Spr - Instytut Nauk Prawnych PAN
advertisement
SPIS TREŚCI str. I. Sprawozdanie z realizacji programu badawczego INP PAN 2 II. 1. 2. 3. Działalność wspomagająca badania Zespół polskiej bibliografii prawniczej Biblioteka Działalność wydawnicza 39 39 39 40 III. Projekty badawcze „granty” realizowane w Instytucie 41 IV. Inne formy działalności Instytutu 49 V. Inne umowy i zlecenia 56 VI. Informacja o współpracy naukowej z zagranicą 56 VII. Roczna informacja o efektach działalności Instytutu 69 - Wykaz ekspertyz i opinii naukowych 70 - Prace opublikowane w 2007 roku 75 1. Autorstwo monografii lub podręcznika akademickiego 75 2. Redakcja naukowa monografii lub podręcznika akademickiego 77 3. Autorstwo rozdziału monografii lub podręcznika akademickiego w języku angielskim 4. Autorstwo rozdziału monografii lub podręcznika akademickiego w języku polskim lub innym nie angielskim 5. 6. 78 79 Publikacje w innym recenzowanym czasopismach zagranicznych lub czasopiśmie polskim 93 Publikacja w pozostałych czasopismach krajowych 97 VIII. Informacja o działalności Rady Naukowej INP PAN 103 IX. 103 Informacja o rozwoju kadr naukowych Instytutu SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PROGRAMU BADAWCZEGO INSTYTUTU NAUK PRAWNYCH PAN Rok 2008 był trzecim rokiem realizacji pięcioletniego programu badawczego INP PAN „Prawo w Polsce po przystąpieniu do Unii Europejskiej – tworzenie, stosowanie, racjonalizacja”. Instytut Nauk Prawnych PAN utrzymuje się w kat. 1 -szej kategoryzacji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. I. Tematy badawcze w planie INP PAN w roku 2008: 1. Powszechne prawo międzynarodowe i prawo europejskie w dobie globalizacji. 2. Polskie i wspólnotowe prawo konkurencji w okresie rozszerzenia Unii Europejskiej. 3. Organy władzy państwa członkowskiego Unii Europejskiej. 4. Zagadnienia współczesnego i europejskiego prawa administracyjnego. 5. Prawo prywatne wobec jednolitego europejskiego rynku i nowych technologii. 6. Reforma prawa pracy a instytucje europejskiego prawa 7. Wpływ prawa europejskiego i organizacji międzynarodowych na ewolucję polskiego prawa rodzinnego (analiza rozwiązań normatywnych w zakresie prawa materialnego i wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących rodziny). 8. Międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka – mechanizmy ochrony i prawo materialne w aspekcie porównawczym. 9. Polskie ustawodawstwo rolne w dobie implementacji acquis communautaire. 10. Prawo ochrony środowiska w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej. 11. Polityka kryminalna w Polsce na tle tendencji europejskich. 12. Przestępczość i jej kontrola – wyzwania dla kryminologii. Współczesność i historia. 13. Prace nad systemami: prawo prywatne II. Działalność wspomagająca badania: 1. Zespół polskiej bibliografii prawniczej. 2. Biblioteka 3. Działalność wydawnicza III. Projekty badawcze IV. Inne formy działalności Instytutu: - uczestnictwo w sieciach naukowych i działalność edukacyjna V. Inne umowy i zlecenia VI. Informacja o współpracy naukowej INP PAN z zagranicą w 2008 r. VII. Roczna informacja o efektach działalności Instytutu VIII. Informacja o działalności rady Naukowej INP PAN IX. Informacja o rozwoju kadr naukowych 2 W roku 2008 zorganizowano w INP PAN 11 konferencji krajowych oraz 3 międzynarodowe. Pracownicy INP przygotowali i wygłosili 68 referatów na konferencjach w kraju oraz 31 referatów na konferencjach za granicą. Zadania określone w planie 2008 zostały wykonane. Wyrazem tego wykonania są publikacje: 299 prac naukowych, w tym: 29 książek, 137 rozdziałów w pracach zbiorowych, 80 artykułów i rozpraw i 53 w recenzowanych czasopismach o zasięgu światowym. Ponadto opracowano 42 ekspertyzy i opinie naukowe, m.in. Sejmu i Senatu RP, Kancelarii Prezydenta RP i organów administracji rządowej. Szczegółowy opis publikacji znajduje się dalej na stronie: od 75 do 102. W Instytucie systematycznie odbywają się zebrania naukowe gdzie prezentowane i dyskutowane są ważne współczesne zagadnienia prawne 1. Powszechne prawo międzynarodowe i prawo europejskie w dobie globalizacji. – Zakład Prawa Międzynarodowego i Prawa Unii Europejskiej W 2008 r. członkowie zespołu kontynuowali badania aktów jednostronnych. Ustalono, że akty jednostronne nie dają się sprowadzić do przyrzeczenia, protestu, uznania i zrzeczenia. Stwierdzono też, że każdy z tych aktów może być dokonany jako jednostronny lub też jako kontraktowy, a więc nie są aktami jednostronnymi z definicji. Akty jednostronne są obecne we wszystkich dziedzinach prawa międzynarodowego – takich jak prawo wojny (deklaracja wojny, neutralności), prawo dyplomatyczne (zerwanie stosunków dyplomatycznych, uznanie za persona non grata), reguły dotyczące terytorium (zawłaszczenie, ustanowienie stref morskich). Zarazem jednostronne są tez akty związane z wykonywaniem władzy, lecz mają one odmienny charakter niż ww. akty, a w każdym razie zasadne jest wyłączenie ich jako osobnej kategorii. Członkowie zespołu zajmowali się implementacją dyrektyw w procesie sądowego stosowania prawa. Pojmowanie implementacji dyrektyw wspólnotowych wyłącznie przez pryzmat ustanawiania środków ustawodawczych i wykonawczych przez ustawodawcę krajowego, jest zbyt ogólnym założeniem aby wyłącznie na tej podstawie stwierdzić, czy państwo członkowskie prawidłowo (lub nie) wykonało obowiązek wynikający z art. 249 ust. 3 TWE. Obowiązek implementacji dyrektywy wykracza daleko poza etap jej transpozycji i obejmuje proces stosowania prawa krajowego transponującego postanowienia dyrektywy oraz w pewnych okolicznościach stosowania postanowień samych dyrektyw. Z bogatego orzecznictwa ETS wypływa wniosek, że sądowe stosowanie prawa jest dalszym ciągiem procesu implementacji dyrektywy, a sądy krajowe występują w tym przypadku jako tzw. „asystenci” procesu implementacji. Z uwagi na powyższe, w procesie tradycyjnie 3 pojmowanego sądowego stosowania prawa, już na etapie ustaleń walidacyjnych pojawiają się nowe obowiązki sądów państw członkowskich których wykonywanie nie wiązało sądów krajowych przed przystąpieniem Polski do UE. Charakterystyka tych obowiązków oraz ich umiejscowienie w procesie sądowego stosowania przepisów implementujących dyrektywę wspólnotową jest niezbędna z uwagi na konieczność osiągnięcia rezultatu założonego w dyrektywie (art. 249 ust. 3 TWE) oraz poprawnego wykonywania innych obowiązków traktatowych przez państwa członkowskie. Należy podkreślić ponadto, że brak poprawnego wywiązania się państwa członkowskiego z obowiązku wynikającego z art. 249 ust. 3 TWE może pociągnąć za sobą odpowiedzialność odszkodowawczą tego państwa względem podmiotów, których interesy zostały w ten sposób naruszone. Prowadzone w tym roku prace badawcze skoncentrowane były również na niezwykle kontrowersyjnym zagadnieniu dotyczącym możliwości sprawowania kontroli przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu w stosunku do rezolucji Rady Bezpieczeństwa (zwłaszcza przyjętych na mocy Rozdziału VII Karty NZ) oraz działań podejmowanych na mocy takich rezolucji. Trybunał w decyzji wydanej w sprawach Behrami i Saramati uznał się za niewłaściwy do podjęcia kontroli rezolucji i działań dotyczących Kosowa, ale równocześnie określił okoliczności, które mogłyby uprawniać do podjęcia kontroli w innych okolicznościach niż objęte skargą. Argumentację Trybunału poddano w opracowaniu krytyce. W ramach prowadzonych przez zespół badań w 2008 roku poddano analizie bieżącą sytuację międzynarodową w kontekście wydarzeń w Kosowie oraz Gruzji. Ogłoszenie niepodległości przez byłą serbską prowincję Kosowo w marcu 2008 roku ożywiło zawieszone w ostatnich latach spory doktrynalne dotyczące prawa do secesji. Wydarzenia w Gruzji związane z konfliktem gruzińsko-rosyjskim, a następnie ogłoszeniem niepodległości przez separatystyczne republiki Abchazję i Osetię Południową, na nowo każą zastanowić się nad regulacją prawa do secesji w prawie międzynarodowym publicznym. Ma to również związek z problematyką uznania państwa, czego przykładem status Abchazji i Osetii Południowej, których niepodległość uznały dotychczas jedynie Federacja Rosyjska oraz Nikaragua. Natomiast „problem kosowski” prowadzi do nowego spojrzenia na efektywność Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa UE, szczególnie w kontekście bardzo zróżnicowanego stanowiska Państw Członkowskich wobec pojawienia się u bram Unii nowego podmiotu prawa międzynarodowego, a mianowicie Republiki Kosowa. 4 W ramach prowadzonych badań dokonano również analizy modelu regulacyjnego skargi na bezczynność (art. 232 TWE) w europejskim systemie ochrony prawnej. Przedmiotem rozważań były zagadnienia charakteru i znaczenia skargi na bezczynność, jej stosunku do innych środków ochrony prawnej w prawie europejskim, kwestie dopuszczalności skargi (w tym właściwości sądu, legitymacji, przedmiotu postępowania (w zależności od rodzaju podmiotu wnoszącego skargę – art. 232 ust. 1 i 2 TWE), przebiegu postępowania) oraz zasadności skargi. Zwrócono uwagę także na charakter orzeczenia (typu ustalającego) oraz możliwe środki obrony organu w postępowaniu. Istotnym elementem badań była także ocena danych statystycznych tyczących skargi na bezczynność w praktyce sądowej. Zespół Prawa Międzynarodowego analizował również kilka spośród wydanych w ostatnim czasie orzeczeń trybunałów arbitrażowych w sporach pomiędzy inwestorem a państwem goszczącym, w których istotną kwestią stała się zgodność inwestycji dokonanej przez inwestora z prawem państwa goszczącego jako przesłanka udzielenia inwestorowi ochrony przewidzianej w traktacie BIT (Fraport przeciwko Filipinom), lub nawet jako przesłanka istnienia jurysdykcji trybunału arbitrażowego (Inceysa przeciwko Salwadorowi). Orzeczenia te są niezwykle interesujące z punktu widzenia możliwości powołania się przez państwo goszczące na znaną w prawie międzynarodowym zasadę ‘czystych rąk’ jako forma obrony przeciwko roszczeniom inwestora dotyczącym zarzutów naruszenia zobowiązań międzynarodowych przez państwo goszczące. Zagadnienie to będzie z pewnością dalej rozwijane przez inne trybunały arbitrażowe orzekające w sporach inwestycyjnych, jak dowodzi tego choćby wyrok w sprawie Desert Line przeciwko Jemenowi. Jednym z przedmiotów badań zespołu stał się styk prawa wspólnotowego i prawa medycznego. Stwierdzono, że choć przepisy dotyczące koordynacji zabezpieczenia społecznego statuują wymóg zgody na planowe leczenie za granicą, orzecznictwo ETS w znacznej mierze przyczyniło się do erozji tego wymogu. Oznacza to znacznie szerszy dostęp do leczenia ambulatoryjnego (brak wymogu zgody) a nawet szpitalnego za granicą (w razie nadmiernie długiego czasu oczekiwania na leczenie w kraju). Prace badawcze zespołu skoncentrowały się również na tym, że w grudniu 2008 r., po ponad trzech latach od przedstawienia wniosku legislacyjnego przez KE, została przyjęta dyrektywa w sprawie ustanowienia w państwach członkowskich wspólnych norm i procedur wydalania obywateli państw trzecich, którzy przebywają nielegalnie w UE. Proces ustalania jej ostatecznej treści stanowi odzwierciedlenie zasad, którymi rządzić się będzie kształtująca się obecnie wspólna polityka powrotów UE. Dyrektywa, oprócz umów readmisyjnych 5 zawartych z kilkunastoma państwami trzecimi, stanowi bez wątpienia podstawowy filar owej polityki. Polityka ta, zgodnie z intencją ustawodawcy, tworzona jest w oparciu o jasne kryteria i bezwzględne poszanowanie praw podstawowych, godności i wolności osób, których dotyczy. Należy zbadać, czy założenia te zostały spełnione. Polityka powrotów jest jednocześnie elementem Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości. Należy zatem zbadać rodzaj relacji i wzajemne powiązania m.in. z polityką azylową, wizową, legalnej migracji czy przekraczania granic zewnętrznych, ale również z polityką sąsiedztwa. Ostatecznym testem dla oceny skuteczności polityki powrotów będzie zbadanie jej realizacji przez właściwe organy RP. Kolejnym planowanym przedmiotem badań była kwestia sankcji, w tym sankcji karnych jako instrumentu zapewnienia przestrzegania prawa wspólnotowego. Efektem tych badań było przygotowanie rozszerzonej wersji referatu wygłoszonego na konferencji naukowej organizowanej przez Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, pt. "Zobowiązanie państw członkowskich do wprowadzania sankcji (karnych) za naruszenie prawa wspólnotowego (w świetle zasady solidarności)". Najnowsze orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wskazuje, że Wspólnota Europejska posiada kompetencję do wymagania od państw członkowskich wprowadzenia sankcji karnych, jeżeli jest to podyktowane koniecznością zapewnienia skuteczności prawa wspólnotowego. Państwa członkowskie w tym zakresie są związane zasadą lojalnej współpracy. Rozstrzygnięcia ETS pociągają za sobą bardzo istotne konsekwencje dla systemu prawa UE (rozdział kompetencji między I i III filar UE) oraz dla systemu prawa krajowego (zmniejszający się obszar kompetencji organów krajowych do kształtowania krajowej polityki karnej). Zespół Prawa Międzynarodowego i Prawa Unii Europejskiej analizował także wpływ prawa wspólnotowego na autonomię proceduralną państw członkowskich poprzez zasadę efektywnej ochrony sądowej. Stwierdzono, że w świetle wyroku C432/05 Unibet, państwa członkowskie mogą zostać zobowiązane do tworzenia nowych środków proceduralnych, jeżeli analiza krajowego systemu prawnego doprowadziłaby do wniosku, że nie istnieje żaden efektywny środek prawny, za pomocą którego można chronić prawa wywiedzione z prawa wspólnotowego. Ponadto, w świetle zasady efektywnej ochrony sądowej nie można uznać za efektywne takich środków ochrony prawnej, których zastosowanie uzależnione jest od naruszenia przez podmiot poszukujący ochrony prawa. Państwa członkowskie muszą bowiem w systemie prawa krajowego udostępnić jednostkom procedurę, która pozwoli im na weryfikację ich sytuacji prawnej pod kątem uprawnień wspólnotowych bez konieczności 6 narażania się na wszczęcie postępowania zmierzającego na nałożenia sankcji. Jeżeli środek ochrony prawnej dostępny byłby tylko w takiej sytuacji, to należy się spodziewać, że wymóg efektywnej ochrony sądowej uprawnień wywodzonych z prawa wspólnotowego nie będzie spełniony. Wówczas aktualizuje się obowiązek stworzenia „nowych środków procesowych” albo też uelastycznienia poprzez prowspólnotową wykładnię tych środków i instrumentów procesowych, które już w prawie krajowym istnieją. W świetle zasady efektywnej ochrony prawnej za efektywny środek ochrony uprawnień jednostki wywiedzionych z prawa wspólnotowego uznać należy powództwo odszkodowawcze. Dotyczy to jednak tylko sytuacji, w której sąd krajowy zbada, niezależnie od innych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej (tj. szkody i związku przyczynowego), zgodność prawa krajowego z prawem wspólnotowym. Jeżeli takie badanie nie zostanie przeprowadzone, to należałoby uznać, że powództwo o odszkodowanie nie stanowi efektywnego środka ochrony prawnej. 2. Polskie i wspólnotowe prawo konkurencji w okresie rozszerzenia Unii Europejskiej – Zakład Prawa Konkurencji W 2008 r. badania naukowe pracowników Zakładu skupiały się na zagadnieniach związanych z kierunkami najnowszych zmian w polskim i wspólnotowym prawie konkurencji w okresie po rozszerzeniu Unii Europejskiej. W ramach tak określonego tematu pracownicy Zakładu prowadzili badania dotyczące kilku grup tematycznych. Pierwszy nurt prowadzonych w Zakładzie badań dotyczył najnowszych kierunków zmian w prawie UE zmierzających do harmonizacji prawa karnego państw członkowskich służącego zwalczaniu naruszeń praw własności intelektualnej środkami prawa karnego poprzez stworzenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie środków prawa karnego mających na celu zapewnienie egzekwowania praw własności intelektualnej. Nowością tego kierunku prac w UE jest zamieszczenie bardzo szczegółowych uregulowań prawnokarnych w projekcie dyrektywy (dotyczących nawet rodzaju i wymiaru stosowanych sankcji karnych). Badania prowadzone w Zakładzie wykazały, że dążeniu do zwiększenia efektywności zwalczania przestępczości w tej dziedzinie, towarzyszy jednak świadomość istnienia wielu spornych problemów natury prawnej. Poważne wątpliwości może bowiem budzić już sam wybór dla tych uregulowań prawnej formy aktu, jaką jest dyrektywa. Brak bowiem w prawie wspólnotowym podstawy dla tworzenia aktów prawnych określających w tak szczegółowy sposób zasady odpowiedzialności karnej za przestępstwa, jak to uczyniono w projekcie dyrektywy. W badaniach sięgnięto do genezy prac nad projektem w/w dyrektywy, tj. do wyroku Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C 176/03, stwierdzającego 7 nieważność decyzji ramowej Rady w sprawie ochrony środowiska przez prawo karne (z uwagi na naruszenie kompetencji przyznanych Wspólnocie na podstawie art. 175 Traktatu WE i jej niezgodność z art. 47 Traktatu o UE). Badania prowadzone w Zakładzie wskazały, że interpretacja tego wyroku przez Komisję, która czerpała z w/w wyroku Trybunału inspirację dla złożenia wniosku w sprawie projektu dyrektywy – poszła za daleko. W badaniach prowadzonych w Zakładzie, analizie poddano także orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-440/05 stwierdzające nieważność decyzji ramowej Rady w sprawie wzmocnienia uregulowań prawnokarnych w celu egzekwowania przepisów dotyczących zapobiegania zanieczyszczeniom pochodzącym ze statków, w której Trybunał uznał, że określenie rodzaju i wymiaru stosowanych sankcji karnych, nie leży w kompetencji Wspólnoty. Badania prowadzone w Zakładzie wskazały również, że treść projektu dyrektywy pozostawia poważne wątpliwości co do tego czy jej uchwalenie umożliwi harmonizację przepisów karnych państw członkowskich w dziedzinie ochrony własności intelektualnej. W projekcie, brak bowiem choćby ogólnych określeń typów przestępstw, które w myśl dyrektywy powinny być objęte zakresem kryminalizacji w państwach członkowskich UE. Skuteczność takiej dyrektywy w razie jej uchwalenia, byłaby zatem i tak nikła z uwagi na brak zasadniczego punktu odniesienia, niezbędnego w toku wdrażania dyrektywy i dla ewentualnej przyszłej oceny wywiązania się państw członkowskich z obowiązku jej wdrożenia. Kolejny nurt badań w Zakładzie dotyczył sankcji penalnych (kar pieniężnych) stosowanych na podstawie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 2007 r. Badania te dotyczyły prawnych podstaw stosowania kar pieniężnych z tytułu naruszeń materialnoprawnych, takich jak np. praktyki ograniczające konkurencję, praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, jak i z tytułu naruszeń proceduralnych takich jak np. nieudzielenie informacji żądanych przez Prezesa UOKiK bądź udzielenie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji albo brak współdziałania w toku kontroli prowadzonej w ramach postępowania. Badania te wykazały istnienie pewnej odmienności uregulowań w stosunku do ustawy z 2000 r., sprowadzających się przede wszystkim do stworzenia podstawy do nakładania kary pieniężnej na przedsiębiorcę, który dopuścił się stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, rezygnacji z określenia dolnego progu wymiaru kary pieniężnej z tytułu naruszenia proceduralnego, a także podwyższenia górnego progu wymiaru kary pieniężnej dla przypadku gdy przedsiębiorca nie osiągnął przychodu w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Wynikiem tych badań było w szczególności stwierdzenie pewnej nieokreśloności podstaw stosowania kar z tytułu praktyk 8 ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Podkreślono niezbędność przestrzegania zasady stosowania kar pieniężnych jedynie wówczas, gdy możliwe było przewidzenie takich konsekwencji przez karany podmiot. Zaakcentowano potrzebę powstrzymywania się przez organ antymonopolowy od stosowania kar pieniężnych w przypadkach tzw. nienazwanych praktyk, jeśli nie istnieją wcześniej wykształcone reguły interpretacyjne, wskazujące na bezprawny charakter danych działań. Ponadto przedmiotem badań były prawne podstawy stosowania kar pieniężnych z tytułu wykonania orzeczeń organu antymonopolowego albo sądów z opóźnieniem. Badania te wykazały istnienie pewnej odmienności uregulowań w stosunku do ustawy z 2000 r., sprowadzających się przede wszystkim do rezygnacji z określenia dolnego progu wymiaru kary pieniężnej oraz uzupełnienia katalogu orzeczeń, w przypadku których zwłoka w ich wykonaniu może być podstawą nałożenia kary pieniężnej – o decyzje zobowiązujące przedsiębiorcę do wykonania zobowiązań w sprawach o naruszenia zbiorowych interesów konsumentów (i wyroki sądowe w tego rodzaju sprawach). W badaniach zaakcentowano w szczególności potrzebę wykluczenia stosowania podwójnego karania tej samej osoby za ten sam czyn, gdy przedsiębiorca jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą we własnym imieniu. Badania te doprowadziły również np. do wskazania, że w ustawie z 2007 r. istnieje podstawa do nakładania kar pieniężnych także na związki przedsiębiorców z tytułu wykonania orzeczeń z opóźnieniem. W sytuacji pewnej niejasności art. 4 pkt 1 lit. d, przy interpretacji tego przepisu za podstawę przyjęto potrzebę zapewnienia skuteczności przepisów dotyczących obu rodzajów praktyk oraz zasadę jednakowego traktowania podmiotów podlegających ustawie antymonopolowej. Inny nurt badań prowadzonych w 2008 r. w Zakładzie Prawa Konkurencji dotyczył kwestii stosowania wspólnotowego prawa konkurencji oraz relacji między prawem krajowym a prawem wspólnotowym. W tym nurcie prowadzone były badania nad pojęciem „wpływu na handel” jako kryterium stosowania przez sądy krajowe wspólnotowego prawa konkurencji. Istnienie takiej możliwości stanowi przesłankę do zastosowania art. 81 i 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską i jest określane jako tzw. klauzula międzypaństwowa, wskazująca jak rozstrzygana jest kolizja równolegle obowiązujących przepisów wspólnotowych i praw państw członkowskich. W świetle badań, nie chodzi jednak o typową normę kolizyjną, klauzula ta nie działa bowiem na zasadzie „albo albo”, a jedynie, w razie jej spełnienia, powoduje, że prawo krajowe i wspólnotowe mogą być stosowane „równolegle” (prawo wspólnotowe musi być stosowane, prawo krajowe może być stosowane). Aby określić, czy 9 dane zachowanie (dana praktyka) przedsiębiorcy/przedsiębiorców wypełnia przesłankę wpływu na handel między państwami członkowskimi, konieczne jest wyjaśnienie elementów składowych pojęcia „wpływu na handel”, zgodnie z metodologią określoną w obwieszczeniu Komisji Europejskiej z 2004 r. Stosowanie kryterium wpływu na handel będzie zyskiwało na znaczeniu w związku z reformą wspólnotowego prawa konkurencji i planów rozpowszechnienia postępowań „prywatnoprawnych” przed sądami krajowymi, w których powoływane byłyby art. 81 i 82 TWE. Tym bardziej że przepisy te stanowią przepisy bezwzględnie obowiązujące i sąd winien je stosować z urzędu, a pierwszym krokiem na drodze ustalenia konieczności zastosowania któregoś z tych artykułów, jest ustalenie przez sąd możliwości wpływu na handel. W ramach omawianego nurtu badań podjęto również analizę sprawy Microsoft, rozpatrywanej przez Sąd Pierwszej Instancji, celem ustalenia aktualnego statusu umów wiązanych w prawie wspólnotowym oraz funkcji wspólnotowego prawa konkurencji. Wyniki tych badań wskazały na rozbieżność między werbalnymi deklaracjami Komisji Europejskiej dotyczącymi „ekonomizacji” stosowania reguł konkurencji, a praktyką stosowania wspólnotowych reguł konkurencji zarówno przez samą Komisje, jak i sądy wspólnotowe. Potwierdziły także znaczenie zakresu wyboru dostępnego konsumentom, jako przesłanki uznania zachowania przedsiębiorcy za ograniczające konkurencję. Kontynuowano także analizę pojęcia sprawy wspólnotowej oraz funkcjonowania sądów polskich jako sądów wspólnotowych. Badania te wykazują, iż co do zasady sądy polskie respektują obowiązki ciążące na nich jako sądach wspólnotowych w ujęciu funkcjonalnym. Obowiązki te zostały usankcjonowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego i doprecyzowane tak, by uwzględniona była specyfika prawa polskiego. Kolejny nurt prowadzonych badań dotyczył podmiotowego zakresu zastosowania przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów. W ramach tego nurtu prowadzono badania nad podmiotowym zakresem zastosowania polskiego i wspólnotowego prawa ochrony konkurencji (prawa antymonopolowego). Badania te wykazały, że w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów szeroko zdefiniowano pojęcie przedsiębiorcy w sposób wykraczający poza tradycyjne rozumienie tego pojęcia w prawie polskim ukształtowane pod wpływem przepisów dotyczących działalności gospodarczej, co w pewnym stopniu uwzględnia specyfikę prawa ochrony konkurencji. Prowadzone badania wykazały, że w konsekwencji procesów integracyjnych antymonopolowe pojęcie przedsiębiorcy w prawie polskim jest w zasadniczym zakresie zbieżne z pojęciem przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 81 i 82 Traktatu WE, choć pojęcia 10 te nie są tożsame. Efektem omawianych badań było określenie kierunków pożądanych zmian obowiązującej definicji przedsiębiorcy w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Badania te umocniły zarazem przekonanie, iż orzecznictwo wspólnotowe w sprawach dot. art. 81 i 82 TWE powinno być uwzględniane przy interpretacji pojęcia przedsiębiorcy w polskim prawie ochrony konkurencji. W niniejszym nurcie badań mieszczą się także badania dotyczące stosowania prawa ochrony konkurencji w sprawach zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub pokrewnymi. W ich ramach prowadzono analizę statusu organizacji zbiorowego zarządzania prawami jako przedsiębiorców w świetle ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Badania wykazały, że w świetle obowiązujących przepisów prawa tego rodzaju organizacje należy traktować jak przedsiębiorców. Wyniki tych badań znalazły odzwierciedlenie w aktualnym orzecznictwie sądu antymonopolowego. W Zakładzie Prawa Konkurencji prowadzone były także badania nad statusem uczelni publicznych i niepublicznych w sprawach abstrakcyjnej kontroli postanowień wzorców umownych. Badania (które nie zostały dokończone i będą kontynuowane w 2009 r.) wskazują, że w orzecznictwie nie wypracowano jednolitego stanowiska w powyższej kwestii. Badania te prowadzą zarazem do wstępnego wniosku, że istnieją argumenty przemawiające za tym, by za adresatów przepisów o niedozwolonych postanowieniach wzorców umownych uznawać zarówno uczelnie niepubliczne, jak i uczelnie publiczne, jeżeli odpłatnie świadczą usługi edukacyjne. W omawianym nurcie znajdują się również badania nad statusem przedsiębiorców zagranicznych w sprawach praktyk ograniczających konkurencję. W ramach tych badań wyjaśniono treść pojęcia „przedsiębiorca zagraniczny”, odwołując się do definicji zawartej w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. W konkluzji przyjęto, że każdy przedsiębiorca zagraniczny jest przedsiębiorcą w sprawach praktyk ograniczających konkurencję; podkreślono, iż statusu tego nie zmienia wykonywanie działalności gospodarczej za pośrednictwem oddziału z siedzibą na terytorium RP, ani okoliczność czasowego świadczenia usług na tym terytorium. Badania wykazały zarazem, że zachowania przedsiębiorcy zagranicznego podlegają ocenie przez pryzmat polskiego prawa antymonopolowego, gdy skutki tych zachowań jako praktyk ograniczających konkurencję w przedmiocie objętym jej przepisami powstały lub mogą powstać na terytorium RP, co łączy się z eksterytorialnym zakresem stosowania tego prawa. Podkreślono również, iż pojęcia przedsiębiorcy zagranicznego nie można utożsamiać z pojęciem przedsiębiorcy prawa obcego. 11 Inne badania w omawianym nurcie dotyczyły gminnych (komunalnych) osób prawnych jako podmiotów organizujących lub świadczących usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą. W ramach tych badań wyjaśniono zakres zwrotu „gminne osoby prawne” podkreślając, że w tym zakresie istnieją rozbieżności w doktrynie, oraz wskazano, że organizowanie lub świadczenie tych usług to realizacja zadań własnych z zakresu gospodarki komunalnej (publicznej działalności gospodarczej), co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie antymonopolowym. W nurcie badań dotyczącym polskiego prawa konkurencji analizie poddano system wyłączeń grupowych z zakazu porozumień ograniczających konkurencję, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia transferu technologii. Badania wykazały generalnie pozytywny wpływ porozumień transferu technologii na konkurencję, co znalazło swój wyraz w ukształtowaniu zakresu i warunków wyłączenia zastosowania wspomnianego powyżej zakazu w odniesieniu do porozumień tego rodzaju. Prowadzono także badania związane z zagadnieniem wysyłania niezamawianych informacji handlowych (tzw. „spamu”) jako czynu nieuczciwej konkurencji w ustawie z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną. W świetle prowadzonych badań powstają wątpliwości co do określenie adresata określonego w ustawie zakazu przesyłanie niezamawianych informacji handlowych. Przyjmując systemową wykładnię ustawy, adresatem zakazu byłby „usługodawca”, czyli – trzymając się definicji ustawowej tego pojęcia – najczęściej podmiot będący jedynie pośrednikiem w przekazywaniu informacji. W świetle badań właściwsza byłaby inna interpretacja. Przy powyższej wykładni odpowiedzialność spoczywałaby na podmiocie, który przekazał wiadomość, a nie na podmiocie, który nadał niezamawianą korespondencję elektroniczną. Powodowałoby to po stronie usługodawcy obowiązek weryfikowania treści korespondencji elektronicznej, weryfikowania faktu istnienia zgody na wysyłanie określonych informacji handlowych i ewentualnego jej/ich wstrzymywania, a pozostawiałoby nadawcę informacji bezkarnym. Powyższy zakaz powinien być wobec tego interpretowany inaczej, jako zakaz skierowany do nadawcy wiadomości (który niekoniecznie jest usługodawcą w rozumieniu ustawy). 3. Organy władzy państwa członkowskiego Unii Europejskiej – Zakład Prawa Konstytucyjnego i Badań Europejskich Pracownicy Zakładu Prawa Konstytucyjnego i Badań Europejskich realizują przede wszystkim zadania wynikające z tematu: „Organy władzy państwa członkowskiego Unii Europejskiej” 12 Przedmiotem zainteresowania pracowników Zakładu były trzy władze: ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza. Badane wzajemnych relacji między władzą ustawodawczą a wykonawczą pozwoliło na wyciągnięcie następujących wstępnych wniosków: 1. Na relację pomiędzy wskazanymi władzami w istotny sposób wpływają procesy globalizacyjne i integracyjne (UE). 2. Procesy te pomniejszają relatywnie znaczenie krajowych organów władzy ustawodawczej i wykonawczej. 3. Nie pozostaje to bez wpływu na narastającą konfliktowość zachowań pomiędzy tymi władzami oraz w ich obrębie. 4. Nowe zmieniające się warunki, w jakich funkcjonują zarówno władza ustawodawcza, jak i wykonawcza wymagają prób podjęcia formułowania nowych kategorii i nowych prawidłowości bardziej odpowiadających nowej rzeczywistości społecznej, politycznej i ekonomicznej. Niezależnie od powyższego przeprowadzono analizę orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego oraz związanego z nim ustawodawstwa. Wykazała ona braki w zmianach prawa wynikających z wyroków TK. Istnieje potrzeba normatywnego określenia obowiązków odpowiednich organów państwowych w zakresie wykonywania wyroków TK oraz ustalenie trybu postępowania. Zakład zajmował się kwestią szczegółową: zmianami Konstytucji V Republiki Francuskiej oraz Konstytucji RP. W zakresie ustroju konstytucyjnego Francji nastąpiły istotne zmiany: modernizacja Konstytucji V Republiki. Objęła ona najobszerniejszą z dotychczasowych reform ustroju, jednak z zachowaniem fundamentów V Republiki. Charakterystyczne dla obecnej reformy jest odejście od zbyt silnej i niekontrolowanej władzy prezydenta na rzecz wzmocnienia rządu (premiera) oraz „parlamentaryzacji” systemu rządów. Konstytucję V Republiki charakteryzuje częstotliwość zmian i stopniowe otwieranie na problemy dotyczące integracji europejskiej. W tym świetle Konstytucja RP charakteryzuje się trwałością (była zmieniana tylko raz). Trzeba jednak brać pod uwagę, że Konstytucja V Republiki istnieje 50 lat, a Konstytucja RP 11 lat. Realizacją tematu Zakładu są też badania prowadzone przez wszystkich pracowników w ramach grantu KBN. W tej dziedzinie przygotowano informacje dotyczące procedury zmiany konstytucji w badanych krajach członkowskich Unii Europejskiej, ze szczególnym położeniem nacisku na kwestie związane z inicjatywą ustawodawczą, relacjami pomiędzy izbami, rolą sądu konstytucyjnego, rolą referendum, oraz materią uznaną przez konstytucję za 13 niezmienialną. Badania znajdują się w stadium początkowym. Stąd brak możliwości przedstawienia konkretnych wniosków Obok powyższego tematu dwóch pracowników Zakładu podjęło tematy znajdujące się poza planem Zakładu, ale mieszczące się w planie Instytutu Nauk Prawnych. Konsekwentnie ich syntezy merytoryczne umieszczono w ramach oddzielnych tematów: 1. „Powszechne prawo międzynarodowe i prawo europejskie w dobie globalizacji” W ramach tego tematu prowadzone jest badanie ustroju Federacji Rosyjskiej. Przeprowadzone badania pozwalają na przedstawienie następujących wniosków: 1. Obecnie w Federacji Rosyjskiej istnieje zróżnicowanie co do relacji zagranicznych w poszczególnych podmiotach federacji, 2. Największe uprawnienia w tej materii posiadają następujące podmioty – republiki (np. Tatarstan) oraz inne podmioty (np. obwody) położone w strefie przygranicznej (np. Obwód Kalinigradzki), 3. Podstawę do działalności w sprawach współpracy zagranicznej daje podmiotom umowa związkowa, ale w ostatnich latach można zaobserwować wyraźne tendecje do ograniczania tych kompetencji przez władze związkowe. 2. „Międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka – mechanizmy ochrony i prawo materialne w aspekcie porównawczym” Na tle regulacji unijnych należy pozytywnie ocenić politykę polskich władz wobec mniejszości narodowych i etnicznych, a także obowiązujące regulacje prawne w tym zakresie. Przegląd orzecznictwa strasburskiego w kontekście szeroko pojętych kwestii związanych z islamem i ewentualnych naruszeń art. 9 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka prowadzi do wniosku, że nie ma sprzeczności między tym co Trybunał nazywa „europejskim porządkiem publicznym”, a islamem jako takim. 4. Zagadnienia współczesnego i europejskiego prawa administracyjnego – Zakład Prawa Administracyjnego Jednymi z zagadnień, którym zajmował się Zakład Prawa Administracyjnego były problemy służby cywilnej oraz dostępu do informacji publicznej. Wszelkie prace dotyczące służby cywilnej i dostępu do informacji mają praktyczne skutki. Oba tematy są praktycznie doniosłe, zatem wnioski wynikające z badań, analizy stanu prawnego, konferencji, trafiają do środowiska naukowego i innych środowisk kształtujących opinie na ten temat. Szczególne znaczenie ma popularyzacja wiedzy w zakresie prawa do informacji, ponieważ jest ono wykorzystywane w bieżących stosunkach obywateli z organami administracji publicznej. 14 Zebrane doświadczenia i wnioski mogą zostać wykorzystane w zaplanowanej w 2009 r. nowelizacji ustawy o dostępie do informacji publicznej (doc. dr hab. T. Górzyńska). Z prawem do informacji wiąże się także zagadnienie tajemnic ustawowo chronionych, ponieważ stanowią one ograniczenia tegoż prawa. Ich znaczna liczba, niejednolitość regulacji oraz szeroki zakres stosowania powodują daleko idące ograniczenie dostępności informacji. Z drugiej strony ustawowy wymóg tajemnicy należy analizować z punktu widzenia realizacji celów, dla których zostały ustanowione (ochrona określonych dóbr). Prowadzone badania pozwolą na dokonanie oceny konsekwencji obowiązywania niejednolitej grupy ponad 50 tajemnic ustawowo chronionych (dr G.Sibiga). Badając postępowanie problem to jest charakteru postępowania administracyjnym antymonopolowego postępowaniem wykazano, szczególnym. że Procedura antymonopolowa historycznie wywodzi się z postępowania jurysdykcyjnego. Dopiero w wyniku uchwalania kolejnych ustaw antymonopolowych i ich nowelizacji wprowadzano do niej pewne odrębności. Jednakże ta tendencja już się skończyła i można zauważyć, że część z tych odrębności została wyeliminowana i procedura antymonopolowa znów zbliżyła się do wzorca postępowania jurysdykcyjnego. Oznacza to, że pomimo upływu wielu lat nie doszło do dalszej autonomizacji procedury antymonopolowej czy wytworzenia się nowych specyficznych przepisów procesowych sprzecznych z istotą postępowania jurysdykcyjnego. W związku z tym właściwym jest określanie procedury antymonopolowej jako postępowania administracyjnego szczególnego. Postępowanie to, mimo kilku mankamentów, będąc interesującym przykładem nowych zjawisk w prawie administracyjnym stanowi skuteczne ramy procesowe realizacji prawa antymonopolowego w ciągle ewoluującej gospodarce (mgr M.Błachucki). 5. Prawo prywatne wobec jednolitego europejskiego rynku i nowych technologii – Zakład Polskiego i Europejskiego Prawa Prywatnego W roku sprawozdawczym 2008 Zakład Prawa Prywatnego prowadził badania w ramach tematu Prawo prywatne wobec jednolitego europejskiego rynku i nowych technologii. Uzyskane wyniki badań były podstawą dla publikacji lub opracowań znajdujących się w przygotowaniu do druku. Badania koncentrowały się wokół następujących zagadnień: 1) prawa nowych technologii, a zwłaszcza problematyki elektronicznych usług płatniczych oraz zagadnień prawnych pieniądza elektronicznego; 2) instytucji ogólnych prawa cywilnego, w tym zwłaszcza problematyki przedawnienia roszczeń z czynów niedozwolonych, zasad 15 Europejskiego Prawa Umów, kredytu konsumenckiego, zasad działania Skarbu Państwa jako osoby prawnej oraz sukcesji uniwersalnej w prawie spadkowym; 3) problematyki nadużycia patentu – jego postaci i skutków; 4) prawa spółek, w tym zwłaszcza problematyki dotyczącej umowy spółki handlowej, natury prawnej spółki kapitałowej, prawnej problematyki koncernów oraz konstrukcji prawnej spółki jawnej. Przeprowadzone badania pozwalają na sformułowanie następujących wniosków. Ad 1 W zakresie prawa nowych technologii szczegółowe badania poświęcone były m.in. problematyce elektronicznych usług płatniczych. Po podjęciu przez europejskie banki inicjatywy utworzenia jednolitego rynku usług płatniczych (SEPA) – inicjatywy zaakceptowanej a następnie włączonej do programu Strategii Lizbońskiej, w roku 2007 doszło do opracowania i przyjęcia przez Parlament Europejski i Radę dyrektywy nr 2007/64/WE w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego. Celem dyrektywy jest ujednolicenie zasad świadczenia wszystkich usług płatniczych na obszarze całej UE, a więc zniesienie wszelkich barier natury prawnej, administracyjnej czy ekonomicznej. Wdrożenie postanowień dyrektywy do krajowych systemów prawnych powinno nastąpić do 1.11.2009 r. W wyniku przeprowadzonych analiz uznano, że polskie rozwiązania prawne wymagają dostosowania do wymogów stawianych w dyrektywie. Przede wszystkim istnieje potrzeba dookreślenia statusu prawnego „dostawców” usług płatniczych, tak aby instytucje te mogły korzystać z europejskiego paszportu. Następnie należy ujednolicić i systematyzować rozwiązania prawne dotyczące świadczenia usług płatniczych, niezależnie od statusu prawnego podmiotu, który je świadczy. O ile bowiem polskie banki w większości przystąpiły już do programu SEPA (jako inicjatywy bankowej) – wobec czego stosują już standardy europejskie – to w przypadku innych instytucji finansowych należy takie rozwiązania przyjąć, określając zarówno status „dostawców” usług płatniczych, jak też zasady świadczenia tych usług. Głównym bowiem założeniem projektodawców dyrektywy jest ochrona praw użytkownika usług płatniczych, co wiąże się z nałożeniem na „dostawców” określonych obowiązków określonych w dyrektywie. Badania dotyczące problematyki pieniądza elektronicznego miały w szczególności na celu analizę istniejących systemów pieniądza elektronicznego. Pieniądz elektroniczny występuje pod postacią pieniądza sieciowgo lub elektronicznej portmonetki. Z przeprowadzonych analiz wynika, że w większości badanych systemów pieniądz elektroniczny funkcjonuje jako elektroniczna portmonetka. Na uwagę w szczególności zasługuje belgijski system pieniądza elektronicznego Proton, który funkcjonuje nie tylko w 16 Belgii, ale również w krajach takich jak Holandia, Szwecja, Szwajcaria, Australia, Malezja i Meksyk. Innym interesującym systemem jest system CashCard w Singapurze, gdzie od 1 stycznia 2008 r. pieniądz elektroniczny został uznany jako prawny środek płatniczy. Niewątpliwie jest to rozwiązanie, które może mieć wpływ na rozwój pieniądza elektronicznego również w innych krajach, także w Polsce. Pieniądz elektroniczny nie jest na razie prawnym środkiem płatniczym w Polsce, ani w żadnym z europejskich państw; tym samym nie ma powszechnej mocy umarzania zobowiązań. Może być akceptowany tylko w konkretnym systemie pieniądza elektronicznego, w którym zapłata tym pieniądzem musi być oparta na konkretnej konstrukcji prawnej (np. instytucji przekazu). Ad 2 Szczegółowe badania przeprowadzono w zakresie problematyki współczesnej konstrukcji prawnej przedawnienia roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych. Analiza krajowej regulacji prawnej na tle porównawczym wskazuje, że konstrukcja prawna przedawnienia roszczeń deliktowych nawiązuje do rozwiązań europejskich, w których występuje tzw. podwójny termin, liczony a tempore scientiae (termin subiektywny) oraz a tempore facti (termin obiektywny). W prawie krajowym znajduje też wyraz ogólna tendencja europejska do wydłużania okresu przedawnienia roszczeń deliktowych w wypadku szkód na osobie (przez rezygnację z terminu obiektywnego). Jednakże na tle standardów europejskich daje się zauważyć w obrębie krajowej regulacji prawnej nieuzasadnione różnicowanie konstrukcji przedawnienia roszczeń z czynów niedozwolonych (termin podwójny) i z kontraktów (termin pojedynczy). Optymalizacja prawa, inspirowana rozwiązaniami europejskimi, uzasadnia potrzebę przyjęcia jednolitej (elastycznej) regulacji prawnej przedawnienia roszczeń w postaci konstrukcji tzw. podwójnego terminu bez względu na to, czy są to roszczenia o charakterze deliktowym, czy kontraktowym. Prace badawcze prowadzone były także nad problematyką Zasad Europejskiego Prawa Umów. Dokonano analizy dorobku europejskiego prawa umów, w szczególności Komisji ds. Europejskiego Prawa Umów (Komisja Lando) - Principles of European Contract Law, dorobku Research Group on the Existing Private Law - Principles of Existing EC Private Law (Acquis Principles) oraz Network of Exellence w postaci Draft Common Frame of References. Przeanalizowano podstawowe zasady przyjęte dla wykonania zobowiązań umownych tj, zasady dobrej wiary i uczciwego obrotu oraz zasadę współpracy przy wykonaniu zobowiązań, a także wpływ klauzuli rozsądku na ich treść oraz pojawienie się zasady lojalności w określonych typach stosunków umownych. Zbadano wpływ nowoczesnych technologii komunikowania się na odległość na europejskie prawo umów w szczególności na 17 problematykę składania oświadczeń. Znaczna część analiz związana jest z pojawieniem się w europejskim prawie umów (w związku DCFR szerzej – zobowiązań) zasady niedyskryminacji ze względu na płeć i pochodzenie etniczne lub rasowe. W toku prac w zakresie konsumenckiego prawa kredytowego podjęto badania nad zagadnieniem deficytu sankcji w prawie konsumenckim, skupiając się na problematyce sankcji tzw. kredytu darmowego (gratisowego) jako środka ochrony konsumenta w świetle obowiązujących przepisów krajowych i wspólnotowych oraz w świetle nowej dyrektywy (z 23 IV 2008 r.) w sprawie umów o kredyt konsumencki, z uwzględnieniem aspektu konstytucyjnego ochrony konsumenta (art. 76 Konstytucji). Z przeprowadzonych badań wynikają następujące konkluzje: a/ sankcja kredytu darmowego może pełnić rolę odpowiedniego środka ochrony konsumenta na terenie konsumenckiego prawa kredytowego; sankcja ta w dostatecznym stopniu spełnia wymagania wspólnotowe — jest skuteczna, proporcjonalna i odstraszająca; b/ dalsze posługiwanie się sankcją kredytu gratisowego wymaga jednak istotnych modyfikacji; postulat zmian odnosi się nie tyle do kształtu normatywnego badanego instrumentu prawnego, ile do sposobu jego wykładni, zwłaszcza doktrynalnej; c/ korzystanie przez interpretatorów z tzw. wykładni pro-wspólnotowej i prokonstytucyjnej jest niedostateczne, co prowadzi do niezadowalających efektów interpretacyjnych. Badania dotyczące problematyki regulacji Skarbu Państwa w ustawach pozakodeksowych (szczegółowych) prowadzą do wniosku, że w ustawodawstwie dotyczącym konstrukcji Skarbu Państwa działanie Skarbu Państwa obejmuje, poza działaniem niewładczym, również działanie władcze, które jest w rzeczywistości działaniem Państwa. W ustawodawstwie pozakodeksowym wyrażenie „Skarb Państwa” używane jest przemiennie w trzech znaczeniach: 1) jako dział administracji rządowej, 2) jako Państwo wykonujące funkcje publiczne, 3) jako Państwo wykonujące zadania niepubliczne (Skarb Państwa w sensie właściwym). Rozłączenie spraw majątku Państwa używanego dla realizacji zadań publicznych od Państwa mającego realizować zadania niepubliczne (co miałoby być zadaniem Ministra Skarbu Państwa) jest całkowicie błędne i wadliwie przeprowadzone. Nie można rozdzielić zarządu sprawami majątku Państwa, używanego dla realizacji różnych zadań pomiędzy dwa naczelne organy administracji z tego względu, iż same te zadania realizowane są przez kierowników jednostek organizacyjnych bez kompetencyjnego rozdzielania między wyspecjalizowane jednostki organizacyjne, które miałyby się zajmować wyłącznie realizacją zadań o skutkach dotyczących majątku Państwa (zadań publicznoprawnych) od realizacji zadań niepublicznych (działań Skarbu Państwa). Każda 18 jednostka organizacyjna Państwa wykonuje zadania publiczne i niepubliczne (wywołujące skutki w sferze majątkowej Państwa i Skarbu Państwa), przy czym skutki wszystkich działań jednostek organizacyjnych, dotyczące sfery majątkowej będą finalnie zawsze dotyczyły majątku Państwa, który należałoby nazywać w jednej sytuacji majątkiem Państwa (przy zadaniach, zobowiązaniach publicznych), a przy realizacji zadań niepublicznych majątkiem Skarbu Państwa. W badaniach dotyczących dziedziczenia główny nacisk położony został na wyjaśnieniu zależności pomiędzy dziedziczeniem a odpowiedzialnością spadkobierców za długi spadkowe. Ważne miejsce w badaniach zajmuje analiza pojęcia „dług spadkowy” na tle klasycznego i długotrwałego sporu doktrynalnego o potrzebę rozgraniczania pojęć „dług” i „odpowiedzialność”. Wskazano przy tym, że na tle prawa spadkowego rozróżnianie długu i odpowiedzialności jest konieczne już na tle podstawowych rozstrzygnięć ustawodawcy: długi spadkowe rozumiane jako osobista powinność przechodzą na spadkobierców (art. 922 Kodeksu cywilnego), co wcale jeszcze nie przesądza o zakresie odpowiedzialności za owe długi; ta ostatnia jest bowiem przedmiotem odrębnych regulacji i to regulacji odmiennych dla poszczególnych okresów po otwarciu spadku. W ramach rozważań dotyczących charakteru i zakresu odpowiedzialności wskazano, że ustawodawca dokonując wyboru pomiędzy wchodzącymi w grę rozwiązaniami (odpowiedzialność solidarna lub proporcjonalna do wartości nabywanego udziału spadkowego) musi rozstrzygnąć zasadniczy konflikt pomiędzy interesem spadkobierców i wierzycieli spadkowych. Przyjęty w Polsce system mieszany zdaje się co do zasady właściwie wyważać te przeciwstawne interesy. Niezależnie od akceptacji generalnych rozwiązań prawa polskiego dotyczących odpowiedzialności za długi spadkowe, wytknięto szereg mankamentów tych regulacji. Krytyce poddano przede wszystkim zastosowaną przez ustawodawcę fikcję, na mocy której spadkobierca nie składający żadnego oświadczenia przyjmuje spadek wprost. Podkreślono, że ten bezduszny automatyzm prowadzi do rozwiązań rażąco niesprawiedliwych i zmusza Sąd Najwyższy do przyjmowania w drodze wykładni wątpliwych rozwiązań konstrukcyjnych. Krytycznie oceniono także brak stosownych regulacji dotyczących kolejności zaspokajania wierzycieli. Ad 3 Badania w obszarze prawa patentowego koncentrowały się wokół zagadnienia nadużycia patentu. Celem tych badań było ustalenie przesłanek i konsekwencji uznania określonego zachowania za przejaw nadużywania patentu. Przeprowadzone badania prowadzą do wniosku, iż ujawniające się w ostatnich latach głębokie rozbieżności poglądów na społeczno-gospodarczy cel systemu ochrony patentowej, a w tym i patentu, znajdują 19 odzwierciedlenie także w sposobie pojmowania istoty nadużycia patentu i kryteriów zaliczenia konkretnego zachowania do tej kategorii. Wątpliwości i spory dotyczą zwłaszcza wytyczenia granicy między zachowaniami będącymi wykonywaniem patentu, a tymi, które stanowią jego nadużycie przez wykraczające poza treść tego prawa ograniczanie konkurencji. Szczególnie wyraźnie kontrowersje te pojawiają się w kontekście patentów na wynalazki biotechnologiczne. W tej bowiem dziedzinie kontrowersje wokół ochrony patentowej – jej celu i funkcji, a tym samym i kwalifikacji zachowań uprawnionego z patentu przez pryzmat ich zgodności z celem społeczno-gospodarczym i zasadami współżycia społecznego – są szczególnie ostre. Wnioski płynące z badań nad koncepcją nadużycia patentu stanowią więc dodatkowe potwierdzenie potrzeby przemyślenia i uzgodnienia celu i funkcji patentu. Analiza istniejącej sytuacji prawnej oraz racji przemawiających za każdym z konkurencyjnych stanowisk, prowadzi do wniosku, iż w tej dziedzinie pożądane jest stworzenie w ramach prawa patentowego lub poza jego zakresem, instytucji i instrumentów prawnych służących zapewnianiu zgodności niekwestionowany monopolu fundament ładu patentowego prawnego z zasadami we etyki współczesnych stanowiącymi państwach demokratycznych. Natomiast bezsporne wydaje się, iż instytucja nadużycia patentu, także i w tej dziedzinie – wynalazków biotechnologicznych – winna pozostawać instytucją o charakterze wyjątkowym. W przeciwnym razie groziłoby zniweczenie wartości patentu. Ad 4 W dziedzinie prawa spółek prowadzone były badania dotyczące problematyki umowy spółki handlowej. Skłaniają one m.in. do wniosku, iż umowa spółki, mającą charakter umowy cywilno-prawnej, wykazuje specyfikę, w porównaniu z umowami regulowanymi w Kodeksie cywilnym, powodującą, że niektóre regulacje zawarte w k.c. odnoszące się do umów (czy szerzej - czynności prawnych) nie znajdą do niej zastosowania, ze względu na właściwość (naturę) stosunku prawnego spółki handlowej (art. 2 Kodeksu spółek handlowych; dalej: „k.s.h.”). W szczególności ograniczone bądź wyłączone jest stosowanie do umowy spółki handlowej ogólnych reguł wadliwości, w tym nieważności czynności prawnej, wad oświadczeń woli etc. Szczególny charakter prawny oraz rola umowy spółki handlowej w porównaniu z klasycznymi umowami cywilnoprawnymi powoduje, że zasada swobody umów (art. 353¹ Kodeksu cywilnego) w odniesieniu do spółek handlowych jest ograniczona w ten sposób, że osoby zainteresowane utworzeniem spółki mogą dokonać wyboru tylko spośród sześciu ustawowo uregulowanych typów umów spółek (numerus clausus typów spółek). Co więcej, zakres swobody w kształtowaniu treści konkretnego stosunku prawnego spółki danego typu, łączącego strony, jest różny w zależności od typu spółki - najszerszy w spółce jawnej, 20 zaś najbardziej ograniczony w spółce akcyjnej. Umowę spółki handlowej od umów prawa cywilnego uregulowanych w Kodeksie cywilnym odróżnia ponadto zróżnicowany charakter prawny poszczególnych jej postanowień (założycielskie, obligacyjne, ustrojowe), a także skutki prawne, jakie powoduje zawarcie tej umowy. Umowa spółki należy do umów kreacyjnych, tzw. podmiototwórczych. Skutkiem zawarcia umowy spółki, poza powstaniem stosunku prawnego spółki, jest powołanie nowego bytu (podmiotu) prawnego prawnie odrębnego od osób wspólników. Co więcej, zawarcie umowy spółki jest podstawą powstania i funkcjonowania organizacji wspólników, którzy tworzą spółkę danego typu dla osiągnięcia wspólnego celu. Ten wspólny cel stron umowy spółki odzwierciedlający ich affectio societatis jest konieczny do ważnego, tj. prawidłowego i skutecznego prawnie zawiązania spółki. Wskazana wyżej specyfika umowy spółki handlowej uzasadnia kontynuowanie badań nad charakterem prawnym tej kategorii umów zarówno w świetle przepisów k.s.h., jak też ogólnych zasad Kodeksu cywilnego dotyczących umów. Badania nad naturą prawną spółki kapitałowej prowadzą do wniosku, iż do istotnych cech spółki kapitałowej należy, oprócz własnej podmiotowości prawnej (odrębnej od podmiotowości uczestników spółki) odpowiedzialność za zobowiązania swoim majątkiem, z jednoczesnym wyłączeniem odpowiedzialności za zobowiązania spółki jej udziałowców (akcjonariuszy). Stąd też ustawowe gwarancje co do uzyskania przez spółkę z wkładów pieniężnych i niepieniężnych uczestników spółki odpowiednio wysokiego poziomu kapitału własnego, który powinien zostać utrzymany do czasu rozwiązania spółki. Immanentną cechą tego rodzaju spółki jest również zależność zakresu uprawnień wspólników (akcjonariuszy) od stosunku wniesionego przez nich do spółki kapitału do ogólnej wielkości kapitału zakładowego spółki. Jako więc niezgodne z naturą spółki kapitałowej oraz wadliwe koncepcje legislacyjne należy traktować zarówno propozycje rezygnacji z odpowiednio wysokiego poziomu kapitału zakładowego spółki, jak i próby różnego rodzaju nieuzasadnionego uprzywilejowania niektórych uczestników spółki, oderwanego od odpowiedniej relacji wniesionego przez nich kapitału do ogólnej wielkości kapitału zakładowego spółki (problem tzw. złotej akcji). Tego rodzaju propozycje legislacyjne zmierzają do jednostronnego uprzywilejowania jednej tylko grupy uczestników stosunków prawnych powstających w związku z tworzeniem i funkcjonowaniem spółek kapitałowych, nie uwzględniając potrzeby zapewnienia właściwej ochrony interesów prawnych wszystkich pozostałych grup uczestników obrotu prawnego z udziałem tych spółek, tj. inwestorów, menedżerów, pracowników i wierzycieli spółek. 21 Jednym z obszarów badawczych w zakresie prawa spółek była problematyka prawna koncernów. Koncern nie jest jednolicie rozumiany ani w sensie ekonomicznym ani prawnym. Nie jest to samodzielna jednostka organizacyjna lecz grupa jednostek organizacyjnych (podmiotów). Charakterystyczne dla koncernu jest wspólne kierownictwo, jakiemu poddane są podmioty będące uczestnikami koncernu. Powstać ono może na podstawie umowy (koncern umowny) bądź bez jej zawarcia, w szczególności dzięki posiadaniu przez określony podmiot tzw. pakietu kontrolnego udziałów lub akcji w innym podmiocie (koncern faktyczny). Pomimo rozpowszechniania się powiązań typu koncernowego, zapoczątkowanego intensywnym rozwojem przedsiębiorstw od lat 90. ubiegłego wieku, w prawie polskim regulacje relacji koncernowych są fragmentaryczne, ograniczają się do zdefiniowania spółki dominującej i powiązanej (art. 4 § 1 pkt 4 i 5 k.s.h.) oraz unormowania niektórych skutków powstania stosunku dominacji (art. 6 k.s.h.) i zawarcia tzw. umowy koncernowej (art. 7 k.s.h.). Badania prowadzą do ustalenia podstawowych problemów badawczych w tym zakresie, którymi są: po pierwsze, istota koncernu – od strony ekonomicznej i prawnej, po drugie, istota prawna, rodzaje i skutki powiązań koncernowych de lege lata, po trzecie, kwestia optymalnej regulacji prawnej koncernu. Szczególny nacisk położono na badania komparatystyczne, zwłaszcza w odniesieniu do prawa niemieckiego, w którym kompleksowo unormowano tę problematykę. Przedmiotem badań była również konstrukcja prawna spółki jawnej. W szczególności poddano analizie regulacje prawne powstania i ustania spółki jawnej oraz wybrane problemy jej ustroju i funkcjonowania. W ramach tych prac przeprowadzono badania empiryczne dwóch tysięcy akt spółek jawnych wpisanych do rejestru przedsiębiorców w Warszawie w latach 2004 – 2007. Badania prowadzą m.in. do wniosku, iż rozwiązanie prawne przewidujące powstanie spółki jawnej z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców budzi wątpliwości. Trzeba bowiem uwzględnić skutki prawne jakie powoduje zawarcie umowy spółki jawnej, prowadzące do tzw. zawiązania spółki. Wymagają tego względy obrotu gospodarczego i potrzeba ujednolicenia praktyki sądowej w tym zakresie. Z prowadzonych badań wynika również, iż dla regulacji ustroju i zasad funkcjonowania spółki jawnej szczególnie istotne znaczenie ma zasada swobody kształtowaniu treści stosunku prawnego spółki tego typu; zasada ta jest w szerokim zakresie wykorzystywana przez wspólników, zgodnie z przepisem art. 37 § 1 KSH. Wnioski powyższe potwierdzają również wstępne wyniki badań empirycznych. 22 6. Reforma prawa pracy a instytucje europejskiego prawa - Zakład Prawa Pracy W ramach tematu Reforma prawa pracy a instytucje europejskiego prawa zajmowano się problematyką zbiorowego prawa pracy oraz koncepcją flexicurity. Badania nad problematyką zbiorowego prawa pracy skupiały się na funkcjach spełnianych na szczeblu zakładu pracy przez niezwiązkowe reprezentacje pracowników oraz na relacjach między tymi przedstawicielstwami a związkami zawodowymi. W ostatnich latach w wyniku implementacji odpowiednich rozporządzeń i dyrektyw UE wydano szereg ustaw, których celem jest stymulowanie rozwoju partycypacji pracowniczej w krajowych zakładach pracy (rady pracowników, przedstawiciele multinationaliach (europejskie pracowników rady powoływani zakładowe, gremia ad hoc) oraz partycypacyjne w w tzw. Spółce Europejskiej, Spółdzielni Europejskiej i in.). W ramach tematu przeprowadzono m.in. badania ankietowe w 20 przedsiębiorstwach; wyniki badań znajdują się w opracowaniu. Z badań empirycznych oraz ze studiów nad literaturą przedmiotu wynika, iż wiele postanowień prawa wspólnotowego tej dziedzinie nie zostało efektywnie wdrożonych do praktyki. Występuje przy tym szereg niejasności dotyczących rozgraniczenia kompetencji poszczególnych przedstawicielstw pracowniczych oraz ich odniesień do związków zawodowych. Zachodzi potrzeba scalenia przynajmniej niektórych z nich, co wymaga interwencji ustawodawcy w ramach proponowanego zbiorowego kodeksu pracy lub w zakresie innych ustaw. Badania nad problemami partycypacji pracowniczej w nawiązaniu do rozstrzygnięć prawa wspólnotowego przewidziane są do kontynuacji w 2009 r. Badania nad problematyką regulacji prawnej zwolnień grupowych (ustawa z 2003 r.) dowiodły, że polska ustawa jest w zasadzie zgodna ze standardami europejskimi. Jednakże nie wszystkie jej rozwiązania są dostatecznie elastyczne, odpowiadające założeniom flexicurity, w związku z czym wysunięto propozycje dokonania zmian w treści ustawy. Badania w zakresie elastycznych form zatrudnienia, koncentrując się na umowie o pracę na czas zastępstwa nieobecnego pracownika jako odmianie terminowej umowy o pracę w kontekście koncepcji flexicurity. Flexicurity łączy dążenie do elastycznego dostosowania zatrudnienia do potrzeb pracodawców z tworzeniem warunków do stabilizacji zatrudnienia. Umowa na czas zastępstwa w najmniejszym stopniu spośród umów terminowych stabilizuje zatrudnienie. Budzi wątpliwości, czy zliberalizowany tryb wypowiedzenia umowy o pracę, brak limitu kolejno po sobie zawieranych umów między tymi samymi stronami, ograniczenie szczególnej ochrony pracownic w ciąży mieści się w koncepcji flexicurity czy też jest to instytucja zbyt niekorzystna dla pracownika. W związku z powyższym zaproponowano odpowiednie zmiany w Kodeksie pracy. 23 7. Wpływ prawa europejskiego i organizacji międzynarodowych na ewolucję polskiego prawa rodzinnego (analiza rozwiązań normatywnych w zakresie prawa materialnego i wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących rodziny) – Centrum Prawa Rodzinnego i Praw Dziecka W mijającym roku w ramach instytutowego programu Zespół VII realizował zadania badawcze w ramach tematu „Wpływ prawa europejskiego i organizacji międzynarodowych na ewolucję polskiego prawa rodzinnego.” Prace poszczególnych członków zespołu układały się w cztery nurty: Pierwszy to nurt badań dotyczący reformy prawa cywilnego, a w szczególności wprowadzonych zmian w Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO) i projektowanych zmian w prawie spadkowym. Dogłębnej analizie poddano zagadnienia związane z nowelizacją prawa alimentacyjnego (prof. T. Smyczyński). Wskazano na konieczność przeprowadzonej modyfikacji obowiązku alimentacyjnego względem dorosłego dziecka. Osłabienie tego obowiązku ma uzasadnienie w dużych możliwościach we współczesnej dobie podejmowania przez dorosłe dzieci w rozmaitych formach zarobkowania a także szerokie możliwości pozyskiwania rozmaitego typu stypendiów, czy tez studiowania w innych trybach niż studia dzienne. Stanowisko to znalazło odzwierciedlenie w przepisach znowelizowanego w grudniu 2008 r. KRO. Szczególne znaczenie teoretyczne i społeczne przypisać należy reformie prawa filiacyjnego. W tym kontekście podjęto badania nad problemem odzwierciedlenia przy ustaleniu pochodzenie dziecka tzw. prawdy biologicznej. Ta idea leży u podstaw nowej instytucji uznania ojcostwa, która zastąpiła dotychczasowe uregulowania dotyczące uznania dziecka (prof. T. Smyczyński). W analizie dotyczącej reformy prawa spadkowego podkreślono doniosłość i zasadność włączenia do grupy spadkobierców ustawowych dziadków spadkodawcy, jako kroku uzasadnionego z reguły silną więzią rodzinną, a także w znacznym stopniu upokarzającym dziadków dotychczasowym uregulowaniem ich statusu na gruncie prawa spadkowego (dr M. Łączkowska). Myślą łączącą powyższe refleksje jest konsekwentnie przyjmowana w Zespole Prawa Rodzinnego teza o więzi metodologicznej i funkcjonalnej norm prawa rodzinnego z normami innych działów prawa cywilnego (zwłaszcza części ogólnej i prawa spadkowego) co jest szczególnie widoczne na płaszczyźnie statusu prawnego jednostki jako podmiotu prawa, jako członka rodziny i uczestnika obrotu prawnego. 24 Drugi nurt badań dotyczył stosunków osobowych między członkami rodziny w kontekście standardów międzynarodowych. Poddano analizie wyłożony do podpisu projekt nowej konwencji Rady Europy o adopcji, który ma zastąpić konwencję z 1967 r. Wskazano na przyczyny jej opracowania oraz główne kierunki zmian w stosunku do treści konwencji z 1967 r. Wprowadza ona szereg rozwiązań umacniających pozycję prawną dziecka/osoby przysposobionej, takich jak konieczność uzyskania zgody małoletniego posiadającego odpowiednie rozeznanie, ewentualny dostęp osoby przysposobionej do danych na temat jego pochodzenia biologicznego. Wprowadza wymóg uzyskania zgody na przysposobienie ojca dziecka pozamałżeńskiego i nowelizuje zasady dotyczące wieku przysposabiających. Wskazane zmiany należy ocenić pozytywne. Jednocześnie można się spodziewać kontrowersji związanych z przepisami dotyczącymi ubiegania się o przysposobienie przez zarejestrowanych partnerów, konkubentów czy pary osób tej samej płci. Wprowadzenie możliwości składania zastrzeżeń do tych postanowień świadczy o realistycznym podejściu twórców Konwencji do wprowadzania nowelizacji tak dalece ingerujących w kulturę, tradycję społeczną i prawną oraz rozumienie potrzeb przysposabianego dziecka w poszczególnych państwach członkowskich Rady Europy (dr A.N. Schulz). Dopuszczalność adopcji przez osoby pozostające w związku homoseksualnym uznano za ideę przedkładającą oczekiwania tych osób ponad fundamentalną i niepodważalną dotychczas ideę dobra dziecka adoptowanego(doc. M. Andrzejewski). Zarzut ten mógłby zostać osłabiony jedynie w drodze badań empirycznych o ile wykazano by w nich, że wychowywanie dziecka przez parę homoseksualną odpowiada jego potrzebom rozwojowym co najmniej na równi z realizowaniem tych potrzeb przez rodziców. W związku z tym, że dotychczas nie prowadzi się w tej mierze debaty merytorycznej, zmiany legislacyjne (w tym art. 7 projektowanej konwencji Rady Europy o przysposobieniu) należy traktować jako efekt działań lobbingowych wpływowych środowisk homoseksualnych. Kolejny nurt był kontynuacją prowadzonych od wielu lat badań dotyczących instytucji zdolności do czynności prawnych i form wspierania osób, które z jakichkolwiek powodów nie są w stanie samodzielnie uczestniczyć w obrocie prawym (dr L. Kociucki). Analiza instytucji pełnomocnictwa opiekuńczego rozumianego jako alternatywny instrument pieczy nad takimi osobami, inspirowana funkcjonowaniem tego rozwiązania w Niemczech i Szwajcarii, doprowadziła do wniosku, że w chwili obecnej instytucja ta nie byłaby zsynchronizowana z polskim prawem opiekuńczym (zasadami powszechności i oficjalności) w szczególności dlatego, że nie wyłączałaby ona ubezwłasnowolnienia osoby, która udzieliła pełnomocnictwa opiekuńczego i ustanowienia dla niej opieki. To zaś pozbawiałoby pełnomocnictwo 25 opiekuńcze jego zalet czyli ufundowania uczestnictwa w obrocie prawnym na gruncie woli osoby, która tego pełnomocnictwa udziela. Prowadziłoby też do stworzenia w obrocie prawnym stanu niepewności. Z kolei czwarty nurt badań to kontynuacja zagadnienia rozwiązywania rodzinnych sporów prawnych w kontekście potrzeby opracowania nowego modelu sądownictwa rodzinnego. Rozległość projektowanego przedsięwzięcia badawczego skłoniła do przygotowania w tym roku konspektu opracowania. Zaproponowanie nowego modelu sądu rodzinnego wymaga podjęcia badań na temat: relacji pomiędzy prawem formalnym i materialnym, kształtowania się sądownictwa rodzinnego w świecie (historia i współczesność), psychologicznej i społecznej specyfiki rozwiązywania rodzinnych sporów prawnych, problematyki zasad procesowych w kontekście ich adekwatności do rozwiązywania rodzinnych sporów prawnych, rozwiązywania sporów prawnych w kontekście pojęcia „wymiar sprawiedliwości” (sprawiedliwość jako kategoria prawna w rozwiązywaniu sporów rodzinnych; znaczenie sprawiedliwości naprawczej), organizacji sądownictwa rodzinnego w strukturze sądów powszechnych, modelowego wizerunku sędziego rodzinnego (sposób kształcenia, umiejętność korzystania z wiedzy nieprawniczej, umiejętność współpracy z partnerami społecznymi zajmującymi się wspieraniem rodziny itp.), optymalnego kreowania przepisów proceduralnych i dotyczących organizacji sądu w stosunku do potrzeb rozwiązywania wybranych typów rodzinnych sporów prawnych, w tym zwłaszcza rozwodu, władzy rodzicielskiej, sporów ekonomicznych (doc. M. Andrzejewski). Wyniki badań ujętych we wskazanych czterech nurtach odzwierciedlają zmiany zachodzące w prawie polskim dokonujące się pod wpływem ewolucji uregulowań europejskich (zarówno tych, które przyjęto w traktatach, jak i w prawie wewnętrznym poszczególnych państw). Zaakcentowano w nich potrzebę dokonywania zmian polskiego prawa z poszanowaniem dla polskiej tradycji, kultury prawnej i obyczajów 8. Międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka – mechanizmy ochrony i prawo materialne w aspekcie porównawczym – Centrum Praw Człowieka Prace wykonywane w roku 2008 stanowiły kontynuację badań prowadzonych w latach poprzednich i obejmowały kilka wątków badawczych. Punkt ciężkości prowadzonych prac badawczych w roku sprawozdawczym, podobnie jak w latach poprzednich, koncentrował się na analizie różnych aspektów międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka. Kontynuowano badania funkcjonowania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz 26 analizowano relacje zachodzące pomiędzy tym systemem a ochroną jednostki w ramach Unii Europejskiej. Zwłaszcza ten drugi problem jest ważną kwestią w związku z możliwymi konsekwencjami wejścia w życie Traktatu Lizbońskiego, w tym także Karty Praw Podstawowych. Na tym tle niezbędna jest szczegółowa analiza postanowień Karty i jej relacji do prawa polskiego. Wiele uwagi poświęcono orzecznictwu Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Nastąpiła kontynuacja analizy takich praw jak prawo do sądu, wolność prasy, wolność słowa i jej ograniczenia, zasada niedyskryminacji, w szczególności z uwagi na orientację seksualną i tożsamość płciową oraz prawa uchodźców. Prowadzono również nadal badania nad systemem uniwersalnym ochrony praw człowieka i wyzwaniami przed jakimi ów system stoi. W szczególności uwagę poświęcono działalności organów traktatowych ONZ i potrzebie reform tych instytucji, jak również nowemu mechanizmowi kontroli przestrzegania praw człowieka przez państwa członkowskie ONZ - Powszechnemu Przeglądowi Okresowemu (Universal Periodic Review). Prowadzone w tym kontekście badania włączyły się w nurt prac zainicjowanych przez Biuro Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka a mających na celu zdiagnozowanie sytuacji w zakresie funkcjonowania organów traktatowych i zaproponowanie reform, które usprawniłyby ów system. W roku 2008 kontynuowano badania problematyki związanej z tzw. mową nienawiści. Badania objęły regulacje prawne obowiązujące w Polsce oraz praktykę ich stosowania, a także monitorowanie pojawiających się w prasie treści rasistowskich, ksenofobicznych i antysemickich. Opracowano w tym zakresie kolejny szczegółowy raport. Kontynuowano, rozpoczęte w ubr badania nad stanem implementacji tzw. Zasad Yogyakarty, czyli międzynarodowych standardów praw człowieka i ich zastosowaniu w stosunku do mniejszości seksualnych oraz osób transseksualnych w Polsce. Zorganizowana w ramach tych badań ogólnopolska konferencja naukowa, przyniosła wiele ciekawych konkluzji. W związku z uzyskaniem w 2008 r. grantu finansowanego ze środków Komitetu Badań Naukowych, dotyczącego komentarza do Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Politycznych ONZ, członkowie Zespołu rozpoczęli prace – bibliograficzne i koncepcyjne, nad realizacją tego zadania badawczego. Wyniki badań prowadzonych przez członków Zespołu miały znaczne walory teoretyczne co znalazło potwierdzenie w fakcie ich publikacji w uznanych czasopismach naukowych oraz w zaproszeniach do wygłaszania referatów na znaczących konferencjach 27 naukowych w kraju i zagranicą. M. in. prof. Wieruszewski uczestniczył w Londynie w pracach zespołu ekspertów z 44 państw, którzy opracowali „Deklarację Zasad Równości”. W roku 2008 nastąpiły dalsze zmiany w składzie osobowym Zespołu III. Ukończyła pracę w INP PAN dr Renata Hliwa. Prowadzone w roku 2008 prace będą kontynuowane i pogłębiane z wykorzystaniem uzyskanych dotychczas wyników i z uwzględnieniem pojawiających się tym zakresie potrzeb. Oprócz prac nad grantem, indywidualnych prac nad pracami doktorskimi i pracą habilitacyjną, Zespół zamierza też poświecić więcej uwagi roli Trybunału Konstytucyjnego w systemie ochrony praw jednostki w Polsce. 9. Polskie ustawodawstwo rolne w dobie implementacji acquis communautaire – Zakład Polskiego i Europejskiego Prawa Rolnego Badania Zespołu w 2008 r. koncentrowały się na kilku istotnych zagadnieniach polskiego i wspólnotowego ustawodawstwa rolnego. Na tle wybranych problemów prawnych wspólnotowego prawa rolnego, szczególne miejsce zajęły badania nad orzecznictwem ETS w sprawach rolnych, na kanwie których Trybunał rozwinął wiele fundamentalnych zasad. Opierając się na postanowieniach TWE oraz biorąc pod uwagę tradycje prawne państw członkowskich ETS skonstruował m. in. ogólne zasady prawa stanowiące quasi – konstytucyjne zasady kontroli ustawodawstwa Wspólnoty. Do zasad tych należą m. in. zasada proporcjonalności, zasada pewności prawa i zasada niedyskryminacji. Jeśli chodzi o zasadę proporcjonalności, to podobnie jak zasadę równego traktowania, włączono ją do Traktatu (TWE) ze względów gospodarczych. To gospodarcze podłoże wymogu proporcjonalności wskazuje, że pierwotną intencją jego wprowadzenia nie była, przynajmniej na pierwszym miejscu, ochrona jednostki, ale umożliwienie Wspólnocie ograniczenia konkurencji w stopniu wymaganym w świetle celów wspólnej polityki rolnej. Trzeba podkreślić, że linia orzecznictwa ETS wskazuje, iż w odniesieniu do praw podstawowych i ogólnych zasad prawa, zasada proporcjonalności ogranicza te prawa i zasady do ich istoty. Interpretacja tych praw i zasad, poprzez badanie z punktu widzenia proporcjonalności, prowadzona jest przede wszystkim w świetle celów wspólnej polityki rolnej i pełnego uznania uprawnień dyskrecjonalnych wspólnotowego prawodawcy w zakresie rolnictwa. Podstawowe mechanizmy wspólnej polityki rolnej w jej obecnej postaci uznane są zatem za proporcjonalne wobec osiągania zamierzonych celów, niezależnie od restrykcyjnych skutków prowadzonej polityki rolnej dla swobody gospodarczej jednostki. Zasada pewności prawa, postrzegana jako elementarny wyraz praworządności, równoważyć ma z jednej strony częste modyfikacje obowiązujących mechanizmów i środków 28 regulacji ustawodawstwa rolnego, które winny nieustannie adaptować się do zmieniającej się sytuacji gospodarczej, z drugiej zaś – interesów podmiotów gospodarczych, które chciałyby „polegać na prawie” oraz podejmować decyzje gospodarcze w świetle zasad obowiązujących w danej chwili. Zadaniem zasady pewności prawa jest ochrona jednostki przed środkami, których treść i wykonanie zdeterminowane jest jedynie przez cel, jaki mają osiągnąć. Obejmuje ona zazwyczaj dwa pojęcia: ochronę praw nabytych i ochronę uprawnionych oczekiwań. Chociaż znaczenie i zakres obu tych pojęć są różne, to z uwagi na fakt, że tożsamy jest ich cel, częstokroć występują razem, stanowiąc element ładu prawnego Wspólnoty. Zgodnie z orzecznictwem ETS, z punktu widzenia podmiotów gospodarczych znaczenie zasady pewności prawa polega na ochronie przed naruszeniem praw nabytych. Z chwilą ich powstania, prawodawca może wprowadzać prawdziwie retroaktywne środki jedynie w wyjątkowych przypadkach. Odwrotnie jest w przypadku uprawnionych oczekiwań – tylko w odosobnionych przypadkach podmioty uzyskały korzystne rozstrzygnięcia przed ETS. Powodem restrykcyjnej interpretacji i poważnych częstokroć konsekwencji dla podmiotów gospodarczych jest fakt, że inna interpretacja tej zasady zagrażałoby ścisłemu powiązaniu obowiązujących rozwiązań prawnych z realiami gospodarczymi. W tym kontekście trzeba przyjąć, że zgodnie z zasadą pewności prawa, podmiot chroniony jest wyłącznie przed takimi zmianami ustawodawstwa, które mają charakter arbitralny. Kolejna z zasad - zasada niedyskryminowania producentów rolnych lub konsumentów jest szczególnym wyrazem ogólnej zasady równości. Zasada ta stwarza szerokie pole do wykładni ETS, który często w arbitralny sposób interpretuje istnienie obiektywnych przyczyn zróżnicowanego traktowania producentów rolnych. W orzecznictwie ETS nie sposób doszukać się konkretnych kryteriów leżących u podstaw uzasadnienia obiektywnych przyczyn odmiennego traktowania producentów rolnych lub uznania takich sytuacji za zakazaną dyskryminację. W zdecydowanej większości spraw rolnych ETS odwołuje się do argumentacji ekonomicznej, uzasadniając, że zapewnienie równowagi rynkowej wymaga ustanowienia określonych regulacji prawnych, które choć wprowadzają pewne ograniczenia, to jednak pozostają w zgodzie z ideą jedności wspólnego rynku rolnego i jako takie nie stanowią naruszenia zakazu dyskryminacji producentów rolnych. 29 10. Prawo ochrony środowiska w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej – Zakład Zagadnień Prawnych Kształtowania i Ochrony Środowiska W badaniach prowadzonych w roku 2008 na plan pierwszy wysunęła się problematyka europejska w szerokim rozumieniu: po pierwsze, prawo ochrony przyrody i jego rozwój we Wspólnocie Europejskiej (dr A. Habuda), po drugie, badania porównawcze trzech wybranych państw europejskich, tj. Czech, Słowacji i Polski, w zakresie prawa rybackiego (prof. W. Radecki) oraz badanie niemieckiego prawa wodnego w części dot. utrzymania i regulacji wód (doc. J. Rotko). Wyłącznie na problematyce prawa krajowego skoncentrował się dr P. Bojarski (problematyka kompetencyjna w zakresie ochrony gruntów rolnych). Dr P. Bojarski ocenił kierunek zmian kompetencji organów administracji w zakresie ochrony środowiska ze szczególnym uwzględnieniem ochrony gruntów rolnych. W szczególności uwzględnił zmiany związane z przekazywaniem kolejnych zadań i obowiązków organom samorządu terytorialnego od przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, a więc od momentu reaktywacji samorządu terytorialnego w Polsce. Stwierdził konsekwencję w przekazywaniu samorządom nowych zadań. Dr A. Habuda, zajmując się analizą rozwoju prawa ochrony przyrody we Wspólnocie Europejskiej ustalił, że prawo wspólnotowe w dziedzinie ochrony przyrody nie ma zbyt długiej tradycji, w związku z czym genezy wielu rozwiązań należy poszukiwać na płaszczyźnie krajowej i międzynarodowej. W części dotyczącej podstaw prawnych polityki Wspólnoty w dziedzinie ochrony przyrody wyraźny jest wniosek, iż uległy one znaczącej rozbudowie. Prof. W. Radecki wykonał badania prawnoporównawcze nad prawem rybackim polskim, czeskim i słowackim. Najważniejsze ustalenia są następujące: Mimo zewnętrznego podobieństwa, badania szczegółowe ujawniają istotne różnice w prawie badanych państw. Ustawy czeska i słowacka to przede wszystkim ustawy ochronne, ustawa polska to raczej ustawa gospodarcza, aczkolwiek nie jest jej obca także problematyka ochronna. W Czechach i Słowacji regulacja prawna opiera się nadal na instrumentarium prawa administracyjnego (pozwolenia rybackie), w Polsce jest to instrumentarium prawa cywilnego (umowy użytkowania obwodów rybackich). We wszystkich państwach istnieją straże rybackie, ale tylko w Polsce mamy Państwową Straż Rybacką. Odpowiedzialność za naruszenia przepisów rybackich to przede wszystkim odpowiedzialność za wykroczenia (wszystkie kraje) oraz delikty administracyjne (Czechy i Słowacja), ale przewidziana jest także odpowiedzialność za przestępstwa kłusownictwa rybackiego w art. 27a ustawy polskiej, w § 178a czeskiego kodeksu karnego oraz w § 310 słowackiego kodeksu karnego. 30 Doc. dr hab. J. Rotko ustalił ciągłość prawnej koncepcji utrzymania i regulacji wód w prawie niemieckim od początku XIX w. (wpływ pruskiego prawa wodnego). Utrzymanie jest obowiązkiem publicznoprawnym związanym z własnością wody, natomiast regulacja przedmiotem uprawnienia, udzielanego w następstwie specjalnej procedury administracyjnej kontroli wstępnej. Jej specyfika polega na kilku elementach. Po pierwsze, jej efektem jest specyficzna decyzja oparta na uznaniu typu planistycznego, choć nie mająca materialnych cech planu. Po drugie, w trakcie postępowania, nowego uregulowania doświadczają stosunki prywatnoprawne. Niedochodzenie roszczeń w trakcie tego postępowania wyłącza możliwość podnoszenia ich w przyszłości. Po trzecie, dla pewnych drobniejszych spraw istnieje tryb uproszczony. Po czwarte, decyzja będąca pozwoleniem na regulacje zastępuje inne typy pozwoleń (tzw. koncentracja materialna) a właściwy organ przejmuje uprawnienia innych organów, wynikające z odrębnych przepisów (tzw. koncentracja formalna). 11. Polityka kryminalna w Polsce na tle tendencji europejskich – Zakład Prawa Karnego Podsumowując badania przeprowadzone przez Zakład Prawa Karnego w 2008 r. stwierdzić należy, że ich wielość i różnorodność świadczy o szerokim spektrum zainteresowań pracowników Zakładu. Nadmienić należy, że wszystkie zaplanowane zadania zostały wykonane. Dominującym tematem badawczym była w 2008 r. Reforma prawa karnego. Efektem prac było opublikowanie książki zatytułowanej: Reforma polskiego prawa karnego. Propozycje i komentarze. Księga pamiątkowa prof. B. Kunickiej – Michalskiej, red. J. Jakubowska – Hara, C. Nowak, J. Skupiński, wydawnictwo Scholar, Warszawa 2008, oraz publikacja wielu artykułów. Książka stanowi zbiór 51 artykułów dotyczących zagadnienia szeroko pojętej reformy prawa karnego, których autorami są przedstawiciele doktryny i praktyki prawa karnego w Polsce. Opracowania zostały podzielone na trzy grupy tematyczne: Prawo karne materialne, Postępowanie karne oraz Inne zagadnienia z zakresu nauk penalnych. Wśród poruszanej w książce tematyki wymienić należy przede wszystkim zagadnienia: polityki kryminalnej i polityki karnej, środków reakcji karnej, ochrony informacji, prawa karnego nieletnich, międzynarodowego prawa karnego. Pracownicy Zakładu podejmując się pracy nad zagadnieniem reformy prawa karnego poruszyli szereg szczegółowych, niezwykle ważnych dla poprawy polskiego prawa karnego problemów. Wśród nich wyróżnić należy: zagadnienie amnestii, instytucję chuligańskiego charakteru czynu, obowiązujący model kary grzywny, problematykę kary ograniczenia 31 wolności w prawie wykroczeń, pojęcie „osoby pełniącej funkcję publiczną”, problem ewolucji kryminalizacji manipulacji instrumentami finansowymi, instytucję tzw. warunkowego dozoru policji oraz szczegółowe zagadnienia związane z problematyką zmian prawa polskiego w związku z przystąpieniem do Unii Europejskiej (m.in. zagadnienie transgranicznej zasady ne bis in idem). Na szczególną uwagę zasługuje również podjęta praca nad tematem Standardy rzetelnego procesu karnego w świetle orzecznictwa polskiego i międzynarodowego. Jej efektem jest praca zbiorowa, która będzie wydana w formie książki. Autorzy tego opracowania podjęli się zbadania zarówno orzecznictwa sądów polskich (w szczególności Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego), jak i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, wyroków międzynarodowych trybunałów karnych oraz sądów angielskich i amerykańskich. Autorzy wskazali w nich zarówno na genezę pojęcia rzetelny proces karny, jego zakres podmiotowy, przedmiotowy, elementy składające się na standard rzetelnego procesu karnego oraz na jego znaczenie. Wśród wynikających z tych badań wniosków wymienić należy przede wszystkim brak krystalizacji pojęcia rzetelny proces karny, a zwłaszcza jego zakresu podmiotowego, w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Poza tym na uwagę zasługuje brak w orzecznictwie sądów polskich jednolitej terminologii na określenie rzetelnego procesu karnego, gdyż jako jednoznaczne traktowane są pojęcia: rzetelny, sprawiedliwy, czy uczciwy proces, które jednak różnią się od siebie. Poza tym sądy posługują się w sposób dowolny terminologią wskazującą na znaczenie zagadnienia rzetelnego procesu karnego (zasada rzetelnego procesu, standard rzetelnego procesu, prawo do rzetelnego procesu, wymogi rzetelnego procesu). Ujednolicenie terminologii sprzyjać będzie świadomemu odwoływaniu się przez sądy do tego pojęcia. Wśród innych badań o znaczącym zakresie wymienić należy również prace nad dwoma instytucjami należącymi do środków probacyjnych: warunkowego umorzenia postępowania karnego oraz warunkowego zawieszenia kary. Znaczącym osiągnięciem jest również przygotowanie w ramach tematu badawczego: Prawnokarna ochrona tajemnicy państwowej – zagadnienia materialne i procesowe monografii, która obecnie jest w druku. Analiza problematyki prawno-karnej ochrony informacji niejawnych stanowiących tajemnicę państwową pozwoliła na stwierdzenie, że kształt obecnie obowiązujących regulacji prawno-karnych nie odbiega zasadniczo od obcych rozwiązań jurydycznych w zakresie tego typu ochrony, ale jednak szereg polskich rozwiązań normatywnych wymaga zasadniczych zmian. 32 W okresie sprawozdawczym podjęto również badania nad wieloma szczegółowymi zagadnieniami. Wśród nich należy wymienić problem kodyfikacji prawa wykroczeń. Praca nad nim pozwoliła na sformułowanie wniosków dotyczących potrzeby zmiany zarówno Kodeksu wykroczeń, jak i Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Poza tym w Zakładzie Prawa Karnego prowadzono badania nad środkiem karnym w postaci obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem i w ich efekcie wysunięto szereg postulatów mających wzmocnić rzeczywistą ochronę interesów pokrzywdzonych. Z kolei analiza regulacji dotyczących środka karnego podania wyroku do publicznej wiadomości pozwoliła m.in. na wskazanie jej braków i zaproponowanie wprowadzenia rozwiązań precyzujących granice czasowe wywieszenia wyroku w określonym miejscu. Badania prowadzone nad kryminalizacją kazirodztwa w polskim prawie karnym stały się podstawą dla stwierdzenia, że jako przedmiot ochrony powinno być traktowane dobro małoletnich oraz przedstawienia postulatu częściowej dekryminalizacji tego rodzaju zachowań. Wynikiem przeprowadzonych badań nad zagadnieniem pozornego zbiegu znamion przestępstwa i wykroczenia, jest z kolei wskazanie na argumenty przemawiające za niedopuszczalnością prowadzenia postępowania w sprawach o wykroczenia, gdy w przedmiocie odpowiedzialności za dany czyn zakończone zostało postępowanie karne. W zakresie szczegółowych tematów dotyczących postępowania karnego były prowadzone prace nad Zakresem zakazu reformationis in peius w polskim postępowaniu karnym. Doprowadziły one ich autora m.in. do wniosków dotyczących zastosowania tego zakazu w sytuacji zmiany ustaleń faktycznych i dokonania odmiennej oceny faktów przez sąd II instancji, jak również orzeczenia kary pozbawienia wolności w przypadku odstąpienia przez sąd I instancji od wymierzenia kary. Przedmiotem badań pracowników Zakładu był również temat Międzynarodowe trybunały karne. Zakres jurysdykcji. Podjęte prace pozwoliły na zaprezentowanie instytucji criminal enterprise stanowiącej szczególną podstawę odpowiedzialności karnej w postępowaniu przed trybunałami międzynarodowymi. W 2008 r. w Zakładzie Prawa Karnego prowadzone były badania nad trzema tematami z zakresu prawa karnego gospodarczego: prawnokarna ochrona obrotu papierami wartościowymi (praca dotycząca przestępstwa manipulacji instrumentami finansowymi stanowić będzie pierwsze opracowanie odnoszące się do tego tematu w Polsce); przestępstwo dezinformacji finansowej i ukrycia niebezpieczeństwa finansowego; wyłudzenie nienależnego zwrotu podatku od towarów i usług. W ich realizacji powstały przede wszystkim części doktoratów. Ich autorzy wysunęli szereg wniosków dotyczących zarówno wykładni regulacji 33 prawnych odnoszących się do tych zagadnień, praktyki organów wymiaru sprawiedliwości, jak i problemów kryminalizacji zjawisk patologicznych w obrocie gospodarczym. Jest to nowa tematyka badawcza podjęta w Zakładzie, która będzie rozwijana. Wyniki prowadzonych przez członków Zakładu badań prezentowane były w formie licznych publikacji (ok. 50 już opublikowanych, a dodatkowo kilkanaście pozycji złożonych do druku), wśród których są 4 pozycje książkowe (oprócz tego 2 książki zostały przyjęte do druku). Pracownicy Zakładu prezentowali wyniki swoich badań na konferencjach krajowych i zagranicznych. O ich aktywnym udziale w życiu naukowym świadczyć może również liczba 22 konferencji, w których brali oni udział w 2008 r. Dokonania pracowników Zakładu były wysoko oceniane w środowisku naukowym, o czym świadczy przyznanie dr Celinie Nowak I Nagrody za najlepszą rozprawę doktorską w XLIII Ogólnopolskim Konkursie „Państwa i Prawa” na najlepsze prace doktorskie i habilitacyjne. Odnotowania wymaga również to, że pracownicy Zakładu prowadzą kształcenie kadry na poziomie doktorskim, co odbywa się na seminarium doktorskim z prawa karnego działającym w ramach Studium Doktoranckiego Instytutu Nauk Prawnych PAN. Jest to seminarium obejmujące problematykę prawa karnego materialnego, a ponadto karnego gospodarczego, karnego skarbowego i postępowania karnego oraz prawa karnego nieletnich i polityki kryminalnej. Kierownikiem seminarium jest prof. dr hab. Jan Skupiński, a osobami sprawującymi opiekę naukową: prof. J. Skupiński, prof. B. Kunicka - Michalska, doc. J. Jakubowska – Hara i prof. R. Stefański. W ramach tego Studium otwarte są obecnie 4 przewody doktorskie: 3 pod kierunkiem prof. J. Skupińskiego oraz 1 pod kierunkiem doc. J. Jakubowskiej – Hara. Większość pracowników Zakładu prowadzi także działalność dydaktyczną na wyższych uczelniach. 12. Przestępczość i jej kontrola – wyzwania dla kryminologii. Współczesność i historia – Zakład Kryminologii Empiryczna weryfikacja teorii przestępczości kobiet i dziewcząt. Rozważając problem zmniejszającej się dużej różnicy między przestępczością dziewcząt i chłopców należy przede wszystkim wskazać na jedną z teorii naznaczenia społecznego, która głosi, że żądania równego traktowania kobiet zaowocowały zmianą podejścia do nich wymiaru sprawiedliwości. Obecnie mamy do czynienia z mniejszym przyzwoleniem na wszelkiego typu zachowania dewiacyjne dziewcząt, a zwłaszcza czyny karalne, co skutkuje 34 informowaniem o tych czynach organów ścigania. Być może to nie przestępczość dziewcząt rośnie gwałtownie, ale zmienia się polityka ścigania i karania popełnianych przez dziewczęta przestępstw. Teorie kontroli mówią, że czynnikiem powstrzymującym od zachowań dewiacyjnych jest kontrola, jakiej młodzi ludzie poddawani są w społeczeństwie i w domu. Niższy poziom przestępczości dziewcząt jest łączony z większą kontrolą, jakiej dziewczęta są poddawane w tradycyjnym domu. Jedną z głównych przyczyn dynamicznego wzrostu przestępczości dziewcząt jest fakt, że dzisiejsza młodzież, a zwłaszcza dziewczęta, są kontrolowane w coraz mniejszym stopniu. Do tego dochodzi przekonanie dziewcząt o ich równej pozycji z chłopcami, co zapewne przyczynia się do tego, że częściej niż niegdyś zachowują się one w sposób nonkonformistyczny: nie tylko stosują różnego rodzaju używki, ale i zachowują swobodniej się oraz częściej dopuszczają się zachowań przestępczych, w tym także stosują przemoc fizyczną. Nieletni przestępcy i ich kontrolowanie – porównanie dwóch pokoleń (współczesność i lata 80-te XX wieku). Z kilku zagadnień, które były przedmiotem badań, a potem wniosków, do syntezy wybrano te, które mogą powiedzieć coś o przyszłości kształtowania się przestępczości nieletnich, potem dorosłych sprawców przestępstw. Za najbardziej predyktywne należy uznać czyny przeciwko mieniu, a wśród tych: kradzieże z włamaniem. Sprawcy tych przestępstw jako nieletni mają większe szanse, by kontynuować przestępczą działalność w dorosłości. Kontynuuje ją 40% nieletnich (tych, którzy mieli sprawy w sądach dla nieletnich). Dwie cechy zbiorowości nieletnich karanych później po ukończeniu 17 lat są bardzo wyraźne. Pierwsza dotyczy samych nieletnich: są to dzieci, mające trudności z nauką w szkole, źle się zachowujące, agresywne, wulgarne, często opuszczające lekcje w szkole, niektóre miały problemy psychiatryczne. Druga natomiast dotyczy środowiska, w którym się wychowują: w rodzinach problemowych, patologicznych lub co najmniej niewydolnych wychowawczo, z ojcem co najmniej nadużywającym alkoholu. Wyżej opisane cechy to wskaźnik „problemowego” funkcjonowania tych młodych ludzi (nieletnich) w społeczeństwie w różnych rolach i w różnych miejscach w przyszłości. W każdym pokoleniu i w każdym roczniku istnieje taka grupa dzieci, a potem młodych ludzi, którzy są „problemowi”, a pierwszym miejscem, w którym ta problemowość się objawia jest szkoła i trudności w nauce, jakie te dzieci przejawiają. Przestępstwo oszustwa ubezpieczeniowego – wyniki badań kryminologicznych. Badania nad kryminologicznymi aspektami oszustw asekuracyjnych wykazały, że przepis art. 298 k.k. wykorzystywany jest w zasadzie jedynie do zwalczania wyłudzeń 35 odszkodowań komunikacyjnych. Inne rodzaje wyłudzeń odszkodowań (z tytułu ubezpieczeń na życie i ubezpieczeń mienia) stanowią niewielki odsetek wszystkich spraw. Wynika to przede wszystkim ze znacznej liczby prób takich wyłudzeń i dobrze rozpoznanych metod ich popełniania, jak również łatwości dokonania (często chodzi o sfingowanie niewielkich kolizji). Proces dowodzenia wyłudzeń przy ubezpieczeniach mienia, nie mówiąc już o ubezpieczeniach na życie jest znaczenie trudniejszy. Wymagany jest udział biegłych z wielu różnych dziedzin wiedzy: lekarze, psycholodzy, strażacy, technicy kryminalistyczni itp., a nie jedynie rzeczoznawców czy biegłych w zakresie wypadków drogowych. Badania pokazują także, że pomimo opracowanych metod wykrywania oszustw w zakresie kolizji drogowych, przeważająca część podejrzanych kolizji – w ocenie zakładów ubezpieczeń – nie jest zgłaszana organom ścigania. Rola kapitału społecznego w kształtowaniu się tendencji do zachowań dewiacyjnych młodzieży. Bardzo często w rozważaniach na temat uwarunkowań przestępczości oraz jej kontroli spotkać się można z określeniem „kapitał społeczny”. Termin ten w naukach społecznych najczęściej oznacza sieć powiązań społecznych, normy regulujące społeczne interakcje, poziom zaufania społecznego, obowiązujące formy socjalizacji i jej zakres. Pojawienie się terminu „kapitał społeczny” i jego popularność jest, zdaniem niektórych autorów, efektem uświadomienia sobie przez badaczy potrzeby nowego określenia zasad funkcjonowania jednostek i grup społecznych w warunkach szybkiej zmiany społecznej. W kryminologii najczęściej spotykamy się z zastosowaniem tego terminu w odniesieniu do rozważań na temat kontroli społecznej czy zapobiegania przestępczości. Analizując jednakże dorobek teoretyczny i empiryczny kryminologii można dojść do wniosku, że jest to koncept od zawsze w kryminologii obecny np. w elementach teorii strukturalnych czy teorii kontroli, a także we wszelkich analizach empirycznych dotyczących uwarunkowań nieprzystosowania społecznego i przestępczości. Historia i uwarunkowania społeczne wprowadzania mediacji w Polsce. Zaistnienie mediacji pomiędzy ofiarą i sprawcą przestępstwa w praktyce i w ustawodawstwie polskim zasługuje na uwagę. Jest to bowiem pierwsza udana inicjatywa umożliwiająca alternatywną reakcję na przestępczość. Podejmowane przed paroma dziesięcioleciami próby wprowadzenia programów diversion nie powiodły się. Przeanalizowanie faktów i okoliczności wprowadzenia mediacji pozwala na wskazanie najistotniejszych przedstawicielami uwarunkowań. świata nauki, Ważne jest organizacji nawiązanie społecznych, współpracy praktyków między wymiaru 36 sprawiedliwości, w szczególności dzięki poczuciu wspólnego celu – chęci wypróbowania i wprowadzenia nowych, racjonalnych, korzystnych również dla ofiar sposobów reagowania na przestępczość. Ponadto konieczne jest zdobycie poparcia grupy parlamentarzystów oraz zainteresowanie samorządów lokalnych. Wreszcie istotne było opracowanie modelu mediacji odpowiadającego uwarunkowaniom prawnym i społecznym w naszym kraju, a następnie na ich podstawie przeprowadzenie programu eksperymentalnego mediacji, którego integralną częścią były złożone badania ewaluacyjne ukierunkowane na bieżące jego udoskonalanie (o charakterze action oriented) i wymagające stałego współdziałania badaczy, mediatorów, sędziów i kuratorów. Ważnym elementem była także współpraca międzynarodowa i wsparcie finansowe umożliwiające nie tylko korzystanie z doświadczeń innych państw, ale również przeszkolenie mediacyjne wszystkich uczestników programu wydawanie publikacji i organizowanie seminariów. Analiza wykonywania zaleceń Europejskiego Komitetu ds. Zapobiegania Torturom (CPT) przez polskie władze penitencjarne. Wyniki badań pokazują, że ta część zaleceń CPT, która odnosi się do warunków życia osadzonych w Polsce, w najmniejszym stopniu została wzięta sobie do serca przez polskie władze. O ile poprawiła się ostatnio zdecydowanie sytuacja z zatrudnieniem osadzonych, to wynika ona ze zmian gospodarczych w Polsce. Nie uwzględnia także w zasadzie postulatów Komitetu (poza wprowadzeniem do jednostek wolontariatu). Podobnie z brakiem zrozumienia spotkały się ważne zalecenia odnośnie do organizacji czasu wolnego osadzonych. I to zarówno organizacji pól spacerowych i zajęć sportowych, jak również innego rodzaju zajęć edukacyjnych, kulturalno-oświatowych czy resocjalizacyjnych. Wynikają one w zdecydowanej większości przypadków z braku środków na prowadzenie tego typu działań (choć sytuacja w zakresie organizacji szkoleń zawodowych zdecydowanie uległa polepszeniu – w dużej mierze dzięki środkom unijnym). Osadzeni w Polsce większość czasu spędzają w celi. Brakuje także specjalnych oddziaływań na młodocianych oraz zajęć dla tymczasowo aresztowanych. Poprawy wymaga także system kontaktów ze społecznością i rodziną. Konieczne jest w tym zakresie nawiązanie kontaktów i współpracy z partnerami społecznymi i placówkami edukacyjnymi. Grupą, której sytuacja w polskich jednostkach jest najgorsza, są osoby tymczasowo aresztowane. Dla nich praktycznie nie ma żadnej oferty zajęć, pola spacerowe mają najgorsze warunki, a kontakt z rodziną i społeczeństwem jest niezwykle ograniczony. Polskim jednostkom penitencjarnym daleko jest do otwartości. W praktyce głównym i podstawowym celem kary pozbawienia wolności jest izolacja, a nie resocjalizacja. 37 Polityka stosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia wobec młodocianych. Z badań akt penitencjarnych młodocianych wnioskujących o udzielenie warunkowego zwolnienia wynika, że w ostatnich latach nastąpiło zaostrzenie polityki stosowania tej instytucji. Skuteczność wniosku o warunkowe zwolnienie zależy od podmiotu składającego wniosek – wnioski dyrektora zakładu karnego są częściej rozpatrywane pozytywnie aniżeli wnioski skazanych. W ostatnich latach zanotowano znaczny spadek wniosków dyrektorów zakładów karnych i jednoczesny wzrost wniosków skazanych. Sąd penitencjarny udziela warunkowego zwolnienia w oparciu o prognozę kryminologiczną sporządzoną przez administrację zakładu karnego. Często w uzasadnieniach postanowień odmawiających udzielenia warunkowego zwolnienia podawane są względy prewencji ogólnej, ponadto są one poddawane kontroli instancyjnej w niewielkim zakresie, ponieważ skazani nie składają na nie zażaleń. Zaostrzenie polityki stosowania warunkowego zwolnienia nie podnosi efektywności tej instytucji w formalno-prawnej ocenie, ponieważ notowana w Krajowym Rejestrze Karnym powrotność do przestępstwa warunkowo zwalnianych utrzymuje się na podobnym poziomie. W konkluzji należy stwierdzić, że na politykę stosowania instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia decydujący wpływ ma administracja zakładu karnego, a nie sąd penitencjarny. 14. Prace nad systemami: prawo prywatne. System Prawa Prywatnego jest dziełem o charakterze fundamentalnym, najbardziej ambitnym przedsięwzięciem w historii polskiej myśli prawniczej. Jego celem jest dokonanie kompleksowej prezentacji dorobku i aktualnego stanu polskiej doktryny i orzecznictwa w zakresie całego prawa prywatnego, włącznie z międzynarodowym prawem prywatnym. Planowana edycja, pod red. prof. dr. Zbigniewa Radwańskiego, obejmie ogółem 20 tomów o orientacyjnej objętości 35 - 50 a.a. każdy. Za znaczący sukces należy uznać to, że Instytutowi Nauk Prawnych jako koordynatorowi przedsięwzięcia udało się zintegrować wokół Systemu całe środowisko naukowe. W pracach nad Systemem uczestniczy kilkudziesięciu autorów ze wszystkich środowisk naukowych w Polsce. W roku 2008 ukazały się: - Tom 16: Prawo spółek osobowych pod red. A. Szajkowskiego, - Tom 2: Prawo cywilne – część ogólna pod red. Z. Radwańskiego – wyd. 2 (istotnie zaktualizowane). Ponadto w roku 2008 złożono do druku (z wyjątkiem jednego rozdziału) tom 10: Prawo spadkowe, pod red. B. Kordasiewicza. 38 Prace nad tomem 6: Prawo zobowiązań – część ogólna osiągnęły wysoki stan zaawansowania (opracowano ok. 95 % tekstu). II. 1. Zespół bibliografii prawniczej. W roku sprawozdawczym Zespół opracował i opublikował kolejny tom (XLIII 2007) Polskiej Bibliografii Prawniczej ss. 674. Dane bibliograficzne do kolejnego tomu XLIV 2008 zostały zebrane i przekazane do recenzji. Tom ukaże się drukiem w kwietniu 2009 r. Polska Bibliografia Prawnicza stanowi od kilkudziesięciu lat jedyne i najlepsze wydawnictwo informujące o publikacjach z dziedziny nauk prawnych. Ukazuje się w wersji książkowej i elektronicznej. Wersja elektroniczna dotyczy bieżącego tomu PBP jak również tomów obejmujących lata 1972-1975 i 1980-2004. Stopniowo wersja komputerowa obejmie też, będące w opracowaniu, wcześniejsze tomy PBP aż po rok 1918. Wersja komputerowa jest co do zakresu identyczna z wersją książkową. Umożliwia korzystanie z informacji z wyodrębnieniem prac autorskich, polemik, glos, recenzji, sprawozdań i wywiadów. Wersja komputerowa zawiera także słownik deskryptorów (haseł), umożliwiający korzystanie z PBP w układzie hasłowym. Możliwy jest także wybór: alfabetyczny (wedle nazwisk autorów), leksykalny (wedle dowolnych słów zapisu), a także rzeczowy według działów PBP (klasyfikacja dziesiętna). Od tomu XLII: 2006 współwydawcą jest wydawnictwo Wolters Kluwer Polska, które także zajmuje się rozpowszechnianiem bibliografii prawniczej w swojej wersji elektronicznej. 2. Biblioteka. W roku 2008 ze zbiorów biblioteki skorzystało ponad 5221 czytelników, z których znaczną część stanowili pracownicy naukowi i studenci uczelni warszawskich, słuchacze studiów doktoranckich. Nadal było wielu czytelników spoza Warszawy, a szczególnie studentów i pracowników naukowych z Torunia, Lublina, Poznania, Krakowa i Rzeszowa. Księgozbiór podstawowy biblioteki powiększono o 880 w tym 114 zagranicznych pozycji wpisanych do inwentarza, opracowanych i udostępnionych czytelnikom. Zamówienia na polską i zagraniczną literaturę prawniczą zostały w pełni zrealizowane. Liczba prenumerowanych czasopism zagranicznych pozostała na niezmienionym poziomie i wynosiła 131 tytułów. Aktualnie posiadamy 91 bieżących tytułów czasopism polskich. Kontynuujemy wymianę z zaprzyjaźnionymi bibliotekami zagranicznymi – cenne wydawnictwa otrzymujemy z bibliotek szwajcarskich, niemieckich, holenderskich, 39 francuskich i ukraińskich. Biblioteka INP PAN pod względem zakresu zbiorów tworzy najlepszą bibliotekę prawniczą w Polsce. W zbiorach czasopism zagranicznych są pozycje, których biblioteka INP PAN jest jedynym, w Polsce, posiadaczem. 3. Działalność wydawnicza W 2008 roku Instytut wydał: „Studia Prawnicze” – 1/2008, 2/2008, 3/2008, pod redakcją prof. dr hab. Andrzeja Biercia; „Archiwum Kryminologii” – Tom XXIX-XXX 2007-2008 pod redakcją doc. dr hab. Anny Kossowskiej; „Przegląd Prawa Międzynarodowego i Europejskiego” - 1/2008 pod redakcją prof. dr hab. Władysława Czaplińskiego; „Orzecznictwa Sądów Polskich” pod redakcją prof. dr hab. Zbigniewa Radwańskiego 12 zeszytów miesięcznika – wydawcą jest Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis. INP PAN wydaje także:; Polish Yearbook of International Law – w 2008 roku trwały prace redakcyjne nad kolejnymi tomami tych czasopism, które ukażą się w roku 2009. Streszczenia artykułów, w języku angielskim, zamieszczonych w „Studiach Prawniczych” i w „Archiwum Kryminologii” są publikowane trzeci rok w formie elektronicznej w „The Central European Journal of Social Sciences and Humanities – wspólnym czasopiśmie nauk humanistycznych Akademii, Czeskiej Słowackiej i Węgierskiej. Instytut dofinansowuje – systematycznie publikacje rozpraw doktorskich i habilitacyjnych pracowników, a także inne, istotne, publikacje, np. księgi jubileuszowe. W 2008 r. ukazały się trzy Księgi Jubileuszowe: 1) dedykowana Profesor Barbarze Kunickiej-Michalskiej - „Reforma prawa karnego” pod red. J.Jakubowskiej-Hara, C.Nowak, J. Skupińskiego, Wyd. Scholar; 2) „Archiwum Kryminologii” Tom XXIX-XXX dedykowany Paniom Profesor Kryminologii Helenie Kołakowskiej-Przełomiec, Zofii Ostrihanskiej, Dobrochnie Wójcik; 3) Księga Jubileuszowa Profesora Tadeusza Smyczyńskiego – Wyd. Dom Organizatora Toruń. 40 III. PROJEKTY BADAWCZE „GRANTY” REALIZOWANE W INSTYTUCIE 1. Implementacja rozwiązań prawa europejskiego w prawie karnym Hiszpanii – prof. dr hab. Barbara Kunicka-Michalska (2005-2008). Pod koniec 2008 roku przekazano do wydawnictwa obszerny materiał stanowiący efekt badań przeprowadzonych nad prawem karnym Hiszpanii, ze szczególnym uwzględnieniem implementacji rozwiązań prawa europejskiego. Na podstawie tego materiału opublikowana zostanie monografia „Zarys prawa karnego Hiszpanii”. 2. Problemy prawne w stosunkach polsko-niemieckich na progu XXI wieku – prof. dr hab. Władysław Czapliński (2006-2009). W ramach grantu odbyło się w dniu 29 maja 2008 r., w siedzibie INP PAN w Warszawie, spotkanie naukowe uczestników projektu. Przedmiotem dyskusji były dalsze prace w ramach projektu oraz tematyka związana z przygotowywaną publikacją książkową będącą podsumowaniem przeprowadzonych badań. Przewidziana na początek kwietnia 2008 r. międzynarodowa konferencja naukowa w Warszawie została odwołana ze względu na rezygnację części referentów z udziału. 3. Alternatywy pozbawienia wolności w polskim systemie sprawiedliwości karnej – doc. dr hab. Jolanta Jakubowska-Hara (2007-2009) Kontynuowano prace nad rozpoczętym w 2007 r. grantem „Alternatywy pozbawienia wolności w polskim systemie sprawiedliwości karnej”. Jego kierownikiem jest doc. dr hab. Jolanta Jakubowska-Hara, a głównymi wykonawcami prof. dr hab. Jan Skupiński oraz prof. dr hab. Barbara Kunicka-Michalska. Pozostali wykonawcy to: dr Jacek Kosonoga, dr Hanna Kuczyńska, dr Celina Nowak, mgr Anna Błachnio-Parzych. Grant został przyznany na lata 2007 – 2009. Zaplanowane na ten rok zadania badawcze zostały wykonane. Przeprowadzono szczegółową analizę danych statystycznych dotyczących środków stanowiących alternatywy dla pozbawienia wolności. Następnie, na podstawie analizy danych statystycznych, zidentyfikowane zostały węzłowe problemy w zakresie szczegółowych zagadnień związanych ze stosowaniem alternatyw pozbawienia wolności w polskim systemie wymiaru sprawiedliwości karnej oraz określony został zakres pracy badawczej i szczegółowe tematy badawcze w zakresie II etapu realizacji grantu. Wykonawcy grantu przygotowali częściowe opracowania wyników swoich badań w zakresie realizacji I etapu grantu. 41 4. Motywacje i charakter zmian w konstytucjach państw członkowskich Unii Europejskiej, jako wyraz europeizacji prawa konstytucyjnego – prof. dr hab. Jan Wawrzyniak (2007-2010). Zakład realizuje projekt badawczy nr N N110 0422 33 pt.: „Motywacja i charakter zmian w konstytucjach państw członkowskich Unii Europejskiej, jako wyraz europeizacji prawa konstytucyjnego”. Dokonano następujących ustaleń metodologicznych: sformułowano podstawową siatkę pojęciową; opracowano jednolitą strukturę wykonania projektu w odniesieniu do poszczególnych państw; przeprowadzono cząstkowe prace badawcze dotyczące trybu zmian konstytucji w poszczególnych państwach członkowskich UE. W ramach realizowanego grantu zorganizowano: 18 marca 2008 – nt. pojęcia „europeizacja” w prawie współczesnym (wprowadzenie prof. W. Wołpiuk); 17 czerwca 2008 – problematyka zmian konstytucji na przykładzie Irlandii (wprowadzenie dr P. Radziewicz) 14 października 2008 - problematyka zmian konstytucji na przykładzie Rumunii (wprowadzenie dr J. Falski) 18 listopada 2008 - problematyka zmian konstytucji na przykładzie Austrii (wprowadzenie mgr J. Stelmaszuk) 16 grudnia 2008 - problematyka zmian konstytucji na przykładzie Niemiec (wprowadzenie mgr S. Witkowski). 5. Podstawy teoretyczne zintegrowanej ochrony prawnej środowiska – prof. dr hab. Wojciech Radecki ( 2007-2010). W 2008 roku kontynuowano prace związane z realizacją grantu z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego „Podstawy teoretyczne zintegrowanej prawnej ochrony środowiska” – Nr N N1 10 1537 33. Kierownikiem projektu jest prof. W. Radecki. Efektem prowadzonych prac jest rozdział „Zasady ogólne prawa ochrony środowiska a zintegrowana ochrona prawna środowiska”, w którym poddano analizie zasady prawa ochrony środowiska wynikające z kilku ustaw, w szczególności zasady kompleksowości, ostrożności, przezorności i zasady „zanieczyszczający płaci”, wskazując na ich istotne znaczenie z procesie stanowienia i stosowania prawa ochrony środowiska w szerokim rozumieniu. Dr P. Bojarski opracował rozdział poświęcony teoretycznym i praktycznym aspektom instytucji przeglądu ekologicznego. 42 6. Międzynarodowy Pakt Praw Osobistych i Politycznych – komentarz – doc. dr hab. Roman Wieruszewski Na początku 2008 r. wniosek Poznańskiego Centrum Praw Człowieka INP PAN do Komitetu Badań Naukowych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego o finansowanie projektu badawczego pt.: „Międzynarodowy Pakt Praw Osobistych i Politycznych – Komentarz” został rozpatrzony pomyślnie, uzyskał również niezwykle wysokie oceny recenzentów wniosku (projekt badawczy nr NN110 193534). Projekt jest realizowany od maja 2008 r. przez zespół w składzie: doc. dr hab. Roman Wieruszewski – kierownik projektu, profesor Leszek Wiśniewski – wykonawca projektu, dr Witold Sobczak – wykonawca projektu, mgr Katarzyna Sękowska – Kozłowska – wykonawca projektu oraz mgr Aleksandra Gliszczyńska- wykonawca projektu. W ramach przeprowadzonych dotychczas prac nad projektem sporządzono szczegółowy plan realizacji jego poszczególnych etapów, wykonawcy projektu przystąpili do merytorycznego opracowywania powierzonych im części komentarza. Przeprowadzono również pogłębioną kwerendę biblioteczną oraz zrealizowano planowane na 2008 r. pobyty badawcze (mgr Aleksandra Gliszczyńska: 16-20 czerwca 2008 - “Second Annual Summer School on Human Rights Monitoring Engaging with the United Nations Human Rights Treaty Bodies: Maximising the constructive participation of Governments, National Institutions and Civil Society” kurs zorganizowany przez Human Rights Law Centre, University of Nottingham, Nottingham (Wielka Brytania) oraz 21-28 czerwca 2008 – kwerenda biblioteczna na Uniwersytecie Nottingham; mgr Katarzyna Sękowska – Kozłowska: 3 – 17 sierpnia 2008 The Netherlands Institute of Human Rights (Utrecht, Holandia). W ramach realizacji projektu mgr Katarzyna Sękowska – Kozłowska oraz mgr Aleksandra Gliszczyńska w dn. 18-19 września 2008 uczestniczyły w międzynarodowej konferencji „In memory of Raphael Lemkin on the 60th anniversary of the adoption of the Convention on the Punishment and Prevention of the Crime of Genocide”, zorganizowanej w Warszawie przez Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. Ponadto, stworzono rozbudowaną bazę materiałów naukowych (publikacji, artykułów naukowych, ekspertyz i innych opracowań zarówno krajowych, jak i zagranicznych), dotyczących badanej tematyki i niezbędnych dla dalszych prac nad realizacją projektu. 43 7. Zapewnienie skuteczności orzeczeń sądów międzynarodowych w polskim porządku prawnym – prof. dr hab. Andrzej Wróbel Zadania projektu badawczego wykonano zgodnie z harmonogramem. W pierwszym okresie przeprowadzono analizę prawną statusu sądów międzynarodowych, a mianowicie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich i Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, a także paneli WTO oraz międzynarodowych sądów arbitrażowych; zdefiniowano zakres jurysdykcji tych sądów i paneli. Dokonano także klasyfikacji orzeczeń sądów międzynarodowych i ich charakteru prawnego. Pewne kategorie orzeczeń wyróżniono w oparciu o wyraźne podstawy normatywne, jak w wypadku orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, inne w związku z ich znaczeniem, np. orzeczenia pilotażowe Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Podstawowe znaczenie miały analizy skutków orzeczeń sądów międzynarodowych w perspektywie tych sądów, tzn. znaczenia, jakie te sądy przypisują własnym orzeczeniom. Problem ten egzemplifikują poglądy Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości dotyczące skutków orzeczeń prejudycjalnych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczące skutków prawnych orzeczeń w krajowym porządku prawnym. Efektywnemu wykonaniu tych zadań badawczych służyły kwerendy biblioteczne i konsultacje uczestników grantu przeprowadzone w krajowych i zagranicznych ośrodkach naukowych. 8. Instrumenty ochrony interesów finansowych Unii Europejskiej w dziedzinie polityki regionalnej - (promotorski – Justyna Łacny) prof. dr hab. Władysław Czapliński (2006-2008). 1. Prace badawcze zrealizowane w 2008 r. skoncentrowane były na opracowaniu dwóch obszarów tematycznych: tj. 1) „Obowiązki instytucji unijnych w zakresie ochrony interesów finansowych UE w dziedzinie polityki regionalnej” oraz 2) „Analiza przepisów Traktatu z Lizbony dot. ochrony interesów finansowych UE, polityki regionalnej, współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych”, a także formułowaniu konkluzji i pracach redakcyjnych. Realizacja pierwszego obszaru tematycznego oraz prac zakończeniowych i redakcyjnych wynikała z założonego harmonogramu pracy. Realizacja natomiast prac związanych analizą przepisów Traktatu z Lizbony wyniknęła z przyjęcia go przez państwa członkowskie w dniu 13 grudnia 2007 r. i planowanego dokonania na mocy jego przepisów rewizji przepisów 44 traktatów założycielskich, co uzależnione zostało od ratyfikacji ww. traktatu przez wszystkie państwa członkowskie. 2. Realizacja pierwszego zadania badawczego wymagała analizy obowiązków, które prawo unijne nakłada na: a) Komisję oraz na b) Europejski Trybunał Obrachunkowy w zakresie ochrony interesów finansowych UE. ad a) Zgodnie z podziałem obowiązków pomiędzy państwa członkowskie a Komisję, związanych z wydatkowaniem funduszy metodą podziału zarządzania (art. 53 rozporządzenia finansowego), instytucja ta zobowiązana jest weryfikować, czy państwa członkowskie wywiązują się z realizacji powierzonych im zadań i zapewniają, że środki finansowe budżetu UE wydatkowane są zgodnie z ustanowionymi w tej mierze przepisami. W tym celu Komisja prowadzi działania, które można ująć w dwie kategorie: pierwsza obejmuje postępowania kontrolne, które zmierzają do sprawdzenia zgodności dokonywania wydatków z ustanowionymi w tym względzie wymogami prawa, druga natomiast obejmuje działania podejmowane w przypadku ustalenia, że zasady wydatkowania funduszy zostały naruszone przez państwa członkowskie lub przez ich beneficjentów. Na gruncie polityki regionalnej, Komisja realizuje powyższe działania na podstawie przepisów horyzontalnych, które stanowią podstawę dla prowadzenia dochodzeń administracyjnych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz na podstawie przepisów sektorowych, stosowanych przez dyrekcje generalne Komisji dla celów prowadzenia działań kontrolnych, określanych audytami. Pierwszy rodzaj postępowań administracyjnych, nazywany dochodzeniami administracyjnymi, wykonuje OLAF. Zewnętrzne dochodzenia administracyjne prowadzone są w państwach członkowskich, a także w państwach trzecich, na podstawie umów o współpracy. Wewnętrzne dochodzenia administracyjne prowadzone są natomiast w instytucjach, organach, urzędach i agencjach Wspólnoty, z uwzględnieniem przepisów odnoszących się do przywilejów i immunitetów Wspólnot (art. 3 i 4 rozp. 1073/99), oraz stosownie do warunków określonych przez każdą instytucję w przyjętej przez nią decyzji. Dochodzenia administracyjne wszczynane są na mocy decyzji dyrektora generalnego OLAF, który działa z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego. W praktyce dochodzenia te inicjowane są po uzyskaniu informacji od służb Komisji, od innych instytucji Wspólnoty, od państw członkowskich lub od osób fizycznych i prawnych. Dochodzenia te są przygotowane i przeprowadzane przez pracowników OLAF we 45 współpracy z właściwymi władzami państwa członkowskiego. OLAF, prowadząc dochodzenia administracyjne, podlega prawu wspólnotowemu, a ponadto zobowiązany jest do przestrzegania prawa krajowego państwa, w którym prowadzi czynności (art. 6 ust. 1 rozp. 2185/96). Po zakończeniu dochodzenia administracyjnego opracowywany jest raport końcowy, który określa stan faktyczny i ustalenia dokonane w wyniku przeprowadzonych czynności, a także, w odpowiednich przypadkach, oszacowane straty finansowe i zalecenia. Raporty końcowe sporządzane są z poszanowaniem wymogów proceduralnych ustanowionych w prawie państwa członkowskiego, w którym prowadzone było dochodzenie administracyjne, a następnie są przesyłane władzom tego państwa wraz materiałami dodatkowymi. Raporty końcowe stanowią dopuszczalny dowód w krajowym postępowaniu administracyjnym lub sądowym, w którym istnieje potrzeba ich wykorzystania, na takich samych warunkach jak administracyjne raporty sporządzone przez krajowych administracyjnych kontrolerów (art. 8 ust. 3 rozp. 2185/96 i art. 9 ust. 2 rozp. 1073/99). Raporty te mogą również stanowić podstawę wszczęcia postępowania krajowego, dotyczącego przestrzegania prawa w toku wydatkowania środków finansowych budżetu Wspólnoty. Drugi rodzaj postępowań to audyty dotyczące wydatkowania środków budżetu Wspólnoty finansujących wdrażanie polityki regionalnej, które prowadzone są przez dyrekcje generalne Komisji właściwe w sprawach polityki regionalnej i polityki społecznej, tj. przez Dyrekcję Generalną ds. Polityki Regionalnej (DG REGIO) oraz przez Dyrekcję Generalną ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans (DG EMPL). Zasady prowadzenia przez Komisję audytów w państwach członkowskich nie zostały szczegółowo uregulowane. Z ustanowionych reguł wynika jednak, że audyty te prowadzone są na podstawie przyjętej przez Komisję strategii audytu, a ich celem jest weryfikacja skuteczności funkcjonowania systemów zarządzania i kontroli. Audyty te obejmują realizację projektów ujętych w programach operacyjnych i dokonywane są w dwóch formach: poprzez badanie dokumentacji dostarczonej przez państwa członkowskie (audyty dokumentacji) oraz poprzez wizytacje w państwach członkowskich (audyty na miejscu). Audyty prowadzone są przez urzędników Komisji lub przez osoby upoważnione przez Komisję, a w czynnościach tych mogą uczestniczyć urzędnicy państwa członkowskiego i inne upoważnione przez nie osoby. Przysługujące Komisji uprawnienia do prowadzania audytów nie naruszają stosowania prawa krajowego, jeżeli zastrzega ono prowadzenie niektórych działań przez wyznaczone w tym celu podmioty krajowe. W szczególności, przedstawiciele Komisji nie uczestniczą w 46 rewizjach domowych ani w formalnych przesłuchaniach osób, lecz mają dostęp do uzyskanych w ten sposób informacji (art. 72 ust. 2 rozp. 1083/06). W sytuacji zatem, w której audytorzy Komisji nie będą mogli uzyskać potrzebnych danych, korzystając z przyznanego im prawa dostępu do dokumentacji związanej wydatkami projektu, Komisja będzie musiała zwrócić się o pomoc w uzyskaniu wymaganych informacji do władz krajowych. ad b) W ramach realizacji tego punktu prac przeanalizowano działania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego (dalej jako „ETO”), który jest instytucją Wspólnoty, która od 1977 r. pomaga Parlament Europejski i Radę w wykonywaniu ich funkcji kontrolnych w zakresie wykonania budżetu WE (art. 248 ust. 4 TWE). W instytucjonalnym systemie Wspólnoty ETO pełni funkcję zewnętrznej kontroli finansowej, wspomagając wspólnotowe władze budżetowe (PE i Radę) w wypełnianiu powierzonych im funkcji politycznej kontroli nad wykonywaniem budżetu Wspólnoty. Traktatowym obowiązkiem ETO jest przedkładanie wspólnotowym władzom budżetowym poświadczenia wiarygodności rachunków oraz legalności i prawidłowości transakcji leżących u ich podstaw. Celem poświadczenia wiarygodności jest dostarczenie władzom budżetowym fachowej informacji na temat pozyskiwania dochodów i dokonywania wydatków z budżetu Wspólnoty w danym roku budżetowym. ETO wydaje poświadczenie wiarygodności od 1994 r. Poświadczenie wiarygodności składa się z dwóch części: z opinii o wiarygodności rachunków oraz z opinii o legalności i prawidłowości transakcji leżących u ich podstaw. Opinia o wiarygodności rachunków zawiera ocenę, czy dane finansowe zawarte w rocznym sprawozdaniu finansowym Wspólnoty rzetelnie przedstawiają jej sytuację finansową i wyniki finansowe osiągnięte w danym roku budżetowym. Opinia o legalności i prawidłowości transakcji leżących u podstaw rachunków związana jest natomiast z oceną, czy transakcje będące podstawą rachunków zostały zrealizowane zgodnie z wymogami prawa i postanowień umownych (legalność), a związane z tym wyliczenia są poprawne (prawidłowość). Analiza poświadczeń wiarygodności prowadzi do wniosku, że TO na ogół pozytywnie opiniuje wiarygodność rachunków, negatywnie natomiast ocenia legalność i prawidłowość transakcji leżących u podstaw tych rachunków, ze względu na wysoki poziom błędów w kontrolowanych transakcjach. Krytyczne uwagi dotyczą zwłaszcza dokonywania wydatków w ramach wspólnej polityki rolnej, działań strukturalnych, polityk wewnętrznych i działań zewnętrznych. Opinie TO o legalności i prawidłowości transakcji realizowanych w pozostałych obszarach wydatków (strategia przedakcesyjna i wydatki administracyjne), a 47 także w odniesieniu do poboru dochodów są pozytywne, a przedstawione tendencje są stałe1. Poświadczenie wiarygodności może być uzupełnione szczegółowymi ocenami dotyczącymi głównych obszarów działalności Wspólnoty. W celu realizacji tego zadania TO prowadzi kontrole rachunków dochodów i wydatków Wspólnoty, także rachunków wszystkich dochodów i wydatków organów utworzonych przez Wspólnotę, jeżeli akt założycielski takiej kontroli nie wyklucza. 3. Realizacja drugiego, nieplanowanego w harmonogramie prac zadania, wymagała przeanalizowania przepisów Traktatu z Lizbony pod kątem modyfikacji odnoszących się do ochrony interesów finansowych UE, do polityki regionalnej oraz do zasad prowadzenia przez państwa członkowskie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych. Mocą tego traktatu zostanie zniesiona obecna trójfilarowa architektura Unii, co prowadzić będzie do objęcia wszystkich obszarów jednolitym reżimem prawnym, z zachowaniem określonych wyjątków. W tych ramach ma zostać m.in. ujednolicony katalog źródeł prawa, a kognicja ETS rozszerzona na obecną materię współpracy sądowej w sprawach karnych. Oznacza to, że Komisja będzie mogła, po upływie okresu przejściowego, wnosić skargi na państwa członkowskie, naruszające zobowiązania konwencyjne, na ogólnych zasadach określonych w art. 226 TWE (nowy art. 258 TFUE). W okresie przejściowym przyjęto, że w odniesieniu do aktów prawnych, przyjętych na podstawie Tytułu VI TUE przed wejściem w życie TL, obecny zakres jurysdykcji ETS pozostaje niezmieniony aż do uchylenia, unieważnienia lub zmiany tych aktów, a dokonanie powyższych czynności, spowoduje rozszerzenie zakresu kognicji ETS. Gdyby jednak czynności te nie zostały dokonane, ETS uzyska pełną jurysdykcję po upływie pięciu lat od dnia wejściu w życie TL. Rozwiązanie to należy uznać za satysfakcjonujące, chociaż TrK przewidywał koncepcję dalej idącą, w postaci rozszerzenia zakresu kognicji ETS na materię trzeciofilarową, bez ustanowienia okresów przejściowych. Należy również zwrócić uwagę, że na mocy TL zostało wykreślone zastrzeżenie z art. 325 TFUE (ob. art. 280 ust. 4 TWE), wykluczające przyjmowanie przez Radę i Parlament Europejski środków mających na celu ochronę interesów finansowych Wspólnot, jeżeli miałyby one dotyczyć stosowania krajowego prawa karnego lub krajowej administracji wymiaru sprawiedliwości. Zastrzeżenie to jest interpretowane jako wyłączające możliwość przyjmowania przepisów z zakresu prawa karnego. Co więcej, w TL ustanowione zostały podstawy prawne dla powołania Prokuratury Europejskiej, jako organu odpowiedzialnego za Sprawozdania TO: za 2005 r., pkt IX DAS; za 2006 r., pkt X DAS i tabela 1.2 „Oceny szczegółowe dotyczące legalności i prawidłowości transakcji leżących u podstaw rozliczeń”. 1 48 prowadzenie postępowań przygotowawczych w sprawach nadużyć finansowych, co stanowiłoby zwieńczenie wysiłków, podejmowanych od czasu prac nad Corpus Iuris (1997 r.). W TL przewidziano również możliwość powołania Prokuratury Europejskiej przez węższe grono państw członkowskich, na warunkach wzmocnionej współpracy, co czyni możliwość jej ustanowienia bardziej prawdopodobną. 4. Po zakończeniu prac badawczych sformułowane zostały wnioski końcowe, po czym przystąpiono do ostatecznej korekty tekstu. Praca doktorska została przedstawiona Radzie Naukowej Instytutu Nauk Prawnych PAN w dniu 4 lipca 2008 r., i w dniu tym Rada wyznaczyła recenzentów - prof. dr hab. Andrzeja Wróbla i prof. dr hab. Artura Nowak-Fara. IV. INNE FORMY DZIAŁALNOŚCI INSTYTUTU Uczestnictwo w sieciach naukowych. INP PAN uczestniczy w badaniach wspólnych sieci naukowej: „Rozpad i Nowy Porządek. Społeczeństwo – Naród – Kultura w okresie wielkiej zmiany”. Koordynatorem sieci naukowej jest Instytut Filozofii i Socjologii PAN. Zgodnie z planem w 2008 r. w wykonaniu zadań INP PAN, złożone zostało następujące opracowanie: dr Krystyna KowalikBańczyk, dr Monika Szwarc-Kuczer „Wpływ prawa UE na zmiany w polskim systemie prawnym z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony (wybrane zagadnienia)”. W 2009 r INP PAN będzie realizować temat: „Legitymizacja sprawowania władzy we współczesnej Polsce: państwo – samorządy”, autorzy: prof. dr hab. Jan Wawrzyniak, dr Piotr Radziewicz, dr Monika Laskowska. Działalność edukacyjna. Instytut prowadzi działalność dydaktyczną w formie Studiów Doktoranckich oraz Studiów Podyplomowych: Podyplomowe Studium Prawa Europejskiego dla Sędziów i Prokuratorów, Podyplomowe Studium Prawa Cywilnego dla Sędziów Sądów Powszechnych, Podyplomowe Studium Prawa Rodzinnego dla Sędziów Sądów Powszechnych, Podyplomowe Studium Prawa Pracy dla Sędziów Sadów Powszechnych, Trzysemestralne Podyplomowe Studium Prawno-Samorządowe, Szkoła Sprawiedliwości Naprawczej dla studentów kierunków humanistycznych. Studia dla Sędziów Sądów Powszechnych i Prokuratorów INP PAN prowadzi na podstawie Porozumienia podpisanego z Krajowym Centrum Szkolenia Kadr Sadów Powszechnych i Prokuratury Ministerstwa Sprawiedliwości. 49 1. Studia Doktoranckie. Studia Doktoranckie w INP PAN powołane zostały w październiku 2001r. Studia są płatne, trwają cztery lata; żaden z doktorantów nie otrzymuje stypendium opłacanego z funduszy placówki. Łącznie w Studiach Doktoranckich w INP PAN uczestniczy 314 doktorantów. W roku sprawozdawczym odbył się kolejny, ósmy nabór na studia doktoranckie, w wyniku którego przyjęto 102 osoby. Obecnie w ramach Studiów Doktoranckich prowadzonych jest 31 seminariów. W 2008 roku cztery osoby obroniły prace doktorskie. Byli to: Paulina Wiktorska, stopień doktora nadany: 30.05.2008, promotor: prof. I. Rzeplińska, tytuł pracy: Polityka stosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia wobec młodocianych; Waldemar Trojan, stopień doktora nadany: 3.10.2008 r., promotor: prof. J. Lang, tytuł pracy: Prawo do zaskarżania decyzji organu samorządu terytorialnego; Bartosz Draniewicz, stopień doktora nadany: 17.10.2008 r., promotor: prof. J. Rotko, tytuł pracy: Opłata produktowa jako prawny instrument ochrony środowiska; Jelena Kondratiewa-Bryzik, stopień doktora nadany: 28.11.2008, promotor: prof. R. Wieruszewski, tytuł pracy: Początek prawnej ochrony życia ludzkiego w świetle standardów międzynarodowych. Siedmiu osobom Rada Naukowa INP PAN otworzyła przewód doktorski: Anna Pudło, data otwarcia przewodu doktorskiego: 14.03.2008, promotor: prof. J. Barcz, tytuł pracy: Rola drugich izb parlamentów państw członkowskich w sprawach Unii Europejskiej w świetle regulacji unijnych; Bartłomiej Krzyczkowski, data otwarcia przewodu doktorskiego: 18.04.2008, promotor: prof. J. Rotko, tytuł pracy: Współdziałanie organów administracji publicznej przy wydaniu aktów administracyjnych w prawie ochrony środowiska; Marcin Bobko, data otwarcia przewodu doktorskiego: 30.05.2008, promotor: prof. J. Skupiński, tytuł pracy: Kwalifikowane typy zabójstwa w prawie polskim; Marcin Nowacki, data otwarcia przewodu doktorskiego: 30.05.2008, promotor: prof. J. Barcz, tytuł pracy: Prawne aspekty bezpieczeństwa energetycznego w Unii Europejskiej; Małgorzata Sekuła, data otwarcia przewodu doktorskiego: 3.10.2008, promotor: prof. A. Bierć, tytuł pracy: Odpowiedzialność kontraktowa przedsiębiorcy turystycznego za szkodę niemajątkową; Marcin Zieliński, data otwarcia przewodu doktorskiego: 3.10.2008, promotor: prof. A. Bierć, tytuł pracy: Odpowiedzialność deliktowa dostawców usług elektronicznych w świetle systemów prawnych, polskiego i niemieckiego; Tadeusz Nowak, data otwarcia przewodu doktorskiego: 50 14.11.2008, promotor: prof. T. Smyczyński, tytuł pracy: Umowa o zbyciu spadku zawierającego nieruchomość. Jak co roku w toku Studiów organizowane są wykłady, obejmujące wszystkie dziedziny prawa a których zadaniem jest orientowanie doktorantów w zmianach jakie współcześnie dokonują się w każdej z dziedzin. W związku z przypisem - w Ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i oraz Rozporządzeniem MENiS w sprawie warunków i trybu organizowania, prowadzenia i odbywania studiów doktoranckich oraz przyznawania i zwrotu stypendiów doktoranckich - dotyczącym czasu trwania studiów zgodnie, z którym nie może on przekraczać pięciu lat utworzono w Instytucie Płatne Seminaria Doktorskie. Uczestniczą w nich osoby, które ukończyły piąty rok studiów, kończą już prace nad rozprawą doktorską i chcą nadal korzystać z pomocy opiekunów naukowych. 2. Podyplomowe Studium Prawa Europejskiego dla Sędziów i Prokuratorów. W czerwcu 2008 r. zakończyła się trzecia edycja dwusemestralnego Podyplomowego Studium Prawa Europejskiego dla Prokuratorów. Studium jest wspólnym przedsięwzięciem Instytutu Nauk Prawnych PAN i Krajowego Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury. KCSKSPIP zakwalifikowało do uczestnictwa w szkoleniu 90 prokuratorów Celem Studium było zapoznanie Prokuratorów z problematyką prawa Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem europejskiego procesu karnego oraz europejskiego prawa karnego materialnego. Zajęcia obejmowały problematykę taką jak: źródła prawa europejskiego; zasady prawa wspólnotowego i ich wpływ na stosowanie prawa przez polski wymiar sprawiedliwości; odpowiedzialność odszkodowawcza Państwa z tytułu naruszenia prawa wspólnotowego; podstawowe swobody traktatowe, tj, swoboda przepływu towarów, przedsiębiorczości i usług; europejskie prawo pracy; zasady europejskiego prawa upadłościowego, europejskie prawo własności przemysłowej, europejskie prawo konkurencji; Europejski Nakaz Aresztowania. Wykłady były prowadzone zarówno przez pracowników INP PAN (m.in. prof. dr hab. W. Czapliński, prof. dr hab. A. Wróbel, dr Monika Szwarc-Kuczer), jak również przez specjalistów z innych ośrodków naukowych (m.in. prof. dr hab. T. Bińczycka-Majewska, prof. dr hab. L. Florek, prof. dr hab. P. Hofmański, prof. dr hab. A. Jakubecki, prof. dr hab. S. Wronkowska, prof. dr hab. A. Wyrozumska, prof. dr hab. E. Zielińska ). Zajęcia zorganizowane były w formie zjazdów w piątki i soboty. Na zakończenie prokuratorzy otrzymali świadectwa ukończenia Podyplomowego Studium wydawane na podstawie uzyskania pozytywnego wyniku dwóch testów oraz uczestnictwa w zajęciach. 51 Kierownikiem Studium jest prof. dr hab. Andrzej Bierć, sekretarzem - mgr Małgorzata Rybiałek. 3. Podyplomowe Studium Prawa Cywilnego dla Sędziów Sądów Powszechnych. II edycja Podyplomowego Studium Prawa Cywilnego zakończyła się w czerwcu 2008r. Jednocześnie w tym samym miesiącu rozpoczęła się III edycja, a w październiku 2008 r. została uroczyście zainaugurowana IV edycja. Instytut Nauk Prawnych PAN we współpracy z Krajowym Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury rozpoczął kolejne edycje dwusemestralnego Podyplomowego Studium Prawa Cywilnego. Krajowe Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury zakwalifikowało do uczestnictwa w III edycji 101, a w IV edycji 102 sędziów różnych szczebli sądów powszechnych, tzn. sądów rejonowych, sądów okręgowych, jak również sądów apelacyjnych. W ramach Studium prowadzone są wykłady przez Sędziów Sądu Najwyższego, w szczególności Pana SSN dr G. Bieńka, SSN Prof. dr hab. T. Erecińskiego, SSN Prof. dr hab. J. Frąckowiaka, SSN A. Górskiego, SSN J. Górowskiego, SSN J. Gudowskiego, SSN J.Iwulskiego, SSN H. Pietrzkowskiego, SSN Prof. dr hab. K. Pietrzykowskiego, SSN Prof. dr hab. T. Wiśniewskiego, Panią SSN K. Gonerę, SSN M. Wysocką oraz przez specjalistów z innych ośrodków naukowych, w szczególności, Pana SSN Prof. K. Piaseckiego, Prof. dr hab.W. Kocota, Prof. dr hab. K. Weitza, Prof. dr hab. F. Zolla, a także Pana dr D. Fuchsa, dr P.Grzegorczyka, dr R. Trzaskowskiego oraz dr M. Warcińskiego. Powyższe zajęcia obejmują łącznie 160 godzin. Program Studium obejmuje, w szczególności następujące zagadnienia prawa cywilnego procesowego: prawo do sądu i drogi sądowej, dowód z opinii biegłego, pełnomocnictwo procesowe, postępowanie nakazowe (ze szczególnym uwzględnieniem nakazu wekslowego) i upominawcze, współuczestnictwo procesowe, reprezentacja Skarbu Państwa w procesie, wybrane zagadnienia apelacji i postępowania apelacyjnego, wznowienie postępowania, mediacja w sprawach cywilnych, zapis na sąd polubowny oraz relacje między postępowaniem sądowym i arbitrażowym, jak również skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego, wybrane zagadnienia egzekucji i postępowania egzekucyjnego, wybrane zagadnienia z zakresu międzynarodowego obrotu prawnego w sprawach cywilnych, europejskie prawo procesowe. Natomiast w zakresie prawa cywilnego materialnego program obejmuje, w szczególności następujące zagadnienia: określanie statutu kontraktowego i jurysdykcyjnego dla umów z elementem obcym zawieranych przez Internet, sposoby zawierania umów drogą elektroniczną, majątkowe ustroje małżeńskie, klasyfikacja podmiotów prawa cywilnego, 52 pojęcie przedsiębiorcy, oznaczanie osób prawnych (nazwa, firma), ochrona własności i roszczenia uzupełniające, cywilnoprawna problematyka ochrony zdrowia, umowy konsumenckie, ogólne warunki umów, sprzedaż konsumencka, odpowiedzialność biur podroży, odpowiedzialność osób prowadzących hotele, odpowiedzialność za produkt, umowy na odległość oraz poza lokalem przedsiębiorstwa, najem lokali, wybrane zagadnienia z prawa upadłościowego ze szczególnym uwzględnieniem prawa Unii Europejskiej, rozliczenia między małżonkami i podział majątku wspólnego, prawo spadkowe, ustawa o gospodarce nieruchomościami, przekształcenia własnościowe (uwłaszczenie, reprywatyzacja), materialnoprawne reprezentowanie Skarbu Państwa, hipoteka, prawo autorskie i prawa pokrewne. Zajęcia zorganizowane są w formie zjazdów w środy i czwartki (IV edycja) oraz w piątki i soboty (III edycja). Wykład inauguracyjny wygłosiła Pani Prof. dr hab. E.Łętowska. Planowany termin zakończenia Studium jest w czerwcu 2009 roku (III i IV edycja). Na zakończenie Sędziowie otrzymają świadectwa ukończenia Podyplomowego Studium Prawa Cywilnego po uprzednim pozytywnym kolokwium ustnym przed Komisją składającą się z Sędziów Sądu Najwyższego i specjalistów z ośrodków naukowych. Organizacja Studium, obejmująca zagadnienia programowe, powstała we współpracy Prezesa Izby Cywilnej Sądu Najwyższego oraz Kierownika Studium. Tymczasem kwestie organizacyjne i obsługa finansowa zapewniana jest przez pracowników INP PAN. Kierownikiem Podyplomowego Studium Prawa Cywilnego jest Prof. dr hab. A. Jurcewicz, a sekretarzem – mgr Magdalena Wróbel. 4. Podyplomowe Studium Prawa Rodzinnego dla Sędziów Sądów Powszechnych. W roku 2008 kontynuowano Studium Prawa Rodzinnego I Edycji. W szkoleniu tym wzięło udział 99 sędziów rodzinnych. Wszyscy sędziowie otrzymali świadectwa ukończenia Studium lub zaświadczenia o wzięciu w nim udziału. W dniu 24 listopada 2008 r. odbyła się uroczysta inauguracja Studium Prawa Rodzinnego II Edycji. Kierownikiem Studium jest prof. dr hab. Tadeusz Smyczyński, sekretarzem – mgr Katarzyna Strąk. W studium bierze udział 88 sędziów. Zajęcia odbywają się w dwudniowych zjazdach (piątek – sobota). Egzamin przewidziany jest na 6 listopada 2009 r., uroczyste zakończenie – na 28 listopada 2009 r. Program studium obejmuje problematykę prawa rodzinnego, mediację w sprawach rodzinnych, zagadnienia psychologiczne, uregulowania prawa międzynarodowego i europejskiego. Zajęcia odbywają 53 się w siedzibie Instytutu Nauk Prawnych PAN (Pałac Staszica, ul. Nowy Świat 72, Warszawa). 5. Podyplomowe Studium Prawa Pracy dla Sędziów Sadów Powszechnych. W okresie od lutego do grudnia 2008 r. Instytut Nauk Prawnych PAN na podstawie umowy z Krajowym Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury przeprowadził podyplomowe studia z zakresu prawa pracy, w których uczestniczyło 118 osób. W najbliższym terminie nie jest przewidywana kolejna edycja studium. Szkolenie odbywało się w cyklu comiesięcznych, dwudniowych zjazdów. Wykładowcami byli pracownicy zespołu prawa pracy INP PAN: Prof. dr hab. Jerzy Wratny, dr Magdalena Rycak; była Kierownik Zespołu Prawa Prywatnego Prof. dr hab. Maria MateyTyrowicz, dyrektor INP Prof. dr. hab. Władysław Czapliński oraz pracownicy naukowi z innych ośrodków w kraju i sędziowie Sądu Najwyższego. Problematyka obejmowała zarówno materialne, jak i procesowe prawa pracy. Uczestnicy otrzymywali materiały do zajęć, opracowane przez wykładowców, przesyłane w formie elektronicznej oraz dostępne w formie papierowej podczas zajęć. Złożenie pracy dyplomowej uprawniało do otrzymania świadectwa, na tę formę zakończenia studium zdecydowało się 90% uczestników. Pozostałym wręczono zaświadczenia o ukończeniu studium, na podstawie obecności. Sekretarzami studium były dr Lena Krysińska-Wnuk oraz mgr Ewa SuknarowskaDrzewiecka. 6. Studium Prawno-Samorządowe. Studium Prawno-Samorządowe dla pracowników administracji samorządowej i działaczy samorządu terytorialnego działa od 1995 roku. Absolwentami Studium jest już ponad tysiąc działaczy samorządowych. Organizowane są dwusemestralne studia dla osób posiadających wykształcenie średnie oraz Trzysemestralne Podyplomowe Studia PrawnoSamorządowe „Zarządzanie w polskiej administracji publicznej a wspólna europejska przestrzeń administracyjna” dla osób posiadających wykształcenie wyższe. W roku 2008 uczestniczyło w nich łącznie 65 słuchaczy. W ciągu trzynastu lat istnienia, Studium osiągnęło wysoką pozycję w zakresie kształcenia pracowników i działaczy samorządowych. Prowadzone wykłady i zajęcia praktyczne pozwalają na przekazanie uczestnikom Studium nie tylko wiedzy prawniczej, niezbędnej dla prawidłowego funkcjonowania samorządów, ale też umożliwiają zapoznanie z 54 nowymi kierunkami lokalnej aktywności oraz pomagają w rozwiązywaniu trudnych problemów praktycznych, w tym zwłaszcza związanych z budową strategii rozwoju lokalnego, przeciwdziałaniem bezrobociu, aktywizacją rynku pracy, rozwiązaniem problemów społecznych, finansowaniem realizacji zadań samorządowych oraz nowych form działania związanych z przystąpieniem do UE oraz przestrzegania zasad demokratycznych w zakresie stosunków publiczno-prawnych ze społeczeństwem. Szeroki zakres działalności Studium spowodował konieczność pozyskania wykładowców będących nie tylko przedstawicielami określonych dziedzin prawniczych (prawa administracyjnego, finansowego) ale i pozaprawnych (socjologii, ekonomii), dodatkowo specjalizujących się w problematyce samorządu terytorialnego. Obecnie stałymi wykładowcami Studium są m.in. prof. dr hab. H.Izdebski, prof. dr hab. S.Sawicki z UW, sędzia NSA A.Plucińska–Filipowicz, dr Jacek Sierak – SGH oraz wielu specjalistów z administracji rządowej. 7. Studia Podyplomowe ” Prawa i wolności człowieka” prowadzone są w Instytucie Nauk Prawnych PAN wspólnie z Helsińską Fundacją Prawa Człowieka, I edycję X. 2008 r. – III. 2009 r. (43 osoby). II edycję rozpoczęto w lutym 2009 r. (40 osób). W studiach uczestniczą osoby z wolnego naboru, absolwenci studiów wyższych, z różnych środowisk zawodowych, w tym pełnomocnicy d.s. praw człowieka Komendy Głównej Policji, Komend Wojewódzkich Policji oraz Komendy Głównej Straży Granicznej (za pełnomocników koszty Studiów opłaca odpowiednio Komenda Główna Policji i Komeda Straży Granicznej). Za program Studiów odpowieada Rada Programowa: prof. dr hab. Wł.Czapliński, prof. dr hab. J.Ciemniewski, doc. dr hab. R.Wieruszewski, prof. dr hab. A.Rzepliński, prof. dr hab. Z.Hołda, M.A.Nowicki – członek Rady Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Studia Doktoranckie – płatne, niestacjonarne, Studia Prawno-Samorządowe oraz Studia Podyplomowe dla Sędziów i Prokuratorów – opłacane przez Krajowe Centrum Szkolenia Kadr Ministerstwa Sprawiedliwości – stanowią źródło istotnych dochodów INP PAN, uzupełniających budżet Instytutu w części, której nie pokrywa dotacja statutowa Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Dotacja pokrywa 76% kosztów funkcjonowania Instytutu; brakujące 24 % - Instytut uzyskuje z działalności edukacyjnej. 55 V. INNE UMOWY I ZLECENIA 1. Program ILSOFT. W 2008 roku opracowywano na podstawie programu ILSOFT (umowa licencyjna z firmą ILSOFT) zbiory Polskiej Bibliografii Prawniczej, wsteczne dla prenumeratorów i Polskiego Wydawnictwa Profesjonalnego. Baza danych jest dostępna na bieżąco, co umożliwia dokonywanie kwerend zarówno pracownikom Instytutu, jak i osobom zainteresowanym spoza Instytutu. W roku 2008 opracowano 150 kwerend o różnej tematyce. VI. INFORMACJA O WSPÓŁPRACY NAUKOWEJ INP PAN Z ZAGRANICĄ W 2008 r. 1. Udział w międzynarodowych programach badawczych: Dr Celina Nowak pracownik Zakładu Prawa Karnego brała udział w międzynarodowym projekcie badawczym realizowanym przez Instytut Maxa Planca Międzynarodowego i Zagranicznego Prawa Karnego we Freiburgu Bryzgowijskim, Niemcy. Projekt dotyczył kryminalizacji kazirodztwa w ujęciu prawnoporównawczym. Dr Anna Schulz Teaching Fellow w European Inter-University Centre for Human Rights and Democratisation, 1.09.2008.-31.01.2009r 2. Informacja o zakresie bezpośredniej współpracy PAN z zagranicznymi partnerami oraz o uzyskanych wynikach naukowych. W roku sprawozdawczym 2008 współpraca naukowa odbywała się w ramach realizacji umów o współpracy bezpośredniej zawartych przez INP PAN z instytucjami zagranicznymi, jak również bez tego rodzaju umów. 2.1. Umowy o współpracy bezpośredniej z instytucjami zagranicznymi realizowane przez INP PAN: 2.1.1. Zakład Prawa Konstytucyjnego i Badań Europejskich realizuje wspólny projekt badawczy z Centre National de la Recherche Scientifique na temat „System konstytucyjny Unii Europejskiej i państw członkowskich a prawa podstawowe” Koordynatorem projektu ze strony INP PAN jest prof. dr hab. Maria Kruk – Jarosz. Projekt obejmuje takie kwestie jak: 1. Definicje i ochrona praw podstawowych na płaszczyźnie narodowej, europejskiej (Konwencja Europejska) i wspólnotowej, 56 2. Badania relacji prawa wspólnotowego i prawa państw członkowskich na gruncie nowych regulacji prawnych, 3. Kształtowanie praktyki, 4. Analiza funkcji UE na gruncie nowego traktatu w dziedzinie praw człowieka, 5. Konsekwencje dla konstytucji narodowych. Projekt badawczy sprzyja poszerzeniu wiedzy naukowej w dziedzinie prawa konstytucyjnego i prawa europejskiego oraz zakresu badań prowadzonych przez obie ekipy narodowe. Ułatwia przygotowanie materiałów i zdobycie kwalifikacji dla celów ekspertyz służących władzom państwowym we Francji i w Polsce (np. K. Kubuj, opinia na temat konstytucyjnych podstaw członkostwa Francji w Unii Europejskiej wykonana dla Kancelarii Sejmu). W ramach projektu odbywała się wymiana osobowa pracowników INP PAN w Poitiers w dniach 24-30 listopada 2008 r. (prof. dr hab. M. Kruk-Jarosz), oraz przedstawicieli strony francuskiej w Warszawie w dniach 1-7 grudnia 2008 r.(dr Ph. Lagrange), podczas których odbywały się seminaria oraz spotkania naukowe z przedstawicielami doktryny oraz praktyki prawniczej. W dniu 2 grudnia 2008 r. dr P. Lagrange na seminarium w Instytucie Nauk Prawnych wygłosił wykład poświęcony reformie konstytucyjnej we Francji – ostatnim zmianom Konstytucji V Republiki Francuskiej. W ramach projektu opracowano publikacje naukowe w książkach i periodykach naukowych (np. M. Kruk, Ewolucja ustroju V Republiki Francuskiej (ku VI Republice), K. Kubuj, Odpowiedzialność karna Prezydenta V Republiki Francuskiej, Przegląd Sejmowy 6/2008). 2.1.2. Zakład Prawa Konstytucyjnego i Badań Europejskich realizuje wspólny projekt badawczy zawarty z Instytutem Państwa i Prawa Czeskiej Akademii Nauk. Projekt obejmuje lata 2005 – 2008 i jest kontynuacją dwóch poprzednich tematów, a ma na celu zgłębienie zagadnień nt. „Reformy Unii Europejskiej po rozszerzeniu. Czeski i polski punkt widzenia”. Umowa została przedłużona na lata 2009 – 2011. Projekt ma na celu zbadanie, przeanalizowanie i porównanie koncepcji dotyczących potrzeby oraz formy reform UE po rozszerzeniu, z uwzględnieniem następujących kwestii: 1/ Czy reforma Unii dokonana Traktatem nicejskim jest wystarczająca ? 2/ Czy należy doskonalić traktaty istniejące, czy zmierzać ku Konstytucji Europejskiej ? 3/ Jaki jest zakres niezbędnych reform ? 2.1.3. Zakład Prawa Konstytucyjnego i Badań Europejskich realizuje wspólny projekt badawczy zawarty z Słowacką Akademią Nauk. Projekt obejmuje lata 2008 – 2009. Tematem 57 tego wspólnego projektu jest „Prawo na Słowacji i w Polsce po przystąpieniu do Unii Europejskiej. Unia Europejska po rozszerzeniu”. Koordynatorem ze strony polskiej jest prof. dr hab. Jan Wawrzyniak a ze strony Słowackiej Peter Colotka. W projekt obejmuje następujące zagadnienia; 1. Organy władzy państwa członkowskiego w Unii Europejskiej, 2. Prawo prywatne wobec jednolitego europejskiego rynku i nowych technologii, 3. Przystąpienie do Unii Europejskiej i jego implikacje w prawie prywatnym, 4. Reformy Unii Europejskiej po rozszerzeniu, 5. Referendum i demokratyczne środowisko, 6. Przeciwdziałanie dyskryminacji i jego odzwierciedlenie w prawie niektórych państw Unii Europejskiej. 2.1.4. Zakład Prawa Międzynarodowego i Prawo Unii Europejskiej realizuje program badawczy POLONIUM pomiędzy INP PAN a Instaitute du Droit de la Paix et du Developpement, Unibersite de Nice-Sophia Antipolis, Laboratorie CEDORE, obejmujący lata 2007-2008 na temat: „Polityka sąsiedztwa w ramach Unii Europejskiej – stan obecny i perspektywy rozwoju.” Koordynatorem programu ze strony INP PAN jest prof. dr hab. Władysław Czapliński, ze strony francuskiej prof. Joël Rideau. Tematem współpracy jest polityka sąsiedztwa w Unii Europejskiej: jej wymiar zewnętrzny i wewnętrzny, stan obecny i perspektywy rozwoju. Przedmiotem badań są m.in. zależności pomiędzy polityką sąsiedztwa a umowami międzynarodowymi zawieranymi przez Wspólnotę, interakcje między polityką sąsiedztwa a działaniami Unii podejmowanymi w II i III filarze, wpływ polityki sąsiedztwa na kształtowanie innych polityk wspólnotowych. Zakres badań zostanie rozszerzony dzięki włączeniu we współpracę partnerów z Tunezji i Ukrainy. 2.2. Bezumowny system współpracy 2.2.1. Zakład Kryminologii współpracuje bez zawartego porozumienia z Instytutem Maxa Plancka we Freibergu - Fear of crime i European Forum for Restorative Justice i Uniwersytetem w Leuven - Restorative Justice, współpraca dotyczy wymiany informacji, literatury, wyników badań i zagadnień metodologicznych związanych z badaniami nad nieletnimi. Pracownicy Zakładu są współautorami w trzech publikacjach naukowych nt. „Lęku przed przestępczością (fear of crime), sprawiedliwości naprawczej oraz problematyki stalkingu w krajach UE”. 58 Pierwsza z publikacji: Criminal Policy Based on Fear of Crime (Case of Poland), w: H. Kury (red.), Fear of Crime- Punitivity, New Developments in Theory and Research, Universitätsverlag Brockmeyer, Bochum 2008; Drugą, pt. Empirical research in regard to restorative justice in Poland przekazano do druku do pracy zbiorowej, redagowanej przez I. Aertsena i I. Vanfraechem nt. badań nad sprawiedliwością naprawczą. Trzecia będzie wydana w 2009 r. 3. Konferencje międzynarodowe 3.1.W 2008 r. pracownicy INP PAN aktywnie uczestniczyli w konferencjach międzynarodowych i zjazdach naukowych organizowanych w kraju i zagranicą. Zaprezentowano następujące referaty: Prof. dr hab. Władysław Czapliński - 28-30 marca 2008 r. Kolonia (RFN), udział w kolokwium “The Effect of Globalisation upon Various Fields of Law”, referat: “Globalisation and European Law”; - 18-20 kwietnia 2008 r. Catania (Włochy), udział w seminarium poświęconym problematyce języka prawnego i prawniczego; referat: „Interakcje pojęciowe pomiędzy prawem konstytucyjnym, międzynarodowym i wspólnotowym”; - 18-23 czerwca 2008 r. Nicea (Francja), udział w seminarium poświęconym problematyce implementacji sankcji Rady Bezpieczeństwa przez poszczególne państwa i inne organizacje międzynarodowe; referat : „Realizacja sankcji Rady Bezpieczeństwa w Polsce a ochrona praw jednostek”; - 18-25 sierpnia 2008 r. Rio de Janeiro (Brazylia), Kongres ILA – przedstawienie raportu końcowego Komitetu ds. Sukcesji Państw; - 9-11 września 2008 Nicea, udział w konferencji na temat „Demokracja w prawie międzynarodowym i europejskim”; referat : „Demokracja a zasada suwerennej równości państw w prawie międzynarodowym”; - 8-13 października 2008 Rodos, udział w konferencji „Dialogue of Civilisation. 6th World Forum”, referat: Challenging History by Law; - 5-6 listopada 2008 r. Londyn, udział w konferencji zorganizowanej przez Ambasadę RP na temat „Sir Hersch Lauterpacht: a Lawyer of Two Cultures”; 59 referat: „Stosunek odpowiedzialności państw do odpowiedzialności karnej jednostek”; - 4-5 grudnia 2008 r. Nicea, udział w konferencji na temat: „Walka z terroryzmem w Unii Europejskiej”; referat: „Wzajemne relacje i współpraca między Unią Europejską a ONZ”; doc. dr hab. Roman Wieruszewski - 3-5 kwietnia 2008 – Londyn – “The London Principles on Equality”, konferencja zorganizowana przez Equal Rights Trust – referat „The conflict between rule of equality and other human rights” dr Witold Sobczak - Ukraina – konferencja nt. „„Europa – Polska – Ukraina: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość” – referat „Godność człowieka a prawo do prywatności”; dr Hanna Kuczyńska - Limits of immunity of Members of Parliament in the Polish law in the light of European Court of Human Rights jurisprudence”, wygłoszony na konferencji “Parliaments and Members of Parliaments in the Eyes of the Public and the Media – Frustration with Parliaments in Europe” zorganizowanej przez: Hungarian National Assembly, Committee on Immunities, Incompatibility and Mandate of the Hungarian Assembly, Institute for Legal Studies of the Hungarian Academy of Sciences we współpracy z Budapest Office of the Friedrich Ebert Foundation, w dniu 25 kwietnia 2008, Budapeszt, Węgry; - “Special concepts of criminal responsibility before international criminal tribunals”, wygłoszony na IX International Congress of Penal Sciences, 9-15 December 2008, Havana, Cuba; mgr Anna Błachnio – Parzych - Limits of immunity of Members of Parliament in the Polish law in the light of European Court of Human Rights jurisprudence”, wygłoszony na konferencji “Parliaments and Members of Parliaments in the Eyes of the Public and the Media – Frustration with Parliaments in Europe” zorganizowanej przez: Hungarian National Assembly, Committee on Immunities, Incompatibility and Mandate of the Hungarian Assembly, Institute for Legal Studies of the 60 Hungarian Academy of Sciences we współpracy z Budapest Office of the Friedrich Ebert Foundation, w dniu 25 kwietnia 2008, Budapeszt, Węgry; - The role of the Supreme Court in defining the standard of a fair penal trial. Polish experiences”, wygłoszony na IX International Congress of Penal Sciences, 10-12 December 2008, Havana, Kuba; (wsp. Dr Jacek Kosonoga); mgr Mateusz Błachucki - Evolution and the current state of the Polish merger procedure” – 5th Regional Competition Conference zorganizowanej przez Radę Konkurencji, 29 – 30 maja 2008 r., Wilno; - „Regulation of joint ventures in Polish antimonopoly law” – referat nt. Joint Ventures and Collective Dominance zorganizowanej przez Urząd Antymonopolowy oraz OECD, 4 – 5 grudnia 2008 r., Bratysława. prof. dr hab. Wojciech Radecki - Konferencja organizowana przez Uniwersytet w Trnavie na temat roli Rady Europy w ochronie środowiska, referat: Wpływ rekomendacji Rady Europy na polską koncepcję odpowiedzialności podmiotów zbiorowych w ochronie środowiska, Trnava, Słowacja, wrzesień 2008 r.; doc. dr hab. Jerzy Rotko - Konferencja międzynarodowa: „Europejskie prawo ochrony środowiska. Regulacje i wdrażanie na poziomie gmin” – referat nt. „Komunalna gospodarka wodno-ściekowa w Polsce w świetle dyrektywy 91/271/EWG” Lwów, Ukraina, 1 – 4 kwietnia 2008 r.; dr Adam Habuda - Konferencja międzynarodowa: „Rada Europy a ochrona środowiska” – referat nt. „Wpływ konwencji Rady Europy dotyczących ochrony przyrody na kształt polskiego porządku prawnego - Trnava, Słowacja (wrzesień 2008); dr Paweł Bojarski - Konferencja międzynarodowa: „Europejskie prawo ochrony środowiska. Regulacje i wdrażanie na poziomie gmin” – referat nt. „Miejsce gospodarki komunalnej w ochronie środowiska na szczeblu gminy” - Lwów, Ukraina, 1 – 4 kwietnia 2008r.; 61 prof. dr hab. Maria Kruk-Jarosz - Konferencja międzynarodowa: „Metamorfozy prawa w Europie Środkowej” – referat nt. „Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997r. a członkostwo Polski w UE. Uwagi krytyczne” – organizator: Instytut Państwa i Prawa Czeskiej Akademii Nauk, Wydział Prawa Uniwersytetu w Pilznie; Metamorfozy prawa w Europie Środkowej; Znojm , Czechy11 – 13.06.2008; prof. dr hab. Jan Wawrzyniak - Konferencja międzynarodowa: „Metamorfozy prawa w Europie Środkowej” – referat nt. „Wykonywanie orzeczeń TK” – organizator: Instytut Państwa i Prawa Czeskiej Akademii Nauk, Wydział Prawa Uniwersytetu w Pilznie; Metamorfozy prawa w Europie Środkowej; Znojm , Czechy11 – 13.06.2008; - Konferencja międzynarodowa: „Gwarancje konstytucyjne i środki kontroli w państwach demokratycznych. Porównanie rozwiązań Włoch i Polski” – referat nt. „ Kontrola konstytucyjności prawa w Polsce” – organizator: Trybunał Konstytucyjny, Polska - Konferencja międzynarodowa: „ Włoska Konstytucja (1947-2007), polska konstytucja (1997-2007). Znaczenie obydwu rocznic” - referat „ Geneza konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.”, Polska Dr Katarzyna Kubuj - Konferencja międzynarodowa: „Pięćdziesiąt lat Konstytucji V Republiki. Związki konstytucjonalizmu francuskiego i polskiego” – referat: „Status Prawno-karny Prezydenta V Republiki Francuskiej” oraz „ Ewolucja ustroju V Republiki Francuskiej (ku VI Republice ?)”, Polska dr Ireneusz C. Kamiński - Konferencja międzynarodowa: „Le médias et l’Europe. Le contenu de l’information. Entre errrance et uniformisation – referat nt. ‘Interdits et tolérance politiques’ - Uniwersytet w Nicei, 9-10 października 2008 r. ; dr Przemysław Saganek - Okrągły stół polsko-francuski – referat nt. „Współpraca pomiędzy UE a USA w zakresie zwalczania terroryzmu” - Nicea, 4-5 grudnia 2008 r. - 4-5 grudnia 2008 r. Nicea, udział w konferencji na temat: „Walka z terroryzmem w Unii Europejskiej”; referat: „Współpraca między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi w dziedzinie zwalczania terroryzmu; 62 mgr Katarzyna Strąk - Konferencja międzynarodowa nt. „L’Union europeenne et la lutte contre le terrorisme: etat des lieux et perspectives ‘ – organizator : Universite de Nice – Sophia Antipolis, Nicea, - referat nt. Controls on the External borders of the EU - grudzień 2008 r. ; dr Monika Szwarc-Kuczer - „L’integration des ressortissants de pays tiers dans l’Union Européenne », Nicea 4-5 grudnia 2008 r., « L’Union européenne et la lutte contre le terrorisme : état des lieux et perspectives », Uniwersytet Nicea SophiaAntipolis, Institut du Droit de la Paix et du Développement; prof. dr hab. Andrzej Wróbel - Konferencja: IUS PUBLICUM EUROPAEUM. Nationales Verwaltungsrecht im europaischen Rechtsraum; organizator: Max-Planck-Institut fur auslandisches offentliches Recht Und Volkerrecht Heidelberg, Lehrstuhl fur Offentliches Recht Und Staatsphilosophie Munchen; referat: Die „klassische” Gestalt von Staat, Verwaltung und Verwaltungsrecht – Polen. - Konferencja międzynarodowa „Polsko-Hiszpańskie stosunki prawne w procesie integracji Unii Europejskie; organizator Polsko-Hiszpańska Fundacja Współpracy i Rozwoju; 18 czerwca 2008 r.; referat „Autonomia tworzenia przepisów prawa w krajach członkowskich w świetle postanowień Traktatu Lizbońskiego”; dr Karolina Wierczyńska - Konferencja nt. «Seminarium młodych naukowców, X 2008- referat : „The Evolution of the notion of genocide in the context of the jurisdiction of the national courts” – Hamburg, RFN; dr Beata Czarnecka – Dzialuk - VIII Annual Conference of the European Society of Criminology “Criminology in the public sphere” – referat: Introducing restorative justice elements into the criminal justice system: The Polish experience - Wielka Brytania, 3-5 wrzesień 2008 r.; - V Konferencja European Forum for Restorative Justice – referat: Research and practice – reflections from the Polish perspective – Włochy; 63 dr Dagmara Woźniakowska- Fajst dr Witold Klaus - VIII Annual Conference of the European Society of Criminology “Criminology in the public sphere” – referat: System of youth justice and court’s reaction to juvenile delinquency in Poland - Wielka Brytania, 3 – 5 wrzesień 2008 r.; dr Dawid Miąsik - Konferencja międzynarodowa: „EU law for labour law judges”, Europaische Recht Akademie, Trewir, 8-10.12.2008 r., referat: „Stosowanie prawa wspólnotowego z urzędu” oraz „Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa członkowskiego za naruszenie prawa wspólnotowego w świetle regulacji polskiego systemu prawnego” dr Krystyna Kowalik-Bańczyk - Konferencja międzynarodowa: „The Lisbon Treaty – an (Un)completed Reform”, Sofia (Bułgaria) 4-6.07.2008 r.; referat: „La Charte des droits fundamentaux dans l’ordre juridique polonais en regard au Protocole polonobritanique” 3.2. Wykłady i referaty wygłoszone za granicą na zaproszenie instytucji naukowych. dr Ewa Popławska - Wydział Prawa w Centro Hidalguense de Estudios Constitucionales w Pachuce nt „Unia Europejska a parlamenty narodowe” oraz „Rola drugiej izby parlamentu w Polsce i Meksyku” , Meksyk 3.3. Udział w konferencjach i zjazdach międzynarodowych bez wygłaszania referatów. prof. dr hab. Barbara Kunicka – Michalska - Kongres Absolwentów Uniwersytetu w Salamance, zogranizowana przez Uniwersytet w Salamance, kwiecień 2008 r. Salamanca, Hiszpania; prof. dr hab. Władysław Czapliński Komitet Stowarzyszenia Prawa Międzynarodowego (ILA) ds. Sukcesji Państw 1-3 - luty 2008 r. Wiedeń, Austria; - Kongres ILA – przedstawienie raportu końcowego Komitetu ds. Sukcesji Państw 18-25 sierpnia 2008 r. Rio de Janeiro (Brazylia); - Międzynarodowy Konkurs Prawa Międzynarodowego International Moot Court 64 im. Ph. Jessupa – sędzia i przewodniczący jury, Ukraina i Litwa; mgr Wojciech Sadowski - 10th Investment Treaty Forum, konferencja zorganizowana przez British Institute of International and Comparative Law w dniu 9 maja 2008 r. w Londynie; mgr Katarzyna Strąk - The Implications of Readmission and Enforced Return on Euro-Mediterranean Relations and Beyond, European University Institute, Florencja, marzec 2008 r. dr Monika Szwarc-Kuczer - Walka z terroryzmem w Unii Europejskiej” organizator Uniwersytet Nicea Sophia-Antipolis, Institut du Droit de la Paix et du Développement, Nicea 4-5 grudnia 2008 r.; dr Karolina Wierczyńska - Seminarium młodych naukowców (Séminaire pour Jeunes Chercheurs Hambourg) dotyczące prawa do życia, październik 2008 Hamburg; doc. dr hab. Anna Kossowska - konferencja The Stockholm Criminology Symposium organizowana przez Szwedzką Narodową Radę ds. Przeciwdziałania Przestępczości (Brå), Sztokholm, Szwecja; 16-18 czerwca 2008 r.; - VIII Annual Conference of the European Society of Criminology “Criminology in the public sphere” organizowana przez European Society of Criminology oraz University of Edinburgh; 3-5 września 2008 r.; dr Beata Czarnecka – Dzialuk - V Konferencja Europejskiego Forum na rzecz Sprawiedliwości Naprawczej Building restorative justice in Europe. Cooperation between the public, policy makers, practitioners and researchers, 17-19 kwiecień 2008 r.; - XV Światowy Kongres Międzynarodowego Towarzystwa Kryminologicznego, Barcelona, Hiszpania, 20-25 lipca 2008 r.; - VIII Annual Conference of the European Society of Criminology “Criminology in the public sphere” organizowana przez European Society of Criminology oraz University of Edinburgh; 3-5 września 2008 r. doc. dr hab. Irena Rzeplińska 65 - VIII Annual Conference of the European Society of Criminology “Criminology in the public sphere” organizowana przez European Society of Criminology oraz University of Edinburgh; 3-5 września 2008 r.; dr Witold Klaus - konferencja The Stockholm Criminology Symposium organizowana przez Szwedzką Narodową Radę ds. Przeciwdziałania Przestępczości (Brå), Sztokholm, Szwecja; 16-18 czerwca 2008 r. 3.4. Konferencje międzynarodowe zorganizowane przez INP 1. Okrągły stół prawa europejskiego polsko-francuski –współorganizator – Uniwersytet w Nicei, 2. „Orientacja seksualna i tożsamość płciowa – problemy i wyzwania prawa”, konferencja zorganizowana przez Poznańskie Centrum Praw Człowieka INP PAN wspólnie z Zakładem Praw Człowieka WPiA UW (Sekcja Polska Międzynarodowego Stowarzyszenia Nauk Prawnych)- (International Association of Legal Science, IALS), przy wsparciu programu “Prawa człowieka w orzecznictwie sądów polskich” – przewodzenie obradom konferencji, prowadzenie panelu, 27 października 2008 – Poznań 3. Zakład Kryminologii w dniu 14 stycznia 2009 r. Zorganizował konferencję nt. „ Przeszłość i przyszłość Kryminologii w Polsce’. Konferencja zorganizowana została na 55 lecie Zakładu Kryminologii i połączona z wręczeniem „Jubileuszowego Wydania Archiwum Kryminologii” prof. dr hab. Helenie Kołakowskiej – Przełomiec, prof. dr hab. Zofii Ostrihankiej i prof. dr hab. Dobrochnie Wójcik. Do księgi jubileuszowej autorami artykułów byli przedstawiciele wielu europejskich uczelni tj.: Nils Christie- University of Oslo, Helmut Kury, Martin Brandenstein,-Instytut Maxa Plancka, Niemcy, Yakov Gilinskiy - St. Petersburg's Juridical Institute of the Academy of the General Prosecutor's Office of Russian Federation, Miklós Lévay - Eötvös Loránd University, Robert Mawby, Lesley Simmonds - University of Plymouth, David Miers - Cardiff University, Hans-Jörg Albrecht - Max Planck Institute for Foreign and International Criminal Law, Martin Wright - Restorative Justice Consortium. 4. Wyjazdy pracowników INP PAN na kwerendy biblioteczne i stypendia - dr Justyna Łacny- 03.01.29.02- Szwajcarski Instytut Prawa Porównawczego w Lozannie; - dr Monika Szwarc-Kuczer – 6-20 kwietnia – Max Planck Institute for Comparative Public Law and International, Heidelberg Niemcy; 66 - dr Monika Tarska- 16.06.-5.07.-Stacja Naukowa PAN Ośrodek Lauriston, Paryż, Francja; - prof. dr hab. Maria Kruk-Jarosz- 28.06.-4.07. Uniwersytet Poitiers, Paryż, Francja; 5. Wyjazdy pracowników INP PAN w ramach grantu. - dr Katarzyna Kubuj – 2 - 10.04. –Uniwersytet Paryż I Panteon-Sorbona, Paryż, Francja; - prof. dr hab. Barbara Kunicka-Michalska – Uniwersytet w Salamance, Hiszpania; - prof. dr hab. Andrzej Wróbel – 26.05. - 1.06. – Monachium, Niemcy; - mgr Aleksandra Gliszczyńska – 15 – 28.06. Uniwersytet Nottingham, Wielka Brytania; - mgr Maciej Taborowski – 9.07. – 08.08. – Uniwersytet Oxford, Wielka Brytania; - prof. dr hab. Andrzej Wróbel – 24 -28.07. – Uniwersytet Cambridge, Wielka Brytania; - mgr Katarzyna Sękowska-Kozłowska – 3 – 17.08. – Netherlands Institute of Human Rights, Utrecht, Holandia; - mgr Monika Domańska – 30.08. – 6.09. – Europen University Institute, Florencja, Włochy; - prof. dr hab. Barbara Kunicka-Michalska- 7 – 16.12. – Madryt, Hiszpania; 6. Zagraniczne instytucje naukowe z którymi współpracuje Instytut Nauk Prawnych PAN - Europejski Komitet Prawa Rolnego z siedzibą w Paryżu (C.E.D.R.) - Institut du Droit de la Paix et du Developpement, Nicea - Wydział Prawa Uniwersytetu w Saragossie (Hiszpania) - European Forum for Restorative Justice i Uniwersytet w Leuven - Instytut Prawa Porównawczego, Lozanna, Szwajcaria - Uniwersytet w Katanii, Włoch - Uniwersytet Lwowski, Ukraina -Uniwersytet Paryż I Panteon-Sorbona, Francja - Uniwersytet w Salamance, Hiszpania - Uniwersytet w Katanii, Włochy - Węgierska Akademia Nauk - Brytyjska Akademia Nauk - Uniwersytet Oxfordzki, Wielka Brytania - University Cambridge 67 - Europen University Institute, Florencja, Włochy - Instytut Prawa Międzynarodowego Uniwersytetu w Kolonii - CNRS- Instytut de Recherches Comparatives Ivry - Institute of Human Rights in ABO/Turku, Finlandia, - Netherlands Institute of Human Rights – Uniwersytet w Utrechcie, Holandia - Raoul Wallenberg Institute of Human Rights and Humanitarian Law in Lund, Szwecja, - European Master’s Programme in Human Rights&Democratisation, - European Inter-University Centre for Human Rights&Democratisation, - Association of Human Rights Institutes, - EU-China Human Rights Network. - Wydział Prawa-Uniwersytet Karola w Pradze - Instytut Państwa i Prawa Słowackiej Akademii Nauk - Internationals Hochschulinstitut Zittau, RFN - Instytut Maxa Plancka, RFN - University of Modena, Włochy - Austriacka Akademia Nauk - Rosyjska Akademia Nauk - Międzynarodowe Stowarzyszenie Prawa Konstytucyjnego - Międzynarodowe Stowarzyszenie Praw Człowieka - Międzynarodowe Stowarzyszenie Prawa Międzynarodowego - Międzynarodowe Stowarzyszenie Prawa Karnego - Międzynarodowe Stowarzyszenie Kryminologiczne - Europejskie Towarzystwo Kryminologiczne - Międzynarodowa Liga Prawa Konkurencji - Międzynarodowa Organizacja Pracy 68 VII. ROCZNA INFORMACJA O EFEKTACH DZIAŁALNOŚCI INSTYTUTU. - Prace opublikowane w 2008 roku a) zestawienie liczbowe Łącznie: 299 z tego: książki (monografie, książki, redakcja) 29 rozdziały w książkach 137 artykuły i rozprawy w czasopismach naukowych 133 - w tym publikacje w recenzowanych czasopismach o zasięgu światowym 53 - Prace złożone do druku w 2008 roku a) zestawienie liczbowe Łącznie: 57 z tego: książki (monografie, książki, redakcja) 2 rozdziały w książkach 37 artykuły i rozprawy w czasopismach naukowych 18 - w tym publikacje w recenzowanych czasopismach o zasięgu światowym - Ekspertyzy i opinie 8 42 69 - Wykaz ekspertyz i opinii naukowych. Zagadnienie/temat Legal Opinion for the European Trade Union Confederation concernig planned changes in 2003/88/EC Directive Wykonawca Odbiorca Sposób wykorzystania/ przeznaczenie prof. dr hab. European Trade Union Jerzy Wratny, dr Confederation Magdalena Rycak w celu przedstawienia w Parlamencie Europejskim w związku z propozycją zmian w Dyrektywie 2003/88/EC Opinia dot. spóru prof. dr hab. Kancelaria Prezydenta funkcjonowanie konstytucyjny w TK Maria Kruk – RP organów władzy Jarosz publicznej Ekspertyza na temat zastrzeżeń doc. dr hab. Komisja Sejmowa prace legislacyjne do Konwencji Bioetycznej Roman Wieruszewski na użytek postępowania Opinia w sprawie prof. dr hab. Sejm RP legislacyjnego nowelizacji ustawy o Wojciech Radecki ochronie przyrody Opinia prawna dot. ratyfikacji prof. dr hab. Kancelaria Sejmu funkcjonowanie Traktatu Lizbońskiego, (projekt Maria Kruk – organów władzy ustawy Prezydenta RP) Jarosz publicznej Ratyfikacja Traktatu prof. dr hab. Kancelaria Sejmu funkcjonowanie Lizbońskiego, (poselski projekt Maria Kruk – organów władzy ustawy) Jarosz publicznej Opinia prawna dotycząca dr Katarzyna ustawy z dnia 7 września 2007 Kubuj r. o Karcie Polaka dr Katarzyna Opinia prawna w sprawie Kubuj kompetencji Prezydenta RP związanych z ratyfikacją umowy, o której mowa w art. 90 ust. 1 konstytucji dr Katarzyna Informacja prawna w sprawie Kubuj konstytucyjnych podstaw członkostwa Francji w Unii Europejskiej dr Katarzyna Opinia prawna na temat Kubuj zasadności stwierdzenia zawartego w opinii Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 10 września 2008 r. w przedmiocie projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 851) Kancelaria Sejmu Kancelaria Sejmu Kancelaria Sejmu Kancelaria Sejmu prace dotyczące ustawy legislacyjne zmiany procedura ratyfikacji Traktatu z Lizbony informacja Marszałka Sejmu dla prace legislacyjne 70 Opinia prawna na temat zgodności z Konstytucją RP projektu ustawy o licencjach prawniczych i świadczeniu usług prawniczych (druk sejmowy nr 680) Opinie dotyczące zastosowania środków komunikacji elektronicznej w postępowaniu administracyjnych w ramach prac Zespołu ds. Usuwania Barier Prawnych i Proceduralnych w elektronicznej Administracji przy Komitecie Rady Ministrów ds. Informatyzacji i Łączności Ekspertyza w sprawie P 16/08 nt. skutków prawnych regulacji art. 12 ust. 1 i ust. 11, art. 1714 ust. 1 i ust. 11 oraz art. 27 ustawy z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych oraz art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z 14.6.2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw Opinia w sprawie kwestii prawnych dot. reaktywacji przedwojennych spółek handlowych, których przedsiębiorstwa zostały znacjonalizowane w latach 1945-1947 Opinia dotycząca projektu badawczego dr Katarzyna Kancelaria Sejmu Kubuj prace legislacyjne dr Grzegorz Komitet Rady prace legislacyjne Sibiga Ministrów ds. Informatyzacji i Łączności (Zespół ds. Usuwania Barier Prawnych i Proceduralnych w elektronicznej Administracji) doc. dr hab. Trybunał Małgorzata Konstytucyjny Bednarek prof. dr hab. Andrzej Szajkowski doc. Dr hab. Jolanta Jakubowska Hara Gospodarstwo rolne a doc. dr hab. przedsiębiorstwo na Alina Jurcewicz przykładzie wybranych porządków prawnych (francuskiego, niemieckiego, włoskiego oraz polskiego) Wspólna polityka rolna UE – doc. dr hab. efektywność realizacji polityki Alina Jurcewicz strukturalnej w rolnictwie polskim Problemy etyczne związane ze doc. dr hab. stosowaniem rozwiązań Helena nowoczesnej biotechnologii ze Żakowskaszczególnym uwzględnieniem Henzler do wykorzystania przez odbiorcę Komisja do wykorzystania przez Kodyfikacyjna Prawa odbiorcę Cywilnego przy Ministrze Sprawiedliwości Ministerstwo Nauki i ocena wniosku o grant Szkolnictwa Wyższego Ministerstwo Nauki i przyznanie grantu Szkolnictwa badawczego ze środków Wyższego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Ministerstwo Nauki i przyznanie grantu Szkolnictwa badawczego ze środków Wyższego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Ministerstwo Nauki i do wykorzystania przez Szkolnictwa odbiorcę Wyższego 71 ich wykorzystania na potrzeby ochrony zdrowia. Uwagi do projektu ustawy – dr Beata Ministerstwo prawo nieletnich CzarneckaSprawiedliwości Dzialuk opinia w ramach prac zespołu ekspertów powołanego do opracowania ustawy prawo nieletnich przy Ministrze Sprawiedliwości Uwagi do projektu prawa o doc. dr hab. Ministerstwo uwagi złożone prof. A. postępowaniu wobec Irena Sprawiedliwości Gaberle – nieletnich dotyczące; Rzeplińska przewodniczącemu odpowiedzialności nieletnich Komisji Ministerstwa cudzoziemców Sprawiedliwości ds. przygotowania projektu zmian w prawie o postępowaniu z nieletnimi Propozycja uregulowania dr Witold Klaus Ministerstwo analiza do nieodpłatnej pomocy prawnej Sprawiedliwości przygotowywanego dla cudzoziemców projektu ustawy o ubiegających się o nadanie dostępie do nieodpłatnej statusu uchodźcy w RP pomocy prawnej Raport z monitoringu polskich doc. dr hab. Ministerstwo Spraw dla użytku gazet, czasopism i publikacji Roman Wewnętrznych i wewnętrznego pod kątem występowania w Wieruszewski, Administracji nich treści rasistowskich, mgr Aleksandra antysemickich i Gliszczyńska, ksenofobicznych – część II mgr Katarzyna SękowskaKozłowska Opinie i wyjaśnienia dotyczące dr Grzegorz Ministerstwo Spraw prace legislacyjne projektowanych przepisów o Sibiga Wewnętrznych i ewidencji ludności i dowodach Administracji osobistych Współautor raportu Fundacji dr Grzegorz Ministerstwo Spraw prace legislacyjne Rozwoju Demokracji Lokalnej Sibiga Wewnętrznych i na zamówienie MSWiA: Administracji „Diagnoza barier technologiczno-prawnych w zakresie informatyzacji lokalnej i regionalnej administracji samorządowej i ich wpływ na zdolność wykonywania zadań publicznych oraz rekomendacje rozwiązań prawnych, i technologicznych” (0607.2008, kierownik projektu prof. dr hab. G.Szpor, UKSW). Opinia dla Ministerstwa Skarbu M. Taborowski Ministerstwo Skarbu opinia miała służyć RP w sprawie nowelizacji (wspólnie z M. Państwa przygotowaniu założeń ustawy dot. tzw. złotej akcji, Mataczyńskim, do nowelizacji ustawy sporządzenie założeń do M. Szpunarem) dot. złotej akcji w nowelizacji ustawy spółkach strategicznych 72 Opinia w stosowania żywiołowych sprawie prof. dr pułapek Wojciech Ocena założeń do projektu ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej Ocena projektu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej hab. Ministerstwo Środowiska Radecki doc. dr hab. M. Ministerstwo Pracy i dla prowadzenia prac Andrzejewski Polityki Społecznej legislacyjnych doc. dr hab. M. Ministerstwo Pracy i dla prowadzenia prac Andrzejewski Polityki Społecznej legislacyjnych doc. dr hab. Prezes UOKiK Opinia dotycząca projektu Małgorzata Wytycznych w sprawie Królustalania wysokości kar Bogomilska pieniężnych za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję (ogłoszonych 24.10.2008 r. na stronie UOKiK) Ekspertyza dotycząca dr Grzegorz stosowania ustawy o dostępie Sibiga do informacji publicznej w działalności inspekcji pracy w kontekście ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy Opinia w sprawie charakteru prof. dr hab. prawnego zarządzenia Wojciech Radecki pokontrolnego Analiza prawna stanu transpozycji Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE do prawa polskiego w kontekście uwag Komisji Europejskiej Opinia w sprawie pylenia przy pracach drogowych. na użytek postępowania administracyjnego Główny Pracy wykorzystanie opracowaniu Wytycznych przy Inspektorat na potrzeby wewnętrzne inspekcji pracy Główny Inspektor na użytek postępowania Ochrony Środowiska administracyjnego doc. dr hab. Krajowy Zarząd na użytek postępowania Jerzy Rotko Gospodarki Wodnej przed KE hab. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Opinia dotycząca możliwości prof. dr hab. Jan Wydział Prawa i nostryfikacji pracy doktorskiej Wawrzyniak Administracji G. Bianco Uniwersytetu Warszawskiego na użytek postępowania administracyjnego Czeczeni, Polska i Polacy – dr Witold Klaus IPSiR UW krótka analiza sytuacji (wspólnie z mgr Aleksandrą Chrzanowską) raport do publikacji prof. dr Wojciech Radecki nostryfikacja zagranicznego dyplomu 73 Opinia dotycząca stosowania polskich regulacji prawnych w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, antysemityzmowi i ksenofobii, nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych i religijnych oraz propagowania ustroju totalitarnego. Pojęcie dnia wolnego od pracy – opinia prawna Propozycje de przepisów o pracowników przygotowane doc. dr hab. Roman Wieruszewski, mgr Aleksandra Gliszczyńska Rada Programowa dla Stowarzyszenia wewnętrznego „Otwarta Rzeczpospolita” Ogólnokrajowe Zrzeszenie Związków Zawodowych Pracowników Ruchu Ciągłego lege ferenda do dr Magdalena Ogólnokrajowe czasie pracy Rycak Zrzeszenie Związków zmianowych Zawodowych Pracowników Ruchu Ciągłego prof. dr hab. Jerzy Wratny, dr Magdalena Rycak użytku w celu przedstawienia na posiedzeniu Komisji Trójstronnej, sekcji prawa pracy w celu przedstawienia na posiedzeniu Komisji Trójstronnej, sekcji prawa pracy Przestępczość nieletnich w dr Witold Klaus Biuro Polityki analiza do Warszawie – struktura, Społecznej urzędu przygotowywanej przyczyny i zapobieganie m.st. Warszaw Strategii Społecznej Warszawy Sytuacja osób pozbawionych dr Witold Klaus Polska Koalicja Social Raport z przestrzegania wolności. Podstawowe (wspólnie z mgr Watch praw człowieka w problemy Marią Polsce Niełaczną) Węgla na użytek postępowania Opinia w sprawie opłat za prof. dr hab. Kopalnia Wojciech Brunatnego „Turów” administracyjnego chlorki i siarczany Radecki Opinia w sprawie obwodów prof. dr hab. Zarząd Okręgowy Na użytek postępowania rybackich w rezerwatach Wojciech Polskiego Związku administracyjnego przyrody Radecki Wędkarskiego w Sieradzu 74 VIII. Informacja o działalności Rady Naukowej INP PAN Rada Naukowa INP PAN odbyła w 2008 roku 13 posiedzeń, w trakcie których zajmowała się m.in. 31-mi przewodami doktorskimi, i 4-ma habilitacyjnymi i 1 nostryfikacją dyplomu doktorskiego. Sprawując bieżący nadzór naukowy nad działalnością Instytutu, opiniowała i przyjmowała plany badań i sprawozdania z ich wykonania, oceniała współpracę z zagranicznymi instytucjami naukowymi oraz na tle ogólnej oceny pracowników naukowych – opiniowała rozwój młodej kadry. Ponadto, Rada opiniowała sprawy zatrudnienia i awansowania pracowników na wyższe stanowiska. IX. Informacja o rozwoju kadr naukowych Instytutu. stopień doktora nauk prawnych uzyskali w 2008 r.: 1) 2) 3) 4) 5) 6) Karolina Wierczyńska – „Ewolucja pojęć zbrodni ludobójstwa w świetle działalności międzynarodowych trybunałów karnych” Anna Schulz – „Realizacja standardów międzynarodowych w zakresie osobowych stosunków pomiędzy rodzicami a dzieckiem w polskim prawie rodzinnym” Paulina Wiktorska – „Polityka stosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia wobec młodocianych” Witold Klaus – „Wymiar sprawiedliwości wobec nieletnich sprawców czynów zabronionych poniżej 13 roku życia” Marzena Laskowska – „Proces dostosowania do konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku” Dagmara Woźniakowska-Fajst – „Przestępczość nieletnich dziewcząt w świetle teorii kryminologicznych i badań empirycznych” W 2008 roku powiększono zespół pracowników naukowych Instytutu o 6 osób: dr Mariusz Maciejewski – Zakład Prawa Administracyjnego; dr Izabela Makowska – Zakład Prawa Prywatnego; dr Łukasz Gruszczyński i dr Karolina Wierczyńska – Zakład Prawa Międzynarodowego i Prawa Unii Europejskiej; dr Paulina Wiktorska - Zakład Kryminologii; mgr Ariadna Ochnio – Zakład Prawa Karnego. W INP PAN pracuje łącznie 101 osób w tym: profesorowie i docenci - 25 osób, doktorzy – 34 osoby; asystenci - 22 osoby. Instytut prowadzi od kilku lat politykę poszerzania kadry naukowej, przyjmując nowe osoby przede wszystkim na stanowiska adiunktów i asystentów, ale także, w mniejszej liczbie profesorów i doktorów habilitowanych. 75 Młodzi pracownicy osiągają w dobrym tempie stopnie naukowe. Angażowanie nowych naukowców jest podyktowane rozwojem Instytutu: podejmowaniem nowych tematów badawczych i eksploracją nowych dziedzin prawa. W 2008 r. Instytut Nauk Prawnych PAN kontynuował cykl zebrań naukowych dla wszystkich pracowników: temat pierwszego spotkania (13.03.2008 r.) – „Zastosowanie zasady rei iudicatae w arbitrażu inwestycyjnym”; drugiego (17.04.2008 r.) – „Prawo do mieszkania i prawo własności – kolizja praw podstawowych”; trzeciego (29.05.2008 r.) – „Zjawisko „mowy nienawiści” w polskiej prasie i publikacjach – prezentacja wyników badań”. Pracownicy naukowi INP PAN prowadzą wykłady i seminaria magisterskie w szkołach wyższych – publicznych i w niepublicznych. Łącznie wykłady, seminaria i zajęcia ćwiczeniowe ze studentami prowadzi 52 profesorów, adiunktów i asystentów Instytutu Nauk Prawnych PAN. W ramach Studiów Doktoranckich w INP PAN 16 profesorów i docentów prowadzi własne seminarium doktorskie. Wyszczególnienie 1. W kraju a) uczelnie wyższe - indywidualna - na podstawie umowy - pozostałe b) inne 2. Za granicą Zajęcia ze studentami (wykłady, ćwiczenia, seminaria, itp.) liczba osób liczba prowadzących godzin 51 8.589 50 8577 1 12 1 20 Wykłady (inne, poza zajęciami ze studentami) liczba osób prowadzących 28 liczba godzin 839 8 492 20 347 * 1. Seminarium doktoranckie-go dla doktorantów Wydziału Prawa Euroazjaty-kiego Uniwersytetu im. Gumiliewa w Astanie (Kazachstan) ............................................ Dyrektor Instytutu 76 INSTYTUT NAUK PRAWNYCH POLSKIEJ AKADEMII NAUK SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI NAUKOWO – BADAWCZEJ INSTYTUTU NAUK PRAWNYCH PAN ZA 2008 ROK WARSZAWA 2009 77
