Osiągnięcia cywilizacyjne starożytności Starożytność ich

Osiągnięcia cywilizacyjne starożytności i ich obecność w czasach współczesnych
Termin cywilizacja wywodzi się od łacińskiego słowa civilitas, słowa oznaczającego zespół
cech składających się na ogólną ogładę, jaka winna była charakteryzować obywatela Rzymu,
odróżniając go od barbarzyńców. Dzisiejsza definicja encyklopedyczna słowa cywilizacja
wyjaśnia je natomiast jako poziom rozwoju osiągnięty przez daną społeczność w pewnym
okresie historycznym, przede wszystkim w dziedzinie kultury materialnej, zwłaszcza nauki i
techniki, które traktuje się jako środki pozwalające nie tylko sprostać wymogom związanym z
życiem w takim czy innym środowisku naturalnym, ale także maksymalnie wykorzystywać
jego zasoby i neutralizować negatywne oddziaływanie sił przyrody na człowieka.
Tak więc osiągnięciami cywilizacyjnymi ludzi starożytnych możemy nazwać wszystkie
przemiany, które zaszły w tej epoce, zarówno w dziedzinie wynalazków praktycznych,
osiągnięć organizacyjnych oraz w kulturze.
Kluczowe znaczenie dla rozwoju cywilizacji i wpływ rozwoju w prawie wszystkich
dziedzinach życia miała kultura rzymska i kultura grecka. Dokonania kulturowe i
cywilizacyjne starożytnej Grecji i Rzymu miały olbrzymi wpływ na rozwój kultury
Europejskiej. Do osiągnięć tych powracano w wielu epokach (np. w renesansie, oświeceniu,
pozytywizmie). Dlatego też w tej pracy skoncentruję się na osiągnięciach tych dwóch kultur,
jednak nie pomijając innych, które również odgrywają duże znaczenie w naszym życiu.
Pierwszym osiągnięciem ludów Starożytnego Wschodu, od którego należy zacząć było
założenie państwa. Przykładem dobrze zorganizowanej struktury państwowej był Egipt.
Proces powstania tego państwa przyspieszyła konieczność wybudowania sieci irygacyjnej
wzdłuż doliny Nilu. Wymagało to dobrej organizacji pracy, a także osadzenia na miejscach
kierowniczych ludzi posiadających ogromną wiedzę na temat Nilu. Wiele innych ludów
Starożytnego Wschodu tworzyło swoje państwa z podobnych przyczyn. W następstwie
powstawania państw wynikła konieczność skupienia w jednym miejscu ludności sprawującej
władzę w państwie, czyli utworzenia miast, najczęściej w dolinach wielkich rzek. Z tym ściśle
wiązało się wynalezienie pisma klinowego przez sumeryjskich urzędników ok. 3200r. p.n.e.
Pismo służyło wówczas do rejestrowania danin, ilości produktów złożonych w magazynach,
wydatków i przychodów, notowania stanu prac, utrwalania rozporządzeń królewskich itp. Na
terenie Palestyny lub Fenicji w drugiej połowie II tysiąclecia p.n.e. ukształtowało się pismo
alfabetyczne. Następnym osiągnięciem organizacyjnym było utworzenie kodeksu prawnego
przez Hammurabiego, władcę Babilonii.
Niezależnie w Europie i Mezopotamii ok. 3500r. p.n.e. wynaleziono koło, które
zrewolucjonizowało wiele dziedzin życia człowieka. Zastosowano je w garncarstwie i
przewoźnictwie. W Mezopotamii budowano machiny oblężnicze, wytapiano szkło.
Sumerowie jako pierwsi spisali własny system religijny i mitologię. Rozwinięto algebrę,
astronomię i astrologię. Opracowano system miar i wag, system rachunkowy, potęgowanie,
pierwiastkowanie, liczbę zero, a także system dziesiętny i sześćdziesiętny, obliczanie
powierzchni i objętości. Odległość między miejscowościami określano liczbą dni potrzebnych
do jej pokonania. Babilończycy obserwowali niebo i zapisywali ruchy gwiazd, dzięki czemu
wyznaczali pory roku i święta.. Wprowadzili do kalendarza tygodnie, podzielili dobę na 24
godziny (godziny na minuty, minuty na sekundy), wynaleźli zegar, wprowadzili do geometrii
mierzenie kątów w stopniach. Lekarze stawiali diagnozy na podstawie objawów i stosowali
sprawdzone sposoby leczenia. Wspaniałe wiszące ogrody (zwane ogrodami Semiramidy) były
uważane za jeden z siedmiu cudów świata.
W Egipcie wynaleziono atrament, którym pisano na papirusie rosnącym w naturalnych
warunkach wyłącznie nad Nilem, nauczono się uprawy i wytwarzania tkanin z lnu
wykorzystywanego w tkactwie, zbudowano systemy irygacyjne pól, opracowano kalendarz
księżycowy. Wśród lekarzy nastąpiła specjalizacja. Przy świątyniach istniały szkoły
medyczne, w których przeprowadzano zabiegi trepanacji czaszki i sekcji zwłok Podczas
balsamowania zwłok poznawano anatomię człowieka. Do pomiarów poziomu wody
Egipcjanie używali specjalnych „nilomierzy”. Wprowadzili również obliczenia na
powierzchnie i objętości brył i figur geometrycznych.. Władców chowano w piramidach.
Piramidy w Gizie to jeden z siedmiu cudów świata.
Chińczycy jako pierwsi zaczęli wyrabiać porcelanę ze specjalnego gatunku glinki, jedwab
otrzymywany z włókna uzyskiwanego z kokonu jedwabnika, który stał się najsłynniejszym
przedmiotem handlu, szkło. W leczeniu wykorzystywali zarówno rośliny, jak i substancje
pochodzenia zwierzęcego i mineralnego. Potrafili uzyskiwać wysokie temperatury, odlewać
metale. Chińczycy wynaleźli papier, który produkowany był ze starej kory drzewnej lub
słomy ryżowej, czcionkę drukarską, proch strzelniczy, metalowy pług, uprząż dla konia i igłę
magnetyczną. Do Europy papier i proch strzelniczy dotarły dopiero w średniowieczu.
Chińczycy żeglowali kierując się kompasem. Do osiągnięć tego ludu zalicza się także
wynalezienie sejsmografu i amalgamatu. Bardzo popularna forma rozrywki były sztuki walki.
Arabowie przejmowali osiągnięcia kulturalne podbitych krajów i je rozwijali. Tak na
przykład z Mezopotamii przenieśli aż do Hiszpanii umiejętność budowy systemów
nawadniających. Upowszechnili uprawę roślin w rejonach, w których było to niemożliwe ze
względu na klimat. Wytwarzali wiele tkanin: od muślinów do dywanów. Od innych ludów
przejęli tajemnicę wytopu i przerobu stali. Arabscy kupcy udoskonalili przyrządy
nawigacyjne (np. astrolabium). Uczeni przetłumaczyli wiele starożytnych dzieł (m.in. Biblię,
dzieła Hipokratesa, Platona, Arystotelesa, Ptolemeusza). Do użytku wprowadzili pojęcia:
algebra, logarytm, alchemia, alkohol itp. Arabscy lekarze odkryli krwioobieg. Cennymi
zabytkami architektury i sztuki są meczety (w Damaszku czy Kordobie).
W Indiach wprowadzono system dziesiętny, zaczęto posługiwać się cyframi arabskimi.
Miasta budowano z cegieł, wyrabiano miedź, cynę i złoto. Podstawą wyżywienia ludności
dalekiego wschodu, obszaru obejmującego Indie, Chiny, Azję Południowo-Wschodnią stał się
ryż.
Największy wpływ na kształtowanie się kultury europejskiej miały kultury Grecka i
Rzymska. To właśnie te dwie kultury odcisnęły największy zarys w historii.
Starożytna Grecja, jej dokonania kulturowe, historyczne i cywilizacyjne wpłynęły na rozwój
kulturalny całego świata. Greckie osiągnięcia dotyczą wielu dziedzin życia. Podstawą
rozwoju filozofii Zachodniej Europy oraz nauk humanistycznych stała się filozofia - nauka,
która narodziła się w Grecji, a za cel stawiała sobie objaśnienie wszechświata, przedmiotem
jej badań stał się człowiek, jego szczęście i sposoby osiągnięcia szczęścia. Bardzo rozwinięte
było greckie szkolnictwo. Podstawą wykształcenia była filozofia, poza tym wykładano
historie nauki politycznej, uczono retoryki, teorii poezji, astronomii, fizyki, biologii i
medycyny. Medycyna grecka miała wielkie osiągnięcia: diagnoza, profilaktyka, higiena,
dieta. Słynne hasło „przede wszystkim nie szkodzić” oraz przysięga Hipokratesa są nadal
aktualne. Za sprawą Pitagorasa (tabliczka mnożenia, system dziesiętny), Talesa (geometria),
Euklidesa (podstawy algebry i geometrii) matematyka przekształciła się w naukę, rozwinęła
się fizyka. Grecy, obserwując znikanie okrętu na horyzoncie, doszli do wniosku, że Ziemia
jest kulą. Inni antyczni uczeni Archimedes (śruba, hydrostatyka, globus, model układu
planetarnego), Arystarch, Ptolemeusz czy Eratostenes dokonali wielu odkryć naukowych z
zakresu astronomii, geografii oraz sformułowali prawa matematyczno-fizyczne.
Igrzyska olimpijskie propagowały hart ducha, wole zwycięstwa, a przede wszystkim kult i
doskonalą proporcjonalność ludzkiego ciała. Wielkim osiągnięciem Greków jest założenie
teatru i zapoczątkowanie dramatu. Grecy wiele dokonali także w dziedzinie literatury.
Stworzyli następujące gatunki literackie: epopeja (Homer), elegia (Solon), hymny (Pindor z
Teb), anakreontyki (Anakreon z Teos), historiografie (Herodot, Tukidydes), tragedie
(Sofokles, Ajschylos, Eurypides), komedie (Arystofenes), liryka (Safona), bajki (Ezop).
Grecka architektura też nie obiła się bez echa. Wykształciły się trzy porządki: dorycki (bez
podstawy, trzon prosty, kapitel w kształcie grzybka); joński (pojedyńcza podstawa, trzon
żłobkowany, kapitel w kształcie baranich rogów); koryncki (potrójna podstawa, podwójnie
żłobkowany trzon, kapitel w kształcie liści akantu). Greccy rzeźbiarze słynęli z doskonałości
przedstawiania ludzkiego ciała. W Grecji powstała demokracja i podział państwa na polis.
Rzymianie mieli wiele elementów wspólnych z Grekami, ponieważ przejmowali ich kulturę i
osiągnięcia, dlatego też elementy wspólne z kulturą grecką pominę.
Etruskowie byli mistrzami w obróbce brązu. Potrafili wydobywać i przetapiać rudę żelaza.
W Koloseum (największym amfiteatrze starożytności) odbywały się walki gladiatorów.
Rzymianie wymyślili sposób ocieplania pomieszczeń do ciepłych kąpieli. Wodę do miasta
dostarczano za pomocą akweduktów. Rzymianie doskonale władali technikami budowlanymi.
Wykorzystywali, obok kamieni, drewna czy cegieł, także beton. Stosowali różnorodne
podnośniki i dźwignie. Budowali także mosty i termy. Potrafili konstruować łuki
architektoniczne i kopuły. Rzymianie wybudowali systemy dróg i wodociągów. Rzymianie
mieli także znaczne osiągnięcia w prawodawstwie (prawo dwunastu tablic). W dziedzinie
literatury rzymianie tez odcisnęli swoje piętno. Tworzyli liczne pieśni modlitewne, poezje,
satyry, sielanki, georgiki, utwory patriotyczne, mity. Na potrzeby powstającego w Rzymie
teatru tłumaczono utwory greckie. W Rzymie wprowadzono cyfry. Rzymianie kontynuowali,
przejęte od Greków myśli filozoficzne. Dzięki Kościołowi przetrwała znajomość łaciny jako
języka liturgicznego, umiejętność czytania i pisania, elementarna wiedza z zakresu
astronomii, matematyki, malarstwa, architektury.
Wydaje mi się, że przedstawione osiągnięcia świetnie obrazują szeroki wpływ doskonale
rozwiniętych cywilizacji starożytnych na współczesną naukę i technikę. Osiągnięcia ludów
starożytnych bez wątpienia są niezwykle obszerne i sięgają każdej niemal dziedziny życia. Co
więcej wiele z nich funkcjonuje do dziś. Wiele także stanowi fundamenty nauk i późniejszych
odkryć. Wielu późniejszych, zasłużonych twórców i odkrywców korzystało z wyżej
wymienionych osiągnięć cywilizacyjnych. Wynalazki te były na przestrzeni wieków
udoskonalane, wzbogacane o nowe elementy i zastosowania. Jednak wiele z nich funkcjonuje
obecnie w pierwotnej wersji.
Bibliografia:
„Razem przez wieki” Stanisław Jankowiak
http://republika.pl/historia1
http://pl.wikipedia.org