Postawy wobec przemocy

Postawy wobec przemocy
(Waldemar Czerski)
1
Co może wskazywać, że ktoś stał się
ofiarą przemocy












spadek aktywności;
obniżenie nastroju;
smutek, apatia
unika kontaktu, ujawnia gest obrony przy zbliżaniu się do niego
(szczególnie małe dzieci);
niechęć do pozostawania samemu;
nieumiejętność nazwania doznawanej krzywdy;
zachowania agresywne i destrukcyjne;
zaburzenia regulacji uczuć;
zaburzenia zachowania;
zachowania opozycyjno – buntownicze;
nie występujący wcześniej lęk przed pewnymi osobami lub
miejscami;
odsunięcie się od przyjaciół bądź bliskich;
2
Ukryta przemoc – dlaczego tak
się dzieje?





Powstaje tajemnica – którą sprawca chce utrzymywać (to
jest nasz sekret, nikt się nie dowie, jak ktoś się dowie to
pójdziesz do domu dziecka, przestanę Cię kochać itp.).
Tworzy się bezradność– myślimy, że jeżeli dzieje się coś
złego, ktoś to zobaczy i zareaguje (przecież by nam
pomogli, zgłosili, słyszą nasze krzyki).
Następuje przystosowanie – rodzina przystosowuje się do
sytuacji (może idealizować sprawcę, utrzymywanie
tajemnicy rodzinnej jest dla niej najważniejsze). Może
wystąpić mechanizm współuzależnienia.
Podejmowanie prób ujawnienia –jest to trudne do
interpretacji, trudno odczytać delikatne sygnały wysyłane
na zewnątrz.
Wycofanie – pojawia się gdy nie uda się pozytywnie
przejść przez proces ujawniania (nikt nie jest po mojej
stronie, zamykają problem).
3
Bardzo ważne!

Dziecko od początku swojego życia
przechodzi trening posłuszeństwa
wobec dorosłych, a szczególnie
wobec rodziców;

W przypadku zaistnienia przemocy
zawiedzione zostaje podstawowe
zaufanie w stosunku do osób
najbliższych;
4
Mechanizmy występujące u
ofiar przemocy
ZACHOWANIA POJAWIAJĄCE SIĘ U OFIAR :
1.
2.
3.
Wyparcie – usunięcie ze świadomości wyobrażeń i wspomnień,
które są bolesne, lub budzą lęk. (Pacjent mający omówić swój
trudny problem zapomina o wyznaczonej wizycie).
Zaprzeczanie – udawanie, że sytuacja naprawdę zagrażająca lub
wzbudzająca lęk nie ma miejsca. (Przekonanie, że mimo palenia
papierosów nie zachoruje na raka płuc ani zawał serca – mnie się to
nie zdarzy; dziecko, którego rodziców nie ma w domu, mówi do
siebie „zaraz ich znajdę, są tutaj”.
Reakcja upozorowana – wyrażanie uczuć lub zachowań
przeciwnych, niż rzeczywiście odczuwane, po to by prawdziwe
zostały wyparte. Zachowanie przeciwne jest wyrażane przesadnie.
(wylewnie gratulujemy koledze sukcesu, którego mu zazdrościmy.
Osoba z przyjemnością oglądająca pornografię staje na czele
komitetu do jej zwalczania).
Slajd 5
Mechanizmy występujące u
ofiar przemocy
4. Projekcja – przypisanie, wręcz wciśnięcie własnego nieakceptowanego
impulsu innej osobie. Z zagrożeniem zewnętrznym łatwiej sobie
poradzić. (Kobieta, której zaloty są odrzucane, odbiera zachowania
mężczyzn jako molestowanie seksualne. Ktoś, kto nie potrafi odmówić
sobie przyjemności, które uważa za naganne, wyraża rozczarowanie
wadami i słabościami swoich znajomych).
5. Przemieszczenie – przeniesienie uczuć uznanych za nieodpowiednie, z
jednej osoby na inną, z jednej rzeczy na drugą mniej zagrażającą.
(Mąż wszczyna awanturę z żoną krótko po tym, jak skrytykował go
szef).
6. Sublimacja – przemieszczenie celu popędowego na zgodny z
wartościami społecznymi. (Osoba z tendencjami sadystycznymi zostaje
chirurgiem).
7. Identyfikacja z agresorem – przyjęcie roli i atrybutów agresora, by
zmienić się z odczuwającego strach, w tego co budzi strach. (Noszenie
ubrań wojskowych lub broni przez ofiary przemocy.)
Slajd 6
Mechanizmy występujące u
ofiar przemocy
8. Izolacja – oddzielenie myśli od towarzyszących im uczuć, które
podlegają stłumieniu. (pozbawiona złości, czy wściekłości myśl, żeby
krzyknąć coś nieprzyzwoitego w Kościele).
9. Intelektualizacja – intelektualne opracowanie impulsów agresywnych,
pozwalające na odcięcie się od doznań konfliktowych. (mąż, który
odczuwa wzrastającą niechęć do żony z pasją rozprawia o polityce,
inflacji itp.).
10. Racjonalizacja – użycie samooszukujących się usprawiedliwień
nieakceptowanego zachowania lub niepowodzenia. (wynajdujemy
dobre strony tego, że skradziono nam samochód, podkreślając korzyści
płynące ze spacerów, nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło).
11. Anulowanie – usunięcie czynu np. Agresywnego w rytualny sposób,
poprzez odkupienie go, wynagrodzenie komuś. Rytuał odczuwany jest
jako przymus i nie poddaje się ocenom intelektualnym. (obsesyjne
mycie się, mające zapobiec napawającemu lękiem zarażeniu siebie lub
innych.
Slajd 7
Mechanizmy występujące u
ofiar przemocy
12. Regresja – powrót, zwykle pod wpływem stresu, do zachowania
charakterystycznego dla wcześniejszego okresu rozwojowego. (student
płacze, ponieważ rodzice nie pozwolili mu wziąć samochodu; wdanie
się w bójkę, zniszczenie cudzej własności, napady złego humoru).
Slajd 8
POSTAWY
KSZTAŁTOWANIE SIĘ POSTAW (postawa to względnie stała skłonność do
pozytywnego lub negatywnego ustosunkowanie się człowieka do
danego obiektu).
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Postawy jako rezultat przekonań – np. Ukończone studia = prestiż
Postawy jako rezultat emocji – obiekt, po nim pojawiająca się
nagroda lub kara.
Postawa jako rezultat warunkowania instrumentalnego – pojawia
się reakcja, potem odbiór afektywny reakcji
Postawa jako rezultat ekspozycji – lubimy to co dobrze znamy, nie
spodziewamy się nieprzyjemnych niespodzianek
Postawa jako rezultat zachowań – wnioskujemy o naszych
postawach z treści własnych zachowań
Przyjmowanie postaw od innych – najważniejszy element, związany
głównie z autorytetem (eksperyment Milgrama).
Slajd 9
POSTAWY
DWUTOROWOŚC PERSWAZJI
1.
2.
Centralny tor – są to starannie dobrane komunikaty. Podstawowa
przesłanka skuteczności to zdolność do wzbudzenia przychylnych
reakcji poznawczych (myśli, sądów) odbiorcy. Im bardziej
przychylne sądy górują nad nieprzychylnymi tym większa szansa na
zmianę postawy. Ten model stosujemy, gdy podmiot jest chętny do
zmiany postawy.
Peryferyjny tor perswazji – to powierzchowny sygnał sugerujący
pozytywny lub negatywny stosunek do stanowiska oferowanego w
przekazie (efekt świeżości, pierwszeństwa, efekt Stroopa). Model
ten stosujemy, gdy audytorium jest niechętne do zmiany postawy.
Slajd 10
POSTAWY
SKUTECZNOŚĆ ZMIANY POSTAW
1.
2.
3.
4.
Nadawca przekazu – powinien być kompetentny
Treść przekazu – duże natężenie pozytywnych dla odbiorcy argumentów
Organizacja przekazu – kolejność argumentów, liczba nadawców
(świadkowie Jehowy chodzą we dwójkę – łatwiej ulegamy wpływowi
społecznemu)
Środek przekazu – prosty przekaz –mówimy; złożony – piszemy
Najważniejsze w skutecznym komunikowaniu to wiarygodność nadawcy, jego
zaangażowanie, nastrój oraz wzbudzanie motywacji.
Wielkość zmiany postaw zależy od cech nadawcy (kompetencja, czystość intencji,
atrakcyjność, podobieństwo do odbiorcy), treści zawartych w przekazie (siła
argumentów, tor perswazji), organizacji i środka przekazu oraz, co
najważniejsze, aktualnego stanu i cech odbiorcy, które decydują o sposobie
przetwarzania przez niego argumentacji zawartej w przekazie.
Slajd 11
OBECNOŚĆ INNYCH A
PRZEMOC
Próżniactwo społeczne – zmniejszenie przez jednostkę wysiłku
wkładanego w pracę grupową, w porównaniu do wysiłku wkładanego
przez nią podczas wykonywania tego samego działania
indywidualnie.
Dlaczego tak się dzieje?
1. Rozproszenie odpowiedzialności – (badacze analizowali zachowanie
się ludzi będącymi obserwatorami morderstw, gwałtów, wypadków,
utonięć). Powstał pewien paradoks. Im większa liczba świadków
zagrożenia życia innej osoby, tum mniejsza szansa, że ktoś pospieszy
z pomocą. Związane jest to z poczuciem odpowiedzialności za to co
się dzieje. Poczucie to uaktywnia odpowiednie normy moralne oraz
wzmaga gotowość i zobowiązanie do podjęcia realnych działań. Im
większa jest liczba świadków, w tym mniejszym stopniu każdy z nich
czuje się odpowiedzialny za jego przebieg i skutki. Członkowie czują
się mniej odpowiedzialni za końcowy wynik.
Slajd 12
OBECNOŚĆ INNYCH A
PRZEMOC
2. Kierowanie się zasadą równości – osoba, która wraz z innymi
członami grupy pracuje nad określonym zadaniem, stara się
dostosować swój osobisty wysiłek do poziomu wysiłku
przejawianego przez pozostałych członków grupy. Zakłada
zwykle, że inni nie będą angażować wszystkich swoich sił,
sama także nie daje z siebie wszystkiego.
3. Strategia chowania się w tłumie – schowanie się w tłumie
umożliwia jednostce uniknięcia aktywności, która jest dla niej
nieprzyjemna.
4.
Wypełnienie społecznego standardu – kluczową rolę
odgrywają standardy wykonania i oczekiwania wobec
działającego podmiotu. Jeśli są jasno określone, poziom
wykonania, który od nich odbiega, staje się dla podmiotu
źródłem dyskomfortu i motywuje go do intensyfikacji wysiłku.
Slajd 13
Dlaczego przychodzą gapie?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Przeżycie i ekspresja negatywnych uczuć może pełnić funkcję
uwalniającą człowieka od negatywnego napięcia (katharsis).
Człowiek może dążyć do przyjemnego stanu ulgi, wynikającego z
nagłego ustąpienia źródeł emocji negatywnej.
Obserwacje tragedii innych ludzi rodzi w nas wprawdzie negatywne
emocje, ale zarazem dostarcza przyjemnego poczucia, że nasza
sytuacja jest wzlędnie dobra.
Ludzie „zaszczepiają” się na wypadek konieczności poradzenia sobie
w przyszłości z jeszcze silniejszymi i niekontrolowanymi emocjami
negatywnymi.
Od czasu do czasu chcą zerwać ze światem pozytywnych iluzji,
schodząc w świat realny z emocjami negatywnymi.
Wzbudzenie w sobie od czasu do czasu emocji negatywnych może
powodować, że w innych sytuacjach będziemy lepiej niż dotychczas
oceniać obiekty pozytywne.
Slajd 14
Dlaczego przychodzą gapie?
7.
8.
9.
10.
11.
Wierzymy, że w życiu musi istnieć równowaga radości i nieszczęść.
Wzbudzając sobie w sposób kontrolowany emocje negatywne,
subiektywnie oczekujemy, że niedługo spotka nas coś przyjemnego.
Istnieje norma kulturowa, mówiąca o tym, że ludzie czasami
powinni czuć się źle.
Poszukiwanie i doświadczanie negatywnych emocji może być
ucieczką od samoświadomości.
Wzbudzenie w sobie emocji negatywnych zwiększa doświadczenie
realności – jest to ucieczka od banału w poczucie, że „żyjesz
naprawdę”.
W końcu zwykłe zainteresowanie jak wyglądają np. zwłoki
człowieka (ja my będziemy wyglądali po śmierci), wóz strażacki w
akcji itp.
Slajd 15
AGRESJA
Co to jest agresja?
Agresją nazywamy zachowanie ukierunkowane na zadanie cierpienia
innemu człowiekowi, który jest motywowany do uniknięcia tego
cierpienia.
Mechanizm działania zachowań agresywnych – 3 typy:
agresja jako instynkt – agresja jest wrodzonym wzorcem zachowania,
który zostaje automatycznie wzbudzony pojawieniem się w
otoczeniu odpowiednich wyzwalaczy – zdolność do reagowania na
te bodźce jest wrodzona. ( metafora: energia agresywna stale i
samoistnie jest wytwarzana i gromadzona wewnątrz organizmu, na
podobieństwo wody stale napływającej pod ciśnieniem do zbiornika
– rozładowanie ciśnienia, tj. zachowanie agresywne przynosi ulgę).
agresja jako popęd – wszelka agresja jest wynikiem frustracji, czyli
zablokowanej na cel aktywności. Następuje przemieszczenie agresji
na inny obiekt, słabszy i zagrożony mniejszą karą (zamiast otwarcie
atakować żonę, mąż opowiada dowcipy o blondynkach).
Slajd 16
AGRESJA
Następstwem frustracji jest:
Regresja – zachowanie ulega prymitywizacji
Fiksacja - uporczywe powtarzanie jakiejś reakcji, która nie ma
znaczenia.
3. agresja jako rezultat uczenia się – agresję nasila
każda nagroda, zarówno zewnętrzna (pieniądze,
zwycięstwo w rywalizacji, uznanie innych), jak i
wewnętrzna (wzrost samooceny, poczucie
kontroli nad biegiem wydarzeń).
Ludzie uczą się agresji nie tylko na podstawie
własnych doświadczeń, ale i obserwując
zachowanie innych oraz skutki, do jakich ono
prowadzi.
Slajd 17
AGRESJA
Wyznaczniki agresji:

1.Prowokacja np. trąbienie pośpieszające na zielony sygnał na semaforze:

wzbudza gniew motywując osobę sprowokowaną do pozbycia się gniewu za
pośrednictwem agresji – ‘ja Ci pokażę”
wzbudza pragnienie rewanżu poprzez agresję, zgodnie z zasadą wzajemności –
„na następnych światłach to ja będę trąbił”
podważa dobre mniemanie zaatakowanego o sobie i jego reputację,
wzbudzając motywację do ich odzyskania – „taki byle kto będzie na mnie
trąbił.....”





2.Pobudzenie emocjonalne
Zachowanie agresywne może być sumą zalegającego w nas pobudzenia
wyzwolonego np. przez oglądanie filmów o treści agresywnej, wysiłek fizyczny
(sport), słuchanie głośnej muzyki, hałas.
Ważne: Agresja to gotowość, nabyta w toku ewolucji, na płynące w naszym
kierunku zagrożenie : uaktywnia się oś podwzgórze – przysadka – nadnercze,
następuje wzrost produkcji adrenaliny i kortyzolu. Te działania miały chronić
życie człowieka w sytuacji dużego zagrożenia. Agresja to maksimum napięcia i
minimum kontroli.
Slajd 18
AGRESJA
CZŁOWIEK DOŚWIADCZAJĄCY
ZACHOWAŃ
AGRESYWNYCH(OFIARA,
AGRESOR, OBSERWATOR) UCZY
SIĘ ICH, CO SPRAWIA, ŻE
ZWIĘKSZA SIĘ
PRAWDOPODOBIEŃSTWO
WYSTĄPIENIA W PRZYSZŁOŚCI
ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH.
Slajd 19
AGRESJA
AGRESJA - FAKTY I MITY
NIEPRAWDĄ JEST, ŻE:




zachowania agresywne powodują spadek napięcia psychicznego i frustracji
wysiłek fizyczny (np. sport) doprowadza do spadku agresywnego potencjału
oglądanie zachowań agresywnych (np. filmy) obniża pobudzenie i hamuje
skłonność do działań agresywnych
zachowania agresywne wzmacniają samoocenę
PRAWDĄ JEST, ŻE:





zachowania agresywne zaburzają relacje społeczne
zachowania agresywne powodują zmiany osobowościowe
zachowania agresywne często są skutkiem braku kontroli nad sytuacją
broń i różne narzędzia prowokują i sprzyjają zachowaniom agresywnym
wyrażanie agresywnych reakcji zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia
przyszłej agresji
Slajd 20
Postawy wobec przemocy








W przypadku, kiedy znamy (lub
podejrzewamy) osobę będącą sprawcą
stosowania przemocy:
odizolujmy ją od ofiary;
dbajmy o to, żeby nikt z członków rodziny nie zostawał sam;
zapewnijmy członkom rodziny poczucie bezpieczeństwa;
informujmy poszkodowanych, że niczemu nie są winni, nie ponoszą
odpowiedzialności za to co się stało;
stwarzajmy sytuacje, w których rodzina czuje się silna i panuje nad
sytuacją;
pozwólmy rodzinie opowiadać o lękach, okażmy zrozumienie dla
zgłaszanych dolegliwości,
zgłośmy podejrzenie popełnienia przestępstwa, pamiętając o tym, że
każda instytucja ma obowiązek poinformowania sądu, prokuratury lub
policji o przestępstwie stosowania przemocy (art. 304 k.p.k.)
Slajd 21
Dziękuję za uwagę
Slajd 22