11.Style myślenia językowego w kontaktach codziennych

Style myślenia językowego w
kontaktach codziennych
dr Genowefa JanczewskaKorczagin
www.wiktor.horyzont.net
W jakim celu rozwijamy językowo
człowieka w szkole?
Aby przygotować obywatela do
pełnowartościowego życia ale nie tylko
dla piękna wypowiedzi publicznych,
- ale także przybliżenia uczniów do
stosowania norm społecznych, strategii i
taktyk zachowania się w trakcie mowy,
wypowiadania się w różnych życiowych
sytuacjach społecznych.
Style mowy
To formy komunikacji językowych w
typowych sytuacjach współdziałania
ludzi.
Reguły stylu mowy
To centralna cecha świadomej struktury
społecznego mechanizmu myślenia
werbalnego oraz rodzajów jego
różnorodności myślenia
dyskursywnego.
Człowiek powinien mieć
świadomość
Noszenia w sobie stylów wypowiedzi:
- jej granic,
- scenariuszy,
- świadomego kierowania własnym
procesem wypowiedzi i myślenia w
określonych sytuacjach i sytuacjach
nieoczekiwanych w komunikacji z
ludźmi.
Style mowy
Mogą wynikać
- z pełnionej funkcji
- styl normatywny wynika z akceptowalnej
roli maniery społecznej,
- ze statusu, z formalnie usytuowanego lub
milcząco zaakceptowanego miejsca w
hierarchii społecznej.
Style komunikacji w celach:
- wpływania na działania innych ludzi (jak
skutecznie oddziaływać na ludzi?),
- współdziałania z ludźmi,
Bo styl komunikacji z ludźmi określa
możliwość wpływu na współpracę, jej
natężenie, określa jej niepowtarzalność
współdziałania i dynamikę.
Jakie sytuacje tworzyć może styl
komunikacji w obszarze
współpracy?
1. Wolność słowa, wypowiedzi.
2. Wolność wyboru maniery wypowiedzi
stylu i rodzaju wyrażania.
3. Różne rodzaje wypowiedzi dają
uczestnikom komunikacji niejednakowy
wybór możliwości decydowania o
stylu swojej komunikacji (np.:
powitanie żołnierza i rozmowa przy
kawie, flirt).
Co wynika z badań?
Pojawia się opozycja stylów:
Informacyjnych – a stylów fatuus, (głupi),
bez sensu.
Kto ma się tym zająć?
Style informujące
-Mówiący przekazuje nową informację
słuchającemu (opowiadanie, wykład,
raport itd.)
-W stylu fatycznym-istotą tej komunikacji jest
wyrażanie różnorodnych niuansów we
wzajemnych relacjach między
uczestnikami: komplementy, historyjki,
anegdoty, toasty…
Strategie wewnątrz stylów języka
Związane są z metodą współdziałania
między mówiącym a słuchającym. To
cały spektakl mowy dyktowany stylem i
rodzajem komunikacji. Ta możliwość jest
uzależniona od socjo- psychologicznego
doświadczenia różnych osób, od ich
biografii rodzaju mowy oraz sposobów
tworzenia dyskursu w ramach
określonego stylu.
Relacje informacyjne w komunikacji
Pragmatyczno- lingwistyczna specyfika
myślenia dyskursywnego osoby
wypowiadającej się, która modeluje
rzeczywistość.
To typ mowy tworzący (modelujący) przy
pomocy faktów i środków językowych
realną rzeczywistość – to,
Rodzaje dyskursu:
a) Przy pomocy odzwierciedlenia obrazu,
b) Lub przy pomocy narracji analitycznej.
Strategie obrazowe
-To pomoc znaków motywujących
(komponentów niewerbalnych, dźwiękowych,
gestów).
-Deiksisy.
To strategie symboliczno-reprezentatywne
mowy, one są zorientowane na
MODELOWANIE rzeczywistości tylko
językowymi środkami. Mówiący przedstawia
realne fakty wykorzystując konwencjonalne
znaki.
Strategie narracyjne językowego
zachowania.
To sposoby przekazania informacji w
których wraz z modelowaniem
rzeczywistości tworzymy refleksje w
stosunku do przedstawionych faktów i
wydarzeń, a wyróżniamy:
- strategię obiektywno– analityczną, oraz
- strategię subiektywno-analityczną.
Strategia obiektywno- analityczna
Zasadą wypowiedzi jest zawarcie w niej
elementów tego co nosi nazwę
tekstowego uogólnienia.
Przekazywana jest w trakcie dyskursu,
informacje poddawane są
taksonomicznej analizie a fakty
przedstawiane są w różnorodnej
typologii.
Strategia subiektywno-analityczna
Zawiera jasno wyrażone oceny, osądy,
źródłem których jest autor.
Założenia a priori
Kolejność wynikania wyżej przedstawionych
strategii językowych wypowiedzi demonstruje
wzrastanie od:
- elementarnych sposobów przekazu informacji
do
- bardziej złożonych, wymagających od osoby
mówiącej wielkiego rzemiosła i wysiłku.
Dynamika rozwoju rodzajów myślenia określa
się ruchem od reprezentatywno-obrazowej
strategii do subiektywno-narracyjnej.
Analiza rodzajów i form rozwoju
fatycznej komunikacji.
Ramy fatycznych rodzajów komunikacji nie
są związane z poziomem rozwoju
myślenia werbalnego osoby mówiącej.
Normy mowy fatycznej określane są tradycją
jakiejś kultury i udziału osoby mówiącej w
opanowaniu przez nią rezultatów
wychowania w doświadczeniu socjalnym
jej, jako osoby mówiącej.
W mowie fatycznej ważne są:
Socjalno-kulturowe stereotypy nośników
języka, które przejawiają się w egzystencji
podczas sytuacji komunikacyjnych.
Typologia językowych osobowości
wewnątrz rodzajów języka. Analiza
typów zachowań ludzi w sytuacji
językowych konfliktów.
W komunikacji fatycznej-typy językowych
osobowości:
a) Inwektywna
b) Kurtuazyjna
c) Racjonalno -erystyczna
Inwektywna
W sytuacji konfliktu reprezentuje
obniżoną semiotyczność (znaczeniowe
racje rozumowe i składniki-syntaktyka),
reakcje emocjonalno-komunikacyjne,
bliskie zachowaniom biologicznym.
Kurtuazyjna
Podwyższony poziom semiotyczności,
zachowana mowa i tendencja do
etykietowania.
Racjonalno-erystyczna
Pośrednie wyrażanie intencji (nie wprost),
w oparciu o zdrowy własny instynkt
samozachowawczy, podwyższony
rozsądek.
Struktury wypowiedzi w stylu
fatycznej komunikacji.
Zależą nie tylko od podmiotu mowy ale
także od adresata wypowiedzi, od tego
do kogo skierowana, zaadresowana jest
wypowiedz, i zależy jaki typ języka
reprezentuje adresat.
W tych stylach rola adresata i autora
wypowiedzi są różne (niejednakowe).
Styl sporu
Tu wpływ adresata jest minimalny.
Styl komplementów
Celem jest sprawienie przyjemności
adresatowi wypowiedzi, współrozmówcy,
oraz wywołanie pozytywnych emocji.
(Można sobie wyobrazić w tym celu cechy
osobiste języka adresata wypowiedzi).
Jeden człowiek może mówić różnym
adresatom komplementy w różny sposób.
Dwa przeciwległe bieguny stylów
codziennej komunikacji.
Style wysokiego poziomu (toasty, komplementy,
szlachetna-inteligentna rozmowa, dyskurs,
anegdoty, flirt) wymagają one szczególnych
umiejętności retorycznych. Są świadectwem
wysokiej językowej kompetencji i twórczości i
estetyki językowej.
Niski poziom codziennej komunikacji tworzą styledo których nie trzeba uczyć się języka, to: plotki,
pogaduły, spory. One są nieświadome i
mimowolne. Wpisują się w codzienność
konkretnego codziennego etnosu- codziennego
języka.
Kryterium tych sprzecznie
semantycznych stylów jest:
• Stopień świadomości lub
nieświadomości zachowania w trakcie
mowy, która odnosi się do parametrów
mowy oficjalnej lub mowy publicznej.
Wolność słowa
Jest uwarunkowana ramami stylu językowego
scenariusza,
-polega nie tylko na wyborze strategii,
- ale także sposobie rozwijania treści,
podkreślającej łączące i uzupełniające tematy
oraz uogólnione motywy i wszelkie rytualne
działania.
To właśnie są style zachowania uwarunkowane
stylem mowy i taktykami wewnątrz tego
stylu.
Taktyki wewnątrz stylu mowy
Każdy styl mowy posiada swój zespół
podobnych taktyk.
Taktyki stylów informacyjnych
Odpowiadają temu co w tradycyjnej retoryce
nosi nazwę figur i topików (sposobów),
(np. wzruszające sposoby przekazywania, frazesy,
humory).
W mowie fatycznej także istnieją takie taktyki:
oburzenie, ośmieszanie, ranienie-ostre
słowa, wymówki, oskarżenia, obwinienia,
obrażanie i groźby.
Inne taktyki będą w stylu plotek, biesiady, flirtu…
W stylach codziennych można
wydzielić:
Formy makroobrazowe- to są formy
łączące w sobie kilka stylów komunikacji:
hiperstyle językowe lub hiperrodzaje
języków. (np. hiperstyl biesiada-to toast,
dyskusje, rodzina, spór).
Jedyne co łączy te codzienne
kontakty
To kontinuum codziennych kontaktów, to formy
zachowania się podczas mowy w zmieniającym się
czasie i przestrzeni co wymusza natychmiastową
reakcję na każdą zmianę w strukturach społecznych
wewnątrz jakiegoś etnosu. Zjawisko ideologii życiowej
bytowego socjum, ginącego z życia, zmusza do
obumierania lub stawania się mikro stylem mowy
odzwierciedlającej społeczną komunikację przeszłości.
Tworzą się nowe style związane z nowymi sytuacjami
(oraz sposobami rozwiązywania problemów, np. w
sytuacji kraksy samochodowej).
Niejednorodność, zmienność
Istnienia różnych form stylów mowy - to
płynność w przestrzeni stylów makro w
codziennym istnieniu.
Różnice w przejawach
jednoimiennych stylów mowy
W różnych środowiskach jednoczy etnos.
Jedne i te same style w różny sposób
podlegają normom przy zbieżności
strategii i taktyk je łączących.
Stolica-miasto powiatowe-wieś. Zupełnie
inaczej będą wyglądać style w
zachowaniach ludzi podczas mowy i
ideologia życia będzie zupełnie inna.
Powyższe rozumienie odnosi się
Do specyfiki stylów mowy podczas
codziennej komunikacji związanej z
bytem w ramach makrostruktury
odpowiadającej społecznokomunikacyjnym relacjom w ramach
etnosu.
Zupełnie inny problem to problem mikroporównawczy.
To funkcjonalna specyfika myślenia
osoby mówiącej.
Zauważalne są także cechy czasu i
przestrzeni,
a problem świadomości stylu mowy
może być analizowany statycznie i
dynamicznie.
Rozwój stylu myślenia
W ramach informacyjnego i fatycznego należy
rozwijać różnymi drogami.
Opanowanie mowy informacyjnej związane jest z
poziomem myślenia dyskursywnego osoby
mówiącej i wymaga poszerzenia możliwości w
pionie od:
-elementarnych form mowy obrazowej,
ikonicznej,
-do najtrudniejszego, skomplikowanego
budowania, tworzenia struktur wypowiedzi
subiektywno analitycznych.
Ewolucja językowa w obszarze
fatyki
Związana jest nie tyle z podwyższeniem poziomu
mowno-myślowych operacji ile z poszerzeniem
społecznego zakresu wiedzy, z opanowaniem jej
zasobu oraz stereotypów wypowiedzi na poziomie
naśladowania wzorców.
Ogromna tu rola DRAMY dla przedszkolaków i klas
początkujących. Bo to w nich tworzą się prymitywne
wyobrażenia o rolach i współdziałaniu w ramach stylu
języka. To w nich tworzą się protostyle w formach, z
których w następstwie rozwijają się wyobrażenia o
normach w ramach stylów językowych.
Potem uczeń
Styka się ze stylami typowymi dla
każdego wieku szkolnego:
-style młodszego okresu szkolnego
-style dorastania (adolescencja i
dojrzewanie).
Przy tej metodzie
Rozwijania językowej świadomości dziecka
stereotypy językowe dziecka zmieniają się.
Aktualne dla jednego okresu językowego style
codziennego bytowania zmieniają się, stają się
peryferyjne, jako style myślenia albo zmieniają
się wraz z sytuacją, statusem, rolą w
zachowaniu. I albo się doskonalą style mowy,
albo redukują i ścierają w świadomości z
powodu tego że stają się niepotrzebne.
W odróżnieniu
Od stawania się informacyjnym stylem
myślenia, do opanowania stylu fatycznego
nie demonstruje tendencji rozwoju.
Każda językowa osobowość zależy od
warunków socjalnych w swoim rozwoju,
który czasami wpływa na rozwój
człowieka, który idąc swoją drogą
stworzy unikalną charakterystykę
mowy, portret mowy.
Rodzina pełni tu ważną rolę ale
przede wszystkim SZKOŁA
i jej rola jest NAJWAŻNIEJSZA