Dzia*alno** kredytowa banku komercyjnego
advertisement
Działalność kredytowa komercyjnego banku Opracowano na podstawie i z wykorzystaniem: M. Dębniewska, A. Sołoma – „Bankowość Produkty, usługi rynek” Wyd. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Olsztyn 2003 Działalność kredytowa komercyjnego banku Definicja kredytu bankowego i umowy kredytowej Udzielanie kredytów podmiotom gospodarczym i osobom fizycznym jest podstawową, czynną operacją bankową, którą definiuje art. 69 Prawa bankowego: Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy, na czas określony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na określony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu”. Działalność kredytowa komercyjnego banku Kredyt i pożyczka często są używane jako synonimy, mimo że występują między nimi różnice. Pożyczka jest uregulowana w prawie cywilnym (art. 720 § 1 k.c.) Przedmiotem pożyczki w odróżnieniu od kredytu mogą być zarówno środki pieniężne jak i przedmioty, jednakże tylko oznaczone co do gatunku. Pożyczka może być odpłatna lub nieodpłatna, zaś kredyt jest odpłatny. Kredyt bankowy w Prawie bankowym i Kodeksie cywilnym. Udzielającym pożyczki bywa właściciel pieniędzy. Banki udzielają kredytów ze środków klientów (deponentów). Przy kredycie jest określone jego przeznaczenie, a przy pożyczce nie ma takiej potrzeby. Termin spłaty pożyczki może nie być określony, w przeciwieństwie do kredytu. Prawo bankowe nie zabrania udzielania pożyczek Działalność kredytowa komercyjnego banku Szczegółowe zasady udzielania kredytów są sprecyzowane w regulaminach kredytowych poszczególnych banków. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i głównie określać: — strony umowy, — kwotę i walutę kredytu, — cel, na który kredyt został udzielony, — zasady i termin spłaty kredytu, — oprocentowanie kredytu i warunki jego zmiany, — sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, — zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, — terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, — wysokość prowizji, jeśli umowa ją przewiduje (zazwyczaj podaje się ją w stosunku procentowym do kwoty przyznanego kredytu, może to być np. prowizja przygotowawcza związana z rozpatrzeniem wniosku czy uruchomieniem kredytu), — warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy. Działalność kredytowa komercyjnego banku Pojęcia, często występujące w umowach kredytowych: karencja — zawieszenie na pewien okres spłaty odsetek lub kapitału, w tym okresie są naliczane odsetki, z tą tylko różnicą, że klient płaci je później, prowizja od zaangażowania — opłata pobierana przez bank od nie wykorzystanej kwoty kredytu, transza kredytu — część kwoty kredytu postawiona do dyspozycji klienta w określonym terminie. Działalność kredytowa komercyjnego banku Podstawą do ustalania oprocentowania kredytu w banku komercyjnym jest stawka bazowa powiększona o marżę banku. Stawką bazową są zazwyczaj stopy oprocentowania na rynku międzybankowym odzwierciedlające aktualną cenę pozyskania środków na określony termin. Do najczęściej stosowanych należą WIBOR, EURIBOR, LIBOR. Działalność kredytowa komercyjnego banku WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) - oprocentowanie na rynku międzybankowym w Polsce, po jakim banki udzielają pożyczek innym bankom na określony okres, np. jeden miesi ąc. Oprócz stopy WIBOR, występuje stopa WIBID, (Warsaw Interbank Bid Rate) - roczna stopa procentowa, jaką banki zapłacą za środki przyjęte w depozyt od innych banków na określony termin, w praktyce nie jest stosowana jako baza do oprocentowania kredytów. Działalność kredytowa komercyjnego banku EURIBOR - stopa procentowa kredytów udzielanych przez banki na rynku europejskim, odpowiadająca średniej z 57 najbardziej aktywnych banków w Brukseli. LIBOR - stopa procentowa kredytów na rynku międzybankowym w Londynie dla walut: euro, USD (dolar amerykański), GBP (funt szterling), CHF (frank szwajcarski), JPY (jen japoński), CAD (dolar kanadyjski). Działalność kredytowa komercyjnego banku Banki w celu wspólnego udzielenia kredytu mogą zawrzeć umowę o utworzeniu konsorcjum bankowego, wyznaczając bank umocowany do zawarcia umowy kredytowej. Banki ponoszą ryzyko związane z udzielonym kredytem proporcjonalnie do wniesionych środków finansowych do ogólnej kwoty wspólnie udzielonego kredytu. Działalność kredytowa komercyjnego banku W razie stwierdzenia przez bank, że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane lub wystąpiło zagrożenie terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego kredytobiorcy, bank może: - wypowiedzieć umowę kredytu w całości lub części (okres wypowiedzenia wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy — 7 dni, jeśli umowa kredytowa nie przewiduje dłuższego okresu), - zażądać dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu lub przedstawienia w określonym czasie programu naprawczego i jego realizacji po zatwierdzeniu przez bank. - zażądać przedstawienia w określonym czasie programu naprawczego i jego realizacji po zatwierdzeniu przez bank. Działalność kredytowa komercyjnego Kredytobiorcami dla banku mogą być: banku — osoby fizyczne; — osoby prawne: — przedsiębiorstwa jednoosobowe, — spółki osobowe, — spółki kapitałowe, — spółdzielnie, — przedsiębiorstwa państwowe; — podmioty gospodarcze nie mające osobowości prawnej (podmiotem stosunków gospodarczych są właściciele); — pracownicy, akcjonariusze, członkowie zarządu banku (nie mogą otrzymywać korzystniejszych warunków, a szczególnie stóp procentowych, niż są one stosowane przez bank dla klientów danego rodzaju umowy kredytowej). Działalność kredytowa komercyjnego banku W działalności kredytowej bank musi przestrzegać wielu norm ostrożnościowych, określonych w Prawie bankowym i uchwałach Komisji Nadzoru Bankowego, np.: współczynnik wypłacalności: - bank jest zobowiązany utrzymać sumę funduszy własnych na określonym poziomie - zakres i szczegółowe zasady obliczania określa Komisja Nadzoru Bankowego. Działalność kredytowa komercyjnego banku Wskaźnik koncentracji kredytowej (art.71 Prawa bankowego) Suma wierzytelności - ogólna kwota udzielonych kredytów, pożyczek, obligacji czy też gwarancji bankowych. Suma wierzytelności banku oraz udzielonych zobowiązań obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie nie może przekroczyć: — 20% funduszy własnych banku, gdy którykolwiek z tych podmiotów jest powiązany z bankiem (jako podmiot dominujący lub zależny), — 25% funduszy własnych banku, gdy podmioty te nie są powiązane z bankiem. Reguły tej nie stosuje się, gdy stronami są NBP lub Skarb Państwa. Zarząd banku jest obowiązany zgłaszać każdorazowo do Komisji Nadzoru Bankowego fakt udzielenia kredytu w wysokości przekraczającej 10% funduszy własnych banku. Działalność kredytowa banku komercyjnego - rodzaje kredytów Kryterium Rodzaje kredytów Okres kredytowania — krótkoterminowe (do 1 roku) — średnioterminowe (od 1 do 3 lat) — długoterminowe (powyżej 3 lat) Formy udzielania — w rachunku bieżącym — w rachunku kredytowym — dyskontowe — akceptacyjne Przeznaczenie — kredyty gospodarcze: — obrotowe — inwestycyjne — konsumpcyjne Sposób zabezpieczenia — hipoteczne — lombardowe Waluta — złotowe — walutowe Inne formy kredytowania przedsiębiorstwa przez bank — faktoring — forfaiting — leasing Działalność kredytowa komercyjnego banku Kredyty mogą być w różnej formie przekazane kredytobiorcy — jednorazowo, w transzach lub ciągnieniach. Ze względu na formę postawienia środków do dyspozycji klienta, wyróżnia się kredyty w rachunku bieżącym i kredytowym. Działalność kredytowa komercyjnego banku Kredyt w rachunku bieżącym (overdraft) -polega na przyznaniu przez bank limitu zadłużenia, do którego kredytobiorca może składać dyspozycje obciążające jego rachunek bieżący, wykorzystywany w miarę potrzeby przez klienta do regulowania bieżących zobowiązań. - jest spłacany automatycznie z wpływów na rachunek bieżący kredytobiorcy, w którym został przyznany, co powoduje, że saldo zadłużenia po każdym uznaniu rachunku się zmniejsza ,z tego względu, gdy klient ma duże obroty na rachunku, płaci mniejsze odsetki od salda zadłużenia niż od innych kredytów. Działalność kredytowa komercyjnego banku Kredyt w rachunku kredytowym -polega na otwarciu przez bank oddzielnego dla kredytu rachunku, na którym są rejestrowane każda wypłata i spłata kredytu. - tą metodą są udzielane wszystkie pozostałe kredyty, oprócz kredytów w rachunku bieżącym. Działalność kredytowa komercyjnego banku Kredyty dyskontowe - są związane ze skupem weksli przez bank od ich posiadaczy. Weksel - finansowy papier wartościowy, dokument zobowiązujący wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym miejscu i w terminie. Prawo wekslowe rozróżnia dwa rodzaje weksli: — weksle własne, — weksle trasowane. Działalność kredytowa komercyjnego banku Weksel własny (inaczej suchy, prosty, sola) -papier wartościowy sporządzony w formie ściśle określonej przez prawo wekslowe, zawierający bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie, stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych. W wekslu własnym występują dwie osoby: 1. płatnik (wystawca weksla) 2. remitent (beneficjent) Wystawca weksla własnego, podpisując się na nim własnoręcznie, zobowiązuje się do zapłaty sumy określonej w wekslu na rzecz remitenta (beneficjenta), czyli odbiorcy płatności. Działalność kredytowa komercyjnego banku Weksel trasowany (inaczej ciągniony, trata) -papier wartościowy sporządzony w formie ściśle określonej przepisami prawa wekslowego, skierowany do oznaczonej osoby z poleceniem bezwarunkowego zapłacenia określonej sumy pieniężnej w oznaczonym miejscu i czasie, stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych. Wystawca weksla ciągnionego (trasowanego) zleca wskazanej w wekslu osobie zapłacenie określonej kwoty. W wekslu trasowanym występują trzy osoby: 1.wystawca weksla (trasant), 2.płatnik (trasat) 3.remitent (beneficjent). Zobowiązanie trasata (płatnika) powstaje dopiero po wyrażeniu przez niego zgody (akceptu). Działalność kredytowa komercyjnego banku Osoby występujące w wekslu własnym i trasowanym Działalność kredytowa komercyjnego banku Weksel dla swej ważności, musi zawierać następujące elementy: — nazwę weksel w samej treści dokumentu, — bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty wystawcy do zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej w wekslu własnym, a w wekslu trasowanym — polecenie wystawcy bezwarunkowego zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej skierowane do osoby, która ma zapłacić, z podaniem jej nazwiska (kwotę, jaka ma być zapłacona, która jest podana na wekslu, określa się też j jako sumę wekslową), — miejsce i termin płatności, — datę i miejsce wystawienia weksla, — nazwisko remitenta (osoby, na której rzecz ma być dokonana zapłata), — podpis wystawcy weksla. Działalność kredytowa komercyjnego banku Weksel pełni funkcję płatniczą, gdy jest wręczany sprzedawcy towarów lub usług zamiast gotówki. Kwota nominalna weksla zawiera wartość towaru powiększoną o kwotę odsetek (% od wartości towaru) za przedłużony okres inkasowania należności. Płatność wekslowa nie jest równoznaczna z płatnością gotówkową, a zatem weksel nie jest surogatem pieniądza. Działalność kredytowa komercyjnego banku Funkcja kredytowa weksla wyraża się w odroczonym terminie płatności należności za zakupione produkty lub usługi do daty oznaczonej na dokumencie. Przedłużony termin płatności za odpowiednim wynagrodzeniem jest niczym innym jak kredytem kupieckim (handlowym). Działalność kredytowa komercyjnego banku Funkcja obiegowa weksla wyraża się w możliwości nieograniczonego przenoszenia praw wekslowych z jednej osoby na drugą za pomocą indosu. Indos - przelanie prawa własności weksla lub czeku na inną osobę, dokonywane przez umieszczenie na odwrocie danego dokumentu odpowiedniej notatki z podpisem lub tylko podpisu (wł. „indosso” — na grzbiecie, z tyłu). Taka możliwość stwarza to, że jeden i ten sam weksel może być wręczony jako zapłata w wielu transakcjach handlowych. Działalność kredytowa komercyjnego banku Funkcja gwarancyjna weksla -polega na zabezpieczeniu zapłaty weksla przez wszystkie osoby na nim podpisane. - daje możliwość dochodzenia wierzytelności w trybie postępowania nakazowego -umożliwia szybkie uzyskanie zaspokojenia roszczeń. Działalność kredytowa komercyjnego banku Funkcja refinansowa weksla -możliwość złożenia weksla w banku do dyskonta (wykupienia go przez bank przed terminem płatności). - posiadacz weksla, dyskontując go w banku, otrzymuje kwotę wekslową pomniejszoną o odsetki odpowiadające skróceniu terminu wykupu długu przez dłużnika (wystawcę weksla). Działalność kredytowa komercyjnego banku Kredyt dyskontowy -polega na przyjęciu przez bank weksla pochodzącego z obrotu gospodarczego przed upływem terminu jego płatności i wypłaceniu podawcy weksla kwoty nominalnej weksla pomniejszonej o kwotę dyskonta. Kredyt dyskontowy umożliwia podmiotom gospodarczym za pośrednictwem banku zamianę weksla na gotówkę przed terminem płatności weksla. Dyskonto odzwierciedla potrącone przez bank z góry odsetki, których wielkość zależy od: liczby dni pozostałych do wykupu, stopy dyskontowej i kwoty nominalnej weksla. Działalność kredytowa komercyjnego banku Kwotę dyskonta, czyli kwotę odsetek, oblicza się, korzystając z następującego wzoru: 𝑾𝒏 ∙ 𝒕 ∙ 𝒊 𝒌𝒘𝒐𝒕𝒂 𝒐𝒅𝒔𝒆𝒕𝒆𝒌 = 𝟑𝟔𝟓 gdzie: Wn — kwota nominalna papieru wartościowego (weksla), t — liczba dni od daty zdyskontowania weksla do dnia jego płatności, i — stopa dyskontowa, 365 — liczba dni w roku. Działalność kredytowa komercyjnego banku Kwota, którą bank wypłaci klientowi = wartość nominalna weksla — dyskonto (odsetki). Przykład Bank otrzymał weksel do dyskonta pochodzący z obrotu gospodarczego w wysokości 100 000 zł, płatny za 3 miesiące (90 dni). Jaką kwotę bank wypłaci klientowi przy stopie i = 16%? Kwota odsetek = 100 000 ·0,16 ·90 = 3 945 zł. 365 Klient, dyskontując weksel w banku, otrzyma: 100000— 3945 = 96055 zł. Działalność kredytowa komercyjnego banku Przy udzielaniu kredytów dyskontowych bank komercyjny stosuje stopę dyskontową, która jest zazwyczaj wyższa od stopy redyskontowej banku centralnego. Bank, który przyjął weksel do dyskonta, jeżeli nie potrzebuje środków, może trzymać weksel, aż do jego terminu płatności. Gdy uzna, że są mu potrzebne fundusze, może weksel przedstawić do redyskonta w banku centralnym, uzyskując w ten sposób środki pieniężne przed upływem terminu płatności weksla. Działalność kredytowa komercyjnego banku Tylko weksle pochodzące z obrotu gospodarczego od wiarygodnych płatników i spełniające inne ściśle określone warunki są przyjmowane przez bank centralny do redyskonta. Bank komercyjny, zanim udzieli kredytu dyskontowego, w pierwszej kolejności sprawdza, czy weksel spełnia wymogi formalne. Banki przyjmują do dyskonta tylko weksle: - wystawione na urzędowych blankietach wekslowych, - pochodzące z obrotu gospodarczego - o terminie płatności w zasadzie nie przekraczającym 90 dni w obrocie krajowym - bez skreśleń i poprawek, - o nieprzerwanym ciągu indosów, - zaakceptowane przez trasata - zawierające wszystkie elementy weksla. Działalność kredytowa komercyjnego banku Jeżeli wymogi formalnoprawne weksla są spełnione, to bank bada zdolność finansową trasata, jak również podawcy weksla do zapłaty sumy wekslowej, gdyby główny dłużnik (ten, kto ma w terminie zapłacić) nie wywiązał się z obowiązku zapłaty. Jeżeli bank odmówi przyjęcia weksla do dyskonta, przenosi z powrotem własność weksla na podawcę przez oddanie mu go (wręczenie), bez dokonywania jakichkolwiek adnotacji na samym wekslu. Działalność kredytowa komercyjnego Kredyty akceptacyjne banku Banki akceptują weksle trasowane (za opłatą) i zobowiązują się do udzielenia kredytu na wykupienie tych weksli. Weksel po zmianie jego posiadacza ciągnie za sobą bankową gwarancję jego wykupu przez pierwszego dłużnika. Kredyt akceptacyjny ma szczególne znaczenie w operacjach przy transakcjach importowych. Realizowany jest również na rynku krajowym, chroni on uczestników rynku przed skutkami zatorów płatniczych. Działalność kredytowa komercyjnego banku Kredyt akceptacyjny jest udzielany na podstawie podpisanej umowy między bankiem a klientem, w której klient zleca bankowi akceptowanie weksli. Zgodnie z umową bank zobowiązuje się wykupić weksle (zwrócić dług), jeżeli nie zrobi tego jego klient. Banki akceptują weksle złożone przez wystawców będących stałymi klientami, o wartości nominalnej wyszczególnionej w umowie. Działalność kredytowa komercyjnego banku Bank, akceptując weksel, jest zobowiązany do jego wykupienia w terminie płatności, niezależnie od tego, czy wystawca weksla wpłaci do banku odpowiednie środki (wymagane), czy też nie. W razie ich braku zostaje udzielony klientowi kredyt akceptacyjny w wysokości równej kwocie weksla. Kredyt akceptacyjny może występować jako pojedynczy kredyt lub w postaci linii kredytowej. Linia kredytowa odzwierciedla limit przyznany kredytobiorcy. Kredyt ten może wystąpić w formie kredytu odnawialnego lub nieodnawialnego. Przy kredycie nieodnawialnym każdy wykupiony weksel zmniejsza wysokość przyznanego kredytu Działalność kredytowa komercyjnego banku Awalizowanie weksli przez bank. Operacja ta jest podobna do gwarancji bankowych w operacjach zagranicznych oraz w obrocie wewnętrznym. Awal zawiera dyspozycję zapłaty za weksel w terminie jego płatności. Udzielenie awalu jest uwidocznione na przedniej stronie weksla, ze wskazaniem nazwy przedsiębiorstwa, któremu został on udzielony (jest stosowany zwrot: poręczamy lub „per aval”). Przed udzieleniem poręczenia bank sprawdza weksel, czy zawiera wszystkie niezbędne elementy (prawidłowość jego wypełnienia, podpisy osób upoważnionych do zaciągania zobowiązań wekslowych, akceptację przy wekslu trasowanym). Działalność kredytowa komercyjnego banku Przeznaczenie kredytów Kredyty gospodarcze: — obrotowe — udzielane dla przedsiębiorstw na sfinansowanie ich potrzeb związanych z prowadzeniem bieżącej działalności gospodarczej (zakup surowców, towarów itp.), — inwestycyjne — są to kredyty przeznaczone na sfinansowanie inwestycji materialnych (np. zakup środków trwałych), niematerialnych (np. zakup oprogramowania) i finansowych (np. zakup akcji spółek). Kredyt na zakup papierów wartościowych notowanych na giełdzie, zarówno dla osoby prawnej jak i fizycznej, jest udzielany w rachunku inwestycyjnym, prowadzonym przez biuro maklerskie; Działalność kredytowa komercyjnego banku — kredyty konsumpcyjne — są udzielane tylko dla osób fizycznych na zakup dóbr konsumpcyjnych lub w formie debetu (możliwości przekraczania salda) w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym (określanym też jako konto osobiste, superkonto, eurokonto itp.). W zależności od towaru, którego zakup jest finansowany kredytem, wyróżnia się kredyty samochodowe, mieszkaniowe itp. Kredyty konsumpcyjne można podzielić też na: — gotówkowe i bezgotówkowe, — spłacane w równych ratach lub w ratach o zmiennej wielkości. Inne rodzaje kredytów konsumpcyjnych udzielanych dla ludności to kredyty sezonowe dostępne tylko w określonych porach roku lub kredyty studenckie wypłacane w trakcie studiów, a spłacane po ich zakończeniu. Działalność kredytowa komercyjnego banku Waluta kredytu wyróżnia się: — kredyty złotowe — udzielane w złotówkach, — kredyty dewizowe — udzielane w obcych walutach Działalność kredytowa komercyjnego banku Kredyt dewizowy - bank uruchamia kredyt, przeliczając go na złotówki według kursu obowiązującego w danym banku. Spłata może następować zarówno w złotówkach, jak i w walucie kredytu, co dla podmiotu gospodarczego może być korzystne, gdy np. otrzymuje należności eksportowe w walucie. Duża popularność kredytów dewizowych mieszkaniowych wynika z ich niższego oprocentowania w stosunku do kredytów złotowych. Występuje ryzyko spadku wartości złotówki w stosunku do waluty kredytu w przyszłości i dodatkowych kosztach związanych z ewentualnym przewalutowaniem kredytu przez bank. Działalność kredytowa komercyjnego banku Sposób zabezpieczenia kredytu Kredyt hipoteczny jest zaliczany do kredytów inwestycyjnych, długoterminowych. Najczęściej jest udzielany na okres od 10 do 30 lat, a jego spłata może przebiegać w sposób następujący: — metodą annuitetową — spłata następuje w równych ratach przez cały okres korzystania z kredytu, — metodą nierównomierną — w ratach o malejącej wysokości (każda rata obejmuje stałą wartość kapitału oraz malejącą kwotę odsetek wraz ze spadkiem zadłużenia), — metodą podwójnie indeksowanych rat ( kwota kredytu jest dzielona na dwie części: należne bankowi odsetki i raty kapitałowe). Działalność kredytowa komercyjnego banku Kredyt hipoteczny - cechy: — długi okres spłaty, — zabezpieczenie na nieruchomości, — powiązanie przedmiotu kredytu z zabezpieczeniem, — stosunkowo niskie oprocentowanie ze względu na mały stopień ryzyka bankowego, — możliwość sprzedaży wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie bezpośrednio na rynku kapitałowym —może być udzielany przez każdy bank. Niektóre banki specjalizują się w udzielaniu kredytów hipotecznych. Emitowane papiery wartościowe (listy zastawne) służą gromadzeniu środków finansowych na udzielanie kredytów hipotecznych. Działalność kredytowa komercyjnego banku Zabezpieczenie kredytu hipotecznego Najczęściej stosowanym zabezpieczeniem jest hipoteka na nieruchomości, czyli wpis do księgi wieczystej nieruchomości. Wpis taki ulega wykreśleniu po przedstawieniu zaświadczenia banku o całkowitej spłacie kredytu w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu, który dokonał pierwotnego wpisu. Dodatkowym zabezpieczeniem wymaganym przez bank może być np. cesja polisy ubezpieczeniowej nieruchomości lub kredytobiorcy. Działalność kredytowa komercyjnego banku Hipoteka - rodzaj obciążenia nieruchomości jako zabezpieczenie wierzytelności. Hipotekę można definiować w sensie prawnym jako ograniczone prawo rzeczowe do nieruchomości lub własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (nie dające bankowi tytułu własności ani prawa użytkowania nieruchomości należącej do kredytobiorcy). W wyniku zabezpieczenia hipotecznego bank może dochodzić swoich roszczeń z nieruchomości, niezależnie od tego, czyją stała się własnością i przed wierzycielami osobistymi dłużnika, nie posiadającymi takiego zabezpieczenia. Działalność kredytowa komercyjnego banku Hipotekę można ustanowić na: — prawie wieczystego użytkowania (budynków i urządzeń na użytkowanym terenie), — własnościowym spółdzielczym prawie do lokalu użytkowego, — prawie do domu jednorodzinnego budowanego przez spółdzielnię w celu przeniesienia jego własności na członka, Działalność kredytowa komercyjnego banku Hipoteką można obciążyć: - całą nieruchomość, - ułamkową część nieruchomości stanowiącą udział współwłaściciela Nieruchomość, stanowiąca zabezpieczenie, może być własnością kredytobiorcy lub osoby trzeciej. Ustanowienie hipoteki na rzecz banku nie pozbawia właściciela możności dalszego obciążania nieruchomości lub rozporządzania tą nieruchomością. Hipoteka jest ściśle związana z wierzytelnością i nie może być bez tej wierzytelności przeniesiona Działalność kredytowa komercyjnego banku Najczęściej spotykanymi rodzajami hipoteki są: — hipoteka zwykła, — hipoteka kaucyjna, — hipoteka łączna, — hipoteka umowna, — hipoteka przymusowa, — hipoteka ustawowa, — hipoteka morska. Działalność kredytowa komercyjnego banku Hipoteka zwykła - powstaje dla zabezpieczenia wierzytelności pieniężnej o ustalonej z góry wysokości - zabezpiecza, oprócz należności głównej, także roszczenia o odsetki i koszty postępowania cywilnego Hipoteka kaucyjna - jest ustanawiana jako zabezpieczenie na nieruchomości dla wierzytelności ściśle nie ustalonej w chwili ustanawiania hipoteki, pod warunkiem że została określona maksymalna wysokość obciążenia danej nieruchomości. Tym rodzajem hipoteki mogą być zabezpieczone: Działalność kredytowa komercyjnego banku Hipoteka łączna jest ustanawiana na różnych nieruchomościach w celu zabezpieczenia tej samej wierzytelności. Hipoteka umowna, powstaje w wyniku umów cywilnoprawnych, jak: umowa pożyczki, umowa poręczenia za spłatę długu, zaliczki (wymagane jest oświadczenie właściciela nieruchomości o ustanowieniu hipoteki w określonej kwocie, ze wskazaniem, na czyją rzecz ją ustanowiono i na jakich warunkach w formie aktu notarialnego dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej) Gdy dłużnik nie spłaci w terminie należności, wierzyciel uzyskać przeciw niemu tytuł wykonawczy w trybie egzekucyjnym (egzekucja z umowy) . Działalność kredytowa komercyjnego banku Hipoteka przymusowa - służy do zabezpieczenia wykonania wierzytelności, która jest już tytułem wykonawczym - ustalana jest bez udziału dłużnika (a nawet wbrew jego woli) - może być ustanawiana na wszystkich nieruchomościach dłużnika. Hipoteka ustawowa - powstaje zgodnie z ustawą na wszystkich nieruchomościach podatnika w celu zabezpieczenia wierzytelności państwa lub gminy z tytułu zobowiązań podatkowych -jest egzekwowana przed innymi hipotekami Działalność kredytowa komercyjnego banku Hipoteka morska - jest ustanawiana na statkach morskich (również na tych w budowie), wpisywana do rejestru okrętowego prowadzonego przez izbę morską właściwą dla macierzystego portu statku. Działalność kredytowa komercyjnego banku Procedura ustanowienia hipoteki 1. Właściciel nieruchomości przedkłada w banku aktualny wypis z księgi wieczystej nieruchomości oraz wycenę nieruchomości. 2. Bank analizuje te dokumenty pod kątem ustalenia własności, obciążeń wartości rynkowej nieruchomości. 3. Gdy właścicielem nieruchomości jest osoba trzecia, do powyższych dokumentów musi być dołączona notarialnie sporządzona zgoda właściciela lub współwłaściciela na ustanowienie hipoteki. 4. W przypadku osób fizycznych jest wymagana zgoda współmałżonka na obciążenie hipoteką, nawet jeśli według zapisów w księdze wieczystej współmałżonek nie jest współwłaścicielem nieruchomości. Działalność kredytowa komercyjnego banku Inne rodzaje zabezpieczenia kredytów Kredyty lombardowe - bank posiada przedmiot zastawu (papiery wartościowe, metale szlachetne). Działalność kredytowa komercyjnego banku Zdolność kredytowa klienta banku Bank uzależnia przyznanie kredytu od posiadania przez wnioskodawcę bieżącej i perspektywicznej zdolności kredytowej (tzn. w okresie obowiązywania umowy kredytowej). Zdolność kredytowa - zdolność wnioskodawcy do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami i pozostałymi kosztami w terminach określonych w umowie. Potencjalny kredytobiorca jest zobowiązany do przedłożenia w banku dokumentów i innych informacji niezbędnych do dokonania oceny zdolności kredytowej. Działalność kredytowa komercyjnego banku Wnioskodawcom, którzy nie mają zdolności kredytowej, bank może udzielić kredytu pod pewnymi warunkami: — ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia kredytu, — przedstawienia programu naprawczego, którego realizacja zapewni — według oceny banku — uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie. Działalność kredytowa komercyjnego banku Zdolność kredytową ocenia się według zasad i metod obowiązujących w konkretnym banku. Błędne decyzje podjęte na tym etapie mają określone konsekwencje w przyszłości ( odzyskanie wypłaconych środków przez bank jest możliwe tylko w długotrwałym i kosztownym procesie windykacji). Poziom ryzyka związanego z daną transakcją kredytową związanego z podmiotem i przedmiotem finansowania, okresem kredytowania i walutą kredytu wpływa na wielkość i formę zabezpieczenia prawnego kredytu oraz na jego cenę (oprocentowanie). Działalność kredytowa komercyjnego banku Analiza zdolności kredytowej osoby fizycznej 1) Analiza danych zawartych we wniosku kredytowym: 2) 3 etapowa ocena klienta: — ocena zdolności klienta do czynności prawnych, — ocena zdolności kredytowej (ocena zdolności finansowej) — sprawdzenie i ocena dotychczasowych kontaktów klienta z bankiem (bankami). — dane osobowe kredytobiorcy: • stan rodzinny (wiek, liczba dzieci), • sytuacja mieszkaniowa (adres, telefon), • zatrudnienie (pracodawca, zawód, czas zatrudnienia), — dane o sytuacji majątkowej kredytobiorcy: • majątek (dom, samochód), • dochody (wysokość zarobków, inne dochody), • stałe zobowiązania (alimenty, czynsz), • aktualne zobowiązania (kredyty, ubezpieczenia), • proponowane zabezpieczenia prawne kredytu. Działalność kredytowa komercyjnego banku Dodatkowym kryterium przy ocenie wniosku kredytowego, jest credit scoring (system scoringowy). Metoda opiera się na założeniu, że istnieje powiązanie między odpowiednimi cechami (społecznymi, ekonomicznymi, demograficznymi) charakteryzującymi kredytobiorcę a stopniem ryzyka przy udzielaniu danego rodzaju kredytu. Polega ona na tym, że każdej z cech, tj. takiej, dla której dane statystyczne z udzielonych kredytów pokazują, że miały wpływ na spłatę kredytu, przypisuje się wagę (liczbę punktów). Działalność kredytowa komercyjnego banku System credit scoring opiera się na wybraniu kilku danych z wniosku kredytowego klienta i przypisaniu im liczby punktów w odpowiedniej skali, np. od 1 do 10. i na tej podstawie przypisuje się odpowiednią skalę punktów, np. za posiadanie własnego mieszkania np. 6 punktów, a jego wynajmowanie tylko 1 punkt. Innymi parametrami mogą być relacje wielkości kredytu w stosunku do miesięcznych zarobków, wykształcenia, liczby osób na utrzymaniu, stażu pracy u obecnego pracodawcy (np. staż pracy powyżej 3 lat daje 5 punktów, poniżej 1 roku tylko 2 punkty). Największą trudnością jest odpowiednie przypisanie wag do cech, dlatego jest to tajemnica pilnie strzeżona przez banki. Do uzyskania kredytu jest wymagane, aby wnioskodawca uzyskał pewną minimalną liczbę punktów (tzw. cutoff point), która jest określana przez bank. Działalność kredytowa komercyjnego banku Rodzaje prawnych form zabezpieczenia kredytów Formy prawnego zabezpieczenia kredytów zależne są od rodzaju kredytu i kryteriów określonych w polityce kredytowej banku. Jedne z nich są standardowe dla danego typu kredytu, np. w przypadku kredytów mieszkaniowych zabezpieczeniem jest hipoteka, inne są ustalane indywidualnie z kredytobiorcą. Działalność kredytowa komercyjnego banku Bank jest zainteresowany, aby wybrać takie zabezpieczenie, które pozwala mu na zaspokojenie roszczeń bez konieczności prowadzenia egzekucji sądowej lub administracyjnej. Ze względu na to kryterium wyróżnia się takie formy zabezpieczenia, jak: - przewłaszczenie na zabezpieczenie, - przelew wierzytelności z rachunku bankowego, - gwarancja, poręczenie udzielone przez inny bank. Działalność kredytowa komercyjnego banku Innymi kryteriami mogą być: - rynkowa wartość zabezpieczenia, - okres kredytowania (dla długoterminowego kredytu inwestycyjnego lepszym zabezpieczeniem dla banku będzie hipoteka niż zastaw, jeżeli istnieje taki wybór), -koszty i czas ustanowienia zabezpieczenia oraz płynność (możliwość szybkiego zbycia przedmiotu zabezpieczenia). Bank przy ocenie bieżącej wartości przedmiotu zabezpieczenia kredytu korzysta m.in. z usług rzeczoznawców. Działalność kredytowa komercyjnego banku Prawne zabezpieczenia kredytów dzielą się na: - osobiste - rzeczowe. Zabezpieczenia osobiste to: - poręcznie, - weksel własny, - poręcznie wekslowe, - gwarancja bankowa, - przelew wierzytelności na zabezpieczenie, - zabezpieczenie wierzytelności przy wykorzystaniu umów ubezpieczenia, - przystąpienie do długu. Działalność kredytowa komercyjnego banku Poręczenie - umowa, w której poręczyciel zobowiązuje się względem banku wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik tego nie wykonał. Poręczenie musi być zawarte w formie pisemnej. Gdy poręczycielem jest osoba fizyczna pozostająca w związku małżeńskim (wspólnocie majątkowej), bank przyjmuje współporęczenie małżonka. Poręczenie może być bezterminowe lub terminowe, ale przyjęcie poręczenia za dług przyszły jest dopuszczalne tylko do wysokości z góry oznaczonej. Działalność kredytowa komercyjnego banku Weksel własny - jako poręczenie polega na wystawieniu weksla własnego, w tym weksla niezupełnego, tzw. in blanco, który musi zawierać obowiązkowe elementy weksla (standardowo stosuje się formułę wobec wystawcy „zapłacę bez protestu”). Bank, oprócz wystawienia weksla, wymaga podpisania deklaracji wekslowej, w której jest podany m.in. sposób uzupełnienia weksla in blanco. Zazwyczaj jednocześnie z podpisaniem weksla wystawca składa pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Jego przyjęcie umożliwia dochodzenie roszczeń z weksla na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego. Działalność kredytowa komercyjnego banku Poręczenie wekslowe - zobowiązanie do zapłacenia całości lub części sumy wekslowej, gdyby dłużnik wekslowy za którego udzielono poręczenia nie zapłacił za weksel. Gwarancja bankowa - zobowiązanie banku — gwaranta do zapłaty kwoty określonej w treści gwarancji, gdy kredytobiorca nie spłaci kredytu w terminie. Działalność kredytowa komercyjnego banku Przelew (cesja) wierzytelności na zabezpieczenie - przeniesienie na bank wierzytelności kredytobiorcy na podstawie zawartej umowy. Zgodnie z umową na bank zostają przeniesione prawa do wierzytelności od dłużnika kredytobiorcy (cedanta). Najczęściej cesja wierzytelności jest dokonywana z tytułu umowy ubezpieczenia, z rachunku lokaty terminowej, rachunku kredytobiorcy prowadzonego przez inny bank, sprzedaży towarów i usług. Działalność kredytowa komercyjnego banku Zabezpieczenie wierzytelności przy wykorzystaniu umów ubezpieczenia - w umowie ubezpieczenia wierzytelności zakład ubezpieczeniowy zobowiązuje się do zapłacenia bankowi określonego odszkodowania za szkody spowodowane niespłaceniem wierzytelności przez dłużnika lub ubezpieczenia składników majątku kredytobiorcy oraz potwierdzenia przelewu (cesji) praw z umów ubezpieczenia na rzecz banku. Jako dodatkowe zabezpieczenie stosuje się czasami cesję praw z umów ubezpieczenia na życie (wypłata następuje w razie śmierci, trwałej niezdolności do pracy ubezpieczonego). Działalność kredytowa komercyjnego banku Przystąpienie do długu - polega na tym, że obok dotychczasowego dłużnika, który nie zostaje z długu zwolniony, do spłaty kredytu współzobowiązuje się osobę trzecią (przystępuje do długu), która solidarnie odpowiada za dług kredytowy na równi z kredytobiorcą. Działalność kredytowa komercyjnego banku Zabezpieczenia rzeczowe to: - zastaw umowny na rzeczach ruchomych na zasadach ogólnych (zastaw zwykły), - zastaw rejestrowy, - zastaw na prawach zbywalnych, - zastaw ustawowy, - hipoteka, - przelew (wpłata) środków pieniężnych na rachunek danego banku, - przewłaszczenie na zabezpieczenie, - blokada środków na rachunku bankowym dłużnika. Działalność kredytowa komercyjnego banku Zastaw umowny na rzeczach ruchomych na zasadach ogólnych (zastaw zwykły)- jest ustanawiany na rzecz banku dla zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności. Na mocy tego zastawu bank może dochodzić zaspokojenia wierzytelności z tych rzeczy bez względu na to, czyją są własnością. Działalność kredytowa komercyjnego banku Zastaw rejestrowy - ustanawiany na podstawie umowy zastawniczej zawieranej między osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu (zastawcą) a wierzycielem (zastawnikiem). Zastaw podlega wpisowi do rejestru zastawów prowadzonego przez sąd. Działalność kredytowa komercyjnego banku Zastaw na prawach zbywalnych - odnosi się szczególnie do takich praw, jak: - udziały i akcje w spółkach, - prawa do znaku towarowego, - lokaty terminowe, - jednostki funduszy inwestycyjnych, - obligacje. Uprawnia bank do dochodzenia swoich roszczeń z tych praw. Przy zastawie na papierach wartościowych, pożytki z nich (odsetki, dywidendy) mogą być przekazywane do dyspozycji zastawcy lub przeznaczone na spłatę kredytu. Działalność kredytowa komercyjnego banku Zastaw ustawowy (ustawowe prawo zastawu) - przysługuje bankowi (na mocy art. 588 Kodeksu cywilnego) na rzeczy sprzedanej, dopóki rzecz znajduje się u kupującego. Zastaw ustawowy przysługuje bankowi w razie sprzedaży rzeczy ruchomej osobie fizycznej, która skorzystała w tym celu z kredytu bankowego (spłacanego ratami). Dodatkowym warunkiem jest wydanie rzeczy kupującemu przed całkowitą spłatą kredytu. Art. 588. § 1. Przepisy rozdziału niniejszego stosuje się odpowiednio w wypadkach, gdy rzecz ruchoma zostaje sprzedana osobie fizycznej korzystającej z kredytu udzielonego w tym celu przez bank, jeżeli kredyt ten ma być spłacony ratami, a rzecz została kupującemu wydana przed całkowitą spłatą kredytu. § 2. Do zabezpieczenia roszczeń banku, który kredytu udziela, przysługuje mu ustawowe prawo zastawu na rzeczy sprzedanej, dopóki rzecz znajduje się u kupującego. § 3. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady rzeczy ponosi wyłącznie sprzedawca Działalność kredytowa komercyjnego banku Przelew (wpłata) środków pieniężnych na rachunek danego banku - polega na przelaniu przez dłużnika lub osobę trzecią kwoty na rachunek banku i pozostawieniu tej kwoty do czasu spłaty kredytu wraz z towarzyszącymi kosztami. Działalność kredytowa komercyjnego banku Przewłaszczenie na zabezpieczenie - polega na przeniesieniu prawa własności rzeczy ruchomej na rzecz banku przez kredytobiorcę (lub osobę trzecią) do czasu spłaty kredytu. W przypadku kredytu samochodowego, przy tej formie zabezpieczenia, kredytobiorca dokonuje rejestracji pojazdu na rzecz banku. W formie umowy przewłaszczenia można również przenieść spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, pod warunkiem że statut spółdzielni umożliwia dokonanie przewłaszczenia i pozwala bankowi stać się jej członkiem. Bank zobowiązuje się przenieść nabyte prawo z powrotem na kredytobiorcę po całkowitej spłacie kredytu (wraz ze wszystkimi kosztami) oraz nie korzystać z lokalu w okresie spłaty kredytu. Działalność kredytowa komercyjnego banku Blokada środków na rachunku bankowym dłużnika - polega na ustanowieniu nieodwołalnej blokady środków pieniężnych na podstawie pisemnego zlecenia posiadacza rachunku, który jest jednocześnie kredytobiorcą w tym samym banku. Innymi zabezpieczeniami spotykanymi w praktyce bankowej są: — kaucja w postaci bankowych papierów wartościowych, — pełnomocnictwo do pobrania środków pieniężnych z rachunku kredytobiorcy w innym banku, — pełnomocnictwo w formie aktu notarialnego do zbycia nieruchomości, dobrowolnego poddania się egzekucji. Działalność kredytowa komercyjnego banku Gwarancje bankowe Gwarancja bankowa - samodzielne zobowiązanie banku podejmowane na zlecenie klienta. Z definicji wynika, że jeżeli transakcja nie zostanie wykonana przez zleceniodawcę gwarancji, to bank wypłaci określoną kwotę pieniędzy beneficjentowi gwarancji. Bank w treści gwarancji oświadcza, że zaspokoi przyjmującego gwarancję beneficjenta, jeżeli zleceniodawca nie wywiąże się wobec niego z umownych zobowiązań. Działalność kredytowa komercyjnego banku Udzielenie gwarancji bank uzależnia od posiadania przez zleceniodawcę bieżącej i perspektywicznej zdolności kredytowej (tzn. w okresie ważności gwarancji). Gwarancja jest nieodwołalna, chyba że inaczej przewidziano w jej treści. Treść gwarancji bankowej (obowiązuje forma pisemna) zawiera co najmniej: - nazwę zleceniodawcy i jego banku, beneficjenta, - kwotę gwarancji, -termin ważności - informacje o transakcji, w związku z którą udziela się gwarancji. Działalność kredytowa komercyjnego banku W praktyce bankowej wyodrębnia się gwarancje własne i obce: — gwarancja własna to gwarancja udzielona przez dany bank i z punktu widzenia banku, który ją wystawił, jest to jego „własna” gwarancja — gwarancja obca - występuje wówczas, gdy klient mający rachunek w danym banku przedstawia gwarancję wystawioną przez inny bank. W takim przypadku, z punktu widzenia banku, który ją otrzymał, jest to dla niego gwarancja „obca”. Działalność kredytowa komercyjnego banku Rodzaje gwarancji wystawianych przez bank ze względu na ich przeznaczenie to: — gwarancja spłaty kredytu — zobowiązanie banku do zapłaty na rzecz beneficjenta określonej w dokumencie gwarancji kwoty, gdy zleceniodawca nie spłaci kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami w terminie ustalonym w umowie kredytu, — gwarancja przetargowa (wadialna) — zobowiązanie banku do zapłaty wadium, gdyby zleceniodawca (oferent) po wygraniu przetargu nie dotrzymał warunków swojej oferty (nie podpisał kontraktu), — gwarancja zapłaty cła — bank zobowiązuje się zapłacić cło urzędowi celnemu, gdy zleceniodawca w terminie nie ureguluje należności celnych. Działalność kredytowa komercyjnego banku Inne rodzaje gwarancji wystawiane przez bank to: - gwarancja zapłaty za zakupiony towar, - gwarancja dobrego wykonania kontraktu - gwarancja zwrotu zaliczki. Działalność kredytowa komercyjnego banku Faktoring jako krótkoterminowy instrument finansowania przedsiębiorstw Faktoring jest instrumentem finansowym o charakterze rewolwingowym (kredyt rewolwingowy — kredyt odnawialny, tzn. po spłaceniu może być ponownie wykorzystany w granicach limitu) Polega na odpłatnej sprzedaży nieprzeterminowanych i niespornych należności przysługujących wierzycielowi od dłużnika z tytułu zrealizowanych dostaw towarów i wykonanych usług w celu przyspieszenia cyrkulacji kapitału. Jest on przydatny dla firm, które nie mogą zaproponować odbiorcom odpowiednio długiego kredytu kupieckiego Działalność kredytowa komercyjnego banku Faktoring może pełnić dwie funkcje: — być formą finansowania należności, — być gwarancją zabezpieczającą przedsiębiorstwo przed ryzykiem ściągalności należności. Faktoring upraszcza operacje rozliczeniowe między stronami transakcji handlowej (dostawcami i odbiorcami). Działalność kredytowa komercyjnego banku Faktoring należy do kategorii umów nienazwanych. Zawiera elementy takich umów, jak: - umowa pożyczki, - dyskonta. Łączy się ze świadczeniem przez instytucję finansową (faktora) wielu dodatkowych usług na rzecz faktoranta, jak: - prowadzenie księgowości przedsiębiorstwa w zakresie należności, - ściąganie należności od dłużników, - kierowanie upomnień do dłużników, - okresowe sprawdzanie stanu wypłacalności dłużników, - prowadzenie ksiąg handlowych przedsiębiorcy. Działalność kredytowa komercyjnego banku Umowa faktoringowa - musi być zawarta na piśmie, może obejmować długi okres — cały okres trwania stosunku dostawy, sprzedaży lub świadczenia usług — między przedsiębiorcą a jego dłużnikiem. Stronami zawierającymi umowę faktoringu są faktor (np. bank lub specjalistyczna firma) i faktorant (dostawca towaru- sprzedawca). Działalność kredytowa komercyjnego banku Przebieg operacji faktoringowej: Przebieg operacji faktoringowej: Działalność kredytowa komercyjnego banku A — faktorant dostarcza towar odbiorcy, co jest potwierdzone fakturą, na której jest określony odroczony termin zapłaty; B — po sprawdzeniu prawidłowości wystawienia faktury płatnik potwierdza ją i zwraca faktorantowi. Na fakturze, oprócz terminu płatności, musi być zamieszczona klauzula, np. zgodnie z umową faktorowania należci. Jako miejsce zapłaty jest wskazany rachunek banku faktoranta; C — faktorant potwierdzoną fakturę przedstawia faktorowi (bankowi) do wykupu; D — faktor, np. bank, przekazuje na rachunek bieżący faktoranta kwotę faktury pomniejszoną o odsetki i prowizję; E — płatnik (odbiorca) w dniu płatności faktury dokonuje zapłaty na rachunek faktora, co powoduje uwolnienie określonego dla danego płatnika limitu i umożliwia faktorantowi przedstawienie do wykupu kolejnych faktur Działalność kredytowa komercyjnego banku Umowa faktoringu jest realizowana w ten sposób, że faktor wypłaca faktorantowi zaliczkę (ok. 70—80%). Pozostałą część faktorant otrzymuje po uregulowaniu przez odbiorcę (płatnika) należności, która zostaje pomniejszona o prowizję faktora na pokrycie przez niego kosztów działalności i zapewnienia zysku. Koszty te dzielą się na trzy składniki: - prowizję operacyjną faktora, - marżę faktoringową, - odsetki faktoringowe. Działalność kredytowa komercyjnego banku Usługami faktoringowymi zajmują się: - banki, - wyspecjalizowane spółki faktoringowe, - podmioty gospodarcze zajmujące się zarobkowo obrotem wierzytelnościami Usługi te proponuje ponad 40 banków, trzy wyspecjalizowane firmy (Polfactor, Handlowy Heller, Bankowy Dom Factoringowy) oraz kilka biur obrotu wierzytelnościami. Działalność kredytowa komercyjnego banku Rodzaje faktoringu Faktoring pełny (właściwy) jest to sprzedaż faktorowi wierzytelności handlowej przez faktoranta z przejęciem przez faktora ryzyka wypłacalności dłużnika. Pełne ryzyko przejmuje faktor w chwili podpisania umowy z faktorantem. Faktoring niepełny jest to sprzedaż faktorowi wierzytelności handlowej bez ponoszenia przez faktora ryzyka wypłacalności dłużnika. Faktoring mieszany łączy cechy faktoringu pełnego i niepełnego. Część wierzytelności nabywa faktor z ryzykiem wypłacalności dłużnika, a część ich — bez ryzyka. Działalność kredytowa komercyjnego banku Faktoring dyskontowy (najczęściej spotykany w praktyce) faktor dokonuje zapłaty za fakturę zaraz po zawarciu umowy faktoringowej. Faktorant otrzymuje kwotę faktury pomniejszoną o odsetki dyskontowe (lub o prowizję). Faktoring zaliczkowy - faktor przekazuje faktorantowi tylko część kwoty fakturowej (zaliczkę), pozostałą część przekazuje zgodnie z warunkami umowy. Faktoring wymagalnościowy - faktor przelewa pieniądze na konto faktoranta dopiero po uregulowaniu faktury przez dłużnika, pomniejszając kwotę o prowizję. Działalność kredytowa komercyjnego banku Faktoring otwarty - po zawarciu umowy faktoringowej dłużnik wierzytelności natychmiast jest powiadamiany o zmianie wierzyciela. Czynność tę najczęściej wykonuje faktor. Faktoring półotwarty - dłużnik faktoringowy jest powiadamiany o zmianie wierzyciela dopiero w chwili wezwania go do zapłaty faktury. Faktoring cichy — dłużnik faktoringowy nie jest w ogóle powiadamiany o zmianie wierzyciela. Działalność kredytowa komercyjnego banku Wykonywanie usług faktoringowych Bank skupuje wierzytelności na wniosek faktoranta. Wniosek ten może być przygotowany podobnie jak wniosek kredytowy. Wniosek może dotyczyć jednej lub wielu operacji faktoringowych (linii faktoringu). Do wniosku faktoringowego należy dołączyć dokumenty wymagane przez bank: — faktury wierzytelności, — sprawozdania finansowe działalności faktoranta i dłużnika faktoringowego, — zabezpieczenia transakcji faktoringowej. Zabezpieczenie należności może być ustanawiane przez faktoranta w formie poręczenia lub przyrzeczenia ( art. 391. Kodeksu cywilnego), jak również weksla in blanco. Działalność kredytowa komercyjnego banku Różnice między kredytem a faktoringiem : - umowa faktoringowa jest znacznie mniej sformalizowana niż umowa kredytowa, nie wymaga spełnienia formalności przewidzianych procedurą kredytową - umowa faktoringowa zazwyczaj jest zawierana na długi termin, z możliwością dalszego przedłużenia, krótszy jest też czas oczekiwania na środki finansowe; - zawarcie umowy faktoringowej w zdecydowanej większości nie wymaga od przedsiębiorstwa przedstawienia zabezpieczenia (zabezpieczeniem są - wierzytelności); faktoring jest droższy od kredytu. Działalność kredytowa komercyjnego banku Forfaiting - nabycie przez instytucję forfaitingową średnio- lub długoterminowej wierzytelności handlowej przed terminem jej płatności, z pobraniem na rzecz tej instytucji odsetek dyskontowych, z przejęciem ryzyka wypłacalności Początki jego rozwoju sięgają lat 1920—1930 (w USA, w formie zakupu weksli). Działalność kredytowa komercyjnego banku Podmioty występujące w transakcjach forfaitingowych : — forfaiter — instytucja forfaitingowa, którą może być bank lub inny podmiot, — forfetysta — osoba zbywająca wierzytelność, — dłużnik forfaitingowy — osoba kupująca towar lub usługę. Działalność kredytowa komercyjnego banku Transakcja forfaitingowa zaczyna się od złożenia w banku wniosku przez forfetystę (sprzedającego wierzytelność). Do wniosku są dołączane dokumenty dotyczące: — wierzytelności oferowanej do skupu, — forfetysty i dłużnika forfaitingowego, — prawnego zabezpieczenia transakcji forfaitingowej. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku dochodzi do podpisania umowy. Działalność kredytowa komercyjnego banku Przepisy Kodeksu cywilnego nie przewidują szczególnej formy dla umowy przelewu wierzytelności. Forfaiting umożliwia obrót wierzytelnościami pieniężnymi (wekslowymi i wynikającymi z umów dostawy i sprzedaży). Może on mieć zastosowanie w rozliczeniach zarówno eksportowo- importowych, jak i w sferze wewnętrznego obrotu gospodarczego. Działalność kredytowa komercyjnego banku Różnice między forfaitingiem a faktoringiem Firma forfaitingowa ponosi całkowite ryzyko ściągalności długu, nie ma prawa regresu wobec podmiotu zbywającego wierzytelność. Prawo regresu — uprawnienie do żądania zwrotu całości lub części dokonanej zapłaty, roszczenie zwrotu. Występuje przy poręczeniu, żyrowaniu. Działalność kredytowa komercyjnego banku Przedmiotem forfaitingu są w większości duże kwoty pieniężne, szczególnie gdy dotyczą one transakcji eksportowych. Przy faktoringu kwoty kapitałowe są znacznie mniejsze. Forfaiting obejmuje często wierzytelności długoterminowe wynoszące od 3 do 10 lat. Obciążenie ryzykiem zwrotu długu jest duże. Faktoring jest stosowany do wierzytelności bieżących, o krótkich terminach zapłaty, są one obarczone mniejszym ryzykiem. Działalność kredytowa komercyjnego banku Instytucja forfaitingowa wypłaca forfetyście (zbywcy wierzytelności) pełną kwotę pieniędzy po pomniejszeniu o stopę forfaitingową oraz o prowizję. Przy faktoringu firma faktoringowa wypiaca zleceniodawcy jedynie 80—90% wartości nominalnej wierzytelności, a pozostałą cześć dopiero po uregulowaniu długu przez dłużnika. Podmioty korzystające z forfaitingu mogą sprzedawać wierzytelności wekslowe, kredytowe, leasingowe, inne wierzytelności księgowe. Przy faktoringu zakres rodzajowy wierzytelności jest mniejszy. Przy forfaitingu wierzytelności muszą być zabezpieczone przez nabywców towarów (dłużników). Przy faktoringu zabezpieczenie zwrotu długu zależy od kwoty wierzytelności, terminu płatności, rodzaju podmiotu. Działalność kredytowa komercyjnego banku W forfaitingu nie występują dodatkowe świadczenia na rzecz forfetysty (zleceniodawcy wierzytelności). Przy faktoringu może być wykonywane wiele usług typu: prowadzenie ksiąg handlowych, doradztwo ekonomiczne, działalność marketingowa, wykonywanie analiz ekonomicznych itp. W forfaitingu przedmiotem sprzedaży jest, z reguły, jedna wierzytelność pieniężna danego przedsiębiorcy, natomiast w działalności faktoringowej może być ich kilka lub każda kolejna powstała wierzytelność ( stosunek prawny między stronami umowy faktoringowej ma charakter ciągły). Działalność kredytowa komercyjnego banku Podział umów forfaitingowych w zależności od przysługujących praw lub nałożonych obowiązków na którąś ze stron transakcji forfaitingowej: — forfaiting właściwy i niewłaściwy, — forfaiting bezpośredni i pośredni, — forfaiting otwarty i ukryty (cichy), — forfaiting poszerzony, — forfaiting krajowy i zagraniczny, — forfaiting z gwarancjami rządowymi, tzw. Hermes forfaiting. Podział umów forfaitingowych ze względu na przedmiot: — forfaiting wierzytelności weksli własnych i trasowanych, — forfaiting wierzytelności towarów i usług, — forfaiting wierzytelności z akredytyw bankowych, — forfaiting wierzytelności leasingowych. Działalność kredytowa komercyjnego banku Forfaiting właściwy ( najbardziej typowy) - firma forfaitingfowa przejmuje na siebie pełne ryzyko ściągalności zakupionej wierzytelności. Forfaiting niewłaściwy (występuje rzadko)- sprzedawca wierzytelności przejmuje część ryzyka, po wcześniejszym uzgodnieniu z drugą stroną umowy. Ryzyko może odnosić się do wierzytelności niepewnych. Forfaiting bezpośredni firma forfaitingowa nie korzysta z pośrednictwa innych firm. Działalność kredytowa komercyjnego banku Forfaiting pośredni występuje w obrotach towarów między krajami. W umowach tego typu istnieje pośrednik — firma działająca w kraju eksportera. Firma ta nabywa wierzytelność eksportera i sprzedaje ją instytucji forfaitingowej funkcjonującej w kraju importera, a ona z kolei ściąga dług od importera. Forfaiting otwarty — odbiorca towarów lub usług (dłużnik) jest powiadomiony o zawarciu umowy forfaitingowej przez sprzedawcę. Działalność kredytowa komercyjnego banku Forfaiting poszerzony obejmuje dodatkowe świadczenia wyszczególnione w umowie. Mogą one dotyczyć spraw związanych z handlem towarów na rynkach międzynarodowych (zezwoleń dewizowych, opłat celnych itp.). Forfaiting krajowy swym zasięgiem obejmuje podmioty funkcjonujące na rynku krajowym i prowadzące sprzedaż produktów na tym rynku. Forfaiting zagraniczny swym zakresem obejmuje szerszy krąg podmiotów. Przyjmuje on formę forfaitingu pośredniego. Działalność kredytowa komercyjnego banku Hermes forfaiting (gwarancja rządowa) mamy z nim do czynienia wówczas, gdy rząd kraju eksportera udziela gwarancji instytucji forfaitingowej. Wymaga to spełnienia wielu warunków przez importera, np. po spłaceniu przez importera części swych długów. Forfaiting wierzytelności wekslowych (weksli własnych) sprzedawca towarów zamiast gotówki otrzymuje weksle. Posiadacze weksli sprzedają je firmie forfaitingowej. Firma forfaitingowa, kupując weksel, przejmuje na siebie pełne ryzyko ściągalności długu. Firma wypłaca kwotę nominalną weksla po potrąceniu odsetek dyskontowych. Działalność kredytowa komercyjnego banku Forfaiting wierzytelności leasingowych — forfaiting oznacza tu refinansowanie jednostek leasingowych. Przyspiesza dopływ środków od leasingobiorców. Leasingobiorca jest nadal właścicielem przedmiotu będącego w umowie leasingowej. Forfaiting może wystapić zarówno przy leasingu finansowym jak i operacyjnym. Zakresem umowy jest objęta wierzytelność leasingowa. Działalność kredytowa komercyjnego banku Leasing – forma kredytu rzeczowego, polegającą na umożliwieniu korzystania przez klienta z ruchomości lub nieruchomości w zamian za wnoszone cyklicznie opłaty (raty). Umowa leasingowa może zakładać zwrot przedmiotu leasingu albo przeniesienie własności na leasingobiorcę. Umowy leasingu są zawierane na zasadzie umów nienazwanych. Wyróżnia się leasing operacyjny i finansowy. Działalność kredytowa komercyjnego banku Umowa leasingu operacyjnego - zawierana na krótki okres (do 3 lat). Przedmioty będące w leasingu mogą być użytkowane przez kolejnych leasingobiorców, gdyż czas trwania leasingu jest znacznie krótszy od okresu zużycia technicznego czy ekonomicznego przedmiotu leasingu. Przy leasingu operacyjnym leasingobiorca nie może amortyzować środka trwałego, ale całą ratę może traktować jako koszt z podatkowego punktu widzenia. W ramach leasingu operacyjnego można wyróżnić: — leasing „mokry”, polegający na tym, że leasingodawca świadczy dodatkowe usługi związane z bieżącą eksploatacją danego środka trwałego, — leasing „suchy”, w którym wszystkie koszty eksploatacyjne ponosi leasingobiorca. Działalność kredytowa komercyjnego banku Leasing finansowy (kapitałowy) dotyczy umów zawieranych na okres kilku lat. Użytkownik korzysta z przedmiotu leasingu przez czas zbliżony do okresu jego gospodarczej używalności. Dla leasingobiorcy kosztem uzyskania przychodu jest tylko część raty leasingowej, tj. odsetki od kapitału. Działalność kredytowa komercyjnego banku Leasing pośredni - między producentem a leasingobiorcą występuje firma leasingowa, która nabywa na swój rachunek od producenta przedmiot leasingu i oddaje go leasingobiorcy do użytkowania. Firma leasingowa może być własnością banku lub być finansowana przez bank, będąc podmiotem niezależnym. Banki bezpośrednio nie zajmują się leasingiem, a raczej tworzą wyspecjalizowane spółki i są ich głównymi udziałowcami. Leasing bezpośredni - umowa jest zawierana bez udziału pośrednika (firmy leasigowej) bezpośrednio między producentem danego środka a użytkownikiem, bez zaangażowania także banku. Działalność kredytowa komercyjnego Korzyści płynące z leasingu dla firmy: banku — dla małych i średnich przedsiębiorstw rozpoczynających działalność często jest to jedyna droga do sfinansowania zakupu środków trwałych ze względu na wymagania odnośnie zdolności kredytowej firmy oraz zabezpieczenia. Są one znacznie mniej skomplikowane niż kryteria stawiane przez banki przy udzielaniu kredytów; — zwiększenie płynności finansowej; — możliwość łatwego dostępu do najnowszej techniki i technologii, bez angażowania na ten cel własnych środków kapitałowych; — koszty użytkowania urządzeń są pokrywane z bieżących przychodów firmy; — większość czynności proceduralnych przechodzi z inwestora na firmę leasingową, która bezpośrednio kontaktuje się z dostawcą (producentem); — przy leasingu operacyjnym raty leasingowe są zaliczane do kosztów uzyskania przychodów inwestora; — w kredycie bankowym największe obciążenia kredytobiorca ponosi w początkowym okresie inwestycji (gdy zwykle jej efektywność jest niższa), a coraz mniejsze obciążenia z upływem czasu Działalność kredytowa komercyjnego banku Działalność kredytowa komercyjnego banku Działalność kredytowa komercyjnego banku Działalność kredytowa komercyjnego banku Działalność kredytowa komercyjnego banku
