Opracowała: Bożena Kaleta

Rozwijanie zdolności twórczych uczniów
w młodszym wieku szkolnym
Każdy człowiek rodzi się z pewnym potencjałem zdolności twórczych.
O tym czy się rozwiną, w jaki sposób zostaną wykorzystane, decyduje wiele
czynników zewnętrznych. Największą rolę spełnia odpowiednia stymulacja
środowiska, w którym dziecko się rozwija.
Współczesny świat wymaga od społeczeństwa postaw twórczych,
ogromnej kreatywności we wszystkich dziedzinach życia. Zawrotne tempo życia
pociąga za sobą oczekiwania od człowieka otwartości wobec zachodzących
zmian, elastyczności w działaniu, pomysłowości w rozwiązywaniu problemów.
Dlatego też, współczesna szkoła, uwzględniając rosnące potrzeby XXI wieku
zmusza nas do szukania nowych rozwiązań edukacyjnych, aby wychować
człowieka aktywnego, wykorzystującego umiejętność twórczego i krytycznego
myślenia, samodzielnego w rozwiązywaniu problemów oraz świadomego
potrzeby samodoskonalenia.
„Twórcze działanie jest najlepszym i niekiedy jedynym sposobem
zaspokajania coraz to nowych potrzeb człowieka. Dlatego od przedszkola i klas
początkowych szkoły trzeba wdrażać wychowanków do chętnego i odważnego
podejmowania problemów, które rozbudzają twórczą lub badawczą postawę,
pozwalają im osiągnąć coś dla siebie nowego i zarazem pożytecznego” –
stwierdza Jerzy Kujawiński.
Aby ukształtowały się pożądane umiejętności twórcze, należy
oddziaływać stymulacyjnie, to znaczy: stawiać zadania, tworzyć odpowiednie
sytuacje, odpowiednie warunki emocjonalne i materialne, w których ujawni się
twórcza aktywność dziecka oraz poddawać treningowi. Dziecko w takich
warunkach ma szansę bez strachu wyjść poza schematy w myśleniu i działaniu,
umocnić poczucie swojej wartości.
Pionierskie badania nad rozwijaniem zdolności twórczych prowadził Paul
Torrance. Badając proces edukacji szkolnej założył, że naturalny potencjał
zdolności twórczych dziecka może ulec zahamowaniu w wyniku niewłaściwych
postaw nauczycielskich.
Oto propozycje Torrance’a dotyczące stymulowania twórczości dzieci
przez nauczycieli:
1. Ceń myślenie twórcze, gdyż dzieci bardzo szybko uczą się tego,
co się u nich ceni.
2. Zachęcaj do manipulowania przedmiotami, gdyż małe
dziecko wykazuje tendencje do operowania przedmiotami,
badania ich, co stanowi podstawę innowacyjności.
3. Wspieraj innowacyjne uczenie się przez dziecko, gdyż sprzyja
to podtrzymywaniu ich ciekawości i chęci zdobywania wiedzy.
4. Ucz tolerancji wobec idei i twórczych osobowości, gdyż takie
podejście chroni jednostkę twórczą przed uniformizacją jego
samego, jego zachowań i poglądów.
5. Strzeż się przed naruszaniem sztywnych schematów, gdyż
hamują one ważne elementy aktywności twórczej dziecka, do
których zalicza się: wolność i swobodę działania oraz możliwości
wyboru.
6. Twórz i utrwalaj twórczą atmosferę, która charakteryzuje się
przyzwoleniem, nieskrępowaniem, poczuciem bezpieczeństwa,
brakiem leku, wspólną pracą, elastycznością działania.
7. Stwarzaj sytuacje wymagające twórczego myślenia w myśl
sentencji „Potrzeba matką wynalazków”.
8. Zapewniaj okresy wzmożonej aktywności dzieciom oraz
względnego spokoju, w ten sposób możesz rozwinąć potencjał
każdej osobowości, i tej, której aktywność wymaga obecności
innych.
9. Utrwalaj zwyczaj pełnej realizacji pomysłów, gdyż idea to nie
wszystko. Trzeba pomysł sprawdzić w praktyce i wtedy można
poprawić i udoskonalić, co stanowi bodziec do kolejnej twórczej
inicjatywy podejmowanej przez dziecko.
10. Wychowaj siebie na nauczyciela o otwartym umyśle, gdyż
decydującym czynnikiem rozwijania twórczości aktywności
dziecka jest osoba i zachowanie nauczyciela.
Aby rozwijać aktywność twórczą dziecka nauczyciel może wykorzystać wiele
metod i technik stymulujących ten proces, np.:
1. Technika „śniegowej kuli” – uczniowie dyskutują w parach. Następnie
nauczyciel prosi ich o połączenie w grupy 4, a następnie 8- osobowe.
Technika ta bardzo podnosi aktywność uczniów, szczególnie kiedy trzeba
przygotować wnioski.
2. „Burza mózgów” – polega na dzieleniu się nieuporządkowanymi pomysłami
na jakiś temat związany z poszukiwaniem rozwiązania określonego
problemu, a następnie na wybieraniu spośród nich najciekawszych. Celem tej
metody, oprócz wytworzenia dużej ilości pomysłów w krótkim czasie, jest
uczenie uczestników szacunku dla propozycji innych, zintegrowanie grupy.
3. Drama jest fikcyjną sytuacją, która powstaje, gdy kilka osób we wspólnej
przestrzeni przedstawia coś, co nie jest w danym czasie obecne, używając
4.
5.
6.
7.
jako środków wyrazu swoich ciał i głosów. W zakres dramy wchodzą:
rozmowa, wywiad, pantomima, improwizacja, list. Drama umożliwia
przeżycie określonych problemów, poszukiwanie własnych rozwiązań
i dokonywanie wyborów.
Kreatywne rysowanie-test kółek Guilforda: dzieci otrzymują kartkę
z narysowanymi 24 kołami. Ich zadaniem jest przekształcić każde koło
w rysunek jakiegoś przedmiotu lub postaci. Rysunki mają być proste, wręcz
schematyczne. Informujemy dzieci, że liczy się pomysłowość i szybkość
rysowania.
Zabawowe formy pracy: krzyżówki, szarady, zagadki (są same w sobie
zadaniem, problemem, którego wykonanie, rozwiązanie daje dziecku dużo
satysfakcji i poczucie odniesienia sukcesu).
Zabawy tematyczne: dzieci uaktywniają się, demonstrują bogatą ekspresję
słowną i ruchową.
Metoda swobodnego tekstu: rozwija wrażliwość na oiękno słowa,
wzbogaca słownik ucznia. Nauczyciel nie jest osobą kontrolującą
i oceniającą dziecko – jest jego partnerem, służy pomocą, doradza, wskazuje
błędy. Dzieci nie odczuwają lęku i chętnie uzewnętrzniają swoje myśli
i uczucia.
Opracowała: Bożena Kaleta
SP 34 Chorzów
Literatura:
1. J. Kujawiński , Rozwijanie aktywności twórczej uczniów klas początkowych,
Warszawa 1990, WSiP
2. D. Czelakowska, Twórczość a kształcenie języka dzieci w wieku
wczesnoszkolnym, Kraków 1996, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
3. M. Malicka, Twórczość, czyli droga w nieznane, Warszawa 1984, WSiP.
4. Z. Pietrasiński, Myślenie twórcze, Warszawa 1969 PZWS
5. T. Kaniowska, O zdolnościach ludzi twórczych, Przyjaciel dziecka1/2000
6. E. Nęcka , Psychologia twórczości, Gdańsk 2001, Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne.
7. Z. Pietrasiński, Myślenie twórcze, Warszawa 1969, PZWS.