Dysleksja rozwojowa.

Dysleksja rozwojowa.
Przyczyny, objawy, pomoc dziecku ze
specyficznymi trudnościami w nauce
czytania i pisania.
Dysleksja rozwojowa wymieniana jako przyczyna specyficznych
trudności w uczeniu się, ma ona charakter wrodzony i
towarzyszy dziecku przez cały okres rozwoju.
Diagnozowana jest przy prawidłowym rozwoju intelektualnym, u
dziecka nie mającego wady słuchu ani innego zaburzenia
neurologicznego, które uniemożliwiałoby opanowanie zdolności
pisania i czytania przy prawidłowo prowadzonym procesie
nauczania i prawidłowej sytuacji emocjonalnej dziecka.
Obejmuje kilka rodzajów zaburzeń:




DYSLEKSJA - trudności w czytaniu (zaburzenia zarówno tempa
i techniki czytania, jak i stopnia rozumienia treści)
DYSORTOGRAFIA - trudności z opanowaniem poprawnej
pisowni (dziecko popełnia błędy ortograficzne mimo dobrej
znajomości zasad pisowni)
DYSGRAFIA - niski poziom graficzny pisma (brzydkie, koślawe
litery, trudności z utrzymaniem się w linijce, litery w wyrazach
nierówne)
DYSKALKULIA - problemy w matematyce (niski poziom
rozumowania operacyjnego, kłopoty z pojęciami abstrakcyjnymi,
np. z pojęciem liczby, wielkości, proporcji).
Uwarunkowania tego typu zaburzeń to:
 czynniki dziedziczne (występowanie
rodzinne)
 mikrouszkodzenia powstałe w okresie ciąży,
okresie okołoporodowym i w pierwszych
miesiącach życia dziecka
 wady rozwojowe centralnego układu
nerwowego
 zaburzenia hormonalne
Dysleksja nie jest chorobą, którą można wyleczyć, nie
jest to również coś, z czego się "wyrasta".
Częstotliwość występowania w populacji:
Dysleksja rozwojowa
DYSLEKSJA
trudności w
czytaniu
9 – 10%
DYSORTOGRAFIA
trudności w
poprawnej pisowni
13 – 16%
DYSGRAFIA
zaburzenia
graficznej strony
pisma
4%
Co powinno zaniepokoić?
Jeżeli obserwuje się u dziecka kilka z poniższych objawów, warto przeprowadzić
dokładniejsze badanie. Ich przyczyną może być - ale nie musi - dysleksja.
Wiek przedszkolny
Objawy językowe

Opóźniony rozwój mowy

Regularnie przekręca wyrazy i zwroty ("kolomotywa", "krędy" zamiast "którędy").

Miewa kłopoty z zapamiętywaniem nazw pospolitych obiektów, takich jak "stół",
"krzesło".

Z trudnością uczy się wierszyków i rymujących się słów ("krowa - głowa").
Objawy niejęzykowe

Dziecko wcześnie zaczyna chodzić, ale nie przechodzi przez etap raczkowania
(przemieszcza się na pośladkach i rękach, pełza na brzuchu).

Ma utrzymujące się kłopoty z samodzielnym ubieraniem i zakładaniem obuwia na
właściwe nogi.

Lubi, gdy mu się czyta, ale nie wykazuje zainteresowania literami.

Często zarzuca mu się, że nie słucha lub nie uważa.

Jest nadmiernie ruchliwe, często wpada na przeszkody i spada (na przykład z
krzesła).

Ma trudności z łapaniem, kopaniem lub rzucaniem piłki, podskakiwaniem i
przeskakiwaniem.

Ma trudności z wystukiwaniem prostych rytmów.
Wiek wczesnoszkolny
Objawy językowe
 Ma szczególne trudności z czytaniem i ortografią.
 Odwraca litery i cyfry.
 Ma trudności z zapamiętywaniem tabliczki mnożenia, alfabetu,
formułek.
 Opuszcza litery w słowach i zmienia ich kolejność.
 Myli litery "b" i "d" i słowa takie jak "do/od".
 Używa palców lub znaczków na papierze do prostych obliczeń.
 Słabo koncentruje uwagę.
 Ma kłopoty ze zrozumieniem czytanego przez siebie tekstu.
Objawy niejęzykowe
 Ma trudności z zawiązywaniem sznurowadeł, zapinaniem guzików,
ubieraniem.
 Ma kłopoty z odróżnianiem lewej i prawej ręki, myli kolejność dni
tygodnia, miesięcy w roku.
 Potrafi być zaskakująco błyskotliwe w innych dziedzinach.
 Ma słabe poczucie kierunku.
 Ma niską samoocenę i brak mu zaufania do własnych możliwości.
W wieku 12 lat i później
Do wcześniejszych objawów dochodzą nowe:
Objawy językowe
 Wciąż niedokładnie czyta.
 Wciąż ma trudności z ortografią.
 Wymaga powtarzania poleceń i numerów telefonów.
 "Zacina się" przy próbach użycia długich słów ("filozoficzny",
"indywidualny").
 Myli miejsca, daty, godziny.
 Ma trudności z planowaniem i pisaniem wypracowań.
 Ma trudności z przetwarzaniem skomplikowanego języka lub
długich ciągów instrukcji z dużą szybkością.
Objawy niejęzykowe:
 Wyraźnie ujawniają się słabe i mocne strony.
Przejawy trudności szkolnych:

czytanie - mylenie liter o podobnym kształcie (a-o, m-n, l-t-ł, bd, g-p, n-u, m-w, itp.), opuszczanie liter, sylab, wyrazów, wierszy;
przekręcanie końcówek wyrazów, "zgadywanie", gubienie się w
tekście; tempo czytania wolne, szybko następuje zmęczenie i
niechęć do czytania; czytanie nierytmiczne, długo utrzymuje się
technika literowania; koncentracja na technicznej stronie czytania,
która utrudnia rozumienie treści; w czytaniu nie są uwzględniane
znaki przestankowe; błędy w czytaniu: mylenie wyrazów o
podobnym brzmieniu, zniekształcanie słów;

rysowanie - rysunki przeważnie "ubogie", kłopoty z
odwzorowywaniem prostych figur geometrycznych (koło, kwadrat,
trójkąt, romb).
 pisanie - trudności z zapamiętaniem kształtu liter, mylenie liter o
podobnym kształcie, pomijanie drobnych elementów graficznych
liter (kropek, ogonków, kresek), opuszczanie liter lub cząstek
wyrazów; pomimo znajomości zasad i reguł ortograficznych liczne
błędy, mylenie znaków graficznych różniących się położeniem w
stosunku do osi pionowej lub poziomej (d-b-g-p-m-w-n-u);
niewłaściwe rozplanowanie graficzne wyrazów w zeszycie, mogą
występować elementy pisma lustrzanego, dziecko "nie mieści się" w
liniaturze zeszytu; obniżony poziom graficzny pisma - litery
niekształtne, kanciaste, nieprecyzyjne, różnej wielkości,
wychodzące poza linie, połączenia między literami różnej długości,
w dowolnym miejscu litery, różne nachylenie liter, odstępy między
literami za duże lub za małe, linie niepewne, litery "niedokończone„;
pismo mało czytelne; tempo pisania wolne - trudności z nadążaniem
za tempem klasy; zeszyty sprawiają wrażenie źle utrzymanych; w
początkowej fazie nauki pisania może występować element pisma
lustrzanego, odwracanie liter, cyfr, zmiana ich kolejności,
opuszczanie końcówek w wyrazach, a nawet całych wyrazów.
Trudności w innych przedmiotach szkolnych:

geografia - kłopoty w odczytywaniu mapy, kłopoty z
zapamiętaniem kierunków na mapie;

geometria - kłopoty ze skorelowaniem nazwy z figurą
geometryczną, mylenie pojęć (np. równoległy, prostopadły);

arytmetyka - mylenie cyfr podobnych graficznie, kłopot z
zapamiętaniem tabliczki mnożenia;

języki obce - trudności tego samego typu co w języku
polskim;
Sposoby pracy z dziećmi z dysleksją

W pracy z dzieckiem dyslektycznym najbardziej
skuteczne jest uczenie polisensoryczne: jednoczesne
zaangażowanie wielu zmysłów: słuchu, wzroku i
kinestezji. Maksymalnie wykorzystać należy te zmysły,
które funkcjonują prawidłowo z jednoczesnym
ćwiczeniem tych słabszych.
W pracy z dzieckiem dyslektycznym
należy:




stosować na przemian czytanie głośne i czytanie ciche
utworów ze sprawdzaniem zrozumienia tekstu,
utrwalać i powtarzać wiadomości przy każdej
nadarzającej się okazji w ciągu dnia,
polecać pisanie ołówkiem w większej liniaturze,
szczególnie w początkowym okresie nauki szkolnej,
należy usuwać wyrazy niepoprawnie napisane tak, by
dziecko nie przyswajało sobie w pamięci wzrokowej ich
wadliwego obrazu graficznego np. poprzez całkowite
zamazanie wyrazów z błędem i napisanie ich u góry w
sposób poprawny.
W nauce poprawnego pisania pod względem graficznym
wskazane jest stosowanie następujących ćwiczeń:







Kreślenie ręką dużych liter w powietrzu.
Pisanie dużych liter na tablicy - wodzenie po wzorze.
Pisanie (malowanie) liter na arkuszach papieru, różnej wielkości.
Pisanie liter za pomocą szablonów.
Kalkowanie (kalką techniczną), obwodzenie po wzorze.
Samodzielne pisanie liter.
Przy opracowaniu graficznym liter należy zwrócić uwagę na ich
charakterystyczne elementy, sposób pisania z zaznaczeniem
miejsca rozpoczęcia i rozmieszczenia w liniaturze zeszytu.
Trzeba dążyć do tego, by dzieci nauczyły się pisać wyrazy
łącznie, czytelnie i we właściwym tempie.
Przykłady ćwiczeń w czytaniu i pisaniu
"Czytanie na raty"





Dziecko czyta na głos - zależnie od możliwości: od ok. 1/2 - 1 strony,
Dorosły - czyta dziecku na głos - trzy razy więcej, ok. 3 strony;
dobrze, jeżeli dziecko w tym czasie śledzi tekst wzrokiem,
Dziecko czyta samo po cichu - cztery razy więcej: ok. 4 strony;
powtórka całego cyklu (powyższe punkty)
Streszczenie przeczytanego tekstu (ustne - opowiadanie lub
pisemne - w formie planu czy wypracowania) lub dyskusja nad
tekstem,
Podsumowanie przeczytanego rozdziału - streszczenie rozdziału i
dyskusja nad wybranymi problemami.
Książka mówiona





"Książki mówione" to taśmy magnetofonowe z nagraniami lektur
szkolnych, które służą dzieciom w przyśpieszeniu procesu
czytania lektur. Można je wypożyczać w bibliotekach dla osób
niepełnosprawnych, bibliotekach pedagogicznych. Rodzice
prezentują początek "książki mówionej" i dziecko kontynuuje
czytanie reszty rozdziału z użyciem kasety magnetofonowej.
Zadaniem dziecka jest:
a) słuchanie tekstu (z taśmy) z jednoczesnym śledzeniem go w
książce (czytaniem -2 strony),
b) słuchanie tekstu bez czytania (kilka stron) - powtórka pkt.a-b,
streszczenie przeczytanego tekstu (ustne lub pisemne - w formie
planu czy wypracowania) lub dyskusja nad tekstem.
podsumowanie przeczytanego i wysłuchanego rozdziału streszczenie i dyskusja.
Dyktando w 10 punktach










Umów się z dzieckiem, że codziennie będziecie robić dyktando
obejmujące 3 zdania. Wymyślcie wspólnie nagrodę po każdym tygodniu
pracy.
Zaznacz w książce dziecka 3 zdania i przeczytaj na głos pierwsze zdanie.
Dziecko powtarza zdanie i omawia pisownię każdego wyrazu (podaje
zasady pisowni).
Dziecko zapisuje zdanie (podobnie postępuje z następnymi zdaniami).
Dziecko samodzielnie sprawdza cały napisany tekst.
Dorosły sprawdza tekst. Jeżeli znajdzie błędy, podaje ich liczbę.
Dziecko ponownie sprawdza tekst z pomocą słownika ortograficznego.
Dorosły sprawdza poprawiony tekst. Jeżeli nadal są błędy, wskazuje
tekst, z którego dyktował zdania.
Dziecko porównuje napisany tekst ze wzorem i ostatecznie poprawia
błędy.
Dziecko opracowuje błędnie napisane wyrazy (np. podaje zasady
pisowni, wyrazy pokrewne, odmienia wyraz przez przypadki, wymienia na
inne formy).
Co robić ? ...gdy dziecko ma dysleksję lub jest nią zagrożone?
Obserwuj dziecko od najmłodszych lat.
Jeżeli u dziecka występują trudności w nauce, a zwłaszcza gdy
występuje łącznie wiele spośród wyżej wymienionych objawów,
należy zwrócić się do:
 nauczyciela języka polskiego, wychowawcy dziecka lub pedagoga
szkolnego celem skonsultowania problemu i potwierdzenia potrzeby
zdiagnozowania dziecka w poradni psychologiczno-pedagogicznej,
 Poradnia przeprowadza specjalistyczne badania diagnostyczne
dziecka w celu ustalenia przyczyn trudności dziecka w nauce.
 Psycholog lub pedagog poradni udzieli szczegółowych wskazówek
metodycznych odnośnie pracy dydaktycznej i wychowawczej z
uczniem w domu i w szkole.
Ilustracja przedstawia komputerową próbkę tekstu będącego
symulacją zaburzonego postrzegania wyrazów w dysleksji
wzrokowo-przestrzennej.
PRAWA UCZNIA DYSLEKTYCZNEGO
W SZKOLE:



obowiązek respektowania przez nauczyciela opinii z
poradni publicznej,
obowiązek dostosowania wymagań edukacyjnych do
indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono
trudności w uczeniu się, w tym specyficzne trudności,
uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom,
Uczniowie (słuchacze) z dysfunkcjami mają prawo
przystąpić do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego
w warunkach i formie dostosowanych do ich
dysfunkcji (ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia
21 marca 2001 r.w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i
promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów
w szkołach publicznych);

uczeń i jego rodzice lub prawni opiekunowie powinni sami
zdecydować, czy zechcą skorzystać z podanych powyżej praw.
Przygotowała: Joanna Burandt - Oprawa