Etyka w doradztwie

Etyka w doradztwie
,„Jeżeli niewłaściwy człowiek używa właściwych środków, to środki te działają
w niewłaściwym kierunku”
[przysłowie chińskie]
Wstęp
Pojęcia dobra i zła od tysięcy lat przenikają umysłowość i uczucia ludzi. I chociaż
natura tych pojęć jest trudno uchwytna, odgrywają one ogromną rolę w naszym życiu. Nic
dziwnego, że chcemy poznać ich treść, ich „magiczną siłę”. Chcemy przecież wiedzieć jak
uczynić życie dobrym, godnym szlachetnym i pięknym, jak osiągnąć prawdziwe szczęście,
jak stawać się coraz lepszym i bogatszym duchowo, jak właściwie określać hierarchię
powinności, unikać zła, osiągać spokój sumienia? Na takie i podobne pytania próbuje od
wieków odpowiadać etyka.
Nasze stulecie tym się między innymi charakteryzuje, że nie tylko zadaje pytania o
wartości, lecz także kwestionuje wartości, które wcześniej często przyjmowano a priori.
Jeżeli pytanie „jak żyć?”, zastępowane jest pytaniem „po co żyć?”, to znaczy, że przechodzi
się do krytycznego namysły nad założeniem, dotąd oczywistym. Ta zmiana stosunku do życia
i jego wartości wyrasta z tragicznych doświadczeń wojen i kataklizmów, jakie przeżywał i
przeżywa człowiek XX wieku.
Etyka należy do nauk humanistycznych, filozoficznych; to filozofia moralności,
nauka o moralności. Etyki nie należy mylić z moralnością.
Moralność tym różni się od etyki, że przede wszystkim dotyczy praktycznego działania.
Obejmuje zachowania ludzi ujmowane z punktu widzenia dobra i zła, wskazuje na normy i
wzory postępowania panujące w danej kulturze czy grupie społecznej. Moralność może być
rozpatrywana na poziomie indywidualnym, działającej jednostki oraz na poziomie
społecznym, grupy zawodowej czy społeczności. Działanie moralne rodzi się z przekonania o
tym, co jest dobre, a co złe. W przypadku grup zawodowych przyjęte normy i wartości
pomagają specjalistom działać bardziej spójnie i budować etos w swojej profesji.
Etyka zajmuje się badaniem moralności czyli ustalaniem tego co jest dobre, a co złe.
W zależności od rozłożonych akcentów:
1
- etyka opisowa bada to, jak w danym czasie historycznym ludzie określali, co jest słuszne i
niesłuszne, dobre i złe, jak tworzone były sądy i przeświadczenia moralne, jak następował
rozwój moralności w jednostkowym życiu.
- etyka normatywna skupia się na bezstronnym i obiektywnym ustalaniu norm moralnych na
podstawie oceniania faktów z życia społecznego. Celem tej etyki jest wpływanie na tworzenie
ogólnych sądów na temat tego, co jest dobre a co złe oraz konstruowanie norm postępowania.
Doradcy, wyznaczając obszar własnej etyki zawodowej, tworzą przestrzeń, w której mogą i
powinni się poruszać. Ponadto wyznaczają obiektywne wartości moralne charakterystyczne
dla działań poradniczych oraz sposób oceniania własnej praktyki pod kątem etycznym.
Pomimo tego, że do tej pory nie został w Polsce stworzony kodeks etyczny doradcy, możemy
mówić o etyce zawodowej doradców zajmujących się poradnictwem zawodowym. W
literaturze można natrafić na próby formułowania zasad etycznych i norm moralnych,
określających, jak doradcy powinni się zachowywać. Warto dodać, że Międzynarodowe
Stowarzyszenie Poradnictwa Edukacyjno- Zawodowego opracowało standardy etyczne dla
doradców zajmujących się poradnictwem zawodowym. Mogą one być znaczącą
podpowiedzią w pracach nad polskim kodeksem doradców.
Kodeks etyczny to wytyczony zbiór zasad codziennego postępowania zawodowego.
Ma on za zadnie konstytuowanie etosu danej grupy zawodowej. Podnosi jej prestiż i wpływa
na społeczny wizerunek. Dążenie do profesjonalizacji zawiera w sobie konieczność tworzenia
standardów etycznych, które dają możliwość określania obowiązków pracownika i
ewentualnych sankcji społeczno- prawnych. Kodeks etyczny nie tylko rozszerza pole
świadomości pracowników, uwrażliwia ich na problemy zawodowe i pokazuje kontekst
działalności profesjonalnej, ale również pełni ważną rolę wobec społeczeństwa. Uświadamia
osobom korzystającym z pomocy doradców, do czego mają prawo, czego mogą oczekiwać
czy też wymagać od przedstawicieli danego zawodu. Kodeks zawiera standardy zachowań
etycznych, których pracownicy muszą przestrzegać, wykonując swój zawód. Zapisane
standardy odnoszą się do relacji doradców z klientami indywidualnymi i społeczeństwem oraz
specjalistów ze współpracownikami tej samej placówki.
Kodeks może pełnić wiele ważnych funkcji w świadomości ludzi pracujących w instytucjach
poradniczych:
- informacyjną: wartości i normy moralne informują pracowników o ich wzajemnych
obowiązkach i powinnościach,
- regulacyjną: zasady, normy i wzorce moralne powodują powstrzymywanie się przed
naruszaniem określonych wartości bądź skłaniają do ich realizacji,
- integracyjną: zasady, normy i wzorce moralne zespalają określone grupy doradców,
harmonizują ich współżycie i współpracę, a także poprawiają komunikację interpersonalną,
- inspiracyjną: wartości i normy moralne skłaniają do działania w określonym kierunku, do
realizacji przyjętych celów, są wyzwaniem do stałego doskonalenia się,
- kreatywną: aprobata i respektowanie określonych wartości, wzorców osobowych i zasad
moralnych skłania do wprowadzenia zmian we własnym „wnętrzu”, w stosunkach z
otoczeniem, w postawach, w dążeniach i aspiracjach doradcy, realizacji celów
wykraczających poza jej interes osobisty, eliminowanie egoistycznych skłonności.
2
Etyka zawodowa- zespół zasad i norm, określających, jak z moralnego punktu
widzenia powinni zachowywać się przedstawiciele danego zawodu. Uporządkowany
logicznie zespół takich norm nazywa się kodeksem deontologicznym danego zawodu.
Kodeksy tworzy się poprzez konkretyzację i uszczegółowienie norm etyki ogólnej,
funkcjonującej w danym społeczeństwie, dostosowując je do specyfiki danego zawodu
poprzez:
1. zmianę hierarchii poszczególnych norm;
2. modyfikację lub konkretyzację ich treści;
3. formułowanie nowych reguł, których brak w etyce ogólnej, a które są szczególnie
istotne dla danego zawodu;
4. podanie swoistych zasad preferencji w sytuacjach konfliktowych;
5. wskazanie uprawnień przedstawicieli danego zawodu, które są pochodną pełnionych
przez nich funkcji.
Potrzeba tworzenia etyki zawodowej odnosi się przede wszystkim do zawodów
wyróżnionych, których przedstawiciele na co dzień mają do czynienia z wartościami
szczególnie cenionymi społecznie, jak np. zdrowie i życie (etyka lekarska), wolność (etyka
adwokata, sędziego), kształtowanie osobowości (etyka nauczyciela).
Współcześnie tworzą się także etyki tych grup zawodowych, których działalność zyskała
szersze społeczne znaczenie (np. etyka uczonego) lub w których kwestia kwalifikacji
moralnych człowieka jest co najmniej tak ważna, jak sprawa kwalifikacji zawodowych.
Główne zasady działalności doradczej:



Zasada statusu zawodowego- konsultant działa tylko w interesie zleceniodawcy.
Realizuje powierzone zadania z lojalnością absolutną.
Zasada niezależności- konsultant jest bezwzględnie zobowiązany do zachowania
całkowitej niezależności od producentów, dostawców i wykonawców i nie może
przyjmować żadnych honorariów i korzyści, które wpłynęłyby na bezstronność
decyzji i szkodliwość jego klientowi.
Zasada kompetencji- konsultant musi legitymować się odpowiednim poziomem
wiedzy teoretycznej oraz odpowiednią praktyką w swej specjalności.
Pomaganie innym powinno być realizowane w oparciu o etykę, ponieważ w procesie
rozwiązywania problemów zawodowych zarówno doradca jak i osoba radząca się dokonują
nieustannych wyborów wartości i permanentnego podejmowania decyzji etycznych.
Wypracowane w trakcie spotkań jakości mają zmierzać ku optymalnym rozwiązaniom
problemów zarówno klienta jak i doradcy, ku rozwojowi dojrzałej osobowości i zmianie życia
na lepsze. Sytuacja poradnicza znajduje głębokie uzasadnienie w wartościach moralnych,
opiera się bowiem na fundamentalnej kategorii etycznej, jaką jest działanie na rzecz dobra
drugiej osoby. Wartość ta stanowi bazę dla całego procesu pomagania we wszystkich
możliwych jego formach.
3
Różnym formom pomocy psychologiczno- pedagogicznej przyświeca humanistyczna
wizja świata i podstawowa kategoria etyczna, jaką jest dobro osób potrzebujących wsparcia.
Wartości moralne, które kryją się w tej ogólnej kategorii, takie jak: wolność,
odpowiedzialność, uczciwość, godność i szacunek, tolerancja i poufność, stanowią
nieodłączną część rozważań teoretycznych i działań praktycznych w zakresie niesienia
pomocy. Zarówno w psychoterapii, jak i w doradztwie podkreśla się wartość dobra
człowieka- dobra fizycznego, psychicznego i społecznego jednostki. W centrum
zainteresowania instytucji i osób zajmujących się pomocą staje się nie tylko pojedynczy
człowiek, ale i szerszy krąg społeczny. Pomoc, ukierunkowana na indywidualny rozwój i
dobro jednostki, nie może wpływać negatywnie na dobro ogółu. Jest w swoim działaniu
nastawiona na większe grupy społeczne, powinna zmierzać ku dobremu nie tylko istniejących
pokoleń ale nawet i przyszłych.
Refleksje dotyczące wartości moralnych u udzielaniu pomocy wydają się jednak
istnieć na marginesie wielu innych spraw. Wydaje się, że brakuje większego namysłu nad
zasadami etycznymi, które mogą lub powinny być urzeczywistniane w codziennej pracy
doradców. W literaturze pomoc przedstawiana jest bardziej od strony metodycznej i
technicznej. Rozważania, które traktują doradztwo w aspekcie aksjologicznym i etycznym, ze
względu na swój teoretyczny charakter, wydają się być mniej ważne.
Jednak wielu specjalistów chętniej wzbogaca swój warsztat pracy i bardziej skupia się
na technicznych umiejętnościach w relacji z klientem, niż na sferze etycznej, która jest
podstawowa w spotkaniu z drugim człowiekiem.. doradcy szukają nowych narzędzi pracy,
konkretnych strategii rozwiązywania problemów, które ułatwią im pracę z klientem, wskażą
poszczególne kroki postępowania w odniesieniu do danej trudności. Trzeba jednak pamiętać,
że pomagający oddziałuje przede wszystkim własną osobowością. Liczą się zatem najbardziej
takie jego cechy, jak: pozytywne nastawienie do ludzi, zaufanie, cierpliwość, empatia,
otwartość, odwaga, odporność psychiczna, równowaga emocjonalna, akceptacja, tolerancja,
następnie umiejętności interpersonalne- dotyczące budowania i utrzymywania dobrych relacji,
słuchania, rozumienia, dobrego komunikowania się, spostrzegania, współpracy, pomagania,
wpływania na innych, wzbudzania nadziei, negocjowania, podejmowania decyzji,
rozwiązywania problemów, potem wiedza merytoryczna na temat rozwiązywania
konkretnych problemów, a dopiero na końcu metody i techniki pracy.
Realizacja idei dobra w doradztwie kryje w sobie wiele innych wartości. W tę ogólną
kategorię wpisane są bardziej konkretne zasady etyczne i wartości moralne:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wolność
Odpowiedzialność
Uczciwość
Godność i szacunek
Tolerancja
Poufność
Ad.1. Wolność
4
Wartość ta przejawia się w dobrowolności korzystania z pomocy, czyli uznaniu niezależności
osobistej radzącego się. Doradca jest zobowiązany uszanować wybór klienta, co do tego czy
nadal chce korzystać z oferowanego wsparcia. Ważne jest uznanie tego, że klient może
zmieniać swoje nastawienie do problemów, które przeżywa. Jego zainteresowanie procesem
rozwiązywania problemów w obecności doradcy może ewoluować w różnych kierunkach.
Występują takie stany jak: pełne zabsorbowanie, chłodne skupienie, niepełna koncentracja,
rezygnacja, obojętność, lekceważenie. Zatrzymywanie na siłę klienta jest godzenie w jego
podstawowe prawa. Doradca może wówczas zamiast pomagać- szkodzić, uzależniać od
siebie, manipulować klientem itp.
Drugim aspektem realizowania wolności w udzielanej pomocy jest tworzenie takich
warunków, w których osoba radząca się będzie miała możliwość dokonywania wyborów
zgodnie z własną wolą. Dawanie możliwości wyboru rozwiązań problemu łączy się z
poszanowaniem indywidualności na poziomie sposobu myślenia, odczuwanie i działania.
Ad.2. Odpowiedzialność
Być odpowiedzialnym doradcą to znaczy być świadomym swojego działania i gotowym do
ponoszenia konsekwencji własnych czynów. Odpowiedzialność dotyczy kilku sfer.
Podstawowym rodzajem odpowiedzialności jest odpowiedzialność za to jakim się jest
doradcą. Przejawia się to w dwóch aspektach. Pierwszy dotyczy przygotowania do pracy z
osobą radzącą się. Jest to odpowiedzialność za posiadaną wiedzę i umiejętności, za działanie
zgodne lub niezgodne z zasadami etycznymi, za stałe doskonalenie się merytoryczne i
warsztatowe. Drugi aspekt dotyczy bardziej prywatnego życia doradcy, ale jest też związany z
funkcjonowaniem w pracy. Doradca jest odpowiedzialny za to, jakim jest człowiekiem, co w
życiu robi, jak sobie radzi w sprawach osobistych, jak rozwiązuje własne problemy, jakich
dokonuje wyborów.
Drugą sferą odpowiedzialności jest odpowiedzialność za własną pracę. Chodzi tu o konkretne
działanie w relacji pomocowej- nawiązywanie kontaktu, budowanie relacji, dobór i
stosowanie metod i technik pracy, komunikację werbalną i niewerbalną, przekazywanie
informacji, prowadzenie procesu rozwiązywania problemów. Częściowo jest odpowiedzialny
za stany emocjonalne osoby radzącej się i jej działania.
Poza sferą osobistą i zawodową w doradztwie istnieje również trzeci rodzaj
odpowiedzialności- odpowiedzialność wobec społeczeństwa. Doradca reprezentuje instytucję
publiczną i jego pozytywne lub negatywne oddziaływania na osoby radzące się rzutują na
jakość usług, świadczonych w danej placówce. Ponadto jest odpowiedzialny za tworzenie
wizerunku specjalisty w społecznym odbiorze oraz odpowiada za wyrządzone przez siebie
szkody przed społeczeństwem.
Odpowiedzialność jest kategorią moralną, która wyraża się w niepisanym zobowiązaniu
wobec siebie i innych ludzi. Jest odpowiadaniem przed kimś, wobec kogoś i za coś. Łączy się
też z obowiązkiem zadośćuczynienia osobie poszkodowanej doznanych przykrości, strat i
zaniedbań.
Doradca odpowiedzialny to taki, na którym można polegać, jest rzetelny, solidny, gotowy
przyznać się do popełnionych błędów i naprawić wyrządzone krzywdy.
Ad.3. Uczciwość
Uczciwość jest bardzo ważnym elementem pracy doradcy. Dotyczy ona zarówno aspektu
osobistego, czyli bycia uczciwym w stosunku do siebie, jak i społecznego- bycia uczciwym
wobec innych. Uczciwy doradca należycie pracuje i sumiennie wypełnia obowiązki. Osobie
radzącej się mówi prawdę, nie udaje, przyznaje się do tego, że czegoś nie wie, nie potrafi, nie
5
utwierdza klienta w złudzeniach. Świadome wprowadzanie w błąd, pocieszanie,
niedoinformowanie może wynikać z braku odwagi, umiejętności i wiedzy, chęci
zaoszczędzenia przykrości.
Ad.4. Godność i szacunek
Godność jest jednym z podstawowych praw uwzględnionych w „Deklaracji Praw
Człowieka”. To kategoria, która wyróżnia człowieka spośród innych stworzeń. Godność
podkreśla indywidualną osobowość i niepowtarzalność losu człowieka. Łączy się ona z
wolnością i odpowiedzialnością. To również poczucie i świadomość własnej wartości, która
przejawia się w szacunku do samego siebie i innych ludzi. Doradca jest zobowiązany do
poważania swoich klientów. Dostrzeganie wartości człowieka mimo popełnianych przez
niego błędów, komplikowania własnej sytuacji czy nawet utrudniania innym życia- jest
bardzo cenne. Pozwala to rozdzielić możliwości rozwojowe, przypisane każdej jednostce, od
jej myśli i działań. Poszanowanie godności nie jest więc związane z akceptacją tego co osoba
robi i jak to robi, lecz przede wszystkim z dostrzeganiem możliwości jej zmiany na lepsze.
Specjalista zobowiązany jest wspierać wszystkich klientów, troszczyć się o ich dobro.
Szanowanie osoby radzącej się wiąże się z tworzeniem partnerskiego układu.
Ad.5. Tolerancja
Tolerancja oznacza przyznanie prawa innym osobom do własnych poglądów, do odmiennych
przekonań religijnych, do innego sposobu odczuwania i zachowania się, do odmiennego
wyglądu oraz do wyboru własnego stylu życia. W przypadku osób pomagających jest to
postawa, która wiąże się z wyrozumiałością, cierpliwością i szacunkiem dla ludzi, którzy nie
działają rozsądnie.
Specjalista w zakresie pomagania ma obowiązek traktowania wszystkich klientów, bez
względu na dzielące ich różnice, jako pełnoprawnych członków społeczności. Tolerancja nie
jest więc oparta na obojętności doradcy, a wynika ze świadomości i akceptacji rozbieżności
indywidualnych oraz trudności życiowych. Tolerancja w doradztwie jest istotnym warunkiem
do stworzenia takiej atmosfery, w której klient będzie czuł się wolny, dzięki temu będzie miał
poczucie własnej odrębności oraz przyczyni się do wzrostu zaufania do doradcy i bardziej
efektywnej współpracy.
Ad.6. Poufność
Poufność jest bardzo ważną zasadą etyczną w udzielaniu pomocy. Polega na zachowaniu
tajemnicy o sytuacji życiowej klienta, jego odczuciach, przeżyciach. Doradca na samym
początku procesu pomagania powinien powiedzieć o swoim zobowiązaniu wobec klienta. To
pozwala lepiej budować relacje i daje osobie radzącej się większe poczucie bezpieczeństwa.
Doradztwo w rolnictwie
Zdolność doradców do wywierania wpływu na rolników częściowo wzrasta na skutek
rozwoju społecznej komunikacji i technologii informacji a częściowo jako wynik
wykorzystania w doradztwie nauk społecznych. Zdolność ta może być wykorzystywana nie
tylko dla dobra ludzkości, ale może także spowodować poważną krzywdę, co oznacza ze
6
doradcy muszą podejmować zwiększoną odpowiedzialność za swoje działania. Podobne
zjawisko można zauważyć w innych dziedzinach, np. nowe technologie wojskowe są zdolne
do wyrządzenia ludzkości większej krzywdy niż łuk i strzały. Z tego powodu każdy doradca
staje przed zagadnieniami etycznymi, jednak trudno jest precyzyjnie określić, jak powinien
sobie z nimi radzić.
Na zachowanie doradcy wpływa organizacja, która go zatrudnia, wraz z innymi specjalistami,
rolnicy dla których pracuje, profesjonalne wartości przekazane mu w czasie jego edukacji i
całe społeczeństwo, którego jest częścią. Przedstawia to kwadrat lojalności, oparty na
koncepcjach Proosta.
Społeczeństwo
Rolnik
Doradca
Instytucja
kształcąca
doradców
Organizacja
doradcza i
specjaliści branżowi
Każda z tych grup ludzi ma własne zdanie na temat tego, jak powinni postępować doradcy,
ale te zdania mogą być ze sobą w pewnym stopniu sprzeczne. Której grupy doradca słucha
najbardziej, zależy częściowo od jego systemu wartości, a częściowo od władzy, jaką mają
nad nim poszczególne grupy. Wartości te determinują, jak ważne jest dla doradcy uzyskanie
awansu i innych nagród materialnych, ale także jak ważne jest uzyskanie za swoją pracę
poważania od różnych grup.
Najlepszy sposób udzielania pomocy
Aby zdecydować, jaki jest najlepszy sposób udzielenia pomocy rolnikom, doradca musi
zastanowić się nad podobnymi zagadnieniami jak przy wyborze pracodawcy.
Proces pomagania dotyczy następujących kwestii:
 Na jakie problemy zwracać uwagę rolnikom?
 W jakim stopniu należy wywoływać obawy i czy służy to jakiemuś pożytecznemu
celowi?
7
 Co należy zrobić, jeżeli tylko częściowo znamy wyniki zmiany, jaką chcemy
osiągnąć?
 Jakich kryteriów używać do oceny alternatyw?
Ogólnie rzecz biorąc im szybciej rolnik uświadomi sobie istnienie problemu, tym większa
będzie szansa znalezienia rozwiązania. Erozję gleby łatwiej jest ograniczać w pierwszych
stadiach, niż kiedy już poczyniła poważne spustoszenia. Doradcy stają jednak przed bardzo
poważnym zadaniem, kiedy zauważają, że rolnik ma problem, którego rozwiązanie nie jest
znane, tak jak w przypadku niektórych chorób.
Pojawia się tu pytanie, jak doradcy mogą w swojej pracy skutecznie wykorzystywać lęk.
Ludzie zazwyczaj wydają się szybciej zmieniać swoje zachowanie kiedy się nieco obawiają i
jednocześnie mają do dyspozycji praktyczny sposób zmniejszenia tego lęku np. można
powiedzieć rolnikom, że pewne środki chemiczne są niebezpieczne dla ich zdrowia (co
prawdopodobnie podniesie poziom ich lęku), ale że pozostaną bezpieczni, jeżeli będą używać
prawidłowych proporcji, nosić ubiór ochronny i myć ręce po wykonanym zabiegu. Musimy
zawsze zastanowić się, czy zmiana w zachowaniu, o jaką się staramy, jest ważniejsza niż
ewentualne skutki wywołania u rolnika obaw.
„Nie czynię bowiem dobra, którego chcę, ale czynię to zło, którego nie chcę"
(List do Rzymian)
Każdy z nas jest wyznawcą pewnej etyki, która zostaje uformowana w procesie
wychowawczym (przez rodzinę, religię, kulturę itd.), a jej podstawę stanowią wartości przez
nas deklarowane; z drugiej jednak strony w życiu codziennym posługujemy się nieco inną
etyką, która zasadza się na wartościach praktykowanych.
Etyka idealna- to suma tego, co uznajemy za dobre.
Etyka realna- jest praktyczną realizacją naszych ideałów.
Obie te etyki różnią się od siebie na tyle, na ile wartości deklarowane przez nas różnią się od
wartości przez nas praktykowanych.
Przejście z jednej do drugiej jest dla osób charakteryzujących się wrażliwością etyczną
możliwe jedynie dzięki mechanizmowi racjonalizacji i usprawiedliwiania.
Mechanizm racjonalizacji polega na odwołaniu się do osobiście cenionych wartości
społecznych i uznawanych norm, przy jednoczesnym takim ich spożytkowaniu, aby objaśnić
swoje własne postępowanie w sposób, który pozwoliłby pomniejszyć moralną naganność
podjętego przez nas działania. Typowymi formułami używanymi przy racjonalizacji są: „to
było jedyne sensowne rozwiązanie”, „nie było innego wyjścia”, itp.
Mechanizm usprawiedliwiania polega na bezkrytycznym, prostym w formie i treści
odwołaniu się do podobnego postępowania innych ludzi w podobnych sytuacjach, opartym na
przekonaniu, iż człowiek powinien postępować tak jak inni - świetnie oddanym przez znane
powiedzenie: „Jeśli wlazłeś między wrony, musisz krakać tak jak one” lub w zdaniu „przecież
wszyscy tak robią”, itp.
8
rodzina
okoliczności zewnętrzne
szkoła
Etyka idealna
(deklarowana)
Etyka realna
(praktykowana)
działanie
Konkretna
rzeczywistość
religia
Mechanizm racjonalizacji
kultura
i usprawiedliwiania
Zjawisko racjonalizacji i usprawiedliwiania własnego postępowania poprzedzone jest
zazwyczaj jakąś pokusą.
O pokusie możemy mówić wtedy, gdy przed podmiotem działającym pojawia się
okazja uzyskania czegoś, co w jakimś sensie jest spełnieniem jego pragnień, ale co może
uzyskać tylko wtedy, gdy odstąpi od deklarowanych przez siebie zasad i zmodyfikuje swe
postępowanie tak, aby osiągnięcie tego czegoś stało się możliwe. To coś, czego pragniemy
(np. jakieś dobro materialne), lub co chcielibyśmy osiągnąć (np. tytuł magistra, stanowisko,
pozycja, władza), tak na nas oddziałuje, że przestajemy czuć się zobowiązani do
przestrzegania głoszonych przez nas zasad i sami zwalniamy się z ich przestrzegania.
Podsumowanie
W dzisiejszych czasach należy zastanowić się nad tym, co jest bardziej istotne- wyposażenie
osób radzących się w ogólne umiejętności radzenia sobie z problemami, czy rozwiązywanie
konkretnych problemów.. coraz ważniejszymi elementami w poradnictwie stają się metody
radzenia sobie ze stresem, rozumienia otaczającej rzeczywistości, konfrontowanie się z
pytaniami egzystencjalnymi, dbanie o swój rozwój, świadome analizowanie siebie (swoich
myśli, uczuć, działań, wartości moralnych), pogodzenie z niepewnością, koniecznością
podejmowania ryzyka i radzeniem sobie z wieloznacznością poglądów i zdarzeń.
Bibliografia:
9
1. „Etyka. Świat wartości moralnych”- Jerzy Jarco, Zdzisław
Kalita, Marian Semp. Wydawnictwo Naukowe PWN 1993r.
2. „Doradztwo rolnicze”- A.W. van den Ban, H.S. Hawkins. 1997r.
Materiały pomocnicze:
- Internet
10