Partycypacja pracowników w zarządzaniu bezpieczeństwem pracy
advertisement
Partycypacja pracowników w zarządzaniu bezpieczeństwem pracy Małgorzata Pęciłło Zachowania niebezpieczne jako przyczyna wypadków Badanie Odsetek wypadków powodowanych niebezpiecznymi zachowaniami H.W. Heinrich, 1941 National Safety Council, lata 40-ste XX wieku DuPont, 1986 88% 87% Behavioral Science Technology, 1990 E. Terry i inni., 1991 96% 80-95% 76% (+20% też warunki pracy) Zachowania niebezpieczne jako przyczyna wypadków 33,8% wszystkich zachowań pracowników to zachowania niebezpieczne (obserwacja przeprowadzona dla grupy 443 pracowników) 44% wypadków przy pracy i chorób zawodowych jest powodowanych niestosowaniem albo niewłaściwym stosowaniem środków ochrony indywidualnej (Zohar & Luria, 2003) Wymagania dotyczące współudziału pracowników w dyrektywie ramowej 89/391/EWG Art. 10: Obowiązek zapewnienia przez pracodawcę, aby wszyscy pracownicy otrzymywali wszelkie informacje dotyczące zagrożeń występujących w zakładzie i na stanowisku oraz o podjętych środkach ochronnych i zapobiegawczych. Art.11: Obowiązek pracodawcy przeprowadzania konsultacji oraz uprawnienia pracowników lub ich przedstawicieli do: • wysuwania wniosków, • współuczestnictwa w podejmowaniu decyzji, • żądania podjęcia stosownych środków w celu zmniejszenia zagrożeń. Wymagania dotyczące współudziału pracowników w dyrektywie ramowej 89/391/EWG Przedmiot konsultacji: • podejmowanie przedsięwzięć, które mogą w znaczny sposób wpływać na poziom bezpieczeństwa i higieny pracy; • wyznaczanie pracowników ds. ochrony i zapobiegania oraz udzielania pierwszej pomocy, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników; • informowanie o ryzyku zawodowym, przedsięwziętych środkach w celu jego ograniczenia oraz innych zagadnieniach, o których mówi dyrektywa; • wybór kompetentnych osób z zewnątrz do prowadzenia spraw z zakresu w bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Norma PN-N-18001 formułuje wymagania dotyczące współudziału pracowników Współudział pracowników W ramach realizacji przyjętej polityki bezpieczeństwa i higieny pracy najwyższe kierownictwo powinno zapewnić konsultacje z pracownikami i ich przedstawicielami oraz ich informowanie w zakresie wszystkich aspektów bezpieczeństwa i higieny związanych z ich pracą Norma PN-N-18001 formułuje wymagania dotyczące współudziału pracowników Współudział pracowników Najwyższe kierownictwo powinno zapewnić skuteczne rozwiązania organizacyjne gwarantujące pełny współudział pracowników i ich przedstawicieli w realizacji polityki bezpieczeństwa i higieny pracy, a także współudział pracowników i ich przedstawicieli w pracach komisji ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, tam gdzie istnieje. Norma PN-N-18001 formułuje wymagania dotyczące współudziału pracowników Współudział pracowników Osoby pełniące funkcje na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym także członkowie komisji ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, powinni mieć możliwość właściwego wypełniania swoich funkcji oraz zapewnione właściwe środki. FORMY PARTYCYPACJI PRACOWNICZEJ PARTYCYPACJA BEZPOŚREDNIA PARTYCYPACJA PARTYCYPACJA POŚREDNIA PARTYCYPACJA FINANSOWA „Siła” partycypacji w zarządzaniu zależy od stopnia wpływu na podejmowane decyzji: samodzielne podejmowanie decyzji przez kierownictwo i informowanie pracowników o podjętych decyzjach, wysłuchiwanie opinii pracowników i informowanie podjętych decyzjach, konsultacje z pracownikami przed podjęciem ostatecznej decyzji, wspólne z pracownikami podjecie decyzji, samodzielne podjecie decyzji przez pracowników. Delegowanie odpowiedzialności przedstawicielom pracowników i/lub komisjom ds. bhp często wpływa na zmniejszenie zainteresowania indywidualnych pracowników ich własną odpowiedzialnością za sprawy bezpieczeństwa i higieny pracy Podstawowe formy partycypacji bezpośredniej: konsultacje indywidualne „twarzą w twarz” „na odległość ramienia” konsultacje grupowe grupy czasowe grupy stałe delegowanie uprawnień indywidualnym pracownikom delegowanie uprawnień grupom Wyniki różnych form partycypacji bezpośredniej - wg opinii kierowników 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Zmniejszenie kosztów Zmniejszenie czasu przestojów Poprawa jakości Zwiększenie wydajności Zmniejszenie zachorowań Zmniejszenie absencji Konsultacje indywidualne "twarzą w twarz" Konsultacje indywidualne "na odległość ramienia" Konsultacje grupowe: grupy tymczasowe Konsultacje grupowe: grupy stałe Delegowenie uprawnień jednostkom Zmniejszenie fluktuacji Delegowanie uprawnień grupom Source: EPOC Partycypacja pracownicza wpływa na bezpieczeństwo i higienę pracy w przedsiębiorstwie Zależność między wskaźnikami absencji powodowanej wypadkami przy pracy a różnymi formami partycypacji delegowanie uprawnień grupom Delegowenie uprawnień jednostkom Nie Konsultacje grupowe (grupy tymczasowe) Tak Konsultacje indywidualne "twarzą w twarz" 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 Liczba dni absencji powodowanej wypadkami na 1 pracownika Source: Widerszal-Bazyl M,, Warszewska-Makuch M., Research report, CIOP, 2004 Partycypacja pracownicza wpływa na bezpieczeństwo i higienę pracy w przedsiębiorstwie 1 Zależność między wskaźnikami absencji powodowanej wypadkami przy pracy a liczbą wdrożonych form partycypacji pracowniczej Liczba dni absencji powodowanej wypadkami na 1 pracownika 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 0 1 or 2 3 or 4 5 or 6 Liczba form partycypacji bezpośredniej Source: Widerszal-Bazyl M, Warszewska-Makuch M., Research report, CIOP, 2004 Związki zawodowe a współudział pracowników w działaniach na rzecz bhp 46% Udział w podejmowaniu decyzji 62% 50% Konsultowanie 79% 67% Informowanie o zmianach 78% 69% Informowanie o zgrożeniach bez organizacji związkowych 86% 0 0 z organizacjami związkowymi 50% Bezpośrednie kontakty z przełożonymi 67% 62% Spotkania z przedstawicielami kierownictwa 55% Zgłaszanie problemów lub opinii w formie pisemnej 54% 58% Zgłaszanie problemów lub opinii za pośrednictwem przedstawicieli 62% 71% 36% Prace zespołów 55% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wdrożenie systemu zarządzania BHP a współudział pracowników w działaniach na rzecz bhp 45% Udział w podejmowaniu decyzji 71% Konsultowanie 64% Informowanie o zmianach 64% 85% 91% 81% Informowanie o zgrożeniach 91% Wdrożony system zarządzania BHP 0 bez SZ BHP 0 57% Bezpośrednie kontakty z przełożonymi 79% 38% Spotkania z przedstawicielami kierownictwa 79% Zgłaszanie problemów lub opinii w formie pisemnej 38% 76% Zgłaszanie problemów lub opinii za pośrednictwem przedstawicieli 52% 91% 29% Prace zespołów 91% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Współudział w działaniach na rzecz bhp a wskaźniki wypadków przy pracy Istnieją istotne statystycznie zależności między wskaźnikiem wypadków przy pracy w przedsiębiorstwie a: powołaniem komisji ds. BHP oraz udziałem pracowników w pracach zespołów zajmujących się rozwiązywaniem problemów BHP i wprowadzaniem usprawnień ergonomicznych Istnieje negatywna korelacja między: konsultowaniem decyzji mających wpływ na BHP z pracownikami i/lub ich przedstawicielami, a także informowaniem pracowników o planowanych zmianach organizacyjnych i technologicznych, które mogą wpływać na ich bezpieczeństwo i zdrowie a wskaźnikiem wypadków przy pracy Czynniki wpływające na rozwój partycypacji pracowniczej 0 0,5 1 1,5 Wymagania prawa 1,5 Wdrażanie systemu zarządzania BHP 1,4 Zaangażowanie kierownictwa w sprawy BHP Działania związków zawodowych Dążenie pracowników do współudziału Promowanie zasad współudziału przez konsultantów i instytucje zewnętrzne 0,5 1 Obawa przed niekorzystnymi konsekwencjami zgłaszania problemów i propozycji usprawnień Brak informacji o prawie współudziału 1,2 Świadomość kadry kierowniczej, że współudział jest ważny 0 2 1,5 0,9 0,7 Brak ustalonych zasad angażowania pracowników działania na rzecz BHP 0,8 Brak wiedzy, umożliwiającej udział w działaniach na rzecz BHP 0,8 1,5 Niechęć do angażowania się w dodatkowe prace (bez dodatkowego wynagrodzenia) 0,9 0,9 0,8 1,4 Przekonanie, że za bezpieczeństwo odpowiada pracodawca i specjalista ds. BHP 1,3 Przekonanie, że wystarczy udział wybranych przedstawicieli ds. BHP Brak zainteresowania własnym bezpieczeństwem i zdrowiem 1,2 0,8 Podstawowe przeszkody w zwiększeniu partycypacji pracowniczej zidentyfikowane przez Komisję Europejską: Ogólny brak wiedzy o prawie partycypacji Skoncentrowanie się osób odpowiedzialnych za reprezentowanie pracowników w przedsiębiorstwach na sprawach codziennych i rozwiązaniach praktycznych Działania związane z partycypacją są postrzegane jako czasochłonne i stwarzające dodatkowe obciążenia Podstawowe przeszkody w zwiększeniu partycypacji pracowniczej zidentyfikowane przez Komisję Europejską: Brak wiedzy ogólnej i eksperckiej; na ogół pracownicy i ich przedstawiciele nie są przygotowani do dyskutowania spraw bhp z pracodawcą Pracownicy nie są zainteresowani sprawami dotyczącymi ich bezpieczeństwa Wskaźniki kierunków zmian w partycypacji 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 Zakres przekazywanych pracownikom informacji dotyczących BHP 0,7 0,7 Zakres konsultowanych z pracownikami problemów dotyczących BHP 0,5 Wpływ pracowników na decyzje mające wpływ na BHP Liczba pracowników angażujących się w działania na rzecz BHP 0,6 0,4 0,3 0,8 Program modyfikacji zachowań niebezpiecznych jako forma partycypacji pracowników zespół technik ukierunkowanych na zachęcanie lub zniechęcanie pracowników do określonych zachowań w celu zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym. Zachowanie niebezpieczne Każde zachowanie pracownika i osoby przebywającej na terenie zakładu polegające na nieprzestrzeganiu zasad i przepisów bezpieczeństwa, a także tolerowanie zachowań niebezpiecznych wśród innych pracowników Środki pracy, maszyny i urządzenia • nieodpowiednie do danej pracy • używane nieprawidłowo • w złym stanie/ brak przeglądów okresowych/ niespełniające norm • brak lub zły stan osłon oraz urządzeń zabezpieczających • ........... 25 Środki ochrony indywidualnej • • • • brak niewłaściwe stosowane uszkodzone ............. Stanowisko pracy i jego otoczenie nieporządek śmieci, odpady na podłodze, rozlane ciecze utrudnione dojścia do stanowisk pracy ............... 26 Zachowania wykonywanie prac bez uprawnień, pisemnych zezwoleń, niezgodnie z instrukcją czy procedurą samowolne, nieodpowiedzialne zachowanie się pracownika spożywanie alkoholu w miejscu pracy przystępowanie do pracy pod wpływem alkoholu palenie tytoniu w obecności innych przymykanie oczu na niebezpieczne zachowania (nieme przyzwolenie) nie zgłaszanie zauważonych zagrożeń i zaistniałych niebezpiecznych zdarzeń nieprzestrzeganie pozostałych procedur i zasad bezpieczeństwa ................. 27 Skuteczność programów modyfikacji zachowań niebezpiecznych - przykład 1 Skutki: Wzrost zachowań pro-bezpiecznych w grupie eksperymentalnej (z 9% do 58%), brak zmian w grupie kontrolnej Znaczące zmiany wskaźników wypadków przy pracy, odsetku stosowanych zatyczek do uszu oraz poziomu klimatu bezpieczeństwa po interwencji (Zohar & Luria, 2003) Skuteczność programów modyfikacji zachowań niebezpiecznych - przykład 2 140 Skutki: Spadek liczby zachowań niebezpiecznych Stopniowy wzrost poziomu kultury bezpieczeństwa w trakcie i po interwencji 120 100 80 1 2 60 3 40 20 0 m-c 1 m-c 2 m-c 3 m-c 4 m-c 5 m-c 6 Liczba zarejestrowanych zachowań niebezpiecznych w kolejnych miesiącach wdrażania programu w 3 przedsiębiorstwach (CIOP-PIB, 2009) DZIĘKUJĘ!
