Dysfunkcje

DYSFUNKCJE UCZNIÓW:
DYSGRAFIA (agrafia; gr. α – nie, γραφο – piszę) – częściowa lub całkowita utrata umiejętności pisania, spowodowana mikrouszkodzeniami ośrodkowego
układu nerwowego lub zaburzeniami ośrodkowych funkcji wzrokowych i słuchowych.
OBJAWY: pismo
nieestetyczne i nieczytelne;
niedokładności w
odtwarzaniu liter, ich
połączeń, niekształtność
liter; niewłaściwe
proporcje liter w obrębie
wyrazów (zróżnicowanie
wielkości);
nierównomierne
zagęszczenie pisma;
niejednolite położenie
pisma (nachylenie liter);
litery "drżące" o niepewnej
linii.
ZALECENIA: ograniczenie notatek na lekcji do minimum tj. tych,
których nie ma w podręcznikach szkolnych; przygotowywanie ew.
gotowych tekstów do wklejenia do zeszytu lub wskazywanie
źródeł internetowych; podczas sprawdzianów wiedzy wymaganie
stosowania pisma drukowanego lub pisania na komputerze; nie
ocenianie estetyki pisma, raczej pytanie ucznia z wcześniejszym
uprzedzeniem np. na przerwie; nie wyrywanie ucznia do
odpowiedzi; kontrolowanie wiadomości ucznia często i z
mniejszych partii materiału; stosowanie testów wyboru, testów z
lukami, zadań niedokończonych; lokowanie ucznia w pobliżu
nauczyciela/tablicy szkolnej; ograniczenie możliwości
rozpraszania ucznia podczas lekcji; unikanie przy odpowiedziach
ucznia stwierdzeń negatywnych np. „nie, źle, nie na temat”; przy
zadaniach wymagających obliczeń umożliwienie pracy z
kalkulatorem, nie patrzenie na wynik końcowy lecz uwzględnianie
toku rozumowania.
UWAGI: dysgrafia jest powiązana z afazją motoryczną,
czyli utratą zdolności produkowania mowy zrozumiałej dla
innych. Może występować jako tzw. dysgrafia głęboka, w
której osoba dotknięta tym zaburzeniem ma kłopoty z
zapisywaniem słów nieistniejących lub nieznanych, a także
może popełniać błędy semantyczne. Specyficzną formą
dysgrafii jest dysgrafia leksykalna. Osoba na nią cierpiąca
potrafi zapisywać słowa, ale czyni to w sposób zbliżony do
zapisu fonetycznego, np. wyraz 'chleb' może zostać
zapisany jako 'hlep', co skutkuje popełnianiem wielu
błędów ortograficznych. Ze względu na to, że niektóre
języki, np. francuski, charakteryzują się dużą rozbieżnością
pomiędzy formą pisaną danego słowa a jego wymową,
sytuacja osób z dysgrafią funkcjonujących w kręgach
kulturowych, gdzie takie języki są powszechnie używane,
jest zwykle dużo bardziej dokuczliwa.
DYSORTOGRAFIA - specyficzne zaburzenie w nauce pisania, objawiające się popełnianiem błędów ortograficznych pomimo znajomości zasad pisowni i
odpowiedniej motywacji do poprawnego pisania (dysortografia jest trudnością w nauce ortografii; bardzo często występuje wspólnie z dysleksją, czyli
trudnościami w nauce czytania, chociaż zdarza się również, że występuje samodzielnie).
OBJAWY: trudności z opanowaniem poprawnej
pisowni – dziecko popełnia błędy ortograficzne
mimo dobrej znajomości zasad pisowni, popełniane
błędy nie wynikają z braku chęci do nauki, chociaż
zdarza się, że idą w parze, gdyż dysortografia u
dzieci może współwystępować z innymi
zaburzeniami.
Dziecko na początku nauki szkolnej zazwyczaj
przestawia litery, myli te, które brzmią podobnie
(np. „w” i „f”, „p” i „g”, „m” i „n”), a także
opuszcza pojedyncze litery lub sylaby. W starszych
klasach mniej jest już błędów wynikających z
mylenia liter, natomiast często występują błędy
ortograficzne. Może przekładać sie na trudności
w nauce języków obcych.
ZALECENIA:
stwierdzenie
tej
dysfunkcji u ucznia nie powinno być
traktowane jako usprawiedliwianie dla
popełniania
błędów;
korygowanie
zaburzeń
poprzez
ćwiczenie
poprawnego pisania oraz czytania
zwłaszcza słów trudnych; przyswajanie
przez ucznia poprawnych
zapisów
słów; motywowanie do pracy i
poprawiania ewentualnych błędów, w
celu uniknięcia ich wpajania; zalecenie
częstego czytania książek (poza
obowiązkowymi lekturami) w celu
wzrokowego przyswajania sobie nie
tylko nowych słów
ale również
zapamiętywanie ich pisowni.
UWAGI: dysortografia u dzieci może mieć podłoże
genetyczne lub środowiskowe, bądź wynikać z czynników z
obu tych grup. Czynniki, które mogą wywołać dysortografię u
dziecka to między innymi:
 choroby matki w czasie ciąży,
 niehigieniczny tryb życia kobiety w ciąży,
 zaburzające równowagę organizmu traumatyczne
doświadczenia kobiety z okresu ciąży,
 komplikacje porodowe, prowadzące do niedokrwienia
lub niedotlenienia dziecka,
 uwarunkowania genetyczne (najprawdopodobniej
odpowiadają za to zmiany w genach szóstego
chromosomu).
Dysortografia może być korygowana, jednak całkowite
ustąpienie objawów występuje bardzo rzadko.
DYSLEKSJA - zaburzenia tempa i techniki czytania, a także niski poziom rozumienia przeczytanej treści oraz zaburzenia w pisaniu u dzieci o prawidłowym
rozwoju umysłowym.
OBJAWY: trudności związane z
opanowaniem pisma (nie pamięta liter, nie
może ich odwzorować); pismo jest brzydkie,
nieczytelne (te same litery często znacznie
różnią się kształtem); trudności w utrzymaniu
pisanego tekstu w linijkach; pismo jest
zwierciadlane - inwersja statyczna (litery
pojedyncze pisane jak ich lustrzane odbicie)
oraz inwersja dynamiczna (pisanie od prawej
strony); mylenie kolejności liter lub zgłosek
w wyrazie; mylenie liter o podobnym
brzmieniu (np. t-d b-p s-z k-g); pomijanie
liter w wyrazie; liczne błędy ortograficzne
popełniane pomimo znajomości reguł
pisowni; niepłynne czytanie związane z niską
sprawnością rozpoznawania liter - dziecko z
trudem literuje wyrazy nawet w okresie
nauki, w którym czytanie powinno być
płynne; mylenie czytanych wyrazów z
innymi zaczynającymi się od podobnych liter
(dziecko chcąc poprawić szybkość czytania
rozpoznaje jedynie początkowe litery
domyślając się dalszej części wyrazu - często
błędnie). Dzieci „ryzyka” dysleksji cechuje
ponadto: opóźniony rozwój mowy, trudności
z wypowiadaniem się, wadliwa wymowa,
mała sprawność, koordynacja ruchowa
(podczas wykonywania codziennych
czynności), oburęczność, mylenie stron,
kierunków.
ZALECENIA: indywidualizacja nauczania (w razie
potrzeby - indywidualny program dydaktyczny oraz
sposób realizacji) poprzez np. dodatkowe ćwiczenia,
realizowane podczas lekcji i w domu (przy ścisłej
współpracy z rodzicami), częstsze odpytywanie
ustne, wydłużanie czasu na prace pisemne,
zezwalanie na przygotowanie części prac za pomocą
komputera; klasyfikacja ucznia głównie na podstawie
wypowiedzi ustnych, ocena prac pisemnych na
podstawie ich treści; docenianie włożonego wysiłku,
a nie tylko uzyskanego efektu; ocenianie przede
wszystkim poprawności wypowiedzi ustnych i strony
merytorycznej prac pisemnych; unikanie przez
ucznia głośnego czytania w klasie; ograniczenie
czytania lektur do czytania niezbędnych rozdziałów;
umożliwienie korzystania z nagrań fonicznych i
oglądania
filmów;
kontrolowanie
stopnia
zrozumienia samodzielnie czytanych poleceń
podczas sprawdzianów; ograniczenie liczby zadań
lub wydłużenie czasu na ich rozwiązanie podczas
sprawdzianów.
UWAGI: dysleksja nabyta - tak nazywa się utratę już
opanowanej umiejętności czytania, co zdarza się
czasami w wyniku urazu mózgu, na przykład po
jakimś wypadku, dotkliwym uderzeniu.
Dysleksja rozwojowa- trudności w uczeniu się
czytania i pisania, występują w nasilonym stopniu od
początku nauki szkolnej. Nazwa całego zespołu
specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.
Dysleksja występuje 3-4 razy częściej u chłopców niż
u dziewczynek. Liczba dyslektyków rośnie z powodu
wzrostu liczby dzieci z zagrożonej ciąży i po długim
porodzie. Dysleksji sprzyja również mała aktywność
fizyczna. Im lepiej dziecko rozwinięte ruchowo i
manualnie, czyli im więcej rysuje, lepi, maluje, im
więcej mu się czyta, tym bardziej zmniejsza się ryzyko
dysleksji.
Zaniedbania środowiskowe oraz brak odpowiedniej (w
czasie) interwencji pogłębia zaburzenia i trudności.
Otrzymanie opinii stwierdzającej dysleksję nie
powinno być ostatnim ale pierwszym krokiem jaki
podejmie dziecko (wspólnie z rodzicami) w celu
pokonania trudności.
Dzieci z trudnościami w nauce czytania i pisania
powinny uczestniczyć w zajęciach korekcyjnokompensacyjnych zwanych również terapią
pedagogiczną (celem usprawnienia zaburzonych
funkcji poznawczych i ruchowych oraz ich
właściwego współdziałania).
DYSKALKULIA - zaburzenie zdolności matematycznych, mające swoje źródło w genetycznych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są
bezpośrednim podłożem dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z wiekiem.
OBJAWY: typowe:
ZALECENIA: budowanie u UWAGI: dawniej dyskalkulią określano również podobne objawy wynikające z organicznego
nieumiejętność
ucznia
poczucia
własnej uszkodzenia mózgu, obecnie diagnozą określającą taki stan jest akalkulia. Wyróżniamy
wykonywania
wartości i zaufania do siebie; następujące rodzaje zaburzeń całego poziomu zdolności matematycznych:
elementar. działań na
nie wytykanie częste błędów liczbach (+, -, ., :);
nie publicznie; rozwijanie tego,
 akalkulia - kompletny brak zdolności
wtórny zanik zdolności co robi dobrze; przypominanie
 oligokalkulia - relatywne zmniejszenie wszystkich cząstkowych zdolności matematycznych
myślenia logicznego na przyswojonych wiadomości na
mniej więcej w jednakowym stopniu
liczbach; ogólne
zasadzie
skojarzeń;
 parakalkulia - odrębna jakościowo zaburzenie zdolności matematycznych, pojawiające się
problemy w dedukcji,
ograniczenie uczniom listy
w większości przypadków w związku z chorobą psychiczną
rozumowaniu,
zadań do prostych i typowych;
 akalkulia wtórna - zaburzenia zdolności z równoczesną oligofrenią czy otępieniem.
analizowaniu i
nagradzanie za wytrwałość i
wyciąganiu wniosków
cierpliwość w korygowaniu Czynniki, które utrudniają uczenie się matematyki to: czynniki zewnętrzne: patologia rodziny,
z działań matemat. błędów;
okazywanie dysfunkcja rodziny, złe warunki bytowe i lokalne, brak umiejętności pomocy dziecku, częsta
ataki nerwicowe lub
cierpliwości przy ciągłym zmiana nauczyciela, wagary dziecka, zbyt liczne klasy, brak indywidualizacji nauczania,
stresowe przed ich
powtarzaniu tych samych partii nieobowiązkowa zerówka, nieprawidłowo metodycznie podany materiał nauczania, brak
wykonywaniem;
materiału; pozwalanie na pracę motywacji, za wysokie ambicje rodziców; czynniki wewnętrzne: mikrodefekty, istnienie dysleksji
powszechne: błędny
z kalkulatorem a (w razie (utrudnia czytanie poleceń), obniżenie percepcji słuchowej (przy tabliczce mnożenia), obniżenie
odczyt zegarka;
potrzeby) z tabliczki mnożenia; percepcji wzrokowej (spostrzeganie słuchowe), niezdiagnozowane uszkodzenia wzroku i słuchu,
zapominanie
przyswajanie
pojęć uszkodzenia analizatorów, nieśmiałość, nadpobudliwość (ADHD), przewlekłe choroby, branie
następnego etapu
matematycznych za pomocą leków, niewłaściwe odżywianie. Rodzaje dyskalkulii: 1/dysk. werbalna (słowna) ujawnia się w
jakiejś operacji; błędy
np. gier, zabaw,
ćwiczeń; postaci zaburzeń zdolności nazywania pojęć i relacji matematycznych, trudności z określaniem
"nieuwagi"; trudności
wzbudzanie
u
uczniów liczby obiektów, problemów z nazywaniem cyfr i numerów. 2/dysk. leksykalna (związana z
w rozumieniu języka
entuzjazmu i pozytywnych czytaniem) to zaburzenie odczytywania symboli matematycznych, cyfr, liczb i znaków
matemat.,
postaw do wykonywania zadań operacyjnych, trudności w kojarzeniu symboli operacyjnych (+, -, x, ≤, ≥) z ich nazwami. 3/dysk.
odczytywaniu map;
szkolnych (zabawowe formy graficzna objawia się trudnościami w zapisywaniu liczb i symboli operacyjnych, problemami z
liczenie na palcach;
przezwyciężania niepowodzeń zapisem liczb przy pisemnym dodawaniu i odejmowaniu, mnożeniu i dzieleniu.4/ dysk.
częste naciskanie złych w
uczeniu
się
pojęć wykonawcza polega na zaburzeniu manipulowania realnymi lub obrazkowymi obiektami w celach
przycisków w
matematycznych przyczyniają matematycznych - obliczania liczebności zbioru, porównywanie ilości i wielkości, trudnościach z
kalkulatorze; uczeń
się do złagodzenia wysiłku, uszeregowaniem obiektów wg kolejności rosnącej lub malejącej, problemach z wskazywaniem,
wydaje się rozumieć
podtrzymywania
który z porównywanych obiektów jest mniejszy, większy, które obiekty są tej samej wielkości. 5/
temat na lekcji, ale nie zainteresowania i ciekawości, dysk. pojęciowo-poznawcza to zaburzenie rozumienia idei matematycznych, relacji niezbędnych
umie samodzielnie
koncentracji uwagi, pamięci do dokonywania obliczeń pamięciowych, dziecko wykazuje trudności w dostrzeganiu zależności
pojąć go w domu.
spostrzegawczo - wzrokowej i liczbowych (np. 6 to połowa 12).6/ dysk. operacyjna jest zaburzeniem dotyczącym dokonywania
słuchowej).
działań matematycznych mimo możliwości wzrokowo-przestrzennych oraz umiejętności czytania i
pisania liczb.