PYŁY - pip.gov.pl - Strona główna Państwowej Inspekcji Pracy
advertisement
PYŁY - ZAGROŻENIA materiał dla prowadzącego szkolenie www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl SLAJD 2: ZAGROŻENIE PYŁAMI W MIEJSCU PRACY Narażenie zawodowe na pyły występuje na wielu stanowiskach pracy. Efektem tego narażenia są problemy zdrowotne dużej liczby pracowników. Polegają one na różnych schorzeniach: od dyskomfortu spowodowanego podrażnieniem dróg oddechowych, poprzez choroby zawodowe powodujące niezdolność do pracy, po przypadki zgonów spowodowanych nowotworami. www.pip.gov.pl 2 SLAJD 3: ZAGROŻENIE PYŁAMI W MIEJSCU PRACY W potocznym rozumieniu pył to na tyle drobne cząstki ciała stałego, że mogą stosunkowo długo unosić się w powietrzu. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy nie definiują pojęcia pyłu. Jedynie rozporządzenie MPiPS z dnia 6 czerwca 2014r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy zawiera zapis, że „definicja frakcji wdychalnej odpowiada definicji pyłu całkowitego” i definiuje frakcję wdychalną – „frakcja aerozolu wnikająca przez nos i usta, która po zdeponowaniu w drogach oddechowych stwarza zagrożenie dla zdrowia”. Biologiczne oddziaływanie pyłów na organizm człowieka uzależnione jest przede wszystkim od wielkości ziaren, od stężenia, składu chemicznego, charakteru działania, czyli wywołanych skutków, i sposobu przenikania do organizmu. www.pip.gov.pl 3 SLAJD 4: ZAGROŻENIE PYŁAMI W MIEJSCU PRACY Terytorialne zróżnicowanie zapadalności na pylice płuc w Polsce w 2014 r. Źródło: N. Szeszenia-Dąbrowska, i inni Choroby zawodowe w Polsce w 2014 r., PMP Centralny Rejestr Chorób Zawodowych, Łódź 2015 www.pip.gov.pl 4 SLAJD 5: ZAGROŻENIE PYŁAMI W MIEJSCU PRACY Należy pamiętać, że pyły mogą stwarzać zagrożenie związane z możliwością powstania atmosfery wybuchowej. Dotyczy to w szczególności pyłów takich jak: pył węglowy (w kopalniach, elektrowniach, elektrociepłowniach), pył drzewny (zakłady przetwórstwa drewna, fabryki mebli, itd.), pył aluminium (zakłady produkcji betonu komórkowego, produkcja wyrobów z aluminium), pyłów organicznych (cukier, mąka, itp.), pyły palnych surowców chemicznych np. siarki. Należy wtedy zapobiegać wybuchom i zapewnić ochronę przed ich skutkami. Pracodawca powinien stosować, odpowiednie do rodzaju działalności, techniczne lub organizacyjne środki ochronne i spełnić wymagania przepisu rozp. Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej. www.pip.gov.pl 5 SLAJD 6: ZAGROŻENIE PYŁAMI W MIEJSCU PRACY Pyły można podzielić - ze względu na rodzaj działania biologicznego, szkodliwego dla człowieka - na pyły o działaniu: drażniącym, zwłókniającym, kancerogennym i alergizującym. Jedną z najczęściej obecnie występujących chorób zawodowych w Polsce jest pylica płuc. Pylica płuc to przewlekła choroba układu oddechowego, wywołana długotrwałym wdychaniem pyłów. Charakteryzuje się występowaniem przewlekłego zapalenia oskrzeli i postępowej rozedmy płuc, z czasem dochodzi do powstania serca płucnego i niewydolności krążenia. www.pip.gov.pl 6 ZAGROŻENIE PYŁAMI PODSTAWY PRAWNE KOMENTARZ www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl SLAJD 8: PRZEPISY PRAWNE Kodeks pracy, czyli ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zmianami ) stanowi zbiór przepisów regulujących prawa i obowiązki objęte stosunkiem pracy w odniesieniu do wszystkich pracowników, bez względu na podstawę prawną ich zatrudnienia. Zgodnie z postanowieniem art. 15 kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. www.pip.gov.pl 8 SLAJD 9: PRZEPISY PRAWNE Zgodnie z postanowieniami art. 207 K.p. w szczególności pracodawca jest obowiązany: 1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy; 2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń; Zgodnie z art. 227 K.p. pracodawca ma obowiązek: 1) utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników; 2) przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je pracownikom. www.pip.gov.pl 9 SLAJD 10: PRZEPISY PRAWNE Przepisy kodeksu pracy określają ogólne wymagania dotyczące ochrony zdrowia pracowników. Przepisem regulującym zasady ochrony pracowników przed szkodliwym działaniem pyłów jest rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami oraz z 2011 r. Nr 173, poz. 1034). Rozporządzenie to w rozdziale 3-cim działu III odnosi się do ogrzewania i wentylacji pomieszczeń pracy i reguluje wymagania dotyczące czystości powietrza na stanowiskach pracy. Przepisy te nakładają konkretne obowiązki na pracodawców i stanowią podstawę prawną do wydawanych przez inspektorów pracy decyzji nakazujących usunięcie uchybień w tym zakresie. www.pip.gov.pl 10 SLAJD 11: PRZEPISY PRAWNE Przykładowo przepis § 34 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisach bhp mówi o zapobieganiu emisji pyłów z urządzeń produkcyjnych poprzez ich hermetyzację i miejscowe wyciągi. Kolejne przepisy rozporządzenia regulują inne zagadnienia dotyczące wentylacji np.: § 35. 1. Powietrze doprowadzane do pomieszczeń pracy z zewnątrz przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia. § 37. 1. W przypadku zastosowania systemu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej należy zapewnić odpowiednią konserwację urządzeń i instalacji klimatyzacyjnych i wentylacyjnych w celu niedopuszczenia do awarii. www.pip.gov.pl 11 SLAJD 12: PRZEPISY PRAWNE Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. poz. 817). Podstawowym celem ustalania najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS) substancji szkodliwych dla zdrowia jest obniżenie lub minimalizacja ich stężenia w środowisku pracy do poziomu akceptowalnego ryzyka zdrowotnego. Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 33, poz. 166) reguluje sprawę prowadzenia na stanowiskach pracy badań i pomiarów stężeń czynników szkodliwych w tym również pyłów. www.pip.gov.pl 12 SLAJD 13: PRZEPISY PRAWNE Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86 oraz Dz.U. 2015.1097) czynnik chemiczny to każdy pierwiastek lub związek chemiczny, w postaci własnej lub w mieszaninie, w stanie, w jakim występuje w przyrodzie, lub w stanie, w jakim jest wytwarzany, stosowany lub uwalniany w środowisku pracy, w tym podczas usuwania go w postaci odpadów, w trakcie każdej pracy, niezależnie od faktu, czy jest albo nie jest wytwarzany celowo lub jest albo nie jest wprowadzany do obrotu. Wiele z występujących w zakładach pracy pyłów to jednocześnie substancje chemiczne lub ich mieszaniny. Dotyczy to np. takich pyłów jak krzemionka, talk, tlenek wapnia, gips, cement, tlenki metali itd. www.pip.gov.pl 13 SLAJD 14: PRZEPISY PRAWNE W ocenie ryzyka zawodowego związanego z czynnikiem chemicznym pracodawca jest obowiązany uwzględnić: 1) niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego; 2) otrzymane od dostawcy informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym oraz zaleceń jego bezpiecznego stosowania, w szczególności zawarte w karcie charakterystyki, 3) rodzaj, poziom i czas trwania narażenia; 4) wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy, jeżeli zostały ustalone; 5) wartości dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli zostały ustalone; 6) efekty działań zapobiegawczych; 7) wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została przeprowadzona; 8) warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem ilości tych czynników. Zgodnie z przepisem rozporządzenia pracodawca obowiązany jest przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego i sporządzić dokument w formie pisemnej. www.pip.gov.pl 14 SLAJD 15: PRZEPISY PRAWNE Niektóre pyły są jednocześnie czynnikami rakotwórczymi i w przypadku zidentyfikowania takiego narażenia konieczne jest realizowanie obowiązków nałożonych na pracodawców rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz.U. poz. 890 oraz z 2015 r. Dz.U. Nr 2015. poz.1090). Szczególnie niebezpiecznym narażeniem jest narażenie na pyły azbestu podczas usuwania azbestu lub zawierających go wyrobów. Należy wtedy realizować dodatkowo obowiązki nałożone przepisem szczególnym rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz. U. Nr 216, poz. 1824). www.pip.gov.pl 15 SLAJD 16: PRZEPISY PRAWNE Przyjęta w 1989 r. europejska dyrektywa ramowa dotycząca bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy (dyrektywa 89/391/EWG) była znaczącym krokiem w dążeniu do podniesienia poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy. Jako kluczowy element wprowadza zasadę oceny ryzyka i określa jej główne elementy (np. identyfikacja zagrożeń, udział pracowników, wprowadzenie odpowiednich środków, które mają na celu przede wszystkim wyeliminowanie zagrożenia u źródła, dokumentowanie i okresowa ocena zagrożeń w miejscu pracy). Dyrektywa wprowadziła nowy obowiązek stosowania środków zapobiegawczych wyraźnie podkreślając znaczenie nowych metod zarządzania bezpieczeństwem i ochroną zdrowia w miejscu pracy jako elementów ogólnych procesów zarządzania. www.pip.gov.pl 16 SLAJD 17: PRZEPISY PRAWNE Dyrektywa Ramowa wymienia 9 zasad zapobiegania ryzyku zawodowemu: unikanie ryzyka, ocena ryzyka, którego nie można uniknąć, zapobieganie ryzyku u źródła, dostosowanie pracy do człowieka, stosowanie nowych rozwiązań technicznych, zastępowanie środków niebezpiecznych bezpiecznymi, prowadzenie spójnej i całościowej polityki zapobiegania, priorytet środków ochrony zbiorowej nad środkami ochrony indywidualnej, instruowanie pracowników. Zasady te przeniesione są do prawa polskiego w rozporządzeniu o ogólnych przepisach bhp. www.pip.gov.pl 17 ZAGROŻENIE PYŁAMI ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z NARAŻENIEM NA PYŁY www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl SLAJD 19: ZAGROŻENIE ZWIĄZANE Z NARAŻENIEM PN-ISO 4225:1999 Jakość powietrza. Zagadnienia ogólne. Terminologia. Podano definicje wybranych terminów, stosowanych w odniesieniu do pobierania próbek i badań gazów, par i płynów w związku z określaniem jakości powietrza, między innymi: Definicję pyłu: cząstki ciała stałego o różnej wielkości i różnego pochodzenia, przez pewien czas pozostające w zawieszeniu w gazie. www.pip.gov.pl 19 SLAJD 20: ZAGROŻENIE ZWIĄZANE Z NARAŻENIEM Ze względu na rodzaj działania biologicznego, szkodliwego dla człowieka, pyły można podzielić na pyły o działaniu: drażniącym (cząstki węgla, żelaza, szkła, aluminium, siarczanu baru), zwłókniającym (cząstki kwarcu, krystobalitu, trydymitu, azbestu, talku, kaolinu, pyły rud żelaza i węgla), kancerogennym (azbest, pyły drewna twardego), alergizującym (pyły pochodzenia roślinnego, zwierzęcego, leki, związki: miedzi, cynku, chromu), toksycznym (pyły związków arsenu, ołowiu, substancji klasyfikowanych jako toksyczne zgodnie z przepisami CLP to jest rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin… www.pip.gov.pl 20 SLAJD 21: ZAGROŻENIE ZWIĄZANE Z NARAŻENIEM Procesy, w których występuje narażenie na pyły możemy podzielić na: te, w których powstają one ubocznie, np. szlifowanie i polerowanie drewna, tworzyw sztucznych, kamienia, czy metali; spawanie, procesy w których celowo otrzymujemy materiał w formie pylistej, np. mielenie ziarna zbóż czy mielenie materiałów do procesu wymagającego stosowania rozdrobnionych surowców – produkcja cementu, wapna, materiałów budowlanych, produkcja w przemyśle chemicznym np. środków ochrony roślin, czy kosmetyków, procesy w których nie da się uniknąć otrzymywania materiału o zróżnicowanej granulacji, kruszenie skał w kopalniach czy kamieniołomach. Narażenie na pyły jest dość powszechne w zakładach pracy. www.pip.gov.pl 21 SLAJD 22: ZAGROŻENIE ZWIĄZANE Z NARAŻENIEM Do najczęściej spotykanych chorób zawodowych należą choroby wywołane oddziaływaniem pyłów. Zgodnie z Centralnym Rejestrem Chorób Zawodowych IMP w Łodzi w 2014 roku zarejestrowano: 610 przypadków zachorowania na pylicę płuc, chorobę opłucną lub osierdzia wywołane pyłem azbestu - 34 przypadki, przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli - 11 zachorowań na chorobę zawodową, astmę oskrzelową - 53 choroby zawodowe, zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych - 23 przypadki. Niezależnie od powyższych danych dotyczących chorób zawodowych musimy pamiętać o dużej liczbie pracowników odczuwających inne problemy zdrowotne wywołane narażeniem na pyły. www.pip.gov.pl 22 SLAJD 23: ZAGROŻENIE ZWIĄZANE Z NARAŻENIEM Dla pyłów stanowiących czynnik chemiczny klasyfikowany według przepisów CLP miarą szkodliwości jest klasyfikacja. Najbardziej szkodliwe są pyły klasyfikowane jako toksyczne, rakotwórcze czy mutagenne. Niebezpieczne są również pyły substancji żrących np. tlenku wapnia czy wodorotlenku sodu. Mniej niebezpieczne są pyły klasyfikowane jako drażniące lub szkodliwe. Miarą szkodliwości pyłu dla organizmu człowieka może być również wartość określonego w rozporządzeniu najwyższego dopuszczalnego stężenia. Regułą jest, że im bardziej niebezpieczny dla zdrowia jest dany pył - tym niższa jest ustalona dla niego wartość NDS. www.pip.gov.pl 23 SLAJD 24: ZAGROŻENIE ZWIĄZANE Z NARAŻENIEM Zgodnie z definicjami zawartymi w rozporządzeniu w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy: Frakcja wdychalna - frakcja aerozolu wnikająca przez nos i usta, która po zdeponowaniu w drogach oddechowych stwarza zagrożenie dla zdrowia. Frakcja respirabilna - frakcja aerozolu wnikająca do dróg oddechowych, która stwarza zagrożenie dla zdrowia po zdeponowaniu w obszarze wymiany gazowej. Włókna respirabilne - włókna o długości powyżej 5 µm o maksymalnej średnicy poniżej 3 µm i o stosunku długości do średnicy > 3. www.pip.gov.pl 24 SLAJD 25: ZAGROŻENIE ZWIĄZANE Z NARAŻENIEM W zależności od zmian anatomopatologicznych podzielono pylice na kolagenowe i niekolagenowe. Pylice kolagenowe wywołane są przez pył o działaniu zwłókniającym (krzemionka, azbest) i charakteryzują się trwałym uszkodzeniem lub zniszczeniem struktury pęcherzyków płucnych oraz włóknieniem typu kolagenowego. Pylice niekolagenowe są wywoływane przez pyły o słabym działaniu zwłókniającym (tlenek cynku, siarczan baru) typu retikulinowego, bez zmian w strukturze pęcherzyków płucnych. www.pip.gov.pl 25 ZAGROŻENIE PYŁAMI OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI KOMENTARZ www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl SLAJD 27: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy 89/391 pracodawca obowiązany jest dokonać oceny ryzyka zawodowego występującego na danym stanowisku pracy, a następnie na podstawie wyników tej oceny ryzyko zminimalizować i poinformować pracowników o wynikach oceny i resztkowym ryzyku, którego nie można wyeliminować. Ocena ryzyka zawodowego jest podstawą wszelkich działań prewencyjnych. Zakres oceny ryzyka zawodowego określony jest w przepisach § 39 i § 39a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. www.pip.gov.pl 27 SLAJD 28: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Należy pamiętać że zgodnie z przepisami art. 23711a § 1 Kodeksu pracy pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczące: oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku; przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego. www.pip.gov.pl 28 SLAJD 29: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny prac definiuje ryzyko zawodowe jako: „prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy”. Według wytycznych Międzynarodowej Organizacji Pracy ryzyko zawodowe jest definiowane jako: „kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia zagrażającego oraz ciężkości urazu lub pogorszenia stanu zdrowia pracowników powodowanego tym zdarzeniem". www.pip.gov.pl 29 SLAJD 30: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy używa się pojęć zagrożenie i ryzyko zawodowe. W języku potocznym oznaczają one prawie to samo – możliwość wystąpienia szkody. Na potrzeby szkolenia możemy je zdefiniować następująco: „Zagrożenie” oznacza jakikolwiek czynnik, który może powodować szkodę (np. żrącą ciecz, praca na wysokości, ostry nóż,) ”Ryzyko” jest to prawdopodobieństwo z jakim ktoś może zostać poszkodowany w związku z istniejącym zagrożeniem. Zagrożeniem jest emisja w trakcie procesu technologicznego szkodliwego dla zdrowia pyłu. Ryzyko zawodowe dla pracowników będzie zależało od prawdopodobieństwa, że zapylenie to pogorszy ich stan zdrowia – a więc np. do tego jakie będzie stężenie tego pyłu w powietrzu. www.pip.gov.pl 30 SLAJD 31: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Celem oceny ryzyka zawodowego jest identyfikacja wszystkich istotnych zagrożeń występujących w miejscu pracy oraz oszacowanie związanego z nimi ryzyka. Oceny tej dokonuje się w celu umożliwienia pracodawcy i pracownikom: sprawdzenia, czy zastosowane środki ograniczające ryzyko są właściwe, określenia środków, jakie należy podjąć w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony pracowników, dokonania najlepszego doboru wyposażenia oraz organizacji pracy, ustalenia priorytetów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, jeżeli ocena wykaże, że niezbędne jest zastosowanie dodatkowych środków zapobiegawczych. www.pip.gov.pl 31 SLAJD 32: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Przepisy nie określają sposobu prowadzenia oceny ryzyka zawodowego. Ocena ma być prowadzona tak, aby osiągnięty był cel jakim jest zastosowanie w zakładzie zabezpieczeń adekwatnych do poziomu ryzyka. Do oceny ryzyka stosowanych jest wiele metod, ale każda z nich musi obejmować następujące fazy główne: 1) Zidentyfikowanie występujących zagrożeń. 2) Ustalenie kto i w jaki sposób jest narażony. 3) Ocenę występującego ryzyka związanego z zagrożeniem. 4) Wprowadzenie środków ograniczających ryzyko. Wytyczne do prowadzenia oceny ryzyka zawarte są między innymi w normie PN-N-18002:2011 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka. zawodowego. www.pip.gov.pl 32 SLAJD 33: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Ważnym etapem prowadzenia oceny ryzyka jest identyfikacja zagrożenia. Jeżeli w prowadzonej ocenie ryzyka zawodowego zidentyfikujemy zagrożenie związane z zapyleniem to musimy dokonać kolejnej bardziej szczegółowej oceny i w pierwszej kolejności ustalić z jakim rodzajem pyłu mamy do czynienia. Popełnienie błędu na tym etapie może skutkować poważnymi następstwami z powodu zaakceptowania zbyt wysokiego ryzyka, które powinno być niezwłocznie obniżone. Przykładowo szkodliwość pyłu zależy od zawartości krzemionki krystalicznej. Dla pyłu o zawartości krzemionki poniżej 2 % NDS wynosi 10 mg/m3, a dla pyłu o zawartości krzemionki powyżej 50% NDS dla frakcji respirabilnej wznosi 0,3 mg/m3. Zmierzone stężenie pyłu respirabilnego wynoszące 2 mg/m3 w jednym wypadku wskazuje na małe ryzyko, a w drugim na około 7-krotne przekroczenie. www.pip.gov.pl 33 SLAJD 34: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Najistotniejszą drogą wchłaniania substancji chemicznych w warunkach przemysłowych jest układ oddechowy, a zatem najbardziej wiarygodną metodą oceny narażenia zawodowego na te substancje są pomiary ich stężeń w powietrzu na stanowiskach pracy. Jest to zadanie trudne i wymagające wysokich kwalifikacji ze względu na znaczną liczbę czynników chemicznych, złożoność procesów technologicznych i zmienność stężeń oznaczanych substancji w powietrzu. W przypadku narażenia inhalacyjnego sytuacja jest w wielu wypadkach stosunkowo prosta i ryzyko oceniamy na podstawie przyrównania zmierzonych wartości stężeń szkodliwych substancji chemicznych z wartościami stężeń dopuszczalnych ustalonych przepisami o NDS. www.pip.gov.pl 34 SLAJD 35: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W przypadku narażenia inhalacyjnego skala narażenia zależy od wielkości dawki niebezpiecznej substancji wchłoniętej przez organizm człowieka. Im większa dawka tym większe zagrożenie dla zdrowia pracownika. Wchłonięta dawka zależy od wielu czynników, przede wszystkim od: stężenia substancji w powietrzu, czasu narażenia, poziomu wentylacji płuc. Stężenie substancji niebezpiecznej w powietrzu możemy zmierzyć, podobnie sporządzając fotografię dnia pracy możemy ustalić czas narażenia, co pozwoli na obliczenie stężenia ważonego w czasie. Poziom wentylacji płuc zależy w dużej mierze od wysiłku fizycznego im cięższa praca tym większa wentylacja i większa dawka substancji wprowadzona do płuc. www.pip.gov.pl 35 SLAJD 36: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. poz. 817) - najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) jest to wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń. www.pip.gov.pl 36 SLAJD 37: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Na slajdzie przedstawione są przykładowe wartości dla wybranych pyłów przedstawione w rozporządzenia w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Należy pamiętać, że dla części pyłów podane są dwie wartości NDS dla frakcji wdychalnej i dla frakcji respirabilnej pyłów. Dopuszczalne stężenia pyłów podane są w miligramach na metr sześcienny powietrza. Należy mieć świadomość, że wartości te są bardzo małe. Jeżeli w pomieszczeniu o kubaturze 100 m3 (powierzchnia 25 m2 i wysokość 4m) będzie rozproszony 1 gram pyłu to stężenie wyniesie 10 mg/m3. www.pip.gov.pl 37 SLAJD 38: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Pomiary stężenia powinny być tak przeprowadzone, a wyniki pomiarów tak obliczone aby ich wynikiem było stężenie uśrednione w czasie uwzględniające czas pracy pracowników. Bardzo rzadko mamy do czynienia z sytuacją gdy pracownik jest przez cały czas pracy narażony na stałe, niezmieniające się wartości stężenia pyłów. Ważne jest żeby przeprowadzone pomiary oddawały faktyczny poziom narażenia. Przy planowaniu metody i sposobu prowadzenia pomiaru niezbędna jest znajomość sposobu wykonywania pracy i czasu poświęcanego na poszczególne czynności. Na pokazanym wykresie przedstawiona jest zależność stężenia czynnika szkodliwego w czasie dniówki roboczej. Faktycznie zmierzone wartości pokazane są kolorem czerwonym, a wartość uśredniona w czasie kolorem żółtym. Widać, że obliczona wartość ważona w czasie jest niższa od zmierzonej ze względu na uwzględnienie czasu gdy pracownik nie był narażony. www.pip.gov.pl 38 SLAJD 39: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W prowadzonym rozpoznaniu należy uwzględnić: 1) Rodzaj tych czynników oraz ich właściwości; 2) procesy technologiczne i ich parametry; 3) wyposażenie techniczne, w tym maszyny, urządzenia, instalacje i narzędzia, które mogą być źródłem emisji czynników szkodliwych dla zdrowia, z uwzględnieniem wyników pomiarów tej emisji dostarczanych przez producentów; 4) środki ochrony zbiorowej i dane dotyczące ich użytkowania; 5) organizację pracy i sposób wykonywania pracy; 6) rzeczywisty czas narażenia na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia, z uwzględnieniem obowiązującego u pracodawcy systemu i rozkładu czasu pracy. www.pip.gov.pl 39 SLAJD 40: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Zgodnie z przepisem § 15 rozp. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wykonują laboratoria, które uzyskały akredytację w tym zakresie na podstawie przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2014 r. poz. 1645 ze zmianami z 2014 r. Dz. U. poz. 1662). W przypadku braku wymienionych powyżej laboratoriów akredytowanych, badania i pomiary wykonują: 1) laboratoria szkół wyższych, instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk lub instytutów badawczych, które prowadzą badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy i mają wdrożony system zapewnienia jakości lub 2) laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Wojskowej Inspekcji Sanitarnej i Państwowej Inspekcji Sanitarnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji - jeżeli mają wdrożony system zapewnienia jakości lub 3) laboratoria prowadzone przez jednostki organizacyjne lub osoby fizyczne, które uzyskały certyfikat kompetencji w zakresie wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (…). www.pip.gov.pl 40 SLAJD 41: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Zgodnie z normą Polską Normą PN-N 18002:2011 w celu uwzględnienia w przeprowadzanej ocenie ryzyka zawodowego wymagań prawa dotyczących najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS) czynników szkodliwych w środowisku pracy zaleca się dla tych czynników, dla których wartości NDS zostały ustalone, oszacować ryzyko zawodowe na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie wyznaczonych z pomiarów. Pokazane na slajdzie szacowanie ryzyka jako duże, średnie czy małe jest przykładowe i może być inne. Równie dobre może być uznanie , że granicą pomiędzy ryzykiem średnim a małym jest wartość 0,1 NDS, a nie 0,5 NDS. Wartościowanie to nie jest celem oceny ryzyka zawodowego – celem jest ograniczenie ryzyka do możliwie najniższego poziomu. www.pip.gov.pl 41 SLAJD 42: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W przypadku narażenia inhalacyjnego podstawową metodą oceny ryzyka jest porównanie istniejącego poziomu narażenia do wartości granicznych. Jeżeli wyniki pomiarów wykazują, że zmierzone i skorygowane przez uwzględnienie czasu narażenia (ważone w czasie) stężenie jest wyższe od ustalonej przepisem wartości NDS, to ryzyko jest nieakceptowalne i powinno być obniżone. Musimy pamiętać, że wyniki pomiarów wskazują jedynie na potencjalne ryzyko, a faktyczne ryzyko zawodowe związane z narażeniem uzależnione będzie od innych czynników – w szczególności doboru i stosowania środków ochrony dróg oddechowych. W ocenie ryzyka należy również uwzględnić skalę wentylacji płuc związaną z wielkością wysiłku fizycznego. www.pip.gov.pl 42 SLAJD 43: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO Zaleca się okresowo dokonywać przeglądu przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego w celu stwierdzenia, czy jej wyniki są nadal aktualne, czy uwzględnia ona nowo powstające zagrożenia i czy w świetle postępu nauki i techniki można wyeliminować istniejące zagrożenia lub skuteczniej ograniczyć ryzyko zawodowe ( PN-N-18002:2011). Okresowe pomiary stężeń pyłów (również rakotwórczych lub mutagennych) nie są wymagane, jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych lub pyłów, wykonanych w odstępie co najmniej dwóch lat, a w przypadku czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym co najmniej sześciu miesięcy, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS. Pracodawca może wtedy zgodnie z wymaganiami przepisów odstąpić od wykonywania kolejnych badań i pomiarów. www.pip.gov.pl 43 SLAJD 44: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W szczególności pomiary należy ponowić jeżeli nastąpiły zmiany na stanowiskach pracy, które mogą wpłynąć na poziom narażenia pracownika. Zmiany takie to np. znaczne zwiększenie skali produkcji, a tym samym emisji pyłów lub czasu narażenia pracowników. Zmiany w technologii, zastosowanie nowych maszyn czy urządzeń, zmiana surowca – powinny spowodować przeanalizowanie potrzeby przeprowadzenia nowych badań i pomiarów. www.pip.gov.pl 44 SLAJD 45: OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W przypadku występowania w środowisku pracy substancji o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, zgodnie z przepisem w rozporządzeniu ministra zdrowia pomiary stężeń tych czynników należy wykonywać w każdym przypadku wprowadzenia zmian w warunkach stosowania tego czynnika oraz: co najmniej raz na sześć miesięcy - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS; co najmniej raz na trzy miesiące - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,5 wartości NDS. W przypadku narażenia na pył zawierający azbest, badania i pomiary wykonuje się co najmniej raz na trzy miesiące. Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów nie przekroczyły 0,5 wartości NDS, częstotliwość ta może być zmniejszona do co najmniej raz na 6 miesięcy. Zwiększona częstotliwość badań i pomiarów spowodowana jest większym zagrożeniem dla zdrowia pracowników narażonych na czynniki rakotwórcze i mutagenne. www.pip.gov.pl 45 ZAGROŻENIE PYŁAMI OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI KOMENTARZ www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl SLAJD 47: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Hierarchia działań zapobiegawczych: unikać ryzyka, zastępować bezpieczniejszym, zwalczać ryzyko u źródła, preferować ochrony zbiorowe, uwzględniać postęp techniczny, poprawiać poziom ochrony. W przypadku narażenia inhalacyjnego na pyły można uznać, że ryzyko jest małe i akceptowalne jeżeli wyniki pomiarów stężenia pyłów są mniejsze niż 0,1 wartości NDS. Co prawda niektóre zalecenia mówią o niskim ryzyku przy stężeniach poniżej 0,5 NDS, jednak, że właściwsze wydaje się ograniczanie narażenia do wartości 0,1 NDS. www.pip.gov.pl 47 SLAJD 48: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Nie zawsze możliwe jest przeprowadzenie wiarygodnych pomiarów stężeń czy natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia. Dotyczy to w szczególności jednostkowych, niepowtarzalnych czynności np. usuwania awarii, wyburzania, prac remontowych, jak i prac wykonywanych na wolnym powietrzu gdzie warunki atmosferyczne mają duży wpływ na wyniki pomiarów. W prowadzonej ocenie ryzyka zawodowego należy takie sytuacje przewidywać i opierając się na wiedzy wynikającej z dotychczasowych doświadczeń stosować adekwatne do potrzeb zabezpieczenia pracowników. www.pip.gov.pl 48 SLAJD 49: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Prowadzenie lekarskich okresowych badań profilaktycznych ma szczególne znaczenie dla pracowników narażonych na czynniki szkodliwe dla zdrowia. Ocena stanu zdrowia narażonych jest najlepszym potwierdzeniem występującego ryzyka zawodowego. Ważne jest jednak prawidłowe poinformowanie lekarza o warunkach pracy i rodzaju ryzyka występującego na danym stanowisku pracy. Od prawidłowości tej informacji zależeć będzie zakres prowadzonych badań lekarskich i możliwość wczesnego wykrycia zmian w stanie zdrowia pracujących. Obowiązkiem pracodawcy jest przekazanie lekarzowi prowadzącemu badania profilaktyczne dokumentów: oceny ryzyka zawodowego i aktualnych wyników pomiarów stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia. www.pip.gov.pl 49 SLAJD 50: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Hierarchia działań prewencyjnych jest zawsze następująca: eliminowanie, zastępowanie, kontrolowanie. Jeżeli eliminowanie lub zastępowanie nie jest możliwe to należy ograniczać ryzyko poprzez działania techniczne i organizacyjne. Działania takie to w szczególności: ograniczenie emisji przez zmiany technologiczne (hermetyzacja), obniżenie stężeń przez poprawę wentylacji, ograniczenie liczby narażonych i czasu narażenia, w ostateczności zastosowanie środków ochrony indywidualnej. www.pip.gov.pl 50 SLAJD 51: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Preferowanym działaniem w ograniczeniu ryzyka związanego z zapyleniem jest eliminowanie. Przykładowo wyeliminowanie niebezpiecznych substancji w formie pylistej możliwe jest przez zmianę technologii lub zmianę formy stosowanego w produkcji surowca. Zamiast substancji w formie pylistej można zastosować formę granulowaną, krystaliczną czy formę pasty. Przykładowo producenci pigmentów dostarczają pigmenty w formie past czy koncentratów. Niestety w większości procesów produkcyjnych jest to niemożliwe. Nie można całkowicie zlikwidować zapylenia w kopalniach węgla czy kamieniołomach – można je jedynie ograniczyć. www.pip.gov.pl 51 SLAJD 52: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Ograniczanie ryzyka zawodowego przez zastępowanie surowca lub technologii niebezpiecznej, bezpieczną lub bezpieczniejszą może być stosowane także w ograniczaniu ryzyka związanego z zapyleniem. Fizyczna forma substancji chemicznej decyduje o tym jak łatwo przedostaje się ona do atmosfery. Pylista lub bardziej lotna substancja, w większym stężeniu będzie występować w powietrzu, którym oddychamy. Często możliwe jest zmniejszenie ilość substancji chemicznej znajdującej się w powietrza przez zastosowanie substancji w innej formie; na przykład: zastąpienie formy pylistej – granulowaną, lub używanie pigmentów w formie pasty, a nie pyłu. Zastępowanie możliwe jest również przez zakup surowców mniej toksycznych np. farb proszkowych nie klasyfikowanych jako toksyczne czy szkodliwe dla zdrowia. www.pip.gov.pl 52 SLAJD 53: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Ograniczanie ryzyka zawodowego można osiągnąć przez usunięcie pracownika z miejsca zagrażającego zdrowiu lub bezpieczeństwu ze względu na wysokie zapylenie. Także przy narażeniu na pyły możliwe jest automatyzowanie procesów produkcyjnych i zastąpienie pracownika maszyną. Przykładem może być pokazana na zdjęciu linia do malowania proszkowego butli gazowych. Wcześniej nanoszenie pyłu na butle wykonywali pracownicy wyposażeni w maski przeciwpyłowe ze względu na przekroczenie NDS pyłu. Podobne linie produkcyjne stosowane są do - stwarzających duże zagrożenie - procesów obróbki strumieniowo-ściernej małych gabarytowo elementów. www.pip.gov.pl 53 SLAJD 54: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Zastosowanie odpowiednio dobranych odkurzaczy przemysłowych pozwala na znaczną poprawę warunków pracy w pomieszczeniach gdzie dochodzi do gromadzenia się pyłów i ich wtórnej emisji do powietrza. Powinny być też na wyposażeniu wszędzie tam gdzie dochodzi do przypadkowych – awaryjnych rozszczelnień i rozsypania substancji pylistych. www.pip.gov.pl 54 SLAJD 55: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Na stanowiskach pracy gdzie emitowane są znaczne ilości pyłów, najkorzystniejszym rozwiązaniem jest hermetyzacja, czyli szczelne obudowanie miejsca emisji pyłu. W przypadku braku możliwości zastosowania całkowitego obudowania procesów technologicznych, stosuje się obudowy częściowe lub instalacje wentylacji miejscowej wyposażone w ssawki lub okapy, połączone z centralną instalacją odpylającą albo samodzielnymi urządzeniami filtracyjnowentylacyjnymi. Takie instalacje zwane są odciągami miejscowymi . Stosowanie odciągów miejscowych powinno być wspomagane działaniem wentylacji ogólnej. Rodzaj zastosowanego odciągu miejscowego zależy zarówno od umiejscowienia źródła emisji, jak również od rodzaju pyłu. Duże znaczenie ma również kierunek oraz prędkość rozprzestrzenia się pyłu. www.pip.gov.pl 55 SLAJD 56: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Środki ochrony zbiorowej przed pyłami obejmują systemy wentylacji mechanicznej ogólnej oraz instalacje i urządzenia wentylacji mechanicznej miejscowej wyposażone w filtry powietrza. Podstawowe zasady projektowania instalacji odpylających to: dobór najwłaściwszych punktów odbioru zanieczyszczeń, właściwy dobór rodzaju i wydajności jednostki odciągowej, możliwość regulacja wydajności na poszczególnych punktach ssących, dobór materiału na przewody odciągowe, ocena ryzyka wybuchu pyłu, wybór najbardziej ekonomicznych rozwiązań. www.pip.gov.pl 56 SLAJD 57: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI W sprzedaży jest wiele typów odciągów miejscowych zarówno stacjonarnych jak i ruchomych. Urządzenia te powinny być stosowane tam gdzie źródło emisji pyłu jest zlokalizowane w jednym miejscu. Ważny jest zarówno dobór rodzaju odciągu jak i filtrów oczyszczających zanieczyszczone powietrze. Należy pamiętać, że przy tego typu urządzeniach powietrze po oczyszczeniu podawane jest zwykle z powrotem do hali przemysłowej. Skuteczność pracy odciągu zależy od prawidłowej wymiany filtrów. www.pip.gov.pl 57 SLAJD 58: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Zagrożeniem dla zdrowia spawaczy jest wdychanie dymów będących produktem reakcji chemicznych w łuku elektrycznym zachodzących w trakcie spawania. Wykonując swą pracę spawacze pozostają w bardzo bliskim sąsiedztwie źródła niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia tlenków żelaza, manganu, tytanu oraz węgla. Dym spawalniczy zawiera także gazy drażniące układ oddechowy człowieka. Dodatkowo, jeśli proces spawania zachodzi w małych zamkniętych przestrzeniach, takich jak statki oraz rurociągi zagrożenie jest potęgowane przez kumulowanie się zanieczyszczeń. Z tego względu szczególnie ważne jest wyposażanie stanowisk spawalniczych w miejscowe odciągi pyłów i dymów. www.pip.gov.pl 58 SLAJD 59: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Jednym ze sposobów ograniczania zapylenia jest zraszanie miejsca gdzie pyły powstają. Powoduje to znaczne zredukowanie stężenia pyłu w powietrzu. Sposób ten stosowany może być tam gdzie zraszanie nie spowoduje zniszczenia materiału lub pogorszenia jakości produkcji. Najczęściej metoda ta stosowana jest w kopalniach węgla kamiennego czy kamieniołomach. Zastosowanie wody do zmniejszenia pylenia ma również miejsce przy projektowaniu maszyn do cięcia lub szlifowania kamieni czy betonu, jak również do obróbki strumieniowo-ściernej. Fotografia na slajdzie przedstawia ścianę wydobywczą w kopalni węgla. W miejscu gdzie kruszony jest węgiel zastosowane są zraszacze ograniczające zapylenie. www.pip.gov.pl 59 SLAJD 60: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. www.pip.gov.pl 60 SLAJD 61: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Prawidłowo dobrana maska z filtrem lub półmaska filtrującą powinna zapewnić użytkownikowi wydajną pracę w warunkach zapylenia i wysiłku fizycznego. Przy doborze półmaski bierze się pod uwagę takie cechy jak: Skuteczność filtracyjna Pyłochłonność Opory wydechu Dopasowanie do twarzy użytkownika Komfort użytkowania Decyzja o wyborze konkretnego rodzaju środka ochrony indywidualnej powinna być konsultowana z pracownikami, którzy zobowiązani będą do stosowania go przy pracy. www.pip.gov.pl 61 SLAJD 62: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Sprzęt filtrujący dzieli się na trzy klasy ochronne: P1, P2 i P3. Sprzęt filtrujący oznaczony symbolem P1 jest przeznaczony do ochrony przed aerozolami ze stałą lub ciekła fazą rozproszoną (pył, dym, mgła), o ile stężenie fazy rozproszonej tych aerozoli nie przekroczy 4xNDS. Sprzęt filtrujący oznaczony symbolem P2 jest przeznaczony do ochrony przed aerozolami ze stałą lub ciekła fazą rozproszoną (pył, dym, mgła), o ile stężenie fazy rozproszonej tych aerozoli nie przekroczy 10xNDS. Sprzęt filtrujący oznaczony symbolem P3 jest przeznaczony do ochrony przed aerozolami ze stałą i ciekłą fazą rozproszoną (pył, dym, mgła), o ile stężenie fazy rozproszonej tych aerozoli nie przekroczy 20xNDS po skompletowaniu filtra z półmaską lub 100xNDS po skompletowaniu filtra z maską. www.pip.gov.pl 62 SLAJD 63: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Najniższy stopień ochrony to filtry P1, najwyższy to P3. Filtry klasy P1 znajdują zastosowanie w przemyśle rolniczym, spożywczym, kamieniołomach, cementowniach, budownictwie, obróbce drewna miękkiego. Filtry klasy P2 znajdują zastosowanie w górnictwie, przemysłach: chemicznym, stoczniowym, hutniczym, obróbce drewna twardego. Filtry klasy P3 znajdują zastosowanie w procesach spawania i lutowania, i w sytuacji występowania dużych stężeń toksycznych pyłów respirabilnych. Należy pamiętać, że pracodawca jest obowiązany dostarczać pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach. www.pip.gov.pl 63 SLAJD 64: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Należy pamiętać, że duże znaczenie dla jakości ochrony ma właściwy sposób zakładania maski lub półmaski oraz konserwowanie jej zgodnie z zaleceniami producenta i regularna wymiana filtrów lub półmasek. Pracownicy powinni odbyć przeszkolenie w tym zakresie i zapoznać się z zaleceniami producenta. Częstym błędem jest zakładanie masek lub półmasek w sposób niedbały powodujący nieszczelności i wdychanie niefiltrowanego powietrza. Każdą maskę/półmaskę charakteryzują opory wdechu. W trakcie użytkowania w wyniku obłożenia filtra pyłem zaczynają one wzrastać. Lepszą z punktu widzenia użytkownika jest ta półmaska, która wchłonie relatywnie więcej pyłu przy mniejszym wzroście oporów oddechu. Najskuteczniejsze są maski z filtrem klasy P3 mają jednak największe opory przepływu powietrza. www.pip.gov.pl 64 SLAJD 65: OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PYŁAMI Tam gdzie ochrona przed zapyleniem jest trudna ze względu na wysokie stężenia pyłów i maski przeciwpyłowe nie zdają egzaminu należy chronić pracowników sprzętem izolującym od atmosfery występującej w miejscu wykonywania prac. W takim przypadku nie oczyszczamy zapylanego powietrza tylko dostarczamy pracownikowi czyste powietrze z zewnątrz lub z butli. Przykładem może być sprzęt ochronny stosowany przy obróbce strumieniowo – ściernej (inaczej piaskowanie, śrutowanie) – polegającej na działaniu strumienia ścierniwa wyrzucanego w kierunku oczyszczanej powierzchni najczęściej za pomocą sprężonego powietrza. Stosowane są wtedy hełmy, które muszą być kompletowane z układem regulującym ilość dopływającego powietrza oddechowego. www.pip.gov.pl 65 ZAGROŻENIE PYŁAMI PODSUMOWANIE www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl SLAJD 67: PODSUMOWANIE Na wielu stanowiskach pracy w zakładach przemysłowych, kopalniach, energetyce, rolnictwie, budownictwie zatrudnieni pracownicy narażeni są na wdychanie pyłów. Pyły te można podzielić - ze względu na rodzaj działania szkodliwego - na pyły o działaniu drażniącym, zwłókniającym, kancerogennym i alergizującym. Jedną z najczęściej obecnie występujących chorób zawodowych w Polsce jest pylica płuc. Pylica płuc to przewlekła choroba układu oddechowego, wywołana długotrwałym wdychaniem pyłów. Charakteryzuje się występowaniem przewlekłego zapalenia oskrzeli i postępowej rozedmy płuc, z czasem dochodzi do niewydolności krążenia. www.pip.gov.pl 67 SLAJD 68: PODSUMOWANIE Podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest dokonanie oceny ryzyka zawodowego, której podstawą jest zidentyfikowanie wszystkich zagrożeń występujących na stanowisku pracy. Jeżeli na stanowisku pracy występują pyły to należy: ustalić rodzaj występującego pyłu, sprawdzić czy dla zidentyfikowanego pyłu ustalona jest wartość NDS, zlecić właściwemu laboratorium przeprowadzenie pomiarów stężeń pyłu, ustalić poziom narażenia pracowników, ocenić ryzyko zawodowe i podjąć działanie w celu jego ograniczenia. www.pip.gov.pl 68 SLAJD 69: PODSUMOWANIE Należy pamiętać, że badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wykonują laboratoria, które uzyskały akredytację w tym zakresie na podstawie przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności i takim laboratoriom zlecać wykonanie pomiarów stężenie pyłów. Z laboratorium prowadzącym pomiary pracodawca powinien współpracować w zakresie ustalenia sposobu wykonywania pomiarów i niezbędnego do prawidłowej oceny narażenia zakresu prowadzenia badań i pomiarów. Pomiary stężeń należy okresowo powtarzać. Podstawą do zaniechania ponownych pomiarów jest stężenie niższe od 0,1 NDS (potwierdzone 2 kolejnymi pomiarami wykonanymi w odstępie co najmniej 2 lat, a dla pyłów rakotwórczych co najmniej 6 miesięcy). www.pip.gov.pl 69 SLAJD 70: PODSUMOWANIE Pracodawcy powinni poprzez dokonywanie oceny ryzyka i wprowadzenie środków prewencyjnych ograniczać narażenie pracowników do możliwie najniższego. Ograniczać ryzyko można poprzez działania techniczne i organizacyjne. Działania takie to w szczególności: ograniczenie emisji pyłów - hermetyzacja, zapewnienie skutecznej wentylacji, ograniczenie liczby narażonych i czasu narażenia, zastosowanie środków ochrony indywidualnej. Należy pamiętać, że obowiązkiem pracodawcy jest konsultowanie z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy. www.pip.gov.pl 70 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl Opracowanie: Krzysztof Goldman – Okręgowy Inspektorat Pracy w Lublinie
