dzieje rzymu - Joanna Wieczorek

STAROŻYTNOŚĆ
DZIEJE RZYMU
Okres
R
Z
Y
M
K
R
Ó
L
Ó
W
R
E
P
Gospodarka, przemiany
społeczne, miasto
753 p.n.e. tradycyjna
data założenia miasta
Rzym
poł. VIII-VII w. osady
przedna wzgórzach Palatynu,
miejski
(do ok. 575 Kwirynału i Eskwilinu
zamieszkałe przez
p.n.e.)
Latynów
ok. 575 zaczątki miasta
Miasto- w dolinie miedzy wzgó-państwo rzami.
(ok. 575- Dedykowanie świątyni
504 p.n.e.) Jowisza na Kapitolu (508)
Wpływy kultury etruskiej
Rozwój zabudowy typu
miejskiego. Początki
Początki wpływów greckich na
republiki religię rzymską (m.in.
(ok 504–
kult Apollina)
386 p.n.e.)
Podokres
378 początek budowy
murów miejskich.
313 pierwszy akwedukt
Podbój Italii
312 pierwsza droga
(386-264
rzymska (Via Appia).
p.n.e.)
Pierwsze wielopiętrowe
kamienice czynszowe
U
B
L
I
K
A
Wielkie
podboje
(264-133
p.n.e.)
Rozwój kultury łacińskiej (240 pierwsza
tragedia i komedia
łacińska - Liwiusz
Andronikus)
Rozwój wielkiej własności ziemskiej (uprawa
winorośli i oliwek,
hodowla), zmniejszenie
się liczby wolnych
chłopów w Italii (stąd
trudności podczas
rekrutacji do armii) i
ograniczenie zasiewów
zbóż.
Wprowadzenie kultu
bogini Kybele (204) pierwszy przejaw
wpływów orientalnych
w religii
Struktura władzy
Wg tradycji rządzone
przez królów (pierwszy
– legendarny Romulus,
nast. Numa Pompiliusz,
Tullus Hostiliusz i
Ankus Marcjusz )
Prawd. władza królów
pochodzenia etruskiego
(wg tradycji trzech:
Tarkwiniusz Stary,
Serwiusz Tullus i
Tarkwiniusz Pyszny)
Powstanie najważniejszych urzędów systemu
republikańskiego, walka
plebejuszów o równouprawnienie z patrycjuszami (450 spisanie tzw.
Praw Dwunastu Tablic)
Umożliwienie plebejuszom dostępu do urzędu
konsula (367) i stanowisk kapłańskich (300),
uznanie uchwał plebsu
(plebiscita) za obowiązujące cały lud rzymski
(286)
Wykształcanie się klas
ekwitów i nobilów i ich
rywalizacja o urzędy.
Wielki wzrost roli
senatu.
Spory między stronnictwami optymatów
i popularów, m.in. o najwłaściwsze formy
eksploatacji prowincji
Wojny, sprawy
zagraniczne
VIII w. pierwsze
kolonie greckie w Italii
ok. 650 p.n.e. początek
wpływów etruskich
Dominacja sąsiednich
miast-państw etruskich
(Weje, Tarkwinia i in.)
ok. 450 uniezależnienie
się od Etrusków
406-396 oblężenie i zdobycie etruskich Wejów
386 najazd Celtów i zdobycie przez nich Rzymu
Wojny na terenie Italii
z Celtami, Samnitami
(343-290), Etruskami
(zakończone zdobyciem
Volsinii 264), Latynami
(340-338), Grekami
(pokonanie Tarentu 272)
Uzyskanie dominacji
w basenie Morza Śródziemnego
Wojny z Kartaginą:
I wojna punicka (264241, Sycylia pierwszą
prowincją Rzymu), II
wojna punicka (218-201,
odpieranie najazdu
Hannibala, zajęcie części
Hiszpanii).
Wojny z państwami
hellenistycznymi: wojny
macedońskie (215-168) i
opanowanie Bałkanów,
wojna syryjska (192-188)
przeciw Seleukidom o
wpływy w Azji Mniejszej.
Ostateczne pokonanie
Kartaginy (146)
STAROŻYTNOŚĆ
Okres
Podokres
Kryzys
republiki
(133–70
p.n.e.)
R
E
P
U
B
L
I
K
A
P
R
Y
N
C
Y
P
A
T
Gospodarka, przemiany
społeczne, miasto
Klasyczny okres
systemu niewolniczego,
dalszy rozwój wielkiej
własności, wzrost
liczebności proletariatu,
rozszerzenie obywatelstwa na mieszkańców
Italii (89)
Wprowadzenie rozdawnictwa zboża w Rzymie.
Reorganizacja zarządzania prowincjami.
Okres wojen Reforma kalendarza
domowych (45).
Cyceron (80-30)
(70–30
p.n.e.)
Wojny, sprawy
zagraniczne
Próby przeprowadzenia Opanowanie Pergamonu
reform rolnych (Grak(133), ciężkie wojny
chowie, 133-111),
z najazdami Cymbrów
wprowadzenie stałej
i Teutonów (113-101),
armii (reformy Mariusza wojny z Mitrydatesem
ok. 102) i w następstwie VI o Azję Mniejszą (89wzrost roli dowódców
64), uśmierzenie
(dyktatura Sulli 82-79) powstania Italików (9089) i powstania
Spartakusa (73-71)
Opanowanie polityki
Zajęcie Syrii i Palestyny
przez wodzów armii.
przez Pompejusza (63).
Triumwirat Cezara, Pom- Podbój Galii przez
pejusza i Krassusa (60),
Cezara (58-50),
wojna domowa wygrana pierwsze wojny z Parprzez Cezara, zabójstwo tami na Wschodzie (40),
Cezara (15 III 44)
podporządkowanie
Drugi triumwirat (OktaEgiptu przez Oktawiana
wian, Marek Antoniusz, (30)
Lepidus, 43) i zwycię-stwo
Oktawiana po serii wojen
domowych (30)
Struktura władzy
Przebudowa Rzymu,
rozkwit literatury
łacińskiej (Wergiliusz,
Horacy). Wprowadzenie
armii zawodowej
Praktyczne jedynowładztwo przy zachowaniu
pozorów ustroju
republikańskiego,
podział prowincji na
cesarskie i senackie
Opanowanie ziem nad
górnym i środk. Dunajem
w celu uzyskania granic
naturalnych. Nieudane
próby podboju Germanii
(12 p.n.e.)
Przebudowa zaopatrującego Rzym portu w
Ostii (42).
Wzrost gospodarczej
roli prowincji (gł. nowe
osady rzymskie). Pożar
Rzymu (64)
Próby wprowadzenia
rządów absolutnych
(40 po raz pierwszy
ogłoszenie cesarza
bogiem), wzrost roli
gwardii pretoriańskiej
Wyprawa do Brytanii
(43). Powstania w Galii,
Afryce, Judei (66-73).
Rywalizacja z Partami
w Armenii.
Przekształcanie państw
zależnych w prowincje
Widoczne zmniejszenie
dominacji gospodarczej
Dynastia Italii, przebudowa
Flawiuszów i rozbudowa miasta
Rzymu (Koloseum 80).
(69–96
Wybuch Wezuwiusza
n.e.)
grzebie Pompeje
(24 VIII 79)
Umocnienie władzy
i usprawnienie administracji (tworzenie zawodowych urzędników),
przejmowanie poboru
podatków bezpośrednio
przez urzędników
cesarskich
Podboje w Brytanii (pod
dowództwem Agrykoli,
77–84), początek wojen z
Dakami (85).
Większość granic spokojna („pokój rzymski”)
Szczyt rozkwitu miasta
Rzymu i siły państwa,
powstawanie licznych
Dynastia
miast, rozwój prowincji.
Antoninów
W Italii - przewaga
(96–194)
samowystarczalnych
latyfundiów, zanik
drobnych gospodarstw
Postępujące osłabienie
rzeczywistej roli senatu,
trwający wzrost roli
administracji cesarskiej
Ostatni okres ekspansji:
poszerzenie państwa o
Dacje (106), tereny w
Brytanii i na Bl. Wschodzie (ustalenie granicy z
Partami na Eufracie 117).
Budowa umocnień
wzdłuż Dunaju i Renu
Rządy
Oktawiana
Augusta
(30 p.n.e.–
14 n.e.)
Dynastia
julijsko-klaudyjska
(14–69
n.e.)
STAROŻYTNOŚĆ
Okres
O
K
R
E
S
Podokres
Gospodarka, przemiany
społeczne, miasto
Struktura władzy
Wojny, sprawy
zagraniczne
Dynastia
Sewerów
(193-235)
Początki upadku miast,
początek dewaluowania
pieniądza przez cesarzy.
Rekrutacja wojska wyłącznie w prowincjach,
gdzie stacjonowało.
Rozwój osadnictwa
wojskowego.
Rozszerzenie obywatelstwa na prowincje (212)
Wzrost roli politycznej
legionów, rozwiązanie
gwardii pretoriańskiej.
Ograniczenie roli senatu
195-199 opanowanie
Mezopotamii po ciężkich
wojnach z Partami.
230 najazd Persów na
Mezopotamię.
Na większości innych
granic w zasadzie spokój
Postępujące osłabienie
gospodarki, dalsza
deprecjacja pieniądza.
Upodabnianie się sytuacji osadzonych na ziemi kolonów i niewolników.
Prześladowania
chrześcijan (249-260)
Decydująca rola armii,
obwołującej cesarzami
kolejnych pretendentów, liczne spiski i
przewroty. Osłabienie
władzy centralnej
Odpieranie rosnącego
naporu Germanów nad
Renem (od 235) i
Dunajem (gł. Goci, 244269) Wojny z Persami na
wschodzie (przejściowa
utrata Antiochii 260)
Walki z
usamodzielniającymi się
prowincjami (m.in.
Galia, Brytania).
Opuszczenie Dacji (274)
Do 296 walki w Brytanii,
Galii, Afryce przeciwko
uzurpatorom.
297-98 kolejna wojna
przeciwko Persom
P
R
Z
E
J
Ś
C Przejście do
I
dominatu
O
(235-284)
W
Y
P
Ó
Ł
N
O
C
N
E
Wprowadzenie podatków w naturze, pieniądza złotego, zakaz zmiaDioklecjan ny zawodu, ustalanie
(284-305) przez państwo cen
maksymalnych (301).
Ostatnie wielkie prześladowania chrześcijan
Przywiązanie kolonów
do ziemi. Tolerancja dla
Konstantyn chrześcijan (311).
Wielki
Konstantynopol stolicą
(306-337) równorzędną Rzymowi
(330)
Przeniesienie obowiązku
ściągania podatków od
C
kolonów na ich panów
E
Następcy
S Konstantyna (371) – objaw postępującej feudalizacji wsi.
A
(337-395)
Chrześcijaństwo religią
R
panującą (381)
S
T
Upadek znaczenia
W
Rzymu (złupiony przez
O
Wizygotów 410 i
Cesarze zaWandalów 455), rozpad
chodniowięzi gospodarczych,
rzymscy
zanik kultury łacińskiej
(395-476)
na znacznych obszarach
Europy Zach.
Dominat: monarchia
absolutna oparta na armii i scentralizowanej
na wzór wschodni biurokracji. Całkowita reforma struktur państwa,
podział na nowe jednostki administr.: diecezje
Formalna współwładza
monarchów wschodu i
zachodu, wojna domowa (306-313) i przywrócenie jedności imperium
przez Konstantyna
Najazdy Germanów na
granicę północną, ustawiczne wojny z Persami
na wschodzie (333-337
wojna o Armenię)
Ataki Germanów na
Galię, wyparcie ich za
Ren (361). Pojawienie
się Hunów, początek
wielkiej wędrówki
ludów (375), próby
osiedlenia Gotów na
terenach cesarstwa
Rosnąca rola wodzów
Hunowie atakują
germańskich plemion
prowincje zach., 406
osiedlających się na
przełamanie przez
ziemiach cesarstwa,
Germanów linii Renu i
władza cesarzy Zachodu opanowywanie przez
iluzoryczna.
nich kolejnych proDetronizacja ostatniego wincji. Walki Rzymian i
cesarza Zachodu (476) Germanów z Hunami
(zwycięstwo 451)
Praktyczny rozpad
państwa na dwie
rywalizujące części