Podstawy nauk o Ziemi
advertisement
Podstawy nauk o Ziemi Zależność rzeźby od budowy geologicznej mgr inż. Renata Różycka-Czas Katedra Gospodarki Przestrzennej i Architektury Krajobrazu Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Czynniki warunkujące przebieg urzeźbienia Na przebieg rzeźbienia wpływa: ukształtowanie powierzchni pierwotnej przez siły wewnętrzne budowa geologiczna, warunki klimatyczne. Rzeźba powierzchni Ziemi jest modelowana przez tzw. siły zewnętrzne. Ukształtowanie powierzchni pierwotnej zazwyczaj powtarza elementy budowy geologicznej – antykliny są grzbietami, synkliny dolinami. Odporność Miarą odporności skał jest przebieg i tempo procesów niszczących te utwory, Odporność skały zależy od zespołu cech litologicznych, Skały magmowe i metamorficzne można uznać za odporniejsze od skał osadowych. Odporność bardzo duża gabro, porfir, granit, bazalt, kwarcyt duża (średnia) piaskowce, dolomity, gnejsy mała piaskowce o lepiszczu ilastym, łupki ilaste, lessy Skały o bardzo dużej i dużej odporności zaznaczają się najczęściej w terenie jako formy o stromych stokach, takie jak: wzniesienia o charakterze grzbietów i garbów oraz baszt, iglic i murów skalnych, załomy i progi, zwężenia dolinne Formy zbudowane ze skał o małej odporności są przeważnie wklęsłe, o łagodnych zboczach, są to m.in.: szerokie doliny i kotliny pochodzenia erozyjno – denudacyjnego* * Procesy denudacyjne - procesy niszczące powodujące wyrównywanie i stopniowe obniżenie powierzchni Ziemi Ryc. 1. Baszta skalna- Diabli Kamień na Krzywickiej Górze Beskid Wyspowy Ryc. 2. Iglice skalne – Park Narodowy Tsingy de Bemaraha, Madagaskar Tektonika Wpływu odporności i tektoniki na ukształtowanie terenu nie powinno się rozpatrywać oddzielnie odporność - tempo niszczenia tektonika – kierunek przebiegu procesów niszczących Ryc. 3. Erozja rzeczna tektonika płytowa - terasy denudacyjne tektonika monoklinalna – rzeźba krawędziowa z progami denudacyjnymi tektonika fałdowa – rzeźba może być zgodna, lub niezgodna z przebiegiem jednostek tektonicznych: zgodność: przebieg grzbietów = przebieg antyklin, przebieg dolin = przebieg synklin niezgodność (inwersja rzeźby): w miejscu synklin wznoszą się grzbiety, a w miejscu antyklin ciągną się doliny, Przyczyny inwersji: różna odporność warstw budujących fałdy, strukturalne osłabienie antyklin, odmłodzenie uprzednio zrównanej powierzchni. Ryc. 4. Szkic obrazujący stopniowe pogrążanie się geosynkliny i wypełnianie jej przez osady, a następnie sfałdowanie osadów geosynklinalnych i ich wypiętrzenie, w wyniku czego powstały góry. Źródło: Skrypt Podstawy nauk o Ziemi, Koreleski K, s.38 tektonika zrębowa – procesom erozji rzecznej i denudacji ulegają przede wszystkim progi tektoniczne; w skutek niszczenia próg tektoniczny cofa się i oddala od linii uskoku tektonika wulkaniczna i plutoniczna – rzeźba na obszarze pokryw wulkanicznych rozwija się tak, jak na obszarach płytowych lub monoklinalnych; żyły, lakkolity, batolity są odsłaniane przez procesy niszczące Ryc. 5. Lakkolit Dziękuję za uwagę Przechodzimy do kontynuacji ćwiczenia praktycznego … Oznaczenie skał i ich odporności Odporność mała Odporność duża Odporność bardzo duża margle: Jk,Jc, Tr wapienie Ja, Jr,, Jo, kwarcyty: C1-2 Tm1-3, Tm, Df, Dgw łupki: Tk1-2, C, Ch Tk dolomity: Da, Dgd, De piaskowce: Tp, Tp12 zlepieńce: Pz, Dm Wysokość n.p.m Rodzaj skał Odporność Tektonika Rzeźba, a tektonika Rzeźba, a odporność Forma dolina/ grzbiet Przebieg L.p 1. z warstwic przedział wysokości nazwa i symbo l b. duża /duża/ mała antyklina/ synklina Zgodn a/niez godna Zgodna /niezgo dna + wnioski ogólne pod tabelą kilka zdań Na następne zajęcia PAPIER KANCELARYJNY W KRATKĘ
