Rola filozofii w kognitywistyce i kognitywistyki w

Dr hab. Marcin Miłkowski
ROLA FILOZOFII W
KOGNITYWISTYCE I
KOGNITYWISTYKI W FILOZOFII
Co nas czeka?
 Filozofia w kognitywistyce: dwie role
 Kognitywistyka w filozofii
 Podstawowe zagadnienia współczesnej
filozofii umysłu i kognitywistyki:
 Reprezentacje
 Świadomość
 Architektura umysłu
 4E + emocje
 Obliczeniowa teoria umysłu i informacje
Rola filozofii w
kognitywistyce
 Filozofia inspiruje.
 Zadaje nowe pytania, które też
wymagają nowych odpowiedzi,
np. „Jakiego rodzaju
komputerem jest umysł?”,
wymaga odrzucenia
behawioryzmu i poszukiwanie
adekwatnego modelu obliczeń
umysłowych.
 Częste dla filozofów umysłu.
Rola filozofii w
kognitywistyce
 Filozofia systematyzuje i
analizuje.
 Filozofowie analizują metodologię,
zakres wyjaśnień i teorie
kognitywistyczne.
 To jest rola dla filozofów nauki.
Rola filozofii w
kognitywistyce
 Filozofia przenika naukę.
 Założenia teoretyczne są we wszystkich naukach:
założenia, których nie sposób sprawdzić
eksperymentalnie, a od których zależy
interpretacja eksperymentów.
 Koncepcja rozszerzonego umysłu, enaktywizm,
predykcyjna teoria umysłu, teleosemantyka… –
wszystko to są założenia, które można przyjmować
w badaniach!
Kognitywistyka w filozofii
 Tradycyjne tezy filozoficzne mogą okazywać
się empiryczne, kiedy np. głoszą coś na temat
natury świadomości.
 Filozoficzna teza, że nie mogą istnieć stany
umysłowe inne niż świadome, stoi w konflikcie z
licznymi badaniami nad nieświadomym
przetwarzaniem informacji w percepcji czy
procesach językowych.
 Jej obrona jest donkiszoterią…
Spory, spory, jeszcze raz
spory…
 Dlaczego jest tyle stanowisk w filozofii?
 I kognitywistyce?
 To nie jest anomalia. Każda żywa dziedzina badań tak
ma.
 Trudno o spory o liczbę tomów Trylogii Sienkiewicza,
ale fizycy spierają się o naturę czarnych dziur,
biologowie o naturę wyjaśnień ewolucyjnych,
socjologowie o metodologię jakościową…
 Nauka wymaga myślenia krytycznego. I to właśnie
daje nauce filozofia.
 Analiza argumentacji i dążenie do jasności pojęciowej
– to narzędzia filozofii.
Podstawowe zagadnienia
współczesnej filozofii
umysłu
 Czym są reprezentacje?
 Dominują odmiany stanowiska
teleosemantycznego; to wytwory mechanizmów
mających funkcję generowania reprezentacji, czyli
czegoś, co pozostaje w relacji odwzorowania lub
podobieństwa strukturalnego do środowiska.
 Ważne tu jest pojęcie funkcji: właściwej lub
biologicznej (w sensie enaktywistów: wspierającej
autonomię systemu).
Spór o reprezentacje
 Reprezentacjonizm głosi, że reprezentacje są
ważnym składnikiem empirycznych teorii i
modeli wyjaśniających procesy poznawcze.
 Antyreprezentacjonizm temu mniej lub bardziej
przeczy.
 Najskrajniejsza wersja, nihilizm semantyczny, jest
trudna do utrzymania.
 Reprezentacjoniści twierdzą, że pojęcie
intencjonalności można znaturalizować, czyli je
wyeksplikować w kategoriach przyrodniczych.
Spór o świadomość
 Teorie świadomości w filozofii inspirują
modele empiryczne:
 Koncepcja architektury: konkurujące ze sobą
informacje w globalnej przestrzeni roboczej stają
się świadome (Dennett, Baars, Dehaene)
 Koncepcja uwagi: świadome są percepcyjne stany,
na które kieruje się uwagę (Jackendoff, Prinz)
 Koncepcja złożoności: sieć nerwowa musi mieć
odpowiedni typ połączeń, dzięki któremu jest
świadoma (Tononi, Seth, Koch)
Spór o modularność umysłu
 Zwolennicy modularności przeciwstawiają się
silnie holistycznym stanowiskom.
 Koncepcja Fodora jest najmocniejsza, ale rzadko
przyjmowana z racji założeń:
 o izolacji informacyjnej
 o istnieniu poznania centralnego
 Psychologia ewolucyjna odrzuca jednak Fodora
pojęcie poznania centralnego.
 Psychologii ewolucyjnej zarzuca się dogmatyzm i
zbyt duże oddalenie od biologii (Richardson,
Anderson)
Spór o modularność umysłu
 Wąski lokalizacjonizm jest
raczej powszechnie odrzucany.
 Stanislas Dehaene i Michael
Anderson podkreślają, że te
same obszary mózgu wykonują
wiele różnych funkcji i
przejmują nowe w trakcie
procesów rozwojowych i
ewolucyjnych.
Predykcyjna teoria umysłu
 Mózgi w sposób probabilistyczny przewidują
przyczyny aktualnych wejść zmysłowych i
minimalizują błędy takich przewidywań:
 zmieniając przewidywania na temat wejść
zmysłowych lub
 zmieniając świat.
 Jednolita teoria percepcji i działania (Clark,
Friston)
4E: umysł rozszerzony
 Eksternalizm semantyczny:
znaczenie nie jest „tylko w
głowie”, tj. zależy też od otoczenia
umysłu
 Eksternalizm aktywny: umysł nie
jest tylko w głowie, tj. zależy też
od czynników w otoczeniu
(rusztowania poznawczego; Clark,
Sterelny)
4E: ucieleśnienie
 Koncepcja ucieleśnionego
poznania:
 Ciało warunkuje i ogranicza procesy





poznawcze.
Poznanie jest usytuowane
(kontekstowe).
Poznanie jest pod presją czasu.
Środowisko ułatwia procesy
poznawcze, bo zmniejsza ich
złożoność.
Poznanie służy działaniu.
Poznanie abstrakcyjne i offline jest
cielesne.
4E: enaktywizm
 Enaktywizm biologiczny:
 Aktywność poznawcza jest procesem, który
zachodzi w wyniku oddziaływania
autonomicznego systemu poznawczego z
otoczeniem.
 Enaktywizm radykalny:
 Procesy poznawcze są sprzężone ze środowiskiem
i nie wymagają reprezentacji.
Neurofenomenologia i
fenomenologia inspirująca
 Neurofenomenologia:
 Nauczenie badanych metod fenomenologicznych
 Interesujący pomysł, ale bardzo, bardzo mało
badań.
 Fenomenologia inspirująca Gallaghera:
 Projektowanie badań przy użyciu wyników
fenomenologii
 Jednoczesne wykorzystanie wyników badań do
zmiany poglądów fenomenologicznych
(ulepszenie analiz)
4E: emocje
 Podstawowe koncepcje emocji:
 jako ocena [waloryzowanie]
 jako percepcja stanu ciała (James, Lange)
 jako wytwór kulturowy
 Standardowe ujęcie – emocja jest:






bardzo szybkim
skorelowanym ze zmianą stanu ciała
mimowolnym zachowaniem, będącym reakcją
na zidentyfikowany percepcyjnie
i zwaloryzowany (świadomie lub nie)
stan otoczenia lub podmiotu.
4E: emocje
 Koncepcja ekologiczna:
 Emocje tworzą system wczesnego ostrzegania,
który jest wbudowany w organizm.
 Emocje wyprzedzają czasowo percepcje.
 Emocje pełnią funkcję poznawczą: informują
organizm o tym, co (nieuchronnie) nastąpi, a nie o
tym, co aktualnie się dzieje.
Obliczeniowa teoria umysłu
 Głosi, że umysł jest strukturą obliczeniową, tj.
przetwarzającą informacje.
 Kauzalna koncepcja obliczeń:
 X jest komputerem, gdy jego struktura
przyczynowa odpowiada ściśle strukturze
pewnego modelu obliczeń.
 Semantyczna koncepcja obliczeń:
 X jest komputerem, gdy przetwarza
reprezentacje.
Informacje
 Należy odróżniać:
 informacje w sensie strukturalnym (wykrywalne
różnice fizyczne, stopnie swobody)
od
 Informacji w sensie Shannona (uśredniona
wartość dotycząca stopnia zaskoczenia odbiorcy
informacją)
 Teoria informacji może służyć, wraz ze
statystyką, do ścisłego opisu systemów
złożonych.
Podsumowanie
 Współczesna filozofia umysłu kontynuuje
spory o reprezentacje, a jednocześnie
inspiruje nowe podejścia teoretyczne.
 Dotyczą one architektury (struktury) umysłu i
świadomości, ogólnych teorii myślenia i
działania, ujęcia umysłu jako ucieleśnionego,
oddziałującego w środowisku, aktywnego,
rozszerzonego…