popularyzatorski opis rezultatów projektu

Nr wniosku: 150284, nr raportu: 13479. Kierownik (z rap.): dr hab. Mirosław Błaszkiewicz
W efekcie sezonowej zmienności bioprodukcji w Jeziorze Czechowskim (Pojezierze
Starogardzkie) oraz specyficznych warunków hydrodynamicznych panujących w najgłębszej
części jego dna zgromadziła się około 13-to metrowa seria gytii węglanowo-okrzemkowej,
charakteryzującej się makroskopowo widoczną roczną laminacją. Wyraża się ona
naprzemienną obecnością laminy jasnej, bardziej kalcytowej i ciemnej, bardziej organicznej,
które tworzą roczną warwę o przeciętnej miąższości 0,8 mm. Przeprowadzone badania
mikrolitofacjalne (parametry warw, zmiany ich wewnętrznej struktury), składu
geochemicznego (skaning XRF, analizy węglanów), analizy pyłkowe, wioślarek, okrzemek,
umożliwiły nam rekonstrukcje wysokiej rozdzielczości, przemian środowiska przyrodniczego
i klimatu w północnej Polsce dla ostatnich 13-tu tysięcy lat. Chronologia (skala czasowa)
została sporządzona w oparciu o warwochronologię (liczenie lamin pod mikroskopem),
datowania radiowęglowe (C14 AMS), aktywność Cezu 137 i tefrochronologię (analiza
popiołów wulkanicznych, które w przeszłości opadały na dno jeziora i w ten sposób
pojedyncze szkliwa wulkaniczne znalazły się w składzie konkretnych warw). Dobra
kombinacja w/w metod pozwoliła na stworzenie wiarygodnego modelu wiek-głębokość
(funkcja określająca przyrost osadów w czasie), nawet dla kilku nielaminowanych odcinków
profilu. Zastosowanie nowoczesnych technik badawczych, w tym skanowania XRF (analiza
składu pierwiastków metodą fluorescencji rentgenowskiej) oraz specjalistycznych analiz
mikrolitofacjalnych (analizy mikroskopowe na szlifach cienkich) umożliwiło wykrycie w
obrębie profilu wielu markerów chronostratygraficznych (warw przewodnich –
bezwzględnych), wśród których szczególnie ważną rolę odgrywają ślady kryptotefry
(pojedyncze szkliwa wulkaniczne widoczne tylko pod mikroskopem) kilku znanych erupcji
wulkanicznych, w tym Laacher See Tephra z Masywu Eifel (erupcja wulkanu 12 945 lat
temu), Askja - AD 1875, Hässeldalen z Islandii (erupcja wulkanu około 11 395 lat temu) oraz
Neapolitan Yellow Tuff z okolic Neapolu (erupcja około 13-tu tysięcy lat temu). Są one
niezwykle ważnym narzędziem służącym do synchronizacji odległych od siebie stanowisk,
dając możliwość prowadzenia studiów porównawczych reakcji środowiska, w różnych
strefach geograficznych, na globalne zmiany klimatu, o bardzo dużej, czasami nawet rocznej
rozdzielczości. W efekcie przeprowadzonych prac rocznie laminowane osady Jeziora
Czechowskiego mogą być traktowane jako pewien wzorzec postglacjalnych zmian klimatu i
środowiska w Polsce północnej, a szerokie zastosowanie tefrochronologii pozwala na
wykorzystanie uzyskanych wyników na linii transektu o różnym stopniu kontynentalizmu
klimatu. Uzyskane wyniki projektu dostarczają merytorycznych podstaw do dyskusji na temat
globalnych zmian klimatu i możliwych scenariuszy reakcji różnych elementów środowiska
przyrodniczego w najbliższej przyszłości.
1