dysleksja - Dzieci Kociewia
advertisement
STOWARZYSZENIE „ DZIECI KOCIEWIA” STAROGARD GDAŃSKI SPECJALNE POTRZEBY EDUKACYJNE DYSLEKSJA STAROGARD GDAŃSKI 2013 WSTĘP O dysleksji trzeba mówić… Dysleksji rozwojowa jest jedną z przyczyn niepowodzeń szkolnych dzieci. Wielu uważa, że jest to problem „wymyślony” - dysleksja ma być przykrywką dla, najogólniej mówiąc, lenistwa dziecka, czy też przepustką do wydłużonego czasu pracy podczas egzaminów. Z całą pewnością trzeba powiedzieć, że dysleksja rozwojowa nie jest zwolnieniem od obowiązku systematycznej nauki. Jednak nauka ta wymaga nieco innych form i metod oddziaływania, stad też dysleksję rozwojową zaliczono do tzw. specyficznych potrzeb edukacyjnych.. - Jak definiuje się pojęcie „dysleksja”? Polskie Towarzystwo Dysleksji uważa, że dysleksja to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Należy tu położyć nacisk na słowo „ specyficzne trudności”, co oznacza m. in. , że u każdego człowieka problem ten może demonstrować się inaczej. Ważne jest także podkreślenie stwierdzenia „ dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym”. A oznacza to , że dysleksja może być przyczyną niepowodzeń szkolnych u dzieci , których możliwości intelektualne są przeciętne lub ponad przeciętne. Nie należy mówić o dysleksji rozwojowej u osób o obniżonym potencjale intelektualnym. - Wydaje się ,że problem dysleksji dopiero od jakiegoś czasu stał się popularny, wcześniej nie mówiło się o tym ,że kłopoty w szkole mogą mieć podłoże dyslektyczne. Rzeczywiście od kilku lat może częściej mówi się o dysleksji rozwojowej, jako przyczynie niepowodzeń szkolnych. Jednak trzeba pamiętać ,że badania nad dysleksją trwają od końca XIX wieku. Wtedy to nazwano dysleksję tzw. „ślepotą słowną”. Dzisiejszy stań badań pokazuje ,że jest to problem poważny mający swoje różne źródła. Potwierdza to stanowisko Polskiego Towarzystwa Dysleksji, z którego wynika , że „uwarunkowania tych zaburzeń są wielorakie (polietiologia). Wskazuje się na dziedziczność, zmiany anatomiczne i zaburzenia fizjologiczne układu nerwowego (w okresie ciąży i porodu o nieprawidłowym przebiegu)”. Tak więc badania prowadzone w wielu ośrodkach na całym świecie wskazują, że dysleksja nie jest niczym wymyślonym. Jest ważnym, trudnym w rzeczywistej diagnozie i terapii problemem. Podkreślić należy fakt, że dysleksja rozwojowa została umieszczona w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD - 10 i DSM - IV, pomimo tego że nie jest chorobą, a zaburzeniem . Badania pokazują, że odsetek dzieci wykazujących cechy dysleksji szacuje się na ok. 10 procent. Państwowa Komisja Egzaminacyjna każdego roku po przeprowadzonych egzaminach w szkołach podstawowych i gimnazjach publikuje dane pokazujące liczbę dzieci ze specyficznymi trudnościami w nauce w poszczególnych województwach. Okazuje się ,że liczba ta wzrasta. Tendencja ta jest charakterystyczna dla całej Polski. - A jak to jest w Starogardzie? Kilka lat temu realizowano badanie skali ryzyka dysleksji w starogardzkich przedszkolach. Już wtedy okazało się ,że spora grupa dzieci wykazuje cechy, które w przyszłości mogą zostać zdiagnozowane jako dysleksja. Mogą ale nie muszą. Bo trzeba pamiętać, że im wcześniej zaobserwowany zostanie problem, tym łatwiej i skuteczniej można sobie z nim poradzić. (Stowarzyszenie „Dzieci Kociewia”- artykuł zamieszczony w Wieściach z Kociewia) Z pewnością nie lenistwo… Często spotyka się stwierdzenie , jakoby dysleksja rozwojowa nie istniała, że nie jest żadnym problemem, a jedynie często stosowanym „niewychowawczym wybiegiem”. Należy jasno podkreślić, że nie każdy problem w nauce, czy szerzej przyswajaniu wiedzy ma swoją przyczynę w tym właśnie zaburzeniu. I co jeszcze ciekawsze problemy dzieci z dysleksją równie często są bagatelizowane. „Przejdzie mu to”, „Ja też często robię błędy ortograficzne”, „ Ja także nie lubię czytać, niezbyt często pamiętam to, co przeczytałem” – takie i inne opinie spotykają często specjaliści terapii dysleksji w trakcie konsultacji z rodzicami. Jest to wynikiem niedostatecznej wiedzy . Wydaje się ,że dysleksja jest problemem , który dotyczy jedynie czytania i pisania. Nic bardziej mylnego. Należy z mocą podkreślić, że kłopoty w czytaniu i pisaniu to jedynie demonstracja toczącego się w mózgu zaburzenia, dysfunkcji. Podkreślmy… Z pewnością dysleksja rozwojowa nie jest wybiegiem, nie jest spowodowana lenistwem, nie jest zwolnieniem z obowiązku nauki, nie jest niczym wymyślonym. Jest rzeczywistym problemem , z którym można i trzeba sobie poradzić. Zagrożenie dysleksją można obserwować w zasadzie od chwili narodzin. Często na nieprawidłową pracę lewej półkuli mózgu, na trudny proces przetwarzania informacji, a w późniejszym okresie rozwoju, na skomplikowany proces czytania i pisania mogą mieć wpływ czynniki okołoporodowe. Inną z przyczyn mogącą mieć wpływ na wystąpienie dysleksji rozwojowej jest nasza genetyka, a dokładniej to, co odziedziczyliśmy po przodkach. Nie ma jednej przyczyny, którą można wytłumaczyć wszystkie przypadki dysleksji. Stąd też proces terapii jest często skomplikowany, trudny i wymagający olbrzymiego zaangażowania sił i środków. Co powinno zaniepokoić? Jeżeli obserwuje się u dziecka kilka z poniższych objawów, warto przeprowadzić dokładniejsze badanie. Ich przyczyną może być dysleksja. Ważne , by obserwować dziecko od pierwszych chwil życia. A kiedy trzeba dokonać prostych działań diagnostycznych. Takim działaniem jest badanie Skala Ryzyka Dysleksji. Jest ono przeznaczone dla dzieci, które są uczniami pierwszej i drugiej klasy szkoły podstawowej. W późniejszym okresie życia specjalistyczne badania przeprowadza się przy wykorzystaniu odpowiednich testów diagnostycznych w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Objawy utrzymujące się przez cały czas Wyraźne "dobre" i "złe" dni, bez żadnych konkretnych powodów. Problemy z użyciem słów określających kierunki (nad/pod, do/z itd.) Kłopoty z odtwarzaniem sekwencji (dni tygodnia, miesiące). Znane problemy z dysleksją (lub nauką czytania) w rodzinie. Wiek przedszkolny Objawy językowe Opóźniony rozwój mowy (SORM - samoistny opóźniony rozwój mowy). Regularnie przekręca wyrazy i zwroty ("kolomotywa", "krędy" zamiast "którędy"). Miewa kłopoty z zapamiętywaniem nazw pospolitych obiektów, takich jak "stół", "krzesło". Z trudnością uczy się wierszyków i rymujących się słów ("krowa, głowa"). Objawy niejęzykowe Dziecko wcześnie zaczyna chodzić, ale nie przechodzi przez etap raczkowania (przemieszcza się na pośladkach i rękach, pełza na brzuchu). Ma utrzymujące się kłopoty z samodzielnym ubieraniem i zakładaniem obuwia na właściwe nogi. Lubi, gdy mu się czyta, ale nie wykazuje zainteresowania literami. Często zarzuca mu się, że nie słucha lub nie uważa. Jest nadmiernie ruchliwe, często wpada na przeszkody i spada (na przykład z krzesła). Ma trudności z łapaniem, kopaniem lub rzucaniem piłki, podskakiwaniem i przeskakiwaniem. Ma trudności z wystukiwaniem prostych rytmów. Wiek wczesnoszkolny Objawy językowe Ma szczególne trudności z czytaniem i ortografią. Odwraca litery i cyfry. Ma trudności z zapamiętywaniem tabliczki mnożenia, alfabetu, formułek. Opuszcza litery w słowach i zmienia ich kolejność. Myli litery "b" i "d" i słowa takie jak "do/od". Używa palców lub znaczków na papierze do prostych obliczeń. Słabo koncentruje uwagę. Ma kłopoty ze zrozumieniem czytanego przez siebie tekstu. Objawy niejęzykowe Ma trudności z zawiązywaniem sznurowadeł, zapinaniem guzików, ubieraniem. Ma kłopoty z odróżnianiem lewej i prawej ręki, myli kolejność dni tygodnia, miesięcy w roku. Potrafi być zaskakująco błyskotliwe w innych dziedzinach. Ma słabe poczucie kierunku. Ma niską samoocenę i brak mu zaufania do własnych możliwości. W wieku 12 lat i później Do wcześniejszych objawów dochodzą nowe: Objawy językowe Wciąż niedokładnie czyta. Wciąż ma trudności z ortografią. Wymaga powtarzania poleceń i numerów telefonów. "Zacina się" przy próbach użycia długich słów ("filozoficzny", "indywidualny"). Myli miejsca, daty, godziny. Ma trudności z planowaniem i pisaniem wypracowań. Ma trudności z przetwarzaniem skomplikowanego języka lub długich ciągów instrukcji z dużą szybkością. Objawy niejęzykowe: Wyraźnie ujawniają się słabe i mocne strony. Wymienione powyżej objawy można pogrupować, z zaburzeniami w pracy określonych analizatorów. wiążąc je Objawy zaburzenia analizy i syntezy wzrokowej wypowiadanie się - w związku z trudnością identyfikacji przedmiotów na obrazkach - opis obrazka jest ubogi, dziecko zauważa małą liczbę szczegółów. rysowanie rysunki przeważnie "ubogie", kłopoty z odwzorowywaniem prostych figur geometrycznych (koło, kwadrat, trójkąt, romb). czytanie - mylenie liter o podobnym kształcie (a-o, m-n, l-t-ł, b-d, g-p, n-u, m-w, itp.). opuszczanie liter, sylab, wyrazów, wierszy, przekręcanie końcówek wyrazów, "zgadywanie", gubienie się w tekście. Tempo czytania wolne, szybko następuje zmęczenie i niechęć do czytania. Czytanie nierytmiczne, długo utrzymuje się technika literowania. Koncentracja na technicznej stronie czytania, utrudnia rozumienie treści. pisanie - trudności z zapamiętaniem kształtu liter, mylenie liter o podobnym kształcie, pomijanie drobnych elementów graficznych liter (kropek, ogonków, kresek), opuszczanie liter lub cząstek wyrazów. Pomimo znajomości zasad i reguł ortograficznych liczne błędy ortograficzne (dziecko ma trudności z zapamiętaniem obrazu graficznego słów, nie może poprawić błędów, bo ich nie dostrzega - ten sam wyraz w tekście zapisuje w różny sposób). Objawy zaburzenia orientacji przestrzennej wypowiadanie się - kłopoty z rozumieniem sytuacji przedstawionej na obrazku, określaniu miejsca przedmiotu, wzajemnego położenia przedmiotów, przyswajaniu i operowaniu pojęciami w zakresie stosunków przestrzennych (nad, pod, obok, w prawo, w lewo itp.). rysowanie - trudności z właściwym rozplanowaniem rysunku, zakłócenia proporcji elementów, stosunków przestrzennych, rysunki sprawiają wrażenie chaotycznych, są uproszczone, zawierają małą liczbę szczegółów. czytanie - na skutek mylenia kierunków występuje przestawianie i opuszczanie liter, sylab, linijek druku. Trudności w rozumieniu treści zawierającej pojęcie stosunków przestrzenno-czasowych i struktur gramatyczno-logicznych. pisanie - mylenie znaków graficznych różniących się położeniem w stosunku do osi pionowej lub poziomej (d-b-g-p-m-w-n-u). Problemy z zapisem wyrazów w słupkach, uzupełnianiem tabelek itp. Niewłaściwe rozplanowanie graficzne wyrazów w zeszycie, mogą występować elementy pisma lustrzanego, dziecko "nie mieści się" w liniaturze zeszytu. Objawy zaburzenia analizy i syntezy słuchowej wypowiadanie się - słownictwo ubogie, zniekształcanie wyrazów mało znanych. czytanie - długo utrzymuje się technika literowania, występują kłopoty z syntezą dźwięków. W czytaniu nie uwzględniane są znaki przestankowe. Błędy w czytaniu: mylenie wyrazów o podobnym brzmieniu, zniekształcanie słów. Błędy typu fonetycznego - fonetyczna deformacja słów. pisanie - szczególne trudności w pisaniu ze słuchu wynikające z kłopotów z dokonaniem prawidłowej analizy dźwiękowej dyktowanych wyrazów, trudności z wyodrębnianiem wyrazów ze zdań, z zapisaniem wyrazów nieznanych, zmiana kolejności wyrazów w zdaniu. Dzieci ze skorygowanymi wadami wymowy mogą popełniać błędy w pisowni takie same jakie wcześniej występowały u nich w mowie. Objawy zaburzeń funkcjonowania analizatora kinestetyczno-ruchowego rysowanie - rysunki sprawiające wrażenie niestarannych, ruchy "kanciaste", gwałtowne lub zwolnione. Za duży lub za mały nacisk ołówka, przeważają linie proste, mało jest linii falistych. pisanie - za duży lub za mały nacisk, mała precyzja dłoni i palców, wolne tempo. Obniżony poziom graficzny pisma - litery niekształtne, kanciaste, nieprecyzyjne, różnej wielkości, wychodzące poza linie, połączenia między literami różnej długości, w dowolnym miejscu litery, różne nachylenie liter, odstępy między literami za duże lub za małe, linie niepewne, litery "niedokończone". Pismo mało czytelne. Tempo pisania wolne - trudności z nadążaniem za tempem klasy. Zeszyty sprawiają wrażenie źle utrzymanych. Objawy zaburzenia procesu lateralizacji rysowanie - zmiany kierunku w rysunkach (np. rysowanie szlaczków od strony prawej do lewej, rysowanie linii pionowych z dołu do góry). czytanie - zmiana kolejności liter, sylab w wyrazach, przestawianie kolejności słów, opuszczanie wiersza w tekście, tempo czytania wolne. pisanie - w początkowej fazie nauki pisania (szczególnie w lateralizacji skrzyżowanej) może występować element pisma lustrzanego, odwracanie liter, cyfr, zmiana ich kolejności, opuszczanie końcówek w wyrazach, a nawet całych wyrazów. Dysleksja-skutki Trudności w innych przedmiotach szkolnych jako skutek zaburzeń funkcjonowania analizatora wzrokowego : geografia - kłopoty w odczytywaniu mapy, geometria - kłopoty ze skorelowaniem nazwy z figurą geometryczną, arytmetyka - mylenie cyfr podobnych graficznie, języki obce - trudności z opanowaniem nowych obrazów graficznych wyrazów. Trudności w innych przedmiotach szkolnych jako skutek zaburzeń orientacji przestrzennej: geografia - kłopoty z zapamiętaniem kierunków na mapie, geometria - mylenie pojęć przyswajanych werbalnie (np. równoległy, prostopadły), arytmetyka - niezamierzona zmiana kolejności cyfr w liczbach, wychowanie fizyczne nieumiejętność prawidłowego wykonywania poleceń (np. wykonujemy obrót przez prawe ramię). Trudności w innych przedmiotach szkolnych jako skutek zaburzeń analizatora słuchowego: języki obce - trudności tego samego typu co w języku polskim; słownictwo ubogie, zniekształcanie wyrazów mało znanych, przy czytaniu długo utrzymuje się technika literowania, występują kłopoty z syntezą dźwięków, w czytaniu nie uwzględniane są znaki przestankowe, błędy w czytaniu: mylenie wyrazów o podobnym brzmieniu, zniekształcanie słów, błędy typu fonetycznego fonetyczna deformacja słów, szczególne trudności w pisaniu ze słuchu wynikające z kłopotów z dokonaniem prawidłowej analizy dźwiękowej dyktowanych wyrazów, trudności z wyodrębnianiem wyrazów ze zdań, z zapisaniem wyrazów nieznanych, zmiana kolejności wyrazów w zdaniu. arytmetyka - kłopot z zapamiętaniem tabliczki mnożenia, inne - mogą występować trudności ze zrozumieniem instrukcji nauczyciela na wszystkich przedmiotach. Trudności w innych przedmiotach szkolnych jako skutek zaburzeń analizatora kinestetyczno-ruchowego wychowanie fizyczne - ogólnie niska sprawność ruchowa powoduje problemy w wykonywaniu ćwiczeń, technika - kłopoty z majsterkowaniem, lepieniem, wycinaniem, szyciem, kreśleniem. Trudności w innych przedmiotach szkolnych jako skutek zaburzeń procesu lateralizacji: geografia - kłopoty z orientacją na mapie, geometria - zmiany kierunku w rysunkach, wychowanie fizyczne - brak orientacji w schemacie własnego ciała.
