Dysleksja

DYSLEKSJA
Coraz więcej uczniów współczesnej szkoły posiada obniżoną zdolność do czytania
i ortograficznego pisania, niektórych cechuje specyficzna trudność w zamianie głosek na
litery. Mowa oczywiście o dysleksji, którą także nazywa się niezdolnością, niesprawnością,
zaburzeniem percepcyjnym; znawcy problemu dodają jeszcze do tego terminu przymiotniki:
kostytucjonalna, specjalna, specyficzna, rozwojowa. Mają one podkreślić i zaakcentować
specyfikę tego zaburzenia. Zaznaczają również, że u wielu dzieci współistnieją zaburzenia
funkcji percepcyjno – motorycznych, zaangażowanych w proces kształcenia wyżej
wymienionych umiejętności. Dysleksję definiuje się także jako fragmentaryczne zaburzenia
czy deficyty rozwojowe lub mikrodysfunkcje.
Zaburzenia o charakterze dyslektycznym mogą dotyczyć:
 analizy i syntezy wzrokowej oraz słuchowej,
 motoryki ( czynności manualne),
 współdziałania wyżej wymienionych procesów,
 pamięci wzrokowej, słuchowej i ruchowej,
 lateralizacji – przewagi czynnościowej jednego z dwóch symetrycznych organów
ciała – zwykle polegającej na większej sprawności prawej strony, ściśle powiązanej
z przewagą jednej z półkul mózgowych,
 a także orientacji w schemacie ciała, kierunkach i przestrzeni.
NIEKTÓRZY AUTORZY WYRÓŻNIAJĄ NASTĘPUJĄCE TYPY DYSLEKSJI:
dysleksja typu wzrokowego, u której podłoża leżą zaburzenia percepcji i pamięci
wzrokowej, powiązane z zaburzeniami koordynacji wzrokowo – ruchowej i wzrokowo –
przestrzennej,
dysleksja
typu
słuchowego,
uwarunkowana
zaburzeniami
percepcji
i pamięci słuchowej, dotyczącej dźwięków mowy, najczęściej powiązana z
zaburzeniami funkcji językowych,
dysleksja integracyjna, kiedy to poszczególne funkcje nie wykazują zakłóceń,
natomiast jest zaburzona ich koordynacja.
Obok dysleksji wyróżnia się jeszcze dysgrafię, czyli kłopoty z osiągnięciem dobrego
poziomu graficznego pisma, dysortografię, czyli niemożność nabycia umiejętności
poprawnej pisowni mimo znajomości zasad. Zwykle dysleksja, dysgrafia i dysortografia
nie występują w izolacji, tylko jako zespół trudności w uczeniu się, przede wszystkim w
czytaniu i pisaniu. Istnieje postać dysleksji zwanej dyskalkulią, której cechą
charakterystyczną jest nieradzenie sobie z matematyką, szczególnie z liczbami.
Powszechnym objawem dyskalkulii jest niemożność zapamiętania numerów telefonów.
Może warto zastanowić się nad przyczynami tego zjawiska.
Istnieje pięć podstawowych koncepcji mówiących o pierwotnych przyczynach dysleksji.
Oto one:
1. genetyczna – zakłada, że geny przekazywane są z pokolenia na pokolenie, więc
dziecko może dziedziczyć ten mikrodeficyt po rodzicach,
2. opóźnienie lub spowolnienie dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego, co
może być spowodowane przez geny i hormony,
3. organiczna – uległy uszkodzeniu okolice mózgu, które uczestniczą w procesach
czytania i pisania, mogą być one wywoływane szkodliwymi czynnikami
chemicznymi, fizycznymi i biologicznymi oddziałującymi na ośrodkowy układ
nerwowy w okresie okołoporodowym. Ta koncepcja ma najwięcej zwolenników,
dlatego dysleksję nazywa się często ,,zaburzeniem cywilizacyjnym”,
4.
hormonalna – nie wykształciły się w pełni niektóre okolice kory mózgowej,
nastąpiło zablokowanie rozwoju lewej półkuli mózgu, która jest szczególnie związana
z mową,
5.
psychogenna – upatruje przyczynę w zaburzeniach emocjonalnych,
spowodowanych przez urazy i stres.
Przyczyny dysleksji są wciąż źródłem dyskusji i kontrowersji, co świadczy także
o złożoności problemu.
Zaburzenia o charakterze dyslektycznym są powodem wielu trudności ucznia w szkole,
dotyczą one czytania, pisania, wypowiadania się, rysowania, rozumienia czytanej treści
i dadzą się zaobserwować na wielu przedmiotach. Przyjrzyjmy się niektórym symptomom:
czytanie – przestawianie liter i cząstek wyrazów, opuszczanie liter, sylab, całych
wersów, mylenie liter o podobnym zapisie lub brzmieniu, trudności z syntezą, wolne
tempo czytania, niechęć do czytania zwłaszcza dłuższych tekstów, wysiłek włożony w
technikę czytania utrudnia rozumienie tekstu,
pisanie – trudności w zapamiętaniu trudnych kształtów liter, mylenie liter na zasadzie
opozycji (b – p , t – d) lub odbicia lustrzanego (n – u , d – g), opuszczanie cząstek
wyrazów i znaków diakrytycznych, wolne tempo pisania, pismo brzydkie, drżące,
niekształtne, często nieczytelne, brak wiązania liter, nadmierna ilość błędów
ortograficznych mimo znajomości zasad, zniekształcanie wyrazów utrudniających ich
odczytanie, przepisywanie po literze, po kawałku, brak umiejętności ogarnięcia dłuższego
fragmentu tekstu, niechęć do pisania,
wypowiadanie się – dziecko ma trudności z rozpoznaniem przedmiotów na obrazku/
ilustracji/ obrazie, nie zauważy wielu szczegółów, nie potrafi ich usytuować w
przestrzeni i operować pojęciami nazywającymi stosunki przestrzenne, opis będzie
bardzo ubogi, zasób słów niewielki, kłopoty z formułowaniem zdań, wyciąganiem
wniosków, uogólnianiem,
rysowanie – zakłócenia stosunków przestrzennych, brak proporcji między
elementami, trudności w rozplanowaniu i właściwym umieszczeniu na kartce
poszczególnych części ilustracji, trudności w odwzorowywaniu prostych
figur geometrycznych, treść obrazków uboga, u młodszych dzieci długo
utrzymują się głowonogi, rysunki prymitywne, przeważają linie proste, zbyt
mały lub zbyt duży nacisk ołówka,
rozumienie czytanej treści – tekst nie stanowi logicznej całości, mylenie znaczeń
wyrazów o podobnym brzmieniu, trudności w rozumieniu struktur gramatyczno –
logicznych oraz tekstów, w których zachodzą stosunki przestrzenne, kłopoty z
wyrażaniem jasnych wyobrażeń o tekście, zwracanie uwagi na szczegóły, nieumiejętność
uchwycenia myśli głównej,
inne przedmioty – trudności w geografii, brak orientacji w kierunkach świata,
pomyłki w zadaniach matematycznych, mylenie cyfr (2, 7) oraz znaków (< , > , + , - ),
słabe rozumienie pojęć dotyczących geometrii (bryła, kąt, figura, obwód, wysokość),
trudności w rysunku technicznym, nauce języków obcych, opanowaniu pojęć z zakresu
historii sztuki, niska sprawność na zajęciach wychowania fizycznego, kłopoty z
wykonywaniem modeli, rozumieniem instrukcji, pojęć z zakresu gramatyki, niemożność
opanowania tabliczki mnożenia.
Są to najważniejsze symptomy, które mimo wysiłku ucznia, często uniemożliwiają
osiągnięcie sukcesu, jeśli nie zostanie podjęta odpowiednia terapia. Nauczyciel powinien być
dobrym obserwatorem i jeśli zauważy niepokojące sygnały powinien zwrócić się do
wychowawcy, pedagoga szkolnego i przekonać rodziców do badania w poradni
psychologiczno – pedagogicznej. Im szybciej zostanie dziecko zdiagnozowane, tym większa
szansa na wyrównanie lub zniwelowanie deficytów. Pamiętać należy, że uczeń ze
stwierdzoną dysleksją ma również przywileje na egzaminie zewnętrznym (wydłużony czas
pracy, większa tolerancja na błędy, prawo do przeczytania arkusza egzaminacyjnego przez
nauczyciela). Nie wolno dziecka pozbawiać tej szansy.
POMOCY UCZNIOM Z DYSLEKSJĄ NALEŻY UDZIELAĆ W KAŻDYM WIEKU.
NIGDY NIE JEST NA TO ZA PÓŹNO.