2009 EFSA

Prace EFSA z zakresie
antybiotykooporności
Iwona Wiśniewska
Kierownik Polskiego Punktu Koordynacyjnego EFSA
20.11.2015. Warszawa
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Kalendarium
• 2001 Komisja Europejska ogłosiła strategię UE w celu zwalczania zagrożenia
dla zdrowia roślin, zwierząt i ludzi związanego z opornością na antybiotyki.
 wycofywanie antybiotyków do zastosowań pozamedycznych u zwierząt;
 szereg działań na poziomie UE i krajowym w zakresie zbierania danych, nadzoru, badań i
podnoszenia świadomości
• 1 stycznia 2006 UE wprowadziła zakaz stosowania antybiotykowych
stymulatorów wzrostu w paszach
 konsekwencja rozporządzenia (WE) nr 1831/2003 w sprawie dodatków stosowanych w
żywieniu zwierząt, w którym zwrócono uwagę na zagrożenia, jakie niesie dla zdrowia
publicznego stosowanie antybiotykowych stymulatorów wzrostu (ASW);
 niskie dawki antybiotyków zapobiegały namnażaniu się bakterii chorobotwórczych, ale
podawane w sposób ciągły prowadziły do antybiotykooporności;
 efektem ubocznym stosowania antybiotyków u zwierząt okazało się występowanie ich
pozostałości w produktach pochodzenia zwierzęcego;
 od tego czasu antybiotyki mogą być używane tylko w paszach leczniczych lub dodatkach
profilaktycznych.
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
18 listopada 2008 ECDC zorganizowało po raz pierwszy European Antibiotic
Awareness Day w celu podniesienia świadomości na temat zagrożenia dla
zdrowia publicznego antybiotykooporności i ostrożnego stosowania
antybiotyków
18 listopada 2015 roku godz. 13:00 - 14:00
• Wspólny czat ekspertów z EFSA, ECDC, KE, WHO Europa, innych agencji
europejskich i partnerów na temat antybiotykooporności
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Dyrektywa 2003/99/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada
2003r. w sprawie monitorowania chorób odzwierzęcych i odzwierzęcych
czynników chorobotwórczych
•
Komisja gromadzi i opracowuje wyniki monitorowania otrzymywane corocznie od Państw
Członkowskich, które stanowią podstawę do oceny bieżącej sytuacji ;
•
Monitoringowi powinna podlegać pojawiająca się oporność na środki
przeciwdrobnoustrojowe;
•
Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności opracowuje coroczne sprawozdania;
•
Systemy gromadzenia danych nie są zharmonizowane i dlatego uniemożliwiają porównania
między Państwami Członkowskimi.
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
• 2007 EFSA opublikowała zasady zharmonizowanego monitoringu
oporności na antybiotyki dwóch bakterii odzwierzęcych – Salmonella i
Campylobacter występujących u zwierząt i w żywności (aktualizacja 2012)
• 2008 EFSA opublikowała zasady zharmonizowanego monitoringu
oporności na antybiotyki Escherichia coli i Enterococcus występujących u
zwierząt i w żywności (aktualizacja 2012)
Technical specifications on the harmonised monitoring and reporting of
antimicrobial resistance in Salmonella, Campylobacter and indicator
Escherichia coli and Enterococcus spp. bacteria transmitted through food EFSA Journal 2012;10(6):2742
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
2008
Opinia Panelu BIOHAZ ds. zagrożeń biologicznych
Foodborne antimicrobial resistance as a biological hazard – 4 sierpnia 2008
The EFSA Journal (2008) 765, 1-87
Stwierdzono, że oporne bakterie mogą być przenoszone poprzez żywność na
ludzi



Salmonella - skażone mięso drobiowe, jaja, wieprzowina i wołowina
Campylobacter - skażone mięso drobiowe
werocytotoksyczne Escherichia coli (VTEC) - bydło
Zamieszczono zalecenia dotyczące zapobiegania i kontroli transmisji,
podkreślając, że kluczowym czynnikiem jest stosownie zasady higieny na
wszystkich etapach łańcucha żywnościowego
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
2009
EFSA opublikowała wyniki ogólnoeuropejskiego badania podstawowego na
MRSA u świń
Analysis of the baseline survey on the prevalence of methicillin-resistant
Staphylococcus aureus (MRSA) in holdings with breeding pigs, in the EU,
2008 [1] - Part A: MRSA prevalence estimates – 24 listopada 2009, EFSA
Journal 2009; 7(11):1376







1421 gospodarstw hodowlanych i 3176 gospodarstw produkcyjnych
24 MS, Norwegia i Szwajcaria
W 7 MS nie stwierdzono MRSA
MRSA pozytywne gospodarstwa hodowlane – 0-46% (śr. 14%)
MRSA pozytywne gospodarstwa produkcyjne – 0-51,2% (śr.26.9%)
Izolat MRSA ST398 – 92,5%
Zalecenia monitoringu i badań istotnych ze względu na zdrowie publiczne
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
2009
• Panel BIOHAZ ds. zagrożeń biologicznych ocenił znaczenie dla zdrowia
publicznego MRSA -Staphylococcus aureus oporne na metycylinę u
zwierząt i w żywności
Assessment of the Public Health significance of meticillin resistant
Staphylococcus aureus (MRSA) in animals and foods - 26 listopada 2009,
EFSA Journal (2009) 993, 1-73
 Trudności w oszacowaniu ryzyka, szczególnie narażeni są hodowcy, weterynarze i ich
rodziny
 Żywność może być wektorem przenoszącym MRSA
 Źródłem najczęściej są świnie, cielęta, brojlery, a nawet, psy , koty czy konie
 Zaleca się harmonizację metod wykrywania
 Zaleca się badania interwencyjne w celu oceny skuteczności monitoringu i środków
kontroli. Powinny być badane czynniki odpowiedzialne za specyficzność , trwałość w
różnych warunkach, trasy transmisji (włączając w przenoszeniu drogą powietrzną) oraz
wektory przenoszenia
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
2009
Wspólna opinia EFSA, ECDC, EMA i Komitetu Naukowego ds. Pojawiających się
i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia –
Joint Opinion on antimicrobial resistance (AMR) focused on zoonotic infections
– 23 listopada 2009, EFSA Journal 2009; 7(11):1372
• stwierdzono, że oporność na antybiotyki stała się problemem światowym,
szczególnie w leczeniu infekcji wywoływanych przez Salmonella i
Campylobacter - dwa najczęściej występujące zakażenia w Europie
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
• 2010 European Union summary report on antimicrobial resistance in
zoonotic and indicator bacteria from animals and food in the European
Union in 2008
• 2011 wspólny raport EFSA i ECDC - European Union summary report on
antimicrobial resistance in zoonotic and indicator bacteria from animals
and food in the European Union in 2009
Publikowane corocznie – 2012, 2013, 2014, 2015
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Raport EFSA i ECDC - 2013
EFSA-ECDC European Union Summary Report on antimicrobial resistance
(AMR) in zoonotic and indicator bacteria from humans, animals and food,
which analyses data from 2013 – 26 luty, 2015, EFSA Journal
2015;13(2):4036
 Izolaty Salmonella i Echerichia coli – stwierdzono wysoki udział izolatów opornych na wiele
antybiotyków (ampicylina, tetracyklina, cefalosporyny, również sulfonoamidy)
 Izolaty Campylobacter – wysoki udział izolatów opornych na ciprofloksacynę i tetracyklinę,
umiarkowany na erytromycynę i gentamycynę
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
2015 wspólny raport EFSA, ECDC i EMA
• ECDC/EFSA/EMA first joint report on the integrated analysis of the
consumption of antimicrobial agents and occurrence of antimicrobial
resistance in bacteria from humans and food-producing animals - 30
stycznia 2015, EFSA Journal 2015;13(1):4006
 ECDC, EFSA i EMA po raz pierwszy wspólnie zbadały powiązania
pomiędzyprzyjmowaniem antybiotyków przez ludzi i zwierzęta hodowlane oraz
opornością u bakterii korzystając z danych z monitoringu ich sieci z 2011 i 2012r.
 W niektórych przypadkach, w większości badanych kombinacji, stwierdzono pozytywne
zależności między przyjmowaniem leków przeciwbakteryjnych a o opornośią u bakterii.
Stwierdzono również dodatnią korelację między przyjmowaniem antybiotyków u
zwierząt i odpornością na bakterie u ludzi.
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
• Wystąpienie oporności u bakterii u zwierząt i w żywności może również
zagrażać skutecznemu leczeniu chorób zakaźnych u ludzi
• Naukowcy i oceniający ryzyko badają czynniki, które mogą prowadzić do
obecności bakterii opornych w żywności i u zwierząt - doradztwo naukowe
(np. EFSA)
• Zarządzający ryzykiem muszą chronić konsumentów przed zagrożeniami
związanymi z łańcuchem pokarmowym i ustanowić najlepsze środki
kontroli do zmniejszenia tego ryzyka (KE, organy kompetentne)
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
www.efsa.europa.eu
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
GMO
• Opinion of the Scientific Panel on Genetically Modified Organisms on the
use of antibiotic resistance genes as marker genes in genetically modified
plants - The EFSA Journal (2004) 48, 1-18, Updated 19 April 2007
 Geny markerowe oporności na antybiotyk (ARMGs) - analiza pod kątem szkodliwego
oddziaływania na zdrowie ludzi i środowisku oraz transfer horyzontalny z roślin GM do
bakterii
 ARMGs podzielono na 3 grupy o różnym potencjale narażania zdrowia ludzi i środowiska
I. kanamycyna, hydromycyna - gen nptII, ma długą historię bezpiecznego stosowania,
oporność na kanamycynęjest powszechna w naturalnie występujących drobnoustrojach
u ludzi i w środowisku, nie ma potrzeby wprowadzania restrykcji
II. Chroramfenikol, ampicylina, streptomycyna, spektynomycyna – powinno być
ograniczenie tylko do eksperymentów polowych, wyłączenie roślin GM przeznaczonych
do wprowadzenia do obrotu
III. Amykacyna, tetracyklina – nie stosowane w roślinach GM
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Połączenie opinii Paneli GMO i BIOHAZ
Use of Antibiotic Resistance Genes as Marker Genes in Genetically Modified
Plants
oraz opinii Panelu GMO
Consequences of the Opinion on the Use of Antibiotic Resistance Genes as
Marker Genes in Genetically Modified Plants on Previous EFSA
Assessments of Individual GM Plants
11 czerwca 2009, The EFSA Journal (2009) 1108, 1-8
 Nie stwierdzono horyzontalnego transferu genów zarówno naturalnych warunkach jak i w
laboratorium – dwóch ekspertów Panelu BIOHAZ było przeciwnego zdania
 Oporność na kanamycynę, neomycynę i sterptomycynę występuje naturalnie w populacjach
bakterii
 ARMGs pochodzą z bakterii
 Nie ma nowych dowodów w oparciu, o które EFSA mogłaby zmienić opinię
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Wytyczne EFSA
Guidance on the assessment of bacterial susceptibility to antimicrobials of
human and veterinary importance
4 czerwca 2012, EFSA Journal 2012;10(6):2740.
 sposoby identyfikowania odporności na antybiotyki o dużym znaczeniu dla ludzi i
weterynaryjnym szczepów bakteryjnych przeznaczonych do stosowania jako dodatki do pasz
 stosowanie metod standaryzowanych
 określenie minimalnego stężenie hamującego na dla ampicyliny, wankomycyny,
gentamycyny, kanamycyny, streptomycyny, erytromycyny, klindamycyny, tetracykliny,
chloramfenikol, a w szczególnych przypadkach tylosiny, apramycyny, kwasu nalidyksowego,
sulfonamidu i trimetoprimu
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Wniosek o zezwolenie na
wprowadzenie dodatku paszowego
• Origanum heracleoticum L. firmy Meriden –
 dodatki ziołowe w paszach cieszą się coraz większym zainteresowaniem w kontekście
wprowadzenia zakazu stosowania antybiotyków w paszach, ponieważ zawierają one
korzystnie działające substancje czynne działająco przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo,
przeciwgrzybiczo oraz immunostymulacyjnie.
 regulują procesy trawienne, pobudzają apetyt, wspomagaj wydzielanie enzymów i
detoksykację organizmu.
 wpisują się też w trendy stosowania „naturalnych substancji” zgodnie z oczekiwaniami
coraz większej rzeszy konsumentów.
 właściwości przeciwbakteryjne olejku oreganowego potwierdzono wobec szczepów
klinicznych Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Sieci Naukowe EFSA
• Scientific Network on Zoonoses Data Collection
FBO meeting
AMR meeting
• BIOHAZ Network
The EFSA scientific network for microbiological risk assessment
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Nowy mandat EFSA
Request for an EFSA scientific opinion on the risk for the development of
Antimicrobial Resistance (AMR) due to feeding calves with milk containing
residues of antibiotics
Mandat z KE, EFSA-Q-2015-00611, 16.10.2015
Panel BIOHAZ
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
Dziękuję Państwu za uwagę
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA
http://www.gis.gov.pl/dep/?dep=11&id=6
[email protected]
Polski Punkt Koordynacyjny EFSA