydzielaniem
ciepła,
mają dużą wartość sytną, dzięki czemu hamują wydzielanie się soku
żołądkowego.
Podział tłuszczy
Ze względu na budowę chemiczną tłuszcze możemy podzielić na:
Lipidy proste - estry kwasów tłuszczowych i alkoholi,
► Lipidy złożone - związki zawierające oprócz kwasów tłuszczowych i alkoholi także inne
składniki,
► Lipidy pochodne - pochodne lipidów prostych i złożonych, powstałych głownie w wyniku ich
przekształceń chemicznych, zachowując ogólne właściwości lipidów.
►
Ze względu na pochodzenie tłuszcze dzielimy na dwie grupy:
►
Pochodzenia roślinnego:
są wytłaczane z tkanek roślinnych. Najczęściej są to tłuszcze płynne, nienasycone, np.
olej rzepakowy, olej sojowy, olej słonecznikowy, itp.,
 tłuszcze nienasycone są źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT).
Nienasycone kwasy tłuszczowe są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania
organizmu. Organizm nie potrafi ich sam produkować, muszą więc być dostarczane wraz
z pożywieniem.

►
Pochodzenia zwierzęcego:
 są to tłuszcze pochodzące z tkanek zwierzęcych, jak smalec, masło, tran lub tkanki
zwierzęce o dużej zawartości tłuszczu, nasycone, np. słonina,
 występują głównie w produktach mlecznych oraz produktach pochodzenia zwierzęcego.
Podwyższają one poziom cholesterolu we krwi. Nadmierne spożycie zwiększa ryzyko
rozwoju choroby wieńcowej
Witaminy
►
Nazwa witamina pochodzi od łacińskich słów vita (życie) i amina (związek
chemiczny - zawierający grupę aminową). Wymyślił ją polski biochemik
Kazimierz Funk w 1912 roku. Funk jest także odkrywcą witamin
– w 1912 roku wyizolował tiaminę (witaminę B1).
►
Witaminy należą do składników regulujących przemianę materii, lecz nie
dostarczają organizmowi energii.
►
Są to związki organiczne, które muszą być dostarczane do ustroju wraz
z pożywieniem, gdyż organizm sam ich nie produkuje (lub produkuje w
niewystarczającej dla niego ilości).
►
Znamy 40 różnych witamin, z których połowa jest dla człowieka
niezbędna.
Podział witamin
Wszystkie witaminy dzielimy na:
►
rozpuszczalne w tłuszczach
witaminy A, D, E i K
►
rozpuszczalne w wodzie
witaminy C, B1, B2, B6, B12, PP, H i inne.
►
Każda z witamin ma swoją rolę do spełnienia w organizmie, dlatego ważne jest,
by starannie pokrywać ich dzienne zapotrzebowanie. Dzienne zapotrzebowanie na
witaminy jest niewielkie i liczone w miligramach (mg), a nawet w mikrogramach (μg).
►
Przedawkowanie, niedobór lub brak jakiejś z witamin prowadzi do chorób, które
nazywamy:
 w przypadku przedawkowania - hiperwitaminozą,
 w przypadku częściowego niedoboru – hipowitaminozą,
 w przypadku całkowitego braku – awitaminozą.
Źródła i funkcje witamin
Witamina A (karoten)
►
Odgrywa bardzo ważną rolę w procesie wzrostu
i rozwoju. w przypadku jej niedoboru następuje
zahamowanie rozwoju oraz wzrostu. Prócz tego
występują zaburzenia wzroku - gorsze widzenie
w ciemności. Witamina A zwiększa odporność
na infekcje oraz zakażenia.
►
Główne źródła to: masło, margaryna, sery
(tłuste), śmietana, mleko, marchew, szpinak,
sałata, liście pietruszki.
Źródła i funkcje witamin
Witamina D (kalciferol)
►
Niedobór prowadzi do krzywicy, zarówno u dzieci jak i u młodzieży.
►
Główne źródła: ryby, jaja, tran, masło.
Źródła i funkcje witamin
Witamina E
►
Jest ona dobrym przeciwutleniaczem
- chroni nienasycone kwasy tłuszczowe.
►
Prawdopodobnie wpływa również
na prawidłowy przebieg ciąży.
►
Praktycznie nie stwierdza się niedoborów tej witaminy w ludzkim
organizmie.
►
Główne źródło to olej roślinny.
Źródła i funkcje witamin
Witamina K
►
►
Niezbędna do prawidłowego krzepnięcia krwi. Jej niedobór praktycznie
nie występuje.
Główne źródła to produkty roślinne.
Witaminy grupy B
►
Witamina B1 (tiamina) jest niezbędna do prawidłowego procesu przemiany składników
pokarmowych w organizmie.
 Występuje w produktach zbożowych: ciemne pieczywo, grube kasze oraz w wędlinach i
warzywach strączkowych.
►
Witamina B2 (ryboflawina) odgrywa ważną rolę w procesach utleniania oraz w
funkcjonowaniu wzroku. Jej niedobór powoduje: gorszą ostrość wzroku, światłowstręt,
łzawienie oczu.
 Główne źródła to: mleko i produkty mleczne.
►
Witamina B6 jest częścią enzymów biorących udział w przemianie białek, tłuszczów oraz
węglowodanów, jest więc niezbędna dla ludzkiego organizmu.

►
Główne źródła to: produkty zbożowe, produkty mleczne, mleko, mięso, ziemniaki.
Witamina B12 bierze udział w wytwarzaniu krwinek czerwonych. Ma wpływ na: szpik
kostny, układ nerwowy. Brak witaminy B12 powoduje niedokrwistość złośliwą.
 Najlepszym źródłem jest wątroba. Mniejsze źródła to: podroby, mięso, żółtko jaja.
►
Niacyna (witamina B3), nazywana witaminą PP, bierze udział
w procesach przemiany białek, węglowodanów oraz tłuszczów.
 Najlepsze źródła to: drożdże, ryby, wędliny, ziemniaki, zboże.
Witamina C (kwas askorbinowy)
Funkcje:
►
►
►
►
bierze udział w procesie wytwarzania
krwinek czerwonych,
niezbędna do prawidłowego rozwoju
chrząstki, kości, zębów,
przyspiesza gojenie się ran,
zwiększa odporność organizmu.
Źródła:
►
►
Jest najmniej trwałą z wszystkich witamin. Jest wrażliwa na ciepło,
utlenianie, światło, rozpuszcza się w wodzie.
Podstawowe i zarazem jedyne poważne źródła witaminy C to warzywa
i owoce (czarna porzeczka, aronia, owoce cytrusowe, szpinak, natka
pietruszki, papryka).
Woda
►
W naturze istnieje około 135 rodzajów
wody. W naszym organizmie istnieje woda
pod postacią „strukturowaną”. Inne płyny,
które dostają się do naszego organizmu,
muszą być odpowiednio przetworzone i
oczyszczone.
►
Woda stanowi około 70% naszego ciała.
►
Utrata 2% wody odbija się na obniżeniu
wydolności organizmu, a przy stracie wody
do 10% masy ciała człowiek staje się
niezdolny do jakiegokolwiek wysiłku
fizycznego. Przy utracie 20% wody
następuje śmierć.
Woda
Funkcje:
►
►
►
►
►
►
►
►
jest niezbędna do życia, gdyż wszystkie procesy w organizmie zachodzą w jej
obecności,
jest niezbędna do zachowania odpowiedniej objętości i ciśnienia krwi w naszym ciele,
jako główny składnik krwi, transportuje niezbędne składniki odżywcze i tlen do
komórek ciała,
odgrywa ważną rolę w oczyszczaniu organizmu ze szkodliwych produktów przemian
materii,
reguluje temperaturę ciała,
pozwala na lepsze przyswojenie składników odżywczych przez organizm ,
nawilża stawy, gałki oczne, ułatwia przełykanie kęsów pożywienia,
utrzymując ciągłe nawilżenie płuc, pozwala nam oddychać.
Źródła:
Głównym źródłem wody są płyny oraz spożywana przez nas żywność. Każdego dnia
dostarcza nam ona 1/3 dziennego spożycia.
► Prawie wszystkie produkty zawierają wodę, jednak najwięcej jest jej w owocach
i warzywach.
►
Sole mineralne
Stanowią obok białek bardzo ważny
składnik budulcowy organizmu.
Organizm ludzki zawiera około 40
pierwiastków
Funkcje:
►
►
►
►
►
►
biorą udział w budowie organizmu,
wchodzą w skład cieczy ustrojowych,
np. żelazo w hemoglobinie,
są elementem enzymów, hormonów
i witamin,
są niezbędne przy wielu reakcjach
zachodzących w organizmie,
biorą udział w procesie trawienia,
wchłaniania i wydalania,
wywierają wpływ na funkcjonowanie
niektórych narządów i układów.
Podział składników mineralnych
►
W zależności od ilości w jakiej występują w organizmie, dzieli się je
na dwie grupy:
► makroskładniki: tlen, węgiel, wodór, azot, wapń, potas,
sód, magnez, fosfor, siarka, chlor,
► mikroskładniki: żelazo, jod, fluor, miedź, cynk, mangan,
bor, molibden, kobalt, selen, wanad.
Występowanie:
mleko i produkty mleczne, jaja, ryby, mięso, orzechy, fasola, groch,
chleb razowy, kakao, warzywa liściaste, herbata, pełne ziarna zbóż.
Wapń
►
►
Wapń jest głównym składnikiem kości oraz zębów,
odgrywa ważną rolę w procesach krzepnięcia krwi,
prawidłowej pracy serca oraz wspomaga aktywność
skurczową mięśni.
Główne źródła to: mleko i przetwory mleczne, suche
rośliny strączkowe, orzechy, warzywa, ryby.
Fosfor
►
Fosfor obok wapnia jest głównym składnikiem kości oraz
zębów. Bierze on udział w procesach metabolicznych oraz
w przyswajaniu niektórych składników.
►
Główne źródła to: mięso, ryby, produkty zbożowe
i strączkowe. Z produktów zbożowych jest przyswajany
tylko w około 75%.
Magnez
►
Magnez jest niezbędny do budowy
kości i zębów oraz bierze udział
w przemianie węglowodanowej.
►
Główne źródła to: produkty zbożowe
nisko przetworzone, pieczywo razowe,
rośliny strączkowe, kasze, niektóre
warzywa: szpinak, kalarepa.
Żelazo
►
Żelazo jest głównym składnikiem hemoglobiny.
Jest ono niezbędne w przenoszeniu tlenu oraz
w procesach oddychania komórkowego.
►
Główne źródła to: wątroba, żółtko jaj, mięso,
ryby, ciemne pieczywo, grube kasze, szpinak,
rośliny strączkowe.
Sód i potas
►
Pierwiastki te są spożywane w dużych
ilościach. Występują w wielu produktach
roślinnych oraz zwierzęcych. Niedobory u ludzi zdrowych
zdarzają się tylko w wyjątkowych przypadkach.
►
Sód i potas są niezbędne do prawidłowego przebiegu
procesów biochemicznych w organizmie.
►
Większość sodu czerpana jest z soli. Nie należy jednak
przesalać potraw.
►
Źródła potasu to: ziemniaki, świeże warzywa i owoce,
rośliny strączkowe.
Mikroelementy
Mikroelementy biorą udział w metabolizmie innych składników odżywczych.
Niedobory mikroelementów mogą objawiać się różnymi dolegliwościami.
Miedź
►
Uczestniczy w procesie tworzenia hemoglobiny oraz wykorzystywania żelaza. Źródła miedzi
to: wątroba, nasiona roślin strączkowych, kasze, ciemne pieczywo, grzyby, ser, twaróg, ryby,
drób.
Cynk
►
Pomaga w procesie gojenia ran, utrzymaniu prawidłowego stanu skóry i włosów oraz
reguluje aktywność wielu enzymów. Źródła cynku to: tłuszcze (słonina, boczek), mięso, jaja,
ser, ryby, rośliny strączkowe, przetwory zbożowe (głównie gruboziarniste), orzechy,
warzywa.
Jod
►
Jest niezbędny do procesu produkcji hormonów tarczycy, które odpowiadają za tempo
przemiany materii oraz procesy energetyczne. Głównym źródłem są ryby morskie. Zawartość
jodu w innych produktach zależy od jego stężenia w glebie lub paszy dla zwierząt.
W rejonach, w których jodu jest mało, wzbogaca się nim sól oraz pieczywo.
Fluor
►
Wzmacnia kości oraz szkliwo zębów. Główne źródła to: ryby, soja, herbata, woda pitna.
Selen
►
Zmniejsza ryzyko rozwoju niektórych nowotworów oraz chroni komórki przed uszkodzeniem.
Główne źródła to: wątroba, mięso, ryby, żółtko jaja, przetwory mleczne.
Piramida żywienia
Ilość i jakość spożywanych
produktów jest bardzo istotna dla
naszego samopoczucia i zdrowia.
Zasada PIRAMIDY ŻYWIENIOWEJ
jest prosta:
► Wszystkie produkty spożywcze są
podzielone na kilka grup.
► U podstawy piramidy znajdują sie
produkty, które powinny stanowić
podstawę naszej diety.
► Im bliżej wierzchołka, tym mniej
produktów powinniśmy spożywać.
Substancje dodawane do żywności
►
Sporo osób uważa, że substancje dodawane do żywności są szkodliwe dla zdrowia ludzkiego.
W rzeczywistości jednak niektóre produkty nie nadawałyby się do spożycia, gdyby nie
dodawane do nich substancje np. dlatego, że psułyby się po 24 godzinach. Niektóre
z substancji dodawanych do produktów spożywczych chronią je przed różnymi
drobnoustrojami, a w konsekwencji ludzi przed zatruciem. Znaczna część dodawanych
substancji występuje naturalnie w przyrodzie. Są to przykładowo: sól, witamina C, szafran,
lecytyna. Część jest syntetyczną formą występujących w przyrodzie związków, np.:
ryboflawina i kwas askorbinowy. Większość substancji dodawanych do żywności powstaje w
laboratorium. Są to m.in. tartazyna, aspartam, sacharyna.
►
Każda dodawana substancja podlega rygorystycznym normom i badaniom. Niedozwolone jest
stosowanie dodatków, które wywołują efekty uboczne. Każda substancja jest opatrzona
unikalnym kodem, który musi znaleźć się w składzie produktu, do którego została dodana.
Dla każdej z dodawanych do żywności substancji określona jest dozwolone stężenie, którego
producent żywności musi bezwzględnie przestrzegać.
►
Nie stwierdzono, by dodatki dodawane do żywności, wpływały w znaczący sposób na
powstawanie nowotworów. Wręcz przeciwnie substancje, które hamują rozwój pleśni mogą
przyczynić się do zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia raka żołądka.
Antyutleniacze mogą zapobiegać również innym typom nowotworów. Badania dowodzą,
że ponad 30% nowotworów może mieć związek z nieprawidłowym odżywianiem się. Chodzi
tutaj głównie o produkty wysoce przetworzone, wędzone mięso oraz alkohol spożywany
w nadmiernych ilościach.
Substancje dodawane do żywności
Dodatki smakowe
► Mogą być naturalne jak i otrzymywane syntetycznie. Producenci żywności
preferują dodatki sztuczne, ponieważ obniżają zawartość wody w produkcie i są
bardziej stabilne.
Antyutleniacze
► Zapobiegają utlenianiu się produktów. Przykładowo butylan hydroksyanizolu
przeciwdziała jełczeniu tłuszczu.
Konserwanty
► Powodują, że produkt dłużej jest świeży i zdatny do spożycia. Najczęściej
stosowane konserwanty to azotany, siarczany i inne związki siarki.
Barwniki spożywcze
► Poprawiają wygląd gotowego produktu. Często przywracają "naturalny" kolor
produktu, utracony w procesie produkcyjnym. Sporo barwników spożywczych
otrzymywanych jest z produktów, w których występują naturalnie: kurkuma,
czerwień buraczana, szafran.
Substancje zagęszczające
► Zagęszczacze dodawane są do żywności w celu poprawienia jej konsystencji.
Produkowane są one na bazie produktów roślinnych: pektyny, guma guarowa,
metylceluloza.
Zadania
1.
Wymień energetyczne składniki pokarmowe.
2.
Podaj znaczenie dla organizmu witaminy A.
3.
4.
5.
Która z witamin pomoże Ci w walce z infekcją?
Uzasadnij tezę, posługując się dwoma argumentami, że
powinniśmy spożywać większe ilości błonnika w diecie.
Podaj dwa źródła nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Źródła
►
►
►
►
►
W.Lewiński,J.Prokop, Biologia1, OPERON 2004r.
B.Klimuszko, Biologia I, ŻAK,2000r.
D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska,DEBIT 2000r.
B.Potocka,W.Górski, Biologia, MAC Edukacja 2003r.
J.Loritz-Dobrowolska i wsp., Biologia, OPERON 2007r.