Sprawozdanie. - Kuratorium Oświaty w Warszawie
advertisement
Dr Ewa Pogorzała Konferencja „Świat różnorodnych kultur, doświadczeń i możliwości”, Warszawa, 25 maja 2011 r. W dniu 25 maja 2011 r. odbyła się konferencja pt. „Świat różnorodnych kultur, doświadczeń i możliwości”. Seminarium zorganizowane zostało przez Kuratorium Oświaty w Warszawie, Wszechnicę Polską Szkołę Wyższą Towarzystwa Wiedzy Powszechniej w Warszawie oraz Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie. Celem konferencji było uświadomienie uczestnikom zróżnicowania świata i budowania postawy zrozumienia dla ludzi wywodzących się z innych kultur, zwiększenie wiedzy uczestników na temat islamu, uwrażliwienie ich na kwestie sytuacji na świecie w kontekście Milenijnych Celów Rozwoju oraz przekazanie informacji na temat edukacji globalnej, pomocy humanitarnej oraz prawa humanitarnego. Zaproszenie do udziału w spotkaniu skierowano do dyrektorów szkół, pedagogów, nauczycieli, studentów, przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz przedstawicieli instytucji administracji publicznej. Otwarcia konferencji dokonał Mazowiecki Kurator Oświaty p. Karol Semik, podkreślając iż spotkanie wpisuje się w cykl działań prewencyjnych, przygotowujących polską szkołę do wielokulturowości. Następnie słowo wstępne wygłosił mgr Mirosław Żukowski – Kanclerz Wszechnicy Polskiej Szkoły Wyższej TWP w Warszawie, zaś w zasadniczej części swojego wystąpienia podjął problematykę różnorodności postaw wobec wielokulturowości w życiu społecznym. Odniósł się przede wszystkim do kwestii „naszych” postaw wobec cudzoziemców i postaw cudzoziemców wobec „nas”. Prelegent omówił typy postaw interpersonalnych i grupowych. Jak podkreślił zmiana postaw i zachowań jest zawsze – obok innych – celem edukacji, socjalizacji i resocjalizacji, bowiem zmiany postaw mogą być programowane. Obszary, na które mają wpływ postawy to przede wszystkim przetwarzanie odbieranych informacji i emitowanie nowych, budowanie ogólnych kierunków i konkretnych form zachowania zbiorowego i indywidualnego, ocenianie siebie i innych. W dalszej części wystąpienia M. Żukowski wskazał na skłonność do etykietowania grup etnicznych, wynikającą ze schematyzmu poznawczego. Z obserwacji i charakterystyki postaw interpersonalnych można precyzyjnie wnioskować o przyszłych zachowaniach ludzi. W realizacji zadań edukacyjnych w każdych warunkach należy dążyć do rozwijania grupowych i indywidualnych zachowań proaktywnych i odchodzić od strategii zachowań reaktywnych. 1 W trakcie kolejnej prezentacji uczestnicy mieli możliwość zapoznania się z zagadnieniami dotyczącymi edukacji globalnej, pomocy rozwojowej oraz Milenijnymi Celami Rozwoju. Istnieje wiele definicji edukacji globalnej. Centrum Północ-Południe, działające przy Radzie Europy, posługuje się następującą definicją: „Edukacja globalna to edukacja, która otwiera oczy i umysły ludzi na rzeczywistość, uświadamia potrzebę stworzenia świata, w którym będzie więcej sprawiedliwości, równości i będą przestrzegane prawa człowieka.” Od roku 2009 treści z zakresu edukacji globalnej zawarte zostały w nowej podstawie programowej kształcenia ogólnego. W związku z tym zachęcono uczestników do zapoznania się z publikacją przygotowaną przez Centrum Edukacji Obywatelskiej i Polską Akcję Humanitarną, pt. „Edukacja globalna w każdej szkole", która dostępna jest w formacie pdf na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej1, odwiedzenia strony Ośrodka Rozwoju Edukacji, który realizuje projekty poświęcone edukacji globalnej i prawu humanitarnemu2 oraz portalu poświęconemu programowi polskiej pomocy zagranicznej3. Na stronach tych znajduje się szereg materiałów edukacyjnych, które można wykorzystać w swojej pracy dydaktycznej. W tej części konferencji podniesiono również kwestię działań, które mogą podejmować szkoły na rzecz promowania wiedzy z zakresu edukacji globalnej. Okazją do przekazywania treści z zakresu edukacji globalnej w szkole jest obchodzony corocznie Tydzień Edukacji Globalnej. Jego ideą przewodnią w 2010 r. było hasło: „PEACE AND NON-VIOLENCE FOR THE CHILDREN OF THE WORLD” (Pokój i niestosowanie przemocy wobec dzieci). Problematykę z zakresu edukacji globalnej można wykorzystać w realizacji gimnazjalnego projektu edukacyjnego. Można także zorganizować specjalne wydarzenia promujące edukację globalną np. z okazji obchodzonego w dniu 27 stycznia „Dnia Dialogu z Islamem”. Szkoła może również podjąć współpracę z organizacjami pozarządowymi zaangażowanymi w pomoc rozwojową. Na przykład Polska Akcja Humanitarna realizuje projekt „Szkoła Humanitarna”. Kolejna edycja przewidziana jest na rok szkolny 2011/20124. Uczestnicy mieli również możliwość zapoznania się z zaproszeniem na konferencję „Rozwój globalny a nowe państwa członkowskie UE – czas na nowe otwarcie?”, organizowaną przez Polską Akcję Humanitarną w dniach 26 – 28 maja 2011 r. W trakcie tej konferencji podpisane zostanie porozumienie 1 http://www.men.gov.pl/images/stories/pdf/ceo_edukacja_globalna_2011_www.pdf Projekt „Odkrywamy Prawo Humanitarne” (http://www.ore.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=645&Itemid=1221); projekt „Wiem, rozumiem, działam – edukacja rozwojowa w polskiej szkole” (http://www.edukacjaglobalna-codn.pl). 3 www.polskapomoc.gov.pl Warto również odwiedzić stronę kampanii społecznej Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) i Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej „Milenijne Cele Rozwoju: czas pomóc innym! (http://www.un.org.pl/rozwoj/; http://www.un.org.pl/rozwoj/mdg/) 4 www.pah.org.pl/szkola_humanitarna.pl 2 2 w sprawie wspierania rozwoju edukacji globalnej w Polsce, pomiędzy Ministerstwem Spraw Zagranicznych, Ministerstwem Edukacji Narodowej oraz Grupą Zagranica. W drugiej części konferencji dr Katarzyna Górak-Sosnowska (Katedra Socjologii SGH, Katedra Arabistyki, Wydział Orientalistyki UW) zaprezentowała uczestnikom sposoby na włączenie treści dotyczących świata islamu do zajęć dydaktycznych, a więc „Jak uczyć o świecie islamu?”. Jak podkreśliła na wstępie o świecie islamu mówi się w Polsce od 2001 r., ale nie w kontekście muzułmanów w Polsce, których liczba szacowana jest na około 30 – 40 tys., lecz zamachów z 11 września. W oglądzie „przeciętnego” Polaka Arab = muzułmanin, zaś Arabowie w sondażach badania opinii publicznej należą do najmniej lubianych narodów. W dalszej części swojego wystąpienia dr K. Górak-Sosnowska przedstawiła uczestnikom informacje na temat, organizowanych od 2005 r., przez Stowarzyszenia ARABIA.pl warsztatów pt. „W kręgu kultury islamu”. Zajęcia warsztatowe prowadzone były w kilkudziesięciu szkołach na terenie całego kraju, jak również zorganizowano warsztaty dedykowane nauczycielom5. W 2007 r. wydana została publikacja zawierającą 20 ćwiczeń dotyczących islamu, skierowana do nauczycieli szkół ponadpodstawowych (K. GórakSosnowska, M. Kubarek, I. Morżoł, W kręgu kultury islamu. Materiały dydaktyczne dla nauczycieli szkół ponadpodstawowych, Polski Komitet ds. UNESCO, Stowarzyszenie ARABIA.pl, Warszawa 2007, ss. 132). Warsztaty „W kręgu kultury islamu” składają się z dwóch części – teoretycznej oraz ćwiczeń i obejmują 6 godzin lekcyjnych. Na wstępie uczniowie i uczennice mają za zadanie narysować „typowego” muzułmanina. Najczęściej rysowane są brodate postacie w turbanie z bronią w ręku. Typowa muzułmanka na rysunkach uczniów jest zawsze zawoalowana, ma zakrytą twarz. Kolejny element warsztatów to ćwiczenie na skojarzenia ze słowem islam oraz ćwiczenie dotyczące państw muzułmańskich i państw arabskich – które państwa muzułmańskie to państwa arabskie, a więc zamieszkałe arabską większość etniczną. W programie warsztatu przewidziane są również elementy nauki pisma arabskiego. Uczniowie i uczennice mają możliwość zapisania swoich imion w alfabecie arabskim. W dalszej części prezentacji K. Górak – Sosnowska przedstawiła uczestnikom wyniki badań pokazujących czy i jak zmieniły się opinie uczniów o typowym muzułmaninie po wzięciu udziału w warsztatach. W odniesieniu do takich cech jak religijność, fanatyzm, agresywność, nie odnotowano znaczących zmian, co oznacza iż trzon stereotypu nie został 5 Szersze informacje na temat warsztatów <http://www.arabia.pl/content/view/288549/2/> 3 na stronie Stowarzyszenia ARABIA.pl: zmieniony. Badania te pokazują jak trudno zmienić stereotypy, warunkujące nasze postrzeganie świata i stąd potrzeba podejmowania działań edukacyjnych w tym zakresie, tym bardziej, że jak podkreśliła prelegentka ucząc o jednej kulturze otwieramy młodych ludzi również na inne kultury. Starając się odpowiedzieć na pytanie zawarte w tytule wystąpienia, a więc jak uczyć o świecie islamu, K. Górak – Sosnowska wskazała na następujące możliwości: „nie tylko religia” (przedstawianie świata islamskiego nie tylko przez pryzmat religii), omawianie statusu kobiety w islamie, ukazywanie zróżnicowania świata islamu, wskazywanie na wspólne korzenie religii monoteistycznych, ale przede wszystkim prowadzenie dyskusji. Z pewnością pretekstem do dyskusji o świecie islamu jest dokonująca się czwarta fala demokratyzacji (wg koncepcji S. Huntingtona) – tzw. arabska wiosna ludów. Daje to szansę na „odczarowanie” świata islamu, pokazanie wspólnych elementów na zasadzie „oni walczą o wolność, my też walczyliśmy o wolność”, dokonanie porównań z polskimi przemianami transformacyjnymi, obalenie różnego rodzaju mitów, przełamanie uproszczonego obrazu i ukazanie zróżnicowania sytuacji w poszczególnych państwach arabskich. Możemy uświadamiać uczniom zróżnicowanie świata islamu na zasadzie analogii do zróżnicowania świata chrześcijańskiego – czy bowiem wszystkie państwa chrześcijańskie można „wrzucić do jednego worka?” Możemy przełamywać mity i uproszczenia poprzez wskazywanie na błędy logiczne w postrzeganiu muzułmanów np. jeśli wszyscy muzułmanie to terroryści, to przecież wszyscy wysadziliby się w powietrze i by ich nie było. W pracy uczniami bardzo ważne jest wykorzystywanie materiałów multimedialnych, zasobów sieciowych np. filmów z serwisu YouTube. Przykładowo w kontekście kwestii sytuacji kobiet w islamie, możemy uświadomić uczniom i uczennicom zróżnicowanie ich sytuacji poprzez pokaz zdjęć i filmów prezentujących modę „hidżabową” czy też ukazujących burkini, a więc typ kostiumu kąpielowego noszonego przez niektóre (a więc nie wszystkie) muzułmanki. W końcowej części konferencji przedstawiona została prezentacja dr A. Fidelus (Wszechnica Polska Szkoła Wyższa TWP w Warszawie) na temat różnorodności kulturowej i religijnej w procesie wychowawczym jako przyczyny wykluczenia z grupy rówieśniczej. Wystąpienie dotyczyło stosunku Polaków do cudzoziemców/imigrantów i relacji „obcość – inność”. Wg Floriana Znanieckiego, wybitnego polskiego socjologa, „obcość” pojawia się zwłaszcza wtedy, gdy między grupami zachodzi styczność społeczna na podłożu rozdzielnych układów wartości6. Negatywna percepcja „innych” jest konsekwencją naturalnej tendencji do gloryfikacji własnej grupy. W pojęcie „obcy” wpisane jest wartościujące, pejoratywne 6 F. Znaniecki, Studia nad antagonizmami do obcych, „Przegląd Socjologiczny" 1931, T. I, z. 2-4. 4 zabarwienie. Wizerunki etniczne stanowią nie tylko „obrazy” w głowach jednostek, ale i społeczeństw. Na przykład stereotyp bogatego, cywilizowanego „Zachodu” i biednego, zapóźnionego w rozwoju „Wschodu”. Należy również mieć świadomość występowania zjawiska o nazwie krańcowy błąd atrybucji, a więc tendencji do pozytywnego postrzegania grupy własnej i negatywnego stereotypizowania grupy obcej. Przejawia się m. in. w różnicach w tłumaczeniu zachowań członków grupy swojej i obcej. W kontekście omawianej problematyki warto również zapoznać się z teorią etnocentryzmu Williama Grahama Sumnera. Etnocentryzm polega na korzystniejszym ocenianiu grupy własnej i wyolbrzymianiu różnic między grupą własną a obcymi. Członkowie grupy obcej często postrzegani są jako osoby niemoralne. Podsumowując należy podkreślić, iż udział w konferencji był dla uczestników z pewnością bardzo cennym doświadczeniem. Zostali wyposażeni w wiedzę i umiejętności dotyczące nauczania o innych kulturach, zyskali również inspirację dla własnych działań edukacyjnych. Każdy z uczestników otrzymał egzemplarz publikacji pt. Szkoła wielokulturowa – organizacja pracy i metody nauczania. Wybór tekstów, pod redakcją Anny Grudzińskiej i Katarzyny Kubin, wydanej w 2010 r. nakładem Fundacji Forum na rzecz Różnorodności Społecznej (www.ffrs.org.pl). Publikacja zawiera teksty autorstwa zagranicznych ekspertów z zakresu edukacji wielokulturowej, uczenia języka angielskiego jako drugiego, pracy w klasie z dziećmi o różnym pochodzeniu etnicznym oraz współpracy szkoły z rodzinami imigranckimi. Uczestnicy mieli również możliwość zapoznania się z publikacją zaprezentowaną przez dr Górak-Sosnowską: Kulturowe uwarunkowania rozwoju w Azji i Afryce, red. K. Górak-Sosnowska, J. Jurewicz, Ibidem, Łódź 2010. Jak poinformowała ona uczestników istnieje możliwość bezpłatnego otrzymania także tej publikacji i wykorzystywania jej w pracy dydaktycznej. Organizatorzy zapowiedzieli kolejne spotkanie poświęcone problematyce zróżnicowania kulturowego współczesnego świata i kwestii wielokulturowości jesienią tego roku. Z pewnością zgromadzi ono równie liczne grono osób zainteresowanych tą problematyką. 5
