1. Podbój Italii przez Rzym

1. Podbój Italii przez Rzym
a. 1. Cele lekcji
i. a) Wiadomości
Uczeń:

zna przebieg podboju Italii przez Republikę Rzymską,

pamięta przyczyny, przebieg i skutki poszczególnych wojen,

zna lata trwania najważniejszych wojen,

wymienia nazwiska najważniejszych wodzów rzymskich, a także ich przeciwników, np.
Kwintusa Fabiusza Rullianusa, Maniusza Kuriusza Denatusa, Pyrrusa, Porosennę.
ii. b) Umiejętności
Uczeń potrafi pokazać na mapie rozwój terytorialny państwa rzymskiego.
b. 2. Metoda i forma pracy
Nauczanie zbiorowe, wykład, elementy rozmowy nauczającej, praca z mapą.
c. 3. Środki dydaktyczne
Mapa Italii w III w. p.n.e., podręcznik historii.
d. 4. Przebieg lekcji
i. a) Faza przygotowawcza
1. Czynności organizacyjne (wprowadzenie uczniów do sali, sprawdzenie listy obecności).
2. Nawiązanie do poprzednich lekcji: przypomnienie wiadomości o Etruskach i Rzymie w okresie
królewskim.
ii. b) Faza realizacyjna
Nauczyciel w formie wykładu przedstawia najważniejsze fakty. Pokazuje na mapie miejsce każdej
bitwy i pokoju, o których mówi.
1. Osłabienie pozycji Rzymu po upadku monarchii.
2. 504 r. p.n.e. – przegrana Porosenny w bitwie pod Aricją, czego konsekwencją było jego
ustąpienie z Rzymu.
3. Ok. 493 r. p.n.e. – przymierze Rzymu z trzydziestoma miastami latyńskimi na równych
prawach wszystkich członków.
4. V w. p.n.e. – wojny z Ekwami i Wolskami zakończone zwycięstwem Rzymu.
5. V w. p.n.e. – wojna z Vejami. 477 r. p.n.e. klęska Rzymu pod Kremerą, wyginięcie prawie
całego rodu Fabiuszy. Zdobycie Fidenae przez Rzym i uzyskanie przewagi nad Vejami.
6. 406-396 r. p.n.e. – oblężenie Vejów zakończone ich zdobyciem.
7. 386 r. p.n.e. – zdobycie i spalenie Rzymu przez Gallów.
8. 378 r. p.n.e. – zbudowanie kamiennego muru wokół Rzymu.
9. 343-341 r. p.n.e. – I wojna samnicka. Kapua, będąca we władaniu Samnitów, potrzebowała
pomocy wojskowej w walce z sąsiadami, zwróciła się o pomoc do Rzymian, w zamian uznając
ich zwierzchnictwo, wywołało to wojnę z Samnitami. Zajęci podbojami na południu Italii
Samnici musieli uznać zdobycze Rzymian.
10. 340-338 r. p.n.e. – zwycięska wojna z Latynami. Rozwiązanie związku Latyńskiego. Miastom
Latyńskim nie wolno było zawierać umów między sobą, a ich mieszkańcy nie mogli zawierać
małżeństw i transakcji handlowych z obywatelami innego miasta. Część miast latyńskich
została wcielona do Rzymu, a ich mieszkańcom nadano pełnię praw obywatelskich, część
została wcielona bez praw politycznych, na tzw. prawie latyńskim (municypia), część pozostała
nadal sojusznikami Rzymu.
11. 326-304 r. p.n.e. – II wojna samnicka. Przyczyną wojny było zajęcie przez Rzymian Neapolu
w 326 r. p.n.e.
12. 321 r. p.n.e. – klęska Rzymian w Wąwozie Kaudyńskim. Rzymianie musieli zgodzić się na
niekorzystny dla siebie pokój.
13. 316 r. p.n.e. – wznowienie działań wojennych. Wkroczenie Sainitów do Lacjum.
14. 315 r. p.n.e. – klęska Rzymian pod Lautulae. Sojusz Sainitów z Etruskami. Klęska Etrusków.
15. 304 r. p.n.e. – Rzymianie na mocy pokoju zyskują całą Kampanię i Apulię. Poprzez system
sojuszy odcinają Sainitów od Etrusków.
16. 298-290 r. p.n.e. – III wojna samnicka. Samnici utworzyli szeroką koalicję przeciw Rzymowi,
w jej skład weszły prawie wszystkie jeszcze nie podbite ludy Italii poza Grekami. Byli to:
Samnici, Gallowie, Etruskowie, Lukanowie, Umbrowie i Sabinowie.
17. 298 r. p.n.e. – zajęcie przez Lucjusza Korneliusza Scypiona Lukanii.
18. 295 r. p.n.e. – zwycięstwo nad wojskami Umbrów, Galów, Etrusków i Samnitów, pod
Sentinum. W wyniku klęski Galowie wycofali się na północ, a Umbrowie przyłączyli się do
Rzymu.
19. 294 r. p.n.e. – kapitulacja miast etruskich.
20. 290 r. p.n.e. – najazd na ziemie Samnitów konsula Maniusza Kuriusza Denatusa. Pokój z
Samnitami, którzy zachowali niezależność.
21. 290 r. p.n.e. – najazd na ziemie Sabinów konsula Maniusza Kuriusza Denatusa. Wcielenie
Sabinów do Rzymu. Wojna z Gallami i Etruskami.
22. 283 r. p.n.e. – klęska wojsk galijsko-etruskich w bitwie nad Jeziorem Wadymońskim. Gallowie
wycofali się na północ, a Etruskowie zostali zmuszeni do zawarcia sojuszu z Rzymem.
23. 280-275 r. p.n.e. – wojna z Pyrrusem. Przyczyną wojny była interwencja Rzymu w obronie
Tuhrii przed Lukanami. W 282 r. p.n.e. Rzymianie na prośbę Tuhrii wprowadzili do tego miasta
swoją załogę, a przy okazji zajęli jeszcze dwie kolonie greckie: Locri i Regium. Posunięcia te
drażniły Tarent. Gdy flota rzymska wbrew wcześniejszym traktatom wpłynęła do Zatoki
Tarenckiej, mieszkańcy Tarentu zatopili kilka jej statków i przepędzili załogę rzymską z
Turiów. Wywołało to wojnę Rzymu z Tarentem w roku 281 p.n.e. Do wojny po stronie Greków
przyłączyli się Samnici, Lukanowie i Burcjowie. Tarent o pomoc poprosił króla Epiru Pyrrusa,
ostatniego żyjącego krewnego Aleksandra Wielkiego. Rzym podpisał traktat z Kartaginą.
24. 280 r. p.n.e. – zwycięstwo Pyrrusa pod Herakleą.
25. 279 r. p.n.e. – okupione olbrzymimi stratami zwycięstwo Pyrrusa pod Auskulum (od tej bitwy
pochodzi powiedzenie: pyrrusowe zwycięstwo).
26. Odrzucenie przez Rzymian propozycji pokoju na zasadzie status quo.
27. 278 r. p.n.e. – oblężenie przez Pyrrusa Lilybaeum i wypchnięcie Kartagińczyków z pozostałej
części Sycylii. Niezgoda w obozie greckim spowodowana niechęcią Greków do rządów
Pyrrusa.
28. 275 r. p.n.e. – nierozstrzygnięta bitwa pod Maleventum (późniejsze Beneventum). Wycofanie
się Pyrrusa do Grecji, gdzie ponownie zaangażował się w walkę o tron macedoński.
29. 272 r. p.n.e. – kapitulacja Tarentu, Samnitów, Lukanów i Burcjów.
30. 270 r. p.n.e. – zdobycie Regium.
31. 264 r. p.n.e. – zdobycie etruskiego Volsinii, ostatniego niepodległego miasta w Italii.
iii. c) Faza podsumowująca
Nauczyciel przypomina najważniejsze informacje.
Podbój Italii trwał ponad 200 lat, złożyło się na niego wiele wojen z różnymi ludami. Rzymianie
zwyciężyli, gdyż konsekwentnie parli do celu. Po porażkach potrafili przejmować zdobycze
organizacyjne i militarne swoich wrogów, np. podczas II wojna samnickiej. Wojny o opanowanie Italii
były bardzo ciężkie i wymagały olbrzymiego wysiłku militarnego, finansowego i organizacyjnego
całego społeczeństwa rzymskiego. Za najważniejsze wojny należy uznać: wojnę z Vejami toczoną
przez cały V w. p.n.e., wojnę z Latynami 340-338 r. p.n.e., II wojnę samnicką 326-304 r. p.n.e.,
III wojnę samnicką 298-290 r. p.n.e. i wojnę z Pyrrusem 280-275 r. p.n.e.
e. 5. Bibliografia
M. Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu, wyd. 6, PWN, Warszawa 1984.
f. 6. Załączniki
brak
g. 7. Czas trwania lekcji
45 minut
h. 8. Uwagi do scenariusza
brak