Funkcjonalizm i jego odmiany. Analiza

dr hab. Marcin Miłkowski, prof. IFiS PAN
FUNKCJONALIZM I JEGO
ODMIANY. ANALIZA
FUNKCJONALNA I MECHANICYZM
Plan wykładu
 Argument z wielorakiej realizacji
 Odmiany funkcjonalizmu:
 maszynowy,
 empiryczny,
 zdroworozsądkowy…
 Analiza funkcjonalna Cumminsa
 Mechanicyzm kontra funkcjonalizm
 Inne kłopoty funkcjonalizmu…
Funkcjonalizm
 Idea: mieć umysł to tyle, co mieć pewną
funkcję.
 Zwykle stanowisko konkurencyjne wobec teorii
identyczności typów (Smarta i Place’a),
antyredukcjonistyczne (zwykle jednak
fizykalistyczne).
 Funkcja rozumiana jako pewna rola w
określonym złożonym systemie.
Argument z wielorakiej
realizacji
 Tę samą funkcję mogą mieć układy o zupełnie
różnej strukturze fizycznej.
 Dlatego nie można utożsamić własności
związanych z funkcjami z własnościami
substratu fizycznego; identyczność typów nie
jest możliwa z powodu możliwej zmienności
substratów.
Różna struktura – ta sama
funkcja
Wieloraka realizacja
 Argumenty za wieloraką realizacją wg Neda
Blocka i Jerry’ego Fodora:
 z ekwipotencjalności mózgu (= każdy obszar
mózgu może realizować dowolną funkcję,
sfalsyfikowana dziś doktryna Karla Lashleya);
 z homologii funkcji w ewolucji: różne struktury w
biologii realizują te same funkcje (np. oko);
 z możliwości istnienia inteligentnych maszyn bez
naszej biologii.
 Przekonujący może być tylko drugi.
Zobaczmy.
Bill Bechtel i Jennifer
Mundale: nie tak szybko!
 Mózgi są homologiczne, czyli mają podobne
struktury i dlatego analogicznym obszarom u
różnych zwierząt przypisujemy podobne
funkcje!
 Mózgi zwierzęce mogą być modelami
mózgów ludzkich (por. badania nad
hipokampem u szczurów), bo struktury są
analogiczne.
Wieloraka realizacja? Chyba
nie…
 Mapa mózgu Korbiniana Brodmanna
powstała na podstawie badań na
zwierzętach.
Funkcjonalizm maszynowy
 Być umysłem = mieć funkcje obliczeniowe
typowe dla maszyny Turinga
 Teorię tę pierwszy analizował
Hilary Putnam w roku 1960, ale
jego prekursorem był Alan
Turing już w roku 1950 – z jego
testem Turinga
Test Turinga
 Jeśli rozmówca nie rozpozna, czy –
komunikując się za pośrednictwem interfejsu
maszynowego – komunikuje się z maszyną,
czy z człowiekiem, to maszyna jest
inteligentna, czyli myśli.
 Test ma być przeciwko szowinistycznemu
przesądowi, że ciało jest istotne.
 Kryterium jest funkcjonalistyczne: funkcja
komunikowania się może być realizowana inaczej,
ale liczy się funkcja, a nie substrat.
Turing: myśleć to
komunikować się sensownie
 Skąd wiemy, że maszyna myśli? Stąd, że
możemy się z nią porozumiewać.
 Wg Kartezjusza: niemożliwe!
 Test Turinga – jeśli komputer go przejdzie, to
myśli.
 Do tej pory żaden komputer go nie przeszedł, a
większość współczesnych prób to żarty lub
zabawki.
Funkcjonalizm maszynowy
 X ma umysł wtedy i tylko wtedy, gdy X, przy
takich samych wejściach informacyjnych
generuje takie same wyjścia (zachowania),
jak istota inteligentna.
 Stany maszyny Turinga =def. stany umysłu
 stany umysłu można zdefiniować jasno przez
odwołanie do wejść, wyjść i innych stanów umysłu
 Wada teorii: stany tego rodzaju są zawsze
globalne, jak stany maszyny Turinga.
Funkcjonalizm empiryczny
(psychofunkcjonalizm)
 Ned Block i Jerry Fodor
(oraz późniejszy Putnam):
 proces mózgowy jest psychiczny,
jeśli odgrywa jakąś rolę
w działaniu systemu poznawczego
 Stany, procesy, własności
umysłowe to te, które mają
określone role w funkcjonowaniu
poznawczym zgodnie z teoriami
psychologii poznawczej.
 Brak utożsamienia z maszyną Turinga.
Szowinizm
psychofunkcjonalizmu?
 Ufoludki mogą nie mieć stanów czy procesów
umysłowych opisywanych przez ziemską
psychologię, więc nie będą mieć odpowiednio
zdefiniowanych ról.
 Ale: ta koncepcje odwołuje się zawsze do
badań empirycznych, więc ma porządne
podstawy, w przeciwieństwie do
funkcjonalizmu maszynowego, który jest
trochę bez pokrycia.
Funkcjonalizm
zdroworozsądkowy
(analityczny)
 Teza: terminy mentalne mają znaczenie,
które można scharakteryzować całkowicie
przez odwołanie do środowiska, zachowań
ORAZ relacji między różnymi stanami
mentalnymi.
 Ulepszona wersja behawioryzmu i teorii
identyczności:
 David Armstrong, David Lewis
Parafiańszczyzna
funkcjonalizmu
analitycznego?
 Brak odwołania do badań naukowych,
analiza jedynie zdroworozsądkowych pojęć
mentalnych, a te mogą się zmieniać.
 Można mieć wątpliwości wobec wartości
psychologii potocznej (psychofunkcjonaliści
mają).
Analiza funkcjonalna
 Robert Cummins: mieć funkcję
to mieć rolę w złożonym układzie,
w którym części i ich organizacja
przyczyniają się do zaistnienia
określonej funkcji.
 Np. serce ma funkcję pompowania krwi, gdyż
ma rolę w układzie krążenia itd.
 Ale ma też funkcję bicia, czyli wydawania odgłosu.
Nie do końca intuicyjne.
Funkcjonalizm ról
 Ból: cokolwiek, co odgrywa rolę bólu w
organizmie, czyli wytwarzania odpowiednie
zachowania przy odpowiednich
pobudzeniach nocireceptorów.
 Czy funkcjonalizm musi rozumieć role bardzo
ogólnie?
Mechanicyzm kontra
funkcjonalizm
 Wiele elementów układów złożonych
opisywanych w analizie funkcjonalnej może
nie mieć żadnej faktycznej mocy
przyczynowej w systemie, bo analiza
funkcjonalna dotyczy tylko tego, co
wystarczy do pojawienia się danej funkcji.
 Ale do zabicia Kennedy’ego wystarczy odpalić
bombę atomową. Tyle że nie to go zabiło.
 Innymi słowy: widmo epifenomenalizmu.
Kłopoty funkcjonalizmu
 Zarzuty wobec funkcjonalizmu:
 Chiński pokój,
 Chińczycy jako wielki komputer,
 Atak zombie,
 Identyczności typów – reaktywacja.
Chiński pokój
 Krytyka Johna Searle’a jest wymierzona w
mocną sztuczną inteligencję, czyli w tezę
funkcjonalizmu maszynowego.
 Searle jednak łagodzi stanowisko
wobec koneksjonizmu (o dziwo!)
Chiński pokój
Odpowiedzi na zarzut
Searle’a
 Odpowiedź systemowa:
 Searle nic nie rozumie, ale nic dziwnego, bo
pojedyncze neurony też nie.
 To jest odpowiedź w stylu analizy funkcjonalnej:
zwracamy uwagę, że części układu nie robią tego
samego, co układ (rozumienie jako własność
emergentna).
Odpowiedzi na chiński pokój
 Odpowiedź robotyczna
 Podłączmy do komputera kamerę lub inne
receptory, dajmy mu efektory. Taki robot będzie
rozumiał po chińsku.
 To odpowiedź bliższa idei psychofunkcjonalizmu.
 Według Searle’a symbole mogłyby być tylko na
temat bodźców percepcyjnych i reakcji albo na
temat przedmiotów i działań. On ich by jednak nie
rozróżnił, co wg niego obala odpowiedź robotyczną.
Odpowiedzi na chiński pokój
 Odpowiedź z symulatora mózgu:
 Zastąpmy karteczki impulsami elektrycznymi,
zmniejszmy pokój, aby mieścił się w małej piłce.
Jak będzie miał skalę mózgu, to czym właściwie to
się będzie różniło od mózgu?
(D. Hofstadter i D. Dennett)
 (Kolejna odpowiedź psychofunkcjonalisty lub
funkcjonalisty ról)
 Searle: a po co nam w ogóle wtedy AI?
Chińczycy jako wielki
komputer
 Ned Block: wyobraźmy sobie, że miliard
Chińczyków w sposób skoordynowany
replikuje procesy mózgowe Neda Blocka,
komunikując się satelitarnie.
 Ale czy Chińczycy będą wtedy – nawet jako
całość – świadomi?
Atak zombie
Identyczność typów –
reaktywacja
 Zwolennicy ucieleśnienia (embodied
cognition) krytykują funkcjonalizm i
podkreślają znaczenie ciała w poznaniu.
 Niektórzy idą dalej i jak Tom Polger i Larry Shapiro
pokazują, że identyczność typów wcale nie została
obalona, a wieloraka realizacja jest bardzo
problematyczna!
Zalecane lektury
 Searle J.R., Umysły, mózgi i programy, [w:]
Filozofia umysłu. Fragmenty filozofii analitycznej,
red. B. Chwedeńczuk, Fundacja Aletheia Wydawnictwo Spacja, Warszawa 1995, s. 301–
324.
 Turing A., Maszyny liczące a inteligencja, [w:]
Filozofia umysłu, red. B. Chwedeńczuk, tłum. B.
Chwedeńczuk, Aletheia, Warszawa 1995, s. 271–
300.
 J. Fodor i N. Block, Czym nie są stany psychiczne,
[w:] Filozofia umysłu, red. B. Chwedeńczuk,
Spacja, Warszawa 1995, s. 59-82.