funkcje i kompetencje nauczyciela

FUNKCJE I KOMPETENCJE
NAUCZYCIELA
Opracowanie: Grażyna Lindner-Cegieła
Współczesny, dynamiczny rynek pracy wymaga od pracownika coraz większej wiedzy,
szybkiego
zdobywania,
umiejętności
posługiwania
przetwarzania
się
i
wykorzystywania
nowoczesnymi
narzędziami
nowych
i
informacji,
rozwiązaniami
technologicznymi. Pracodawcy oczekują takich cech osobowościowych pracownika jak:

umiejętność organizacji własnej pracy,

szybkie dostosowanie się do nowych warunków,

innowacyjność,

konsekwencja w dążeniu do osiągania celu,

skuteczność działania.
Kwalifikacje i kompetencje
Dla zrozumienia potrzeb współczesnych systemów pracy ważne jest
rozróżnianie pojęć: kompetencje i kwalifikacje.


Kwalifikacje to zdobyte wykształcenie i wyszkolenie.
Kompetencje to udowodnione zdolności do stosowania w praktyce
posiadanych kwalifikacji oraz właściwego i zgodnego z etyką zawodową
wykorzystywania cech osobowych i umiejętności nabytych w trakcie
praktyki zawodowej.
Funkcje, czynności i zadania nauczyciela
mające wpływ na efekty edukacyjne

Organizowanie procesu nauczania – uczenia się uczniów
przy kierowniczej i wspierającej roli nauczyciela

Organizowanie procesu wychowania w całym życiu szkolnym i
środowiskowym,
wpływanie na postawy społeczne młodzieży, współkształtowanie jej
charakterów, umiejętności życia we wspólnotach i rozwój samorządności

Opieka nad młodzieżą,
diagnozowanie
sytuacji
i
potrzeb,
socjalizacja
i resocjalizacja, przeciwdziałanie patologiom społecznym, współpraca z
rodziną i środowiskiem lokalnym,

Orientacja i wspomaganie młodzieży w kształtowaniu jej
planów edukacyjnych i życiowych,
w sytuacji zmian wynikających z procesów transformacji systemowej,
potrzeb rynku pracy, dużego wpływu masowego przekazu( nie zawsze
pozytywnego ) na świadomość młodych ludzi.

Działalność nowatorska,
inicjowanie nowych rozwiązań w nauce i pracy uczniów, przez uruchamianie
motywacji pozytywnej
i wskazywanie na potrzebę więzi teorii i praktyki
Nauczyciel przygotowany do pracy to taki, który:





Rozumie i uwzględnia różne wzory myślenia swoich uczniów.
Rozwija i zapewnia dostępność oraz wsparcie dla rozwoju
intelektualnego, społecznego i osobowościowego.
Stosuje dostępne programy, metody
uwzględniając odrębności uczniów.
i
techniki
nauczania
Zachęca uczniów do rozwijania krytycznego
rozwiązywania problemów i umiejętności działania.
myślenia,
Zna i stosuje rozmaite strategie nauczania.





Wykorzystuje rozumienie indywidualnych i grupowych motywacji oraz
zachowań do stwarzania takiego środowiska, które zachęca do
pozytywnych interakcji społecznych.
Stosuje wiedzę w werbalnych, niewerbalnych i medialnych technikach
komunikacji.
Zna i stosuje formalne i nieformalne strategie oceniania.
Jest refleksyjnym praktykiem,
zawodowego.
aktywnie szuka okazji do rozwoju
Kształtuje pozytywne relacje z uczniami, współpracownikami, rodzicami i
różnymi instytucjami.
Kompetencje kluczowe
Kompetencje kluczowe rozwijane były m.in. w programie „Kreator”,
realizowanym w latach 1995 -1999 w CODN na zlecenie MEN. Wyróżniono w
nim następującą listę:

planowanie, organizowanie i ocenianie własnego

skuteczne porozumiewanie się w różnych

efektywne współdziałanie w zespole,

rozwiązywanie problemów w twórczy sposób,

operowanie informacjami i efektywne posługiwanie się
informacyjną.
uczenia się,
sytuacjach,
technologią
Kompetencje nauczyciela w Unii Europejskiej
kompetencje związane z procesem nauczania- uczenia się
:
1)
o
umiejętność pracy w wielokulturowej i zróżnicowanej społecznie klasie;
o
umiejętność stworzenia dogodnych warunków do uczenia się, tzn.
nauczyciel:





ma być organizatorem procesu uczenia się,
ma uczynić ze swoich uczniów badaczy,
tworzy programy nauczania, stale się szkoli i doskonali, usprawnia swoją
pracę,
działa w różnego rodzaju stowarzyszeniach i organizacjach,
jest animatorem życia społeczno-kulturalnego w regionie;
o
o
o
o
o
o
umiejętność włączenia technologii informacyjno-komunikacyjnej do codziennego
funkcjonowania uczniów;
umiejętność pracy w różnych zespołach;
umiejętność współpracy przy tworzeniu programów nauczania, organizacji
procesu kształcenia i oceniania;
umiejętność współpracy z osobami ze środowiska lokalnego i z rodzicami;
umiejętność dostrzegania i rozwiązywania problemów;
umiejętność stałego poszerzania swojej wiedzy i doskonalenia swoich
umiejętności.
2) kompetencje związane z kształtowaniem postaw
uczniowskich
o
o
umiejętność wykształcenia u uczniów postawy obywatelskiej
i społecznej;
umiejętność promowania rozwoju kompetencji uczniów, a w szczególności:









motywację do nauki,
nauczanie uczenia się,
krytyczne przetwarzanie informacji,
posługiwanie się komputerem ,
twórczość i innowacyjność,
rozwiązywanie problemów,
przedsiębiorczość,
współpracę z innymi,
łatwość w komunikacji z innymi,
W świetle tego zestawu kompetencji podstawowym zadaniem
nauczyciela
jest
wykształcenie
u
młodych
ludzi
postawy
i nawyków do uczenia przez całe życie, ustawicznego zdobywania
nowej
wiedzy i umiejętności, do samodzielnego korzystania z
zasobów informacyjnych oraz zdolności współpracy z innymi i
rozwiązywania problemów.
Kompetencje nauczyciela współczesnej szkoły
zawodowej
o
o
o
o
o
o
o
Kompetencje merytoryczne.
Kompetencje psychologiczno-pedagogiczne.
Kompetencje diagnostyczne.
Kompetencje w dziedzinie planowania i
projektowania,
Kompetencje dydaktyczno-metodyczne.
Kompetencje komunikacyjne.
Kompetencje medialne i techniczne




Odnosząc kompetencje kluczowe do kształcenia zawodowego,
a w szczególności do kształcenia w oparciu o programy
modułowe można stwierdzić, że nauczyciele powinni
posiadać przygotowanie w zakresie:
metodologii kształcenia modułowego,
aktywizujących metod nauczania,
pomiaru dydaktycznego
opracowywania pakietów edukacyjnych.
Zadania nauczycieli kształcenia w oparciu o
programy modułowe
1)






Nauczyciele kierujący procesem kształtowania umiejętności
uczniów powinni:
udzielić pomocy w rozwiązywaniu problemów związanych z realizacją zadań,
sterować tempem pracy, z uwzględnieniem predyspozycji oraz doświadczeń
uczniów,
rozwijać zainteresowanie zawodem,
wskazywać możliwość dalszego kształcenia, zdobywania nowych umiejętności i
kwalifikacji zawodowych,
kształtować pożądane postawy uczniów takie jak: rzetelność i odpowiedzialność za
pracę, dbałość o jej jakość, utrzymanie porządku na stanowisku pracy,
poszanowanie dla pracy innych osób, dbałość o racjonalne wykorzystanie
materiałów.
uczestniczyć w organizowaniu bazy techniczno – dydaktycznej szkoły,
uwzględniając przy tym postęp techniczny.
2) Wskazane jest, aby nauczyciele opracowywali pakiety
edukacyjne do wspomagania realizacji programu nauczania.
3)
Nauczyciele powinni również uczestniczyć w ewaluacji
programów nauczania
4)


Zaleca się, aby kształcenie modułowe było realizowane
metodami aktywizującymi, w szczególności:
metodą przypadków,
inscenizacji,

dyskusji dydaktycznej,

gier dydaktycznych

oraz metodami praktycznymi jak:


pokaz z objaśnieniem,
metoda projektów,

przewodniego tekstu,

ćwiczenia praktyczne.
5) Ważnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest
system sprawdzania i oceny osiągnięć szkolnych ucznia.
Wskazane jest prowadzenie badań diagnostycznych,
kształtujących i sumatywnych.



Badania diagnostyczne, przeprowadzane przed rozpoczęciem procesu
kształcenia, maja na celu sprawdzenie poziomu wiadomości i umiejętności
uczniów w zakresie potrzebnym do podjęcia nauki w wybranym obszarze.
Badania kształtujące, prowadzone w trakcie realizacji programu, mają na
celu dostarczenie informacji o efektywności procesu nauczania – uczenia
się.
Badania sumatywne powinny być prowadzone po zakończeniu realizacji
programu jednostki modułowej. Pozwalają one stwierdzić, w jakim stopniu
założone cele kształcenia zostały przez uczniów osiągnięte.
Ocenianie powinno uświadamiać uczniowi poziom jego
osiągnięć w stosunku do wymagań edukacyjnych, wdrażać do
systematycznej pracy, samokontroli
i samooceny.