SPIS TREŚCI Wste˛p .............................................................................................. 5 Kartagina — od fenickiej kolonii do pote˛gi .......................... 10 Pocza˛tki Kartaginy ................................................................... 10 Ustrój polityczny i społeczny. Wierzenia religijne ............... 13 Ekspansja gospodarcza i terytorialna Kartaginy ................... 17 Wojna z Pyrrusem 281–272 p.n.e. ......................................... 23 Siły zbrojne Rzymu i Kartaginy w III i II w p.n.e. ............. 27 Organizacja armii republikańskiego Rzymu .......................... 27 Struktura armii, źródła rekrutacji ....................................... 27 Uzbrojenie legionistów ........................................................ 31 Taktyka działania i szkolenie ............................................. 34 Przemarsze, budowa obozów .............................................. 37 Flota wojenna ....................................................................... 40 Morale i dyscyplina ............................................................. 42 Siły zbrojne Kartaginy ............................................................ 45 Źródła rekrutacji, organizacja i uzbrojenie ........................ 45 Strategia i taktyka, dbałość o morale ................................. 52 Flota wojenna ....................................................................... 54 Pierwsza wojna punicka 264–241 p.n.e. ................................. 58 Przyczyny wojny ..................................................................... 58 Przebieg działań wojennych ................................................... 61 Mie˛dzywojnie — próba poprawy sytuacji gospodarczej ..... 86 Wojna z najemnikami i plemionami numidyjskimi .............. 86 Hamilkar, Hasdrubal Pie˛kny i Hannibal w Hiszpanii ........... 92 Druga wojna punicka 218–201 p.n.e. ................................... 101 Od wypowiedzenia wojny do bitwy nad Trebia˛ ................. 101 292 Jezioro Trazymeńskie ............................................................ Dyktatura Fabiusza Maksymusa (Kunktatora) .................... 2 sierpnia 216 r. p.n.e. — Kanny ......................................... Po bitwie. Działalność obu stron od 216 do 214 r. p.n.e. .. Walki w Italii, Hiszpanii i na Sycylii od 214 do 203 r. p.n.e. Końcowy okres wojny. Walki w Afryce. Scypion i Hannibal pod Zama˛ ......................................................... Drugie mie˛dzywojnie 201–149 p.n.e. .................................. Sytuacja Kartaginy po wojnie. Hannibal. Masynissa ....... Polityka Rzymu wobec sa˛siadów. Wojny przeciw wszystkim Miasto Kartagina w połowie II w. p.n.e. ........................... Miasto właściwe (poza portami), jego zabudowa ............. Porty Kartaginy .................................................................. Trzecia wojna punicka. Przyczyny wybuchu ................... Wojna Kartaginy z Masynissa˛ ........................................... Reakcja Rzymu. Próby zapobieżenia konfliktowi — rozmowy z Rzymem ..................................................... Kartagina — miasto odmienione 149–146 p.n.e. .............. Przygotowania do wojny o godność ................................. Pocza˛tkowy okres wojny 149–148 p.n.e. .......................... Lata 147–146 p.n.e. Scypion jako dowódca armii rzymskiej ............................................................................ Upadek miasta. Zemsta Rzymian ...................................... Rzym i wybrzeża Morza Śródziemnego po 146 r. p.n.e. Koniec fenickiej Kartaginy. Grecja i Macedonia w 146 r. p.n.e. .................................................................... Wojny i podboje rzymskie do końca II w. p.n.e. ............. Aneksy .................................................................................... Aneks 1. Biogramy ważniejszych postaci ......................... Aneks 2. Biogramy najcze˛ściej cytowanych autorów starożytnych ........................................................................ Bibliografia ............................................................................. Wykaz map ............................................................................. Wykaz ilustracji ..................................................................... 115 119 125 132 143 167 185 185 192 202 203 206 209 209 212 222 222 226 239 254 264 264 268 271 271 276 279 282 288