Rzym

POCZĄTKI DZIEJÓW
RZYMU I NARODZINY
IMPERIUM
WARUNKI NATURALNE PÓŁWYSPU APENIŃSKIEGO
•
•
•
•
•
•
•
centralna część Morza
Śródziemnego
wbija się głęboko w M.
Śródziemne – naturalny
pomost Europy ku Afryce
dzieli basen M.
Śródziemnego na 2 części
granica północna – rzeka
Pad (od I w. p.n.e. –
pogórze alpejskie – Nizina
Padańska)
granica południowa –
Morze Śródziemne i M.
Jońskie
granica wschodnia M.
Tyrreńskie
granica wschodnia – M
Adriatyckie
WARUNKI NATURALNE PÓŁWYSPU APENIŃSKIEGO
•
•
•
•
•
Góry Apenińskie wzdłuż całego
półwyspu
duża ilość ziemi uprawnej ( głównie
zachodnie wybrzeże i południe) –
doliny rzek, łagodne zbocza
Apeninów
sprzyjający rolnictwu klimat
śródziemnomorski
brak surowców naturalnych ( poza
glinką i marmurem)
słabo rozwinięta linia brzegowa –
małe znaczenie morza w życiu
mieszkańców Italii
LUDY ITALII W OKRESIE PRZEDRZYMSKIM
–
•
•
•
•
•
•
•
ITALIKOWIE
ludy pochodzenia
indoeuropejskiego –
zróżnicowane
językowo i kulturowo
zasiedlały Półwysep
Apeniński od ok.
1500 r. p.n.e.
ujście Tybru –
Latynowie
górny bieg Tybru –
Umbrowie
wschód i pd-wsch
półwyspu - Samnici
prymitywny poziom
rozwoju :pasterstwo
(częściowo rolnictwo)
dzielili się na szereg
plemion –
najsilniejsze to
zespół plemienny
Latynów –
zamieszkiwał dolny
bieg Tybru
najsilniejsze miasto
latyńskie – Rzym
LUDY ITALII W OKRESIE PRZEDRZYMSKIM - ETRUSKOWIE
a) pochodzenie Etrusków nie jest znane .
b) zorganizowani w luźną federację ( związek )
miast- państw.
c. zamieszkiwali obszar dzisiejszej Toskani (Etruria)
d) na czele stał król zwany lukomo, z czasem
ewoluowali ku republice arystokratycznej
e) stworzyli w wysoko rozwiniętą kulturę będącą
pod silnym wpływem orientalnym , zwłaszcza w
religii (religia objawiona – święte księgi).
f) Etruskowie połączeni w federację 12 miast
walczyli przeciwko Grekom o
południowa
część Płw. Apenińskiego w tym celu zawiązali
sojusz wojskowy z kolonią fenicką w Afryce
Płn.- Kartaginą.
g) po zwycięskiej bitwie morskiej w roku 540
p.n.e. Etruskowie zajęli Korsykę , a
Kartagińczycy Sardynię , ograniczając Greków
do południowej Francji oraz pd. Italii
h) od Greków przejęli pismo, formę państwa VII – VI
w. p.n.e. rządy królów etruskich w Rzymie
ETRUSKOWIE
Bagnoregio - starożytne miasto w Italii
założone przez Etrusków w VI w. p.n.e.
Fragment rzeźby przedstawiający głowę
etruskiego wojownika
ETRUSKOWIE
Etruski sarkofag małżonków z Caere, ok. 520 r. p.n.e.
ETRUSKOWIE
wazy etruskie
Harfiarz, malowidło ścienne
w grobowcu Lampartów, Tarquinia
etruskie lustro z brązu, III-IV w. p.n.e.
GRECY
Grecy w VIII w.
p.n.e. założyli
swoje pierwsze
kolonie na
Półwyspie
Apenińskim:w
pd. części:
Tarent, Kroton,
Region, w zach:
Neapol ;
Syrakuzy,
Messynę,
Akragas na
Sycylii ( „Wielka
Grecja”)
POWSTANIE RZYMU 753 r. p.n.e.
miasto Rzym powstało poprzez
połączenie w jeden organizm osady
latyńskiej (Roma quadrata na
Palatynie) i sabińskiej (wzgórza:
Eskwilin, Wiminal i Kwirynał).
Początkowo Rzym pozostawał pod
wpływami etruskimi, a sama nazwa
miasta pochodzi z etruskiego gens
ruma. Później uznano dzień 21 IV
753 r. p.n.e. za datę założenia
miasta i początek rachuby czasu (ab
urbe condita). Legendy mówią
o wychowaniu jego założycieli, braci
Romulusa i Remusa, przez
wilczycę, porwaniu Sabinek
i ugodzie z władcą sabińskim
Tytusem Tacjuszem jako faktach,
które dały miastu początek.
Granice Rzymu
(Republika 510 p.n.e.-40 p.n.e.)
POWSTANIE RZYMU 753 r. p.n.e.
Romulus i Remus, Paul Rubens
POWSTANIE RZYMU 753 r. p.n.e.
Wilczyca kapitolińska, rzeźba brązowa, V w. p.n.e.
POWSTANIE RZYMU 753 r. p.n.e.
Interwencja Sabinek - Jacques-Louis Davida
PRZYCZYNY DOMINACJI RZYMU
• powstał przy
najdogodniejszej
przeprawie przez
Tybr
• szlak handlowy
łączący Etrurię z
pd Italii(m.in.
Kampanią)
• 30 km do ujścia
Tybru do M.
Tyrreńskiego stąd bogate
saliny(warzelnie
soli)
USTROJE W DZIEJACH RZYMU
RZYM W OKRESIE MONARCHICZNYM 753-509 r. p.n.e.
•
•
do 509 r. p.n.e. Rzym miał być
rządzony przez królów. Tradycja
przekazała imiona siedmiu rzymskich
królów. Mieli oni panować przez 244
lata. Pierwszym królem Rzymu miał
być Romulus. Władza królów była
absolutna. Symbolem ich władzy były
rózgi z wetkniętymi w nie toporami.
Społeczeństwo rzymskie składało się
wówczas z pełnoprawnych członków
rodu (patriacii) i niepełnoprawnego
ludu (plebs). Najstarsi
przedstawiciele rodów, tworzyli
zgromadzenie starszych (senatus),
był on organem doradczym króla.
Około 509 r. p.n.e. ostatni król
Tarwiniusz Pyszny został z Rzymu
wypędzony. Od tego roku w Rzymie
została ustanowiona republika.
Tycjan - Tarquinius Sextus i Lukrecja
PODBOJE RZYMSKIE W ITALII
504 r. p.n.e.
496 r. p.n.e.
493 r. p.n.e.
Bitwa pod Aricją - Rzymianie odnoszą
zwycięstwo nad armią etruskiego króla
Porsenny,
próbującego
przywrócić
panowanie
wygnanemu
królowi
Tarkiniuszowi Pysznemu
Bitwa nad jeziorem Regillus - Rzymianie
pokonują związek plemion latyńskich [tzw.
Ligę Latyńską].
Przymierze Rzymu z Latynami - powstaje
nowa Liga Latyńska, której wszyscy
członkowie mają równe prawa.
406 - 396 r.
p.n.e.
Wojna Rzymu z etruskim miastem Weje po dziesięcioletnim oblężeniu Rzymiane
zdobywają wreszice miasto i rozszerzają
terytorium państwa na prawy brzeg
Tybru, zmuszając plemię Wolsków do
zawarcie pokoju z Rzymem.
386 r. p.n.e.
Najazd Galów na środkową Italię Galowie zwyciężają Etrusków, a następnie
zdobywają i nieszczą Rzym. Jedyne
ocalałe miejsce to silnie obwarowane
wzgórze kapitolińskie. Po otrzymaniu
okupu od Rzymian Galowie wycofują się z
Italii.
343 - 341 r.
p.n.e.
I wojna samnicka - Rzymianie pokonują
Związek Samnicki utworzony przez
plemiona zamieszkujące środkową i
południową część Półwyspu Apenińskiego.
PODBOJE RZYMSKIE W ITALII
340 - 338 r.
p.n.e.
Wojna latyńska - najazdy Galów na Rzym
osłabiają rzymskie panowanie na terenie Lacjum, a
jednocześnie są przyczyną umocnienia pozycji
Związku Latyńskiego, który rozpoczyna wojnę;
Rzymianie jednak pokonują Związek, który zostaje
rozwiązany i staje się częścią państwa rzymskiego.
326 - 304 r.
p.n.e.
II wojna samnicka - Rzymianie ponoszą klęskę
w bitwie w Wąwozie Kaudyńskim i zawierają pokój
z Samnitami. Walki trwają jednak jeszcze do 304 r.
p.n.e., w którym zostaje zawarty kolejny pokój.
Rzymianie otrzymują Apulię i Kampanię.
298 - 291 r.
p.n.e.
III wojna samnicka - Samnici, poparci przez
plemiona Etrusków, Sabinów, Umbrów i Galów,
zostają pokonani w bitie pod Sentinum. Rzymianie
zdobywają Umbrię i całą południową Italię [poza
Tarentem]. Wojna ta kładzie kres niepodległości
Etrusków.
280 - 272 r.
p.n.e.
264 r. p.n.e.
Wojna z Tarentem - król Epiru Pyrrus udziela
pomocy greckiej kolonii. W trakcie bitwy pod
Ausculum w 279 roku p.n.e. ponosi poważne
straty, ale zwycięża Rzymian [tzw. Pyrrusowe
zwycięstwo]. W 272 r. p.n.e. Tarent dostaje się pod
panowanie Rzymu. Rzym zdobył supremację nad
całym Półwyspem Apenińskim.
Zdobycie etruskiego miasta Volsinii - Rzym
opanowuje cały Półwysep Apeniński, z wyjątkiem
Galii Nadpadańskiej. Powstaje Federacja Italska na
czele z Rzymem - hegemonem.
król Pyrrus
KARTAGINA
•
•
•
•
Kartagina to kolonia fenicka
założona na północnym
wybrzeżu M. Śródziemnego w
814 r. p.n.e. jako faktoria
handlowa i największy port nad
tym morzem.
od VI w .p.n.e. stała się
potężnym państwem morskim
przejmując wszystkie kolonie
Fenicjan w basenie Morza
Śródziemnego i sprzymierzając
się z Etruskami przeciwko
ekspansji Greckiej w
południowej Italii
w III w. p.n.e. Kartagina popadła
w konflikt z rosnącą potęgą
rzymską o dominację w
starożytnym świecie
śródziemnomorskim.
zajęcie Sycylii przez Kartaginę (
inaczej Punijczyków - jak
nazywali ich Rzymianie )
doprowadziło do ciągnącego się
przez dwa stulecia ( III - II w.
p.n.e. ) konfliktu rzymsko kartagińskiego tzw. ,,wojen
punickich " - ( 264 - 146 r.p.n.e.
)
I WOJNA PUNICKA 264-241 r.pn.e.
•
•
przyczyną spór o Sycylię
walki prowadzone na
lądzie i morzu ( dwie
bitwy morskie pod Myale
i Eknomos )
• pięciokrotna klęska
Rzymian na morzu i
zastosowanie przez nich ,,
ruchomych mostów " do
abordażu czyli ataku
piechoty rzymskiej na
okręty kartagińskie.
warunki pokoju ( 241 r .p.n.e.
):
• Kartagina straciła swoje
posiadłości na Sycylii ,
Korsyce i Sardynii
• podzielono Półwysep
Iberyjski ( Hiszpanię ) na
dwie strefy wpływów
• Kartagina zapłaciła
Rzymianom wysoką
kontrybucję wojenna oraz
zmuszona została do
wydania im prawie całej
floty handlowej i wojennej.
I WOJNA PUNICKA 264-241 r.pn.e.
warunki pokoju ( 241 r
.p.n.e. ) :
• Kartagina straciła swoje
posiadłości na Sycylii ,
Korsyce i Sardynii
• podzielono Półwysep
Iberyjski ( Hiszpanię ) na
dwie strefy wpływów
• Kartagina zapłaciła
Rzymianom wysoką
kontrybucję wojenna oraz
zmuszona została do
wydania im prawie całej
floty handlowej i wojennej.
Kartagińczycy ustąpią z całej Sycylii i nie będą
wojować z Hieronem, ani podnosić broni przeciw
Syrakuzanom oraz ich sprzymierzeńcom.
Kartagińczycy zwrócą Rzymianom bez okupu
wszystkich jeńców wojennych, w srebrze wypłacą
Kartagińczycy Rzymianom w przeciągu lat
dwudziestu dwa tysiące dwieście talentów
eubejskich (...) lud (rzymski) nie uznał układów
pokojowych, lecz wysłał dziesięciu mężów (...)
zaostrzyli (oni) postawione Kartagińczykom
warunki. Bo czas spłaty daniny skrócili o połowę,
dołożyli jeszcze tysiąc talentów do ogólnej sumy,
nadto polecili Kartagińczykom ustąpić z
wszystkich
wysp jakie leżą między Italią a Sycylią.
II WOJNA PUNICKA - 218-201 p.n.e
•
•
•
•
w Kartaginie narastały
od roku 241 p.n.e.
nastroje antyrzymskie
w związku z utratą
prymatu w basenie M.
Śródziemnego
wódz punijski Hannibal
, przygotował atak na
Italię poprzez
kartagińską część
Hiszpanii , drogą
lądową ( bo brak floty
wojennej - I pokój z
Rzymem )
zajęcie
sprzymierzonego z
Rzymem Saguntu
stało się oficjalnym
powodem wojny
przeprawa Hannibala
na czele 26 - tyś.
żołnierzy z terenu
Hiszpanii przez
Pireneje , płd. Galię i
ośnieżone Alpy do Italii
celem zaskoczenia
Rzymian
spodziewających się
ataku poprzez
Sycylię.
Francisco Goya, Hanibal odkrywający Italię ze szczytów Alp
II WOJNA PUNICKA 2018-201 r. p.n.e.
•
•
•
•
•
•
bitwa nad jeziorem Trazymeńskim
217 r. p.n.e.
zwycięska bitwa Hannibala pod
Kannami ( 216 r.n.e. )
5 kolejnych lat Hannibal odnosi
kolejne zwycięstwa nad Rzymianami
nie powiódł się plan zajęcia Rzymu
( ,, Hannibal ante portas " )
próba zawarcia przymierza
Kartagińczyków z plemionami
italskimi przeciwko Rzymianom
inwazja Rzymian pod dowództwem
Publiusza Korneliusza Scypiona
Młodszego do Afryki na Kartaginę ,
powrót Hannibala z Italii rozstrzygająca bitwa pod Zammą
202 r.p.n.e. i klęska Punijczyków. samobójstwo Hannibala.
Śmierć Flaminiusza - obraz z 1880 r.
bitwa nad jeziorem Trazymeńskim
Plan bitwy pod Kannami 216 r. p.n.e.
Bitwa pod Zamą 202 r. p.n.e.
II WOJNA PUNICKA 2018-201 r. p.n.e.
warunki pokoju ( 201 r
p.n.e. ) :
• Kartagina oddała
Rzymowi swoje
wszystkie posiadłości
poza Afryką w tym
Hiszpanię
• zapłata kontrybucji
wojennej i
podporządkowanie
polityczne Rzymowi
• utrata reszty floty na
rzecz Rzymian.
Scypion Afrykański Starszy
wódz rzymski
III WOJNA PUNICKA 148 -146 r. p.n.e.
• była wojna zaborczą
sprowokowaną przez
Rzymian
• oblężenie Kartaginy przez
Scypiona Młodszego
• zburzenie miasta , sprzedanie
jego ludności w niewolę i
stworzenie z terytoriów
afrykańskich Kartaginy
kolejnej rzymskiej prowincji Afryki. zaopatrującej Rzymian
w darmowe zboże.
Ruiny Kartaginy
Dalsza ekspansja Imerium Rzymskiego ( od poł. II w.p.n.e. do I poł. II
w .n.e. ) :
•
•
•
•
•
•
•
wojny punickie ugruntowały
mocarstwową pozycje Rzymu w
basenie M. Śródziemnego.
kolejne kampanie wojenne przyniosły w
II w. p.n.e. ( 146 r. n.e. ) opanowanie
wybrzeży Dalmacji , Macedonii , oraz
Grecji.
w I w .p.n.e. Gajusz Juliusz Cezar
opanował całkowicie Galię ( 58 - 51 r.
p.n.e) ,oraz Syrię w ( 64 r.n.e. ),
granice Rzymu w Europie zatrzymały
sie na linii rzek Ren i Dunaj.
nastepca Cezara Oktawian August
opanował Egipt ( w 30 r. n.e. )
( 45 r n.e. ) Mauretanię w Afryce.
w 43 r. n.e. Rzymianie wkroczyli do
Brytanii opanowując jej południową i
środkowa cześć , docierając aż do
Szkocji w czasach panowania cesarza
Hadriana ( wały Hadriana )
II w .n.e. to najdalszy zasięg podbojów
terytorialnych Imperium Romanum i
zajęcie przez cesarza Trajana - Dacji ,
Armenii i Mezopotamii aż po
Zatokę Perską w roku 116 n.e. ( Azja
Mniejsza , Bliski Wschód ).