Atmosfera i klimat

Materiały szkoleniowe „Atmosfera i klimat”
1.
2.
Uporządkuj warstwy atmosfery od najbliższej powierzchni Ziemi do najdalszej:
a) stratopauza,
c) ozonosfera,
b) troposfera,
d) mezopauza
Każdej z warstw atmosfery przyporządkuj charakterystyczne dla niej zjawiska.
A. Termosfera
B. Troposfera
C. Jonosfera
D. Stratosfera
3.
a) spadek temperatury do -90ºC
b) silnie zjonizowane powietrze
c) powstawanie wiatrów
d) zjawisko zorzy polarnej
e) przemiana tlenu w ozon
Dorysuj kierunek krążenia mas powietrza w ośrodku barycznym tak, aby przedstawiał cyrkulację powietrza na półkuli
północnej (A, B) oraz na półkuli południowej (C, D). Wpisz brakujące wartości izobar tak, aby rysunek przedstawiał
wyż/niż baryczny.
A
B
C
4.
Zamieszczony niżej rysunek uzupełnij tak,
aby przedstawiał rozkład stałych ośrodków ciśnienia
i kierunki przepływu powietrza przy powierzchni Ziemi.
5.
Uszereguj zamieszczone poniżej zdania w takiej
kolejności, aby przedstawiały mechanizm cyrkulacji
powietrza w strefie międzyzwrotnikowej.
o
o
o
o
o
Powietrze opada w dół, tworząc zwrotnikowe wyże.
W trakcie unoszenia powietrze ochładza się.
W górnej troposferze powietrze rozchodzi się
w kierunku północnym i południowym w postaci antypasatów.
Z wyży zwrotnikowych ku niżom równikowym wieją pasaty.
Silnie nagrzane powietrze unosi się do góry.
6.
Podane chmury podpisz nazwami polskimi i podziel na piętra wysokie, średnie i niskie .
D
1
7.
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
8.
Z podanych zdań wybierz prawdziwe.
Proces kondensacji to przejście pary wodnej obecnej w powietrzu w stan ciekły czyli skraplanie i stały (sublimacja).
Prężność pary wodnej wyrażana jest w hPa.
Chmura pierzasta (cirrus) zbudowana jest z kryształków lodu i daje intensywne opady śniegu.
Opady spowodowane unoszeniem się powietrza nad barierą orograficzną to opady konwekcyjne.
Opady deszczu dają min. chmury: nimbostratus, cumulonimbus, stratus.
Para wodna obecna w powietrzu atmosferycznym pochodzi z parowania i resublimacji.
Jednostką bezwzględnej wilgotności powietrza jest g/m3.
Do osadów atmosferycznych zaliczamy: mgłę, chmurę i rosę.
Chmura kłębiasta (cumulus) daje krótki i gwałtowny deszcz lub grad, któremu często towarzyszą wyładowania
atmosferyczne.
Chmury piętra wysokiego (cirrus, cirrostratus i cirrocumulus) nie dają opadów atmosferycznych.
Ustal prawidłową kolejność etapów procesu powstawania opadu atmosferycznego oznaczając je cyframi 1–6:
.....................
.....................
.....................
.....................
.....................
.....................
9.
1.
2.
3.
4.
5.
powstawanie chmury w wyniku osadzania się skroplonej pary wodnej na jądrach kondensacji,
nasycenie powietrza parą wodną,
przechłodzenie kropelek wody budujących chmurę i ich zamarzanie na kryształkach lodu,
spadek temperatury powietrza do punktu rosy – kondensacja pary wodnej,
pokonywanie oporu powietrza przez kryształki lodu w wyniku ich zwiększonego ciężaru,
powiększanie objętości i ciężaru kryształków lodu budujących chmurę.
Przyporządkuj nazwę chmury odpowiadającemu jej opisowi:
przynosi gwałtowne opady deszczu lub gradu,
a. cumulus,
jej wierzchołek jest spłaszczony i tworzy tzw. kowadło,
b. cirrus
zbudowana z długich i delikatnych włókien haczykowato
c. nimbostratus
zakrzywionych od strony, w którą się przesuwa,
d. cumulonimbus
sięga do wysokości 2,5 km, jest ciemna, o wyraźnej
kłębiastej budowie, przybiera postać ławicy lub warstwy,
e. stratocumulus
rozbudowana pionowo chmura w postaci kłębu o białej
barwie w górnej części i wyraźnie ciemniejszej podstawie.
chmura w postaci ciemnoszarej jednolitej warstwy, zazwyczaj całkowicie zasłaniającej niebo. Złożona jest z kropel wody
oraz kryształków lodu. Jej występowaniu towarzyszą ciągłe opady deszczu lub śniegu.
10. Dokończ zdania.
a) Opady spowodowane wznoszeniem się nagrzanego powietrza i tworzeniem się ośrodka niskiego ciśnienia przy powierzchni
ziemi nazywamy opadami …
b) W strefie umiarkowanej mroźnymi zimami i ciepłymi latami charakteryzuje się klimat ……….
c) Strefy klimatyczne wydzielone są na podstawie oświetlenia Ziemi i zmieniają się wraz z ..................
d) W strefie umiarkowanej dużymi opadami równomiernie rozłożonymi w ciągu roku charakteryzuje się klimat …
e) Opady wywołane wznoszeniem się ciepłego powietrza w strefie zetknięcia dwóch mas o różnej temperaturze i wilgotności
nazywamy opadami ..............
f) Temperaturę, w której dochodzi do skroplenia pary wodnej, nazywamy .................
11. Zaznacz literą P zdania prawdziwe, literą B zdania błędne.
a) Cyklony tropikalne to niewielkie wędrujące niże powstające w strefie międzyzwrotnikowej, w bardzo ciepłych i wilgotnych
masach powietrza.
b) Charakterystyczną częścią cyklonu tropikalnego jest jego centrum o bardzo niskim ciśnieniu.
c) Dookoła oka cyklonu powstają silne prądy zstępujące, którym towarzyszą burze i gwałtowne ulewy.
d) Dookoła oka cyklonu dzięki bardzo silnemu prądowi wstępującemu rozbudowują się pionowo ogromnych rozmiarów chmury
kłębiaste.
e) Trąby powietrzne w umiarkowanych szerokościach geograficznych, w przeciwieństwie do cyklonów, tworzą się nad lądami.
12. Na podstawie opisów rozpoznaj rodzaj wiatru.
a) Wiatr stały występujący w szerokościach międzyzwrotnikowych, wieje od zwrotników w stronę równika.
b) Wiatry lokalne związane z występowaniem różnic ciśnienia po obu stronach łańcucha górskiego.
c) Wiatry lokalne związane z występowaniem dobowych różnic ciśnienia na granicy lądu i morza.
d) Wiatr stały w górnej troposferze, wieje od równika w stronę zwrotników.
13. Korzystając z rysunku przedstawiającego efekt fenowy:
a) oblicz temperaturę masy powietrza u podnóża
stoku dowietrznego,
b) zaznacz odpowiednio wyż (W) i niż (N) baryczny.
c) podaj właściwości fenu (wiatru halnego)
2
14. Na szczycie górskim na wysokości 1400 m n.p.m. temperatura powietrza wynosi +5 oC. Oblicz temperaturę powietrza u
podnóża szczytu na N stoku na wysokości 300 m n.p.m., przy suchoadiabatycznym gradiencie oraz na tej samej wysokości po
S stronie, przy gradiencie wilgotnoadiabatycznym.
15. Wpisz w puste miejsca wyż/niż a następnie podaj
przyczynę powstawania bryzy i monsunu.
Czym różnią się te wiatry?
16. Z podanych wyrażeń podkreśl cztery
(przy większej liczbie wyrażeń sprawdzane będą
pierwsze cztery), które są elementami klimatu.
ukształtowanie powierzchni, zachmurzenie,
wiatr, ekspozycja stoku, ciśnienie powietrza,
prąd morski, izoterma, barograf, opad,
rodzaj pokrycia terenu, typ klimatu
17. Z wyróżnionych kursywą słów i wyrażeń wykreśl błędne.
a) W klimatach umiarkowanych wraz ze wzrostem odległości od morza amplituda temperatury wzrasta/maleje.
b) W klimatach lądowych opady występują głównie w okresie zimowym/letnim.
c) Wraz ze wzrostem wysokości maleje temperatura powietrza i ciśnienie atmosferyczne/roczna suma opadów.
18. Przyczynie przyporządkuj skutek.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Położenie w pobliżu wybrzeża marskiego
Położenie w wysokich szerokościach geograficznych.
Wzrost wysokości bezwzględnej terenu
Zimny prąd morski
Ciepły prąd morski
Wzrost wysokości n.p.m.
Wzrost odległości od morza
Położenie w niskich szerokościach geograficznych.
A. Brak termicznego lata.
B. Spadek temperatury i rocznej sumy opadów
C. Chłodne lata i łagodne zimy
D. Duża roczna suma opadów
E. Mała roczna amplituda temperatur powietrza.
F. Wzrost średniej rocznej temperatury powietrza.
G. Krótki okres wegetacyjny.
H. Spadek rocznej sumy opadów.
19. Na podstawie opisu rozpoznaj strefę klimatyczną. Oznacz je odpowiednio (A,B) na mapie poniżej.
A. Średnia temperatura powietrza w najcieplejszych miesiącach powyżej 25oC. Duże dobowe amplitudy temperatury
powietrza i bardzo zróżnicowane roczne sumy opadów, w klimatach suchych opady poniżej 100 mm rocznie.
B. Średnie temperatury powietrza we wszystkich miesiącach są powyżej 20 oC. Brak termicznych pór roku, roczna
amplituda temperatur poniżej 5oC. Najwyższe opady występują przy zenitalnym położeniu Słońca.
20. Oblicz, korzystając
z tabel, średnią roczną
temperaturę, sumę opadów
rocznych oraz amplitudę
roczną temperatury.
Podaj strefę i typ klimatu,
w jakim znajduje się stacja
klimatyczna C i D.
Oznacz je na mapie poniżej.
stacjaC I
T
- 9,9
o
31
stacjaD I
T
4,6
o
48
II
-9,5
28
II
4,6
40
III
-4,2
33
III
5,9
48
IV
4,7
35
IV
8,2
44
V
11,9
52
V
12,2
44
VI
16,8
67
VI
14,6
47
VII
19,0
74
VII
16,8
58
VIII
17,1
74
VIII
16,3
58
IX
11,2
58
X
4,5
51
IX
13,9
47
X
10,4
63
XI
-1,9
36
XI
6,4
62
XII
-6,8
36
rok
XII
5,1
58
rok
3
21. Na podstawie diagramów klimatycznych oraz tabeli rozpoznaj strefę i typ klimatu. Dla każdego typu klimatu podaj
przykłady obszarów jego występowania.
t [C]
o [mm]
t [C]
o [mm]
I
-9,9
31
I
21,6
0
II
-9,5
28
II
22,8
0
III
-4,2
33
III
26,1
0
IV
4,7
35
IV
30,0
1
V
11,9
52
V
33,5
4
VI
16,8
67
VI
34,7
1
VII
19,0
74
VII
33,1
20
VIII
17,1
74
VIII
32,1
38
IX
11,2
58
IX
33,3
7
X
4,5
51
X
31,6
1
XI
-1,9
36
XI
27,1
0
XII
-6,8
36
XII
23,1
0
ROK
4,4
575
ROK
29,1
72
22. Nad północną częścią Europy rozbudował się rozległy
niż z centrum nad środkową Skandynawią.
Z których obszarów napływa powietrze nad
południową część półwyspu i jak zmieni się
temperatura powietrza na tym obszarze?
23. Wymień czynniki kształtujące klimat,
które spowodowały, że roczna suma opadów wzdłuż
zachodnich wybrzeży Wysp Brytyjskich jest znacznie
wyższa niż w części wschodniej tych wysp.
24. W listopadzie południową Europę obejmuje rozległy
wyż z centrum nad Zatoką Biskajską.
Podaj przeważające kierunki wiatrów wiejących
w tym okresie we Francji i w Wielkiej Brytanii.
4
25. Posługując się rysunkiem, wykonaj polecenia.
a) Która mapa przedstawia układ izoterm w styczniu?
b) Jaki czynnik decyduje o takim układzie izoterm w styczniu?
c) Wskaż dwie najzimniejsze krainy geograficzne (zaznacz na mapie).
d) W jakim przedziale wartości mieszczą się temperatury stycznia w Polsce?
e) Jaki czynnik decyduje o najwyższych temperaturach w styczniu na Nizinie Szczecińskiej?
A.
B.
26. Na podstawie opisu rozpoznaj masę powietrza.
A) Dociera do Polski z rejonu Azorów i Morza Śródziemnego.
Powietrze cechuje się wysoką temperaturą i dużą wilgotnością.
Latem przynosi pogodę gorącą i parną, a zimą odwilże i mgły.
B) Dociera do Polski z rejonu Azji Mniejszej i Północnej Afryki.
Powietrze cechuje się wysoką temperaturą i bardzo niską
wilgotnością. Dociera do Polski rzadko, głównie latem
i wczesną jesienią, przynosząc ocieplenie i suchą słoneczną pogodę.
27. Do odpowiedniego opisu stanu pogody przyporządkuj masę
powietrza kształtującą latem pogodę w Polsce:
1.
2.
3.
4.
temperatury powyżej 25°C,
duża wilgotność powietrza,
wiatr SW,
temperatury około 17–18°C,
duży procent zachmurzenia nieba,
wiatr W,
temperatury około 13–15°C,
pogoda słoneczna, wiatr N,
temperatura około 30°C,
bezchmurne niebo, wiatr S.
a.
arktyczna,
b.
polarno-morska,
c.
polarno-kontynentalna,
d.
zwrotnikowo-morska,
e.
zwrotnikowokontynentalna.
28. Do odpowiedniego opisu stanu pogody przyporządkuj masę powietrza kształtującą zimą pogodę w Polsce:
1.
2.
3.
4.
temperatury powyżej 0°C,
duże zamglenie, wiatr SW,
temperatura poniżej –20°C,
bezchmurne niebo, wiatr NE,
temperatura poniżej –20°C,
bardzo mała wilgotność powietrza, wiatr SE,
temperatura około 0°C,
całkowite zachmurzenie nieba, mżawka, wiatr NW.
a.
b.
c.
d.
e.
arktyczna,
polarno-morska,
polarno-kontynentalna,
zwrotnikowo-morska
zwrotnikowo-kontynentalna
29. Roczną izoamplitudę 22oC, która w Polsce przebiega południkowo, można przyjąć za granicę kontynentalizmu
klimatycznego. Wypisz dwie cechy klimatyczne obszaru położonego na zachód od izoamplitudy 22 oC.
30. Najniższymi rocznymi sumami opadów w Polsce cechują się Kujawy. Podaj dwa czynniki, które o tym decydują.
5