podsumowanie pierwszego semestru

dr hab. Marcin Miłkowski, prof. IFiS PAN
FILOZOFIA UMYSŁU:
PODSUMOWANIE PIERWSZEGO
SEMESTRU
Plan na dziś
 Filozofia umysłu: od ontologii w stronę
epistemologii i metodologii
 Zrozumieć umysł w kontekście nauki. Rola
filozofii w kognitywistyce i kognitywistyki w
filozofii
Od ontologii…
 Tradycyjne, podstawowe pytanie filozoficzne to
problem psychofizyczny.
 Rozwiązania
 dualizm,
 monizm:
 fizykalistyczny:
 egzemplarzy,
 typów
 neutralny,
 funkcjonalizm,
 pluralizm.
Relacje międzypoziomowe
 Relacje między różnymi poziomami
organizacji świata i między poziomami teorii:
 redukcja,
 emergencja,
 realizacja.
Przez zdrowy rozsądek…
 Co znaczą predykaty mentalne?
 Behawioryzm: dyspozycje do zachowania
 Eliminacjonizm: możliwe, że nic ;)
 Inni: złożone relacje między psychologią potoczną
a psychologią naukową
Intencjonalność
 Co to znaczy, że stan umysłu jest o czymś? Na
czym polega intencjonalność?
 Instrumentalizm: na tym, że opłaca się nam tak
pewne systemy opisywać (wczesny Dennett)
 Łagodny realizm: na tym, że istnieją pewne
prawdziwe i dające się rzutować w przyszłość
uogólnienia (późniejszy Dennett)
 Realizm Fodora: na tym, że język myśli ma treść.
 Normatywizm i interpretacjonizm: na tym, że
podmioty racjonalne powinny tak myśleć, żeby o
czymś to było.
Jak rozumiemy innych?
 Odpowiedź filozoficzna:
 Lepsze pytanie – jak powinniśmy ich rozumieć?
(Możliwe, że robimy to głupiej):
 posługując się interpretacją radykalną (Davidson),
 mając niejawne normy przypisywania przekonań
związane z podtrzymywanymi wypowiedziami
(Brandom)
Na czym polega percepcja?
 Na bezpośrednim ujmowaniu rzeczywistości
(i afordancji – Gibson)
 Na tworzeniu reprezentacji rzeczywistych
przedmiotów (raczej nie danych zmysłowych
– tradycyjna koncepcja nie ma już
zwolenników
 Koncepcje lingwistyczne – alternatywizm i
teoria przysłówkowa – należą raczej do
tradycyjnej filozofii umysłu
Emocje
 Tradycyjne ujęcia emocji
 jako ocena
 jako percepcja stanu ciała
 jako wytwór kulturowy
 Czy emocje są rodzajami naturalnymi?
Standardowa charakterystyka
emocji
We współczesnych badaniach najczęściej
przyjmuje się, że emocja jest:
 bardzo szybkim
 skorelowanym ze zmianą stanu ciała
 mimowolnym zachowaniem, będącym
reakcją
 na zidentyfikowany percepcyjnie
 i zwaloryzowany (świadomie lub nie)
 stan otoczenia lub podmiotu.
Świadomość
 Czym jest świadomość?
 Rodzaje świadomości:
 podmiotowa,
 stanów wewnętrznych.
 Albo
 tranzytywna,
 nietranzytywna.
Albo:
 fenomenalna,
 Dostępu…
 Czy nauka może zrozumieć, jak to jest być
świadomym?
Debata o qualiach
 Czy istnieją qualia?
 Tradycyjne pojęcie jest trudne do utrzymania
(Dennett).
 Argumenty z wyobrażalności zombi oraz
argument z wiedzy mają sugerować, że istnieją
niefizyczne qualia.
 Świetny retorycznie pomysł: nazwać to
„trudnym problemem świadomości”…
Poznanie innych umysłów
 Jak poznajemy inne umysły?
 Tradycyjne koncepcje:
 przez analogię do samych siebie;
 wczuwając się w innych.
 Współcześnie:
 mając teorię innych umysłów,
 symulując innych bezpośrednio,
 postrzegając ich możliwości,
 mając neurony lustrzane…
Czy jesteśmy wolni?
 Czy neuronauka może pokazać, że nie mamy
wolnej woli?
 Czy potrzebujemy pojęcia „wolna wola”?
 Fatalizm: i tak robimy, co musimy
 Determinizm: jesteśmy wolni, gdy nie mamy
przeszkód i działamy wg własnych przekonań.
 Indetermizm: jesteśmy wolni, gdy nie oddziałuje
na nas przyczynowo świat.
 Inkompatybilistyczny determinizm: tak, świat na
nas wpływa, nikt nie jest wolny. Jest fatalnie ;)
Kim jesteśmy?
 Trzy tradycyjne podejścia do tożsamości
osobowej:
 prosta,
 psychologiczna,
 fizjologiczna (somatyczna).
 Co to znaczy „być sobą”?
 Jak to się ma do ontologii umysłu?
 Jak to ma się do poznania samego siebie?
Czy zwierzęta i komputery
mogą myśleć?
 Odpowiedź Turinga:
 Jeśli przejdą test i nie będą odróżnialne.
 Odpowiedź tradycyjnego filozofa:
 Stosowanie tego predykatu do nie-osób jest
błędem kategorialnym.
 Odpowiedź naturalisty:
 Zależy, jaką teorię myślenia chcemy przyjmować;
w ramach etologii poznawczej są pewne kryteria
poznawczości…
W stronę epistemologii i
metolodogii…
 Tony Chemero i Michael Silberstein (2007):
 „Filozofia umysłu się skończyła. Dwie główne
debaty, o istocie stanów umysłowych i o treści
umysłowej, wyczerpały się. Stanowiska są
obsadzone, zarzuty się powtarza; dodaje się
teoretyczne ozdobniki.
 Te gabinetowe rozważania zostają zastąpione
przez empirycznie zorientowane debaty wokół
kognitywistyki i neuronauki”.
Uproszczenie, ale coś w tym
jest…
 Nieprawdą jest, że debata o reprezentacjach
się wyczerpała. Trwa w najlepsze, o czym
będzie można się przekonać na kursie
Filozofia umysłu II.
 Ale: rzeczywiście we współczesnej filozofii
umysłu dominuje filozofia kognitywistyki i
neuronauk. Tylko że nie zaczyna od zera!
Podsumowanie
 Filozofia umysłu odpowiada na pytanie, czym
jest umysł i jak się umysł poznaje.
 Współcześnie też odpowiada na te pytania w
kontekście nauki, dokonując refleksji nad
metodologią nauki: kognitywistyki i
neuronauki.
 Często też bezpośrednio inspiruje badania
empiryczne, dostarczając ogólnych ram
teoretycznych.