Czy luminescencja jest szkodliwa dla zdrowia?

Czy luminescencja jest szkodliwa dla zdrowia?
© Copyright by Robert Surma, 3bird Projects 2013.
Wiele przedmiotów codzienniego użytku powlekanych jest farbą, która świeci w ciemności, np.
wskazówki zegarów, figurki, spławiki wędkarskie, niektóre znaki drogowe, naklejki ścienne (z
reguły przeznaczone do dziecięcych pokoi), itp. Czy emitowane promieniowanie jest szkodliwe
dla zdrowia?
Efekt „świecenia w ciemności” uzyskuje się w oparciu o dwa różne zjawiska:
●
radioaktywność - substancje radioaktywne emitują szkodliwe promieniowanie α1, β2
oraz γ3. Νp. w latach '20 do malowania wskazówek zegarów często używano tlenku
uranu lub soli radu; niektóre źródła podają, że w pewnych miejscach na świecie robiono
to jeszcze w latach '50. Obecnie używa się radioaktywnych związków trytu 4 lub izotopu
prometu5 do powlekania wskazówek i tarczy zegarków przeznaczonych dla wojska,
płetwonurków, grotołazów... lub po prostu dla tych, którzy taki zegarek chcą mieć.
Wskazówki takiego zegarka świecą cały czas, nie jest wymagane jego wcześniejsze
naświetlenie promieniami słońca. Zegarki, w których zastosowano tę technologię,
oznaczone są symbolem „T”, „3H”, „Pm-147” umieszczonym w dolnej części tarczy (lub
symbolem „T < 25”, co oznacza emisję promieniowania mniejszą niż 25mCi). Producenci
deklarują, że ilość emitowanego promieniowania jest bardzo niewielka i bezpieczna dla
zdrowia, głównie dlatego, że tryt i promet emitują cząstki β o niskiej energii i większość
z nich jest pochłaniana przez obudowę zegarka (w tym szklane ampułki, w których ten
gaz się znajduje)6. Oczywiście, aby uzyskać efekt luminacji, ampułki pokrywa się farbą
fosforescencyjną, która jest pobudzana przez emitowane czątki β lub miesza się
materiał radioaktywny z farbą fluorescencyjną.
●
fosforescencja - pochodząca od nazwy pierwiastka zwanego fosforem. Fosfor biały
ulega luminescencji pod wpływem utleniania; inne związki fosforowe oddają pochłonięte
światło widzialne z opóźnieniem (do taki związków należą glinian strontu wchodzący w
skład takich farb jak Luminova lub siarczek cynku). Zjawisko to polega na wzbudzeniu
elektronów
(przechodzą
na
„wyższą
orbitę”)
i
powolnym
wracaniu
do
stanu
podstawowego (przy każdym takim powrocie emitowana jest energia świetlna).
Emitowane światło widzialne nie jest szkodliwe, natomiast niektóre z tych substancji
mogą być toksyczne po spożyciu lub po dostaniu się do naszego organizmu inną drogą
(sam pierwiastek fosfor jest stosowany jako trutka na szczury).
1
2
3
4
5
6
Cząstka identyczna z jądrem helu składająca się z dwóch protonów i dwóch neutronów, odkryta przez Ernesta Rutherforda w 1907 roku. Cząstka ta jest
silnie pochłaniana przez materię (nawet kartkę papieru). Gdy jednak dostanie się do organizu, jonizuje go i uszkadza.
Strumień elektronów (lub pozytonów), bardziej przenikliwy niż promieniowanie α (zazwyczaj zatrzymuje je zwykła szyba).
Wysokoenergetyczne promieniowanie elektromagnetyczne (czyli niewidzialne fale świetlne) o długości fali miemal identycznej z promieniami X
(rentgenowskimi) lub większymi. Z powodu swojej olbrzymiej energii jest promieniowaniem jonizującym (czyli odrywa elektrony od atomów). Powstaje w
wyniku anihilacji lub rozpadu cząstek elementarnych.
Izotop wodoru, które okres połowicznego rozpadu wynosi 12 lat. Pozyskiwany jest w wyniku reakcji termojądrowych.
Okres połowicznego rozpadu wynosi niecałe 3 lata.
Promet emituje dodatkowo promieniowanie gamma o energii 121keV.