Etyka nauczyciela
advertisement
Dyskusje, polemiki, kontrowersje Małgorzata Łazarska – konsultant ds. nauczania religii Etyka nauczyciela Spośród wielu społeczności zawodowych nauczyciele stanowią jedną z kilku grup, dla których bezpośrednie relacje z człowiekiem oraz praca dydaktyczna i wychowawcza szczególnie wiąże się z realizacją podstawowych wartości moralnych. Powinny tworzyć one spójny system etyczny, ponieważ wykonywanie tego zawodu ma wymiar powołania, służby drugiemu człowiekowi w miejscu pracy i poza nią. Termin etyka został wprowadzony przez Arystotelesa na oznaczenie wyodrębnionej przez niego dziedziny filozofii praktycznej. Nazwa pochodzi od greckiego słowa „ethikos”, które można tłumaczyć jako moralność. W literaturze specjalistycznej termin „etyka zawodowa” jest pojmowany jako: 1. normy spisane, odpowiadające na pytanie, jak przedstawiciele zawodu powinni postępować 2. przekonania moralne przedstawicieli zawodu Aspekty 1(34)/2007 3. postępowanie przedstawicieli zawodu, oceniane wg kryteriów moralnych. Etykę w zawodzie nauczyciela, dzięki tym określeniom, rozumie się jako postawę moralną, postawę życiową nauczyciela, wyznaczoną przede wszystkim przez wartości moralne i religijne. Ponieważ z każdą rolą społeczną wiążą się określone obowiązki etykę zawodową można przedstawić następująco: ETYKA ZAWODOWA: ODPOWIEDZIALNOŚĆ, OBOWIĄZEK I RYZYKO Każdy zawód ma cel społeczny ⇓ praca zawodowa nakłada obowiązki ⇓ oznacza etyczne postępowanie uświadomienie sobie obowiązku i przyjęcie odpowiedzialności za jego wykonanie ⇓ przyjmując odpowiedzialność, wyrażamy wolę działania etycznego i zdajemy sobie sprawę ze skutków strona 47 Dyskusje, polemiki, kontrowersje postępowania nieetycznego (ryzyka etycznego) Podstawowe obowiązki, jakie ma do spełnienia nauczyciel zostały zamieszczone w art 6 Ustawy Karty Nauczyciela z dnia 26 stycznia 1982r „ Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą; wspierać każdego ucznia w jego rozwoju oraz dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego. Nauczyciel obowiązany jest kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka; dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi rożnych narodów, ras i światopoglądów.” Z zapisu tego wynika, że obowiązki nauczycieli są specyficzne z powodu różnych obszarów aktywności i dotyczą : uczniów, samego nauczyciela, innych nauczycieli i społeczeństwa. W świetle poglądów na etykę zawodową, nauczyciel staje się moralnie odpowiedzialny zarówno za przeAspekty 1(34)/2007 strzeganie określonych zasad postępowania wobec dziecka, wobec rodziców, wobec innych nauczycieli, jak również przed sobą za wzór osobowy, jaki prezentuje samym sobą. Obok tego istnieje problem wielopłaszczyznowej odpowiedzialności przed społeczeństwem za przygotowanie wartościowego człowieka, przed zwierzchnikami oświatowymi – za realizację celów systemu oświaty w zakresie przyjętych obowiązków, oraz przed uczniem – za przygotowanie do życia. Nauczyciel kształtuje człowieka, współtworzy jego osobowość. Niewłaściwe postępowanie może wypaczyć ucznia, jego rozwój intelektualny i emocjonalny. Warto przypomnieć kanon wartości osobowych i trwałych zasad etyki pedagogicznej, które są aktualne w różnych koncepcjach wychowania i w różnych osobowościowych koncepcjach nauczyciela – wychowawcy. Nauczyciela obowiązuje: • zasada prawdy (we wszystkim, co nauczyciel mówi i czyni, wyraża prawdę) • zasada dobra dziecka we wszystkich etapach i formach procesów wychowania (interes, korzyść, dobro, bezpieczeństwo i wszechstronny rozwój dziecka są głównym i bezwarunkowym strona 48 Dyskusje, polemiki, kontrowersje motywem oraz wskazówką działania nauczyciela) • zasada przykładu (jest wyrazem powszechnego przekonania, że wszelkie wartości, ideały, treści a także przekonania, postawy i umiejętności, jakie faktycznie posiada czy prezentuje wychowawca, stają się normą i wartością, w tym faktyczną treścią procesów wychowania, jak i treścią przekazu, przy czym te wartości i umiejętności trzeba samemu posiadać, by móc je przekazać) • zasada projekcji pedagogicznej ( wszelki kontakt i wpływ wychowawczy może faktycznie zaistnieć dopiero w tym momencie, gdy na daną sprawę, kwestię, wartość, emocję i na samego ucznia, nauczyciel potrafi spojrzeć jak gdyby oczyma wychowanka) • zasada więzi emocjonalnej (nawiązywanie i utrzymywanie z uczniem bezpośredniego, osobistego, ciepłego serdecznego kontaktu) Aspekty 1(34)/2007 • zasada poszanowania osobowości (dostrzeganie i doceniania niepowtarzalnej osobowości ucznia, wymagającej szacunku) • zasada profesjonalizmu w wychowaniu, w opiece i nauczaniu (w imię etyki zawodowej i skuteczności działań, wszystko, co czyni nauczyciel powinno być zawodowe, kompetentne, fachowe, umiejętne i dojrzałe) Zawód nauczyciela stawia wysokie wymagania. Niezmiernie ważne jest przypominanie wagi moralnego wymiaru pracy nauczyciela i rozwijanie refleksji etycznej. Działalność nauczyciela cechuje złożoność i wieloaspektowość. Pełniąc różne funkcje, realizując różnorodne zadania warto kierować się myślą Seneki: „NAJMNIEJ SIĘ DZIAŁA TYM, CO SIĘ MÓWI, WIĘCEJ TYM, CO SIĘ ROBI, A NAJWIĘCEJ TYM, KIM SIĘ JEST”. strona 49 Dyskusje, polemiki, kontrowersje Monika Anna Taraszkiewicz Refleksje nad sensem uczestnictwa nauczycieli w kursie „Planowanie pracy nauczyciela” Po raz pierwszy zdarza mi się pisać o swoich refleksjach na temat kursu, bo jestem młodym nauczycielem i stawiam pierwsze kroki zarówno w pracy edukacyjnej, jak i w doskonaleniu własnym. nia uczęszczają, „no bo muszą” – potrzebne przecież są zaświadczenia o ukończonych kursach, które służą do zapełniania teczek, co z kolei pozwala na wspinanie się po szczeblach awansu zawodowego. Prowadzone przez wykwalifikowane osoby wszelkiego rodzaju warsztaty, szkolenia, kursy pomagają nauczycielom, szczególnie tym rozpoczynającym swoją pracę w takim, a nie innym zawodzie. Zaciekawiła mnie informacja o mającym odbyć się kursie na temat „Planowanie pracy nauczyciela.” Jednak po rozmowach z koleżankami z pracy miałam mieszane odczucia. Usłyszałam nawet opinię, że: „Nie warto tam iść. Skoro organizuje to CEN, to nie ma za co płacić.” Przepraszam za dosadną w tym momencie moją szczerość. Ale mniej więcej takie właśnie słowa usłyszałam. Nie wiem skąd biorą się takie opinie u młodych ludzi. Smutnym dla mnie jest również fakt, że są nauczyciele, którzy na kursy i szkole- Chciałabym teraz odnieść się do kursu prowadzonego przez Panie: Alinę Mikołajczuk i Urszulę Roman. Otóż godziny tam spędzone przez uczestników kursu mijały w atmosferze ciepła i zaufania. Dobre przygotowanie od strony merytorycznej naszych pań prowadzących, ich umiejętność przekazu posiadanej przez nie wiedzy oraz dzielenie się swoim doświadczeniem zawodowym i życiowym, sprawiły, iż wszyscy aktywnie uczestniczyli w zajęciach. Nie dało się zauważyć żadnego spoglądania na zegarek czy też tęsknoty za przerwą. Ba, niektórzy jeszcze po zakończeniu w danym dniu zajęć zostawali, by o coś się pań dopytać, o czymś porozmawiać. A one z chęcią dawały mądre rady i cenne wskazówki. Aspekty 1(34)/2007 strona 50 Dyskusje, polemiki, kontrowersje Dowiedziałyśmy się nie tylko o warsztacie nauczyciela, o nauczaniu i uczeniu się, o schemacie planowania, o ocenianiu, hospitacjach i o rozporządzeniach MEN-u. Poznaliśmy również siedem rodzajów inteligencji Gardnera, a także cztery rodzaje komunikacyjnych uszu odbiorcy wg von Thuna. Takie ciekawe testy, dzięki którym rozpoznaliśmy zasób naszych poszczególnych inteligencji oraz sposób w jaki słuchamy innych możemy wykorzystać również w pracy z naszymi uczniami. Myślę, że po przetestowaniu naszych skarbów, takowe informacje o nich mogły by pomóc nam w nauczaniu ich i wychowywaniu, może w odkryciu jakichś talentów? Takie spotkanie to także dobra okazja do tego, aby wymienić się problemami i poradami między sobą, a także uzmysłowić sobie, że nie tylko „ja” miewam czasem taki czy inny problem z uczniem, że to jest wręcz naturalne. To szkolenie pozwala nam również zrozumieć fakt, że na samym starcie „kariery nauczycielskiej” mam prawo popełniać błędy, że z czasem wszystkiego się nauczę. Sądzę, że kurs ten jest niezwykle przydatny i pomocny nauczycielowi w jego pracy. Wzbogaca go o wiedzę i praktykę, a także Aspekty 1(34)/2007 utwierdza w przekonaniu i dodaje skrzydeł tym nauczycielom, którzy nie traktują wykonywania swojej profesji jako rzemiosła, lecz którzy pragną z pasją wypełniać swoje powołanie, swoją małą ziemską misję… Szkolenie na temat „Planowanie pracy nauczyciela”, rozłożone zostało na cztery spotkania. Trzy z nich już się odbyły. Czwarte, a zarazem ostatnie będzie miało miejsce w pierwszy dzień po feriach szkolnych. Jest to dzień pracy, stąd też kilka osób, w tym również i ja, nie mogłoby uczestniczyć w zajęciach od samego początku. Kursanci nie chcą utracić ani chwili z uczestnictwa w spotkaniu i na naszą prośbę szkolenie zacznie się nieco później. Typowy matematyk stara się zazwyczaj udowodnić postawioną hipotezę. Tak powstają twierdzenia i ich dowody. Mnie z całą pewnością daleko jest do np. znanego nam Pitagorasa. Ale, ponieważ mnie również Pan Bóg obdarzył umysłem matematycznym, niech ten przedostatni akapit, będzie dowodem na to, że wcześniejsze moje słowa nie zostały, ot tak sobie, rzucone na wiatr… strona 51
