Etyka czasów starożytnych i średniowiecza

Metadane scenariusza
ID (wypełnia redakcja)
Tytuł
Czym jest etyka? Etyka czasów starożytnych i średniowiecza
Przedmiot nauczania
Etyka
Autor (imię i nazwisko)
Sergiusz Stańczuk
Adres (ulica, nr domu)
Kod pocztowy, miejscowość
Login autora w Scholaris
Abstrakt
Scenariusz zaplanowany do realizacji w czasie 45-minutowej
lekcji, której celem jest zapoznanie uczniów z odpowiedzią na
pytanie: czym jest etyka? Omówienie dyscyplin pokrewnych
etyce i różnic, jakie je dzielą oraz streszczenie
najistotniejszych teorii etycznych powsyałych od starożytności
do średniowiecza.
Wydawca
OSI CompuTrain
Źródło
Merecki J., Styczeń T., ABC Etyki, Wyd. KUL, Lublin 2005.
Podsiad A., Więckowski Z., Mały słownik terminów i pojęć
filozoficznych, PAX, Warszawa 1983.
Odnośniki
Karta pracy ucznia
Etap edukacyjny
Szkoła ponadgimnazjalna
Informacje o prawach (wypełnia
redakcja)
Słowa kluczowe
Intelektualizm etyczny, eudajmonizm, epikureizm, stoicyzm,
neoplatonizm, etyka chrześcijańska, metafizyczna,
woluntaryzm etyczny
UDC (wypełnia redakcja)
Przybliżony czas trwania zajęć
45 minut
Uwagi
Ze względu na trudny dostęp do podręcznika do etyki notatka,
jaką uczeń zapisuje do zeszytu, jest wyznacznikiem jego
podstawowej wiedzy.
Czym jest etyka?
Etyka czasów starożytnych i średniowiecza
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Celem lekcji jest zapoznanie uczniów z odpowiedzią na pytanie: czym jest etyka? Omówienie
jej dyscyplin pokrewnych (teoria etosu – historia, etnologia, psychologia lub socjologia
moralności lub sam etos czy metaetyka jako teoria etyki). Krótkie omówienie dziejów etyki od
starożytności do średniowiecza z uwzględnieniem takich kierunków, jak intelektualizm
etyczny, eudajmonizm, epikureizm, stoicyzm, neoplatonizm, etyka chrześcijańska,
metafizyczna i woluntaryzm etyczny.
b. Umiejętności
Uczeń potrafi:
1.
2.
3.
4.
Odpowiedzieć na pytanie: czym jest etyka?
Wymienić jej dyscypliny pokrewne.
Przedstawić dzieje etyki od starożytności do średniowiecza.
Wyjaśnić pojęcia: intelektualizm etyczny, eudajmonizm, etyka chrześcijańska,
woluntaryzm etyczny.
2. Metoda i forma pracy
Metoda pogadanki z elementami opisu. Aktywizująca forma pracy – burza mózgów.
3. Środki dydaktyczne
1. Merecki J., Styczeń T., ABC Etyki, Wyd. KUL, Lublin 2005.
2. Podsiad A., Więckowski Z., Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, PAX,
Warszawa 1983.Karta pracy ucznia.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Sprawdzenie obecności.
(5 min.)
b. Faza realizacyjna
1. Za pomocą burzy mózgów próba odpowiedzi na pytanie: czym jest etyka?
2. Przedstawienie metodą opisu jej dyscyplin pokrewnych: teorii etosu, etosu, teorii etyki
(metaetyka).
3. Zapisanie przez uczniów notatki do zeszytu.

Notatka:
Etyka – filozoficzna i normatywna nauka o moralności. Próbuje ona opisać i wyjaśnić, czym
jest dobro i powinność moralna, sumienie, odpowiedzialność a także, jaki jest wpływ
działania moralnie dobrego i złego na naturę człowieka, jaki jest sens i cel ludzkiej
egzystencji. Nie należy jej mylić z teorią etosu – historią, etnologią, psychologią lub
socjologią moralności lub z samym etosem, który jest teorią faktycznie uznawanych i często
praktykowanych w danym środowisku norm moralnych. Ponadto myli się czasem etykę z
metaetyką, czyli teorią etyki dotyczącą podstaw etyki mającą na celu określenie warunków
naukowego charakteru etyki jako nauki.
4. (Metodą opisu z elementami pogadanki) Krótkie omówienie dziejów etyki od
starożytności do średniowiecza z uwzględnieniem jej najważniejszych nurtów w
omawianej epoce: intelektualizm etyczny (Sokrates), eudajmonizm etyczny (Platon,
Arystoteles), epikureizm (Epikur), stoicyzm (Zenon z Kation), neoplatonizm (Plotyn),
etyka chrześcijańska (św. Augustyn, św. Tomasz), woluntaryzm (Ockham).
(20 min.)
c. Faza podsumowująca
Zapisanie przez uczniów notatki do zeszytu.
 Notatka:
Etyka czasów starożytnych i średniowiecza.
Dzieje etyki to właściwie próba ujęcia istoty jej przedmiotu, tj. powinności moralnej.
Za „odkrywcę” etyki i jej ojca uchodzi Sokrates, który tworzy teorię definiowania pojęć
etycznych dla wyrażenia istoty cnoty i dobra moralnego. Odkrycie powinności moralnej to
odpowiedź na pytanie, co się należy człowiekowi od człowieka ze względu na jego
godność. Stąd naczelne hasło Sokratesa: „poznaj samego siebie”. Twierdził, że człowiek
postępuje źle tylko z niewiedzy moralnej i wykluczał jego świadomie złe postępowanie.
Uznał, że wystarczy świadomie poznać dobro moralne (powinność moralną, cnotę), by je
urzeczywistnić (intelektualizm etyczny).
Uczeń Sokratesa – Platon uznał natomiast, że szczęście jest źródłem i racją bytu cnoty
i utożsamił etykę z teorią szczęścia. Odtąd też historia etyki stanie się w znacznej mierze
historią sporu o istotę szczęścia jako ostatecznego celu działania, a samo działanie
określa się jako moralnie powinne lub wartościowe o tyle, o ile stanowi nieodzowny
warunek osiągnięcia szczęścia (eudajmonizm etyczny). Możemy wymienić: eudajmonizm
hedonistyczny (istota szczęścia upatruje w doznawaniu przyjemności zmysłowej –
hedonizm), aretyczny (istota szczęścia upatrywana w niezależności jednostki od
uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych), agatyczny (w intelektualnym kontakcie
człowieka z ideą dobra i piękna – teza Platona) i wreszcie perfekcjonistyczny Arystotelesa.
Wyodrębnił on etykę jako osobną dyscyplinę filozoficzną – moralną powinność
postępowania wyznacza jego stosunek do najwyższego dobra. Celem ostatecznym jest
samourzeczywistnienie się człowieka jako człowieka, czyli spełnienie największych
możliwości ludzkiej natury: najdoskonalszej władzy (intelektu), najdoskonalszego aktu
(poznania) w stosunku do Aktu Czystego – najdoskonalszego przedmiotu. Działanie
moralnie powinne to działanie służące samourzeczywistnieniu.
Epikurejczycy twierdzili, że szczęście jest cnotą, stoicy, że cnota jest szczęściem, w jej
osiągnięciu mędrzec widzi swe dobro najwyższe (szczęście) i dlatego do niej dąży.
Neoplatonizm stoi na stanowisku, że człowiek, łącząc cnotę z filozofią, uczestniczy w
tym, co boskie, nieśmiertelne i tak osiąga swe szczęście. Etyka pozostaje w ścisłym
związku z teologią.
Etyka chrześcijańska (św. Augustyn, św. Tomasz) wysuwa na pierwszy plan godność
człowieka i miłość w znaczeniu etycznym, która jest równoważna z wyzwoleniem od
egoizmu. Miłość ustanawia jednoczącą więź międzyosobową, przede wszystkim jako
relację z Bogiem gwarantującą uczestnictwo w Nim jako w Dobru Najwyższym i
stanowiącą podstawę budowania międzyludzkiej wspólnoty jako rodziny dzieci Bożych.
Woluntaryzm etyczny to pogląd, że powinność moralna działania jest uzależniona od
decyzji Boga, który, gdyby chciał, mógłby dowolnie zmienić treść swych nakazów
(Oskham).
(20 min.)
5. Bibliografia
1. Merecki J., Styczeń T., ABC Etyki, Wyd. KUL, Lublin 2005.
2. Podsiad A., Więckowski Z., Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, PAX,
Warszawa 1983.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Czym jest etyka? Etyka
czasów starożytnych i średniowiecza.