II - Chojnice
advertisement
Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 2.1. Wprowadzenie Niniejszy rozdział opracowania pn. ”Charakterystyka Powiatu” stanowi aktualizację i uzupełnienie załącznika 1 „Strategii Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego” – „Raportu o stanie Powiatu Chojnickiego” opracowanego w 2002 roku. Raport został podzielony na podstawowe części sprawozdawcze, tj.: - ogólny opis administracyjny powiatu, - stan i zasoby środowiska przyrodniczego; - potencjał społeczny powiatu; - mieszkalnictwo i infrastruktura techniczna; - potencjał gospodarczy. W oparciu o wyżej opisany Raport w niniejszym rozdziale przedstawiono następujące elementy: - charakterystykę ogólną powiatu; - strukturę demograficzną i potencjał gospodarczy; - infrastrukturę powiatu; - analizę oraz ocenę zasobów i składników środowiska przyrodniczego. Dodatkową informacją przy sporządzaniu analizy środowiska społeczno-gospodarczoprzyrodniczego powiatu stanowiły: - sprawozdanie z realizacji „Strategii Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego” z 2003 roku, - Strategia Rozwoju Turystyki, tom VII Strategii Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego; - Strategie ekorozwoju poszczególnych gmin powiatu; - Raporty o stanie środowiska w województwie pomorskim publikowane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku; - Roczne oceny jakości powietrza w województwie pomorskim w 2002 i 2003 roku, WIOŚ Gdańsk; 2.2. Informacje ogólne Powiat Chojnicki, położony w południowo-zachodniej części województwa pomorskiego, tworzy 5 jednostek administracyjnych: gmina miejska: Chojnice; gminy miejsko–wiejskie: Brusy i Czersk; gminy wiejskie: Chojnice i Konarzyny. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 11 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Pod względem administracyjnym Powiat Chojnicki graniczy z 6 powiatami: człuchowskim, bytowskim, kościerskim, starogardzkim, tucholskim i sępoleńskim. Całkowita powierzchnia powiatu wynosi 1 364 km2 (136 425 ha), z czego ponad połowę stanowią lasy. Obszar powiatu zamieszkuje około 91 tyś. mieszkańców. Siedzibą powiatu jest miasto Chojnice, będące równocześnie największym miastem na omawianym terenie o powierzchni 21 km2 i liczbie mieszkańców ok. 40 tys., co stanowi blisko 44 % ogółu mieszkańców powiatu. Sieć osadniczą powiatu tworzy 249 miejscowości, w tym 79 wsi sołeckich oraz 3 miasta: Chojnice, Brusy i Czersk. Podział ogólnej powierzchni powiatu na poszczególne jednostki administracyjne z uwzględnieniem liczby ich mieszkańców przedstawia tabela 1. Zestawienie powierzchni i liczby mieszkańców poszczególnych jednostek administracyjnych Powiatu Chojnickiego Powierzchnia Jednostka administracyjna ewidencyjna [ha] Miasto i Gmina Brusy 40 074 Gmina Chojnice Miasto Chojnice Miasto i Gmina Czersk 45 834 2 105 37 985 Gmina Konarzyny 10 427 Tabela 1 Liczba ludności * Miasto: 4 641 Teren wiejski: 8 896 15 837 40 434 Miasto: 9 585 Teren wiejski: 11 221 2 207 Źródło: Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, * dane ankietowe Urzędów Miast i Gmin Pod względem użytkowania terenu przeważają użytki leśne stanowiące 51,98 % ogólnej powierzchni powiatu. Użytkowanie gruntów na terenie powiatu przedstawia się następująco: Rysunek 1. Użytkowanie gruntów na terenie Powiatu Chojnickiego 7,24% 4,61% 1,87% 0,17% 0,23% 29,30% Użytki leśne 12 51,98% Grunty orne Sady Łąki i pastw iska Wody Nieużytki II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU inne Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Dużym atutem Powiatu Chojnickiego jest położenie geograficzne na granicy Województwa Pomorskiego i Kujawsko-Pomorskiego. Przez tereny powiatu przebiega szlak komunikacyjny o istotnym znaczeniu dla gospodarki narodowej: droga krajowa nr 22 relacji: Poznań – Gdańsk. W zagospodarowaniu terenu przeważają lasy i użytki rolne, co warunkuje rolniczoleśny charakter powiatu. Atutem tego regionu jest również występowanie dużej liczby jezior. Powiat łączy rozwój społeczno-gospodarczy z bardzo silnym rozwojem turystyki. 2.3. Struktura demograficzna i potencjał społeczno-gospodarczy 2.3.1. Demografia Powiat Chojnicki zamieszkuje 92 821 mieszkańców, z czego ponad połowa mieszkańców (59 %) zamieszkuje miasta, natomiast pozostałe 41 % tereny wiejskie. Gęstość zaludnienia wynosi 68 Mk/km2. Na poniższym rysunku przedstawiono rozmieszczenie ludności w poszczególnych miastach i gminach powiatu w stosunku do łącznej liczby ludności według danych uzyskanych z Urzędów Gmin (tabela 1). Rysunek 2. Rozmieszczenie ludności w miastach i gminach Powiatu Chojnickiego. 12,09% 2,38% 5,00% 9,58% 10,33% 17,06% 43,56% Miasto Brusy Miasto Chojnice Gmina Konarzyny Gmina Brusy Miasto Czersk Gmina Chojnice Gmina Czersk Na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego (stan na dzień 31.XII) tendencje w zakresie zmian demograficznych tego obszaru na przestrzeni lat 1995-2002 kształtowały się następująco: II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 13 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Struktura demograficzna ludności Cecha struktury Tabela 2 1995 Stan ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania - ogółem Stan ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania mężczyźni Stan ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania - kobiety Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym Przyrost naturalny ogółem osoby 1996 1997 Liczba osób 1998 1999 2000 2001 2002 89686 89856 90319 90602 90864 91398 91541 92236 44185 44307 44544 44709 44842 45111 45187 45442 45501 45549 45775 45893 46022 46287 46354 46794 28126 27640 27298 26823 26412 25930 25164 25378 51118 51653 52243 52892 53398 54229 55060 55422 10442 10563 10778 10887 11054 11239 11317 11436 530 442 419 352 342 402 326 351 Źródło: Główny Urząd Statystyczny – Bank Danych Regionalnych Analizę zmian demograficznych oraz strukturę wiekową społeczeństwa powiatu przedstawiają poniższe rysunki. Rysunek 3. Zmiany demograficzne liczby ludności w Powiecie Chojnickim w latach 1995-2002 92500 92000 91500 91000 90500 90000 89500 89000 88500 88000 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Rysunek 4. Struktura wiekowa ludności w Powiecie Chojnickim w 2002 roku 12,40% 27,51% Ludność w w ieku przedprodukcyjnym Ludność w w ieku produkcyjnym Ludność w w ieku poprodukcyjnym 60,09% 14 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Według danych statystycznych w 2003 roku, w stosunku od roku 2000, ogólna liczba mieszkańców Powiatu Chojnickiego wzrosła o 1,55 %. Prognozy demograficzne zawarte w Strategii ekorozwoju szacują, że liczba ludności do 2010 roku wzrośnie do 93,7 tys., a do 2020 do 95,4 tys. Jednak przy stałej tendencji wzrostu 1,5 % może nastąpić większy wzrost demograficzny. Analiza zawarta w strategii przewiduje również spadek przyrostu naturalnego, a co z tym związane stanowiących zmniejszenie 12,4 %). liczby Stopniowo osób zacznie w wieku zatem przedprodukcyjnym postępować proces (obecnie starzenia społeczeństwa. 2.3.2. Potencjał społeczny Przedstawione tendencje demograficzne warunkują wzrost bezrobocia na omawianym terenie. W ostatnich latach liczba bezrobotnych na terenie powiatu Chojnickiego przedstawiała się w sposób następujący: Struktura bezrobocia w Powiecie Chojnickim wg Stanu na dzień: 31.12.2000 31.12.2001 Tabela 3 31.12.2002 31.07.2004 Liczba bezrobotnych w powiecie 9 575 10 751 11 260 9 808* Stopień bezrobocia (% mieszkańców bezrobotnych w stosunku do ogółu mieszkańców) 10,48 11,74 12,21 10,57 Źródło: Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, * -Powiatowy Urząd Pracy (stan na dzień 31.07.2004). Struktura bezrobocia na terenie powiatu ulega sezonowym zmianom. W okresie letnim, gdy rozpoczynają działalność ośrodki wczasowe i punkty handlowe w miejscowościach turystycznych oraz ma miejsce nasilenie prac w budownictwie stopa bezrobocia spada. Natomiast w okresie od jesieni do wiosny liczba osób pozostających bez pracy ponownie wzrasta. Potencjał społeczny powiatu w zakresie systemu edukacji, dziedzictwa kulturowego, działalności kulturalnej i sportu w odniesieniu do analizy opracowanej w rozdziale IV Strategii Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego nie uległ zasadniczym zmianom. W dziedzinie ochrony zdrowia istotny wpływ na poprawę sytuacji życia mieszkańców miało otwarcie w 2002 roku nowego Szpitala Powiatowego im. J.K. Łukowicza w Chojnicach, którego budowa trwała od 1999 roku. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 15 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. 2.3.3. Potencjał gospodarczy Do najważniejszych dziedzin gospodarczych na terenie powiatu należą: Działalność produkcyjna i usługowa; Rolnictwo i rybactwo śródlądowe; Leśnictwo; Turystyka i rekreacja. 2.3.3.1. Działalność produkcyjna i usługowa Na terenie Powiatu Chojnickiego (zgodnie z danymi GUS, stan na 31.XII.2002 r.) zarejestrowanych było 6 722 podmiotów gospodarczych (system REGON), z czego 5 009 (74,5 %) stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Do najważniejszych podmiotów gospodarczych powiatu należą: Wytwórnia Konstrukcji Stalowych MOSTOSTAL – Chojnice S.A., ul. Przemysłowa, Chojnice; POLIPOL-MEBLE Sp z o.o., ul. Zakładowa 1, Chojnice; Zakłady Mięsne „SKIBA”, ul. Derdowskiego 23, Chojnice; „SEKO” Sp. z o.o. przetwórstwo ryb, ul. Zakładowa 3, Chojnice; „CREMOPOL” Sp z o.o., producent łodzi wiosłowych i bagażników samochodowych, ul. Bytowska 6, Chojnice; Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, ul. Igielska 9, Chojnice; Zakład Kowalstwa Artystycznego – Z. Felski, ul Gdańska 12, Brusy; ASMET Sp. z o.o. Zakład Produkcyjny w Czersku, ul. Mleczarska 12, produkcja tłumików i układów wydechowych do samochodów osobowych; Masarnia i ubojnia trzody chlewnej w Konarzynach. Centrum gospodarczym powiatu jest największy ośrodek miejski - Chojnice, który skupia ponad połowę podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w powiecie. Tam również koncentruje się działalność okołobiznesowa i zlokalizowane są instytucje istotne dla rozwoju gospodarczego i społecznego (banki, szkoły, szpital, urzędy itd.). Dominują niewielkie podmioty gospodarcze, z których większość zajmuje się działalnością usługową i handlową. Na terenie powiatu prowadzona jest działalność produkcyjna przede wszystkim w sektorze przetwórstwa drewna, spożywczego, budownictwa oraz przemysłu maszynowego i metalowego. 16 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU przetwórstwa Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. 2.3.3.2. Rolnictwo i rybactwo śródlądowe Rolnictwo jest dość ważną dziedziną gospodarczą powiatu. W ogólnej powierzchni powiatu użytki rolne zajmują 36,5 % powierzchni. W skład użytków rolnych zaliczyć można: grunty orne, grunty ugorowane, łąki, pastwiska, sady i ogrody. Na terenie powiatu można wyróżnić cztery obszary o zagospodarowaniu rolniczym. Są to: południowa część gminy Chojnice, rejon miasta Brusy, rejon miasta Czersk i rejon Konarzyn. Obszary te są izolowane zwartymi kompleksami leśnymi. Według informacji zawartych na stronie www.powiat.chojnice.pl najlepsze warunki glebowe dla produkcji roślinnej znajdują się w południowej części gminy Chojnice, gdzie dominują gleby III i IV klasy, przy czym odsetek trwałych użytków zielonych wynosi tutaj około 10%, a pozostały obszar zajmują grunty orne. Obszar ten posiada także dogodną lokalizację w stosunku do największego lokalnego rynku zbytu, czyli miasta Chojnice jak i dobre połączenia drogowe do innych regionów kraju. Na pozostałych obszarach rolniczych dominują grunty klasy V i VI. Obszary te charakteryzują się rozdrobnioną strukturą własnościową. Na terenach tych znaczny odsetek użytków rolnych stanowią trwałe użytki zielone. W północnym rejonie Konarzyn odsetek trwałych użytków zielonych wynosi 35%, w rejonie Brus – 30%, a w rejonie Czerska - 32%, co sprawia, że tereny te są predysponowane do rozwoju hodowli zwierzęcych. W powiecie występuje zróżnicowanie wielkości gospodarstw, przy czym największe gospodarstwa zlokalizowane są w południowej części powiatu, o następującym udziale wielkościowym: Struktura wielkości gospodarstw rolnych w powiecie Wielkość gospodarstw Liczba gospodarstw [ha] 1-2 2-5 5-10 10-15 15-25 25-50 50-100 100-200 >200 Tabela 4 % w ogólnej ilości gospodarstw 690 770 639 592 505 380 72 10 5 3 663 Razem 18,84 21,02 17,44 16,16 13,79 10,37 1,97 0,27 0,14 100 Źródło: Starostwo Powiatowe w Chojnicach II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 17 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Pomimo dogodnych warunków na terenie Powiatu Chojnickiego nie istnieją gospodarstwa posiadające atest gospodarstwa ekologicznego. Rozwojowi rolnictwa ekologicznego na terenie Powiatu Chojnickiego może posłużyć zakwalifikowanie niemal całego powiatu (oprócz miasta Chojnice oraz gminy Konarzyny) do strefy priorytetowej 22C „Borów Tucholskich i Równiny Charzykowskiej” na której może być realizowany program rolnośrodowiskowy. Przedsięwzięcia z zakresu: rolnictwa zrównoważonego, rolnictwa ekologicznego, utrzymania łąk ekstensywnych, utrzymania pastwisk ekstensywnych, ochrony gleb i wód, tworzenia stref buforowych oraz ochrony lokalnych ras zwierząt gospodarskich mogą korzystać z pomocy finansowej na warunkach określonych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 roku (Dz.U. Nr 174, poz. 1809) w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich. Ze względu na bogatą sieć hydrograficzną na terenie powiatu rozwija się rybactwo śródlądowe. Rybackie korzystanie z wód publicznych śródlądowych określone jest ustawą z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym (tekst jednolity ogłoszony w Dz. U. 1999 nr 66 poz. 750). Rybackie korzystanie z publicznych śródlądowych wód powierzchniowych płynących, następuje w drodze oddania w użytkowanie obwodów rybackich na czas nie krótszy niż 10 lat na podstawie umowy, do zawarcia której upoważniony jest dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. Warunkiem oddania w użytkowanie obwodu rybackiego jest przedłożenie pozytywnie zaopiniowanego operatu rybackiego, określającego zasady prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej w obwodach. W Powiecie Chojnickim zostały wyznaczone następujące obwody rybackie: Obwód Rybacki Jeziora Skrzynki Małe – na wniosek PZW Okręg Gdańsk. Obwód rybacki obejmujący obszar wody jeziora oraz strugi bez nazwy, łączącej jezioro z rzeką Wdą, położony jest na terenie gminy Czersk. Pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód do celów rybackich zostało określone do 31.12.2014 roku. Obwód Rybacki Jezioro Charzykowskie – obwód rybacki rzeki Brdy Nr 8. - na wniosek Gospodarstwa Rybackiego w Charzykowych Sp. z o.o. Obwód rybacki stanowi rzeka Brda od mostu na trasie Bytów – Chojnice do mostu na trasie Małe 18 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Swornegacie – Styporoz oraz jeziora Charzykowskiego o powierzchni 1 381,09 ha oraz 4,5 km rzeki. Obwód Rybacki Jezior Boryń Duży i Boryń Mały – na wniosek dzierżawców. Obwód obejmuje powierzchnie dwóch jezior o łącznej powierzchni 34,64 ha, wraz ze strugą łączącą. Obwód Rybacki Jeziora Świdno w zlewni Czerskiej Strugi – na wniosek Gospodarstwa Rybackiego w Charzykowych Sp. z o.o. Obwód obejmuje obszar wody płynącej jeziora i strugi bez nazwy od wypływu z tego jeziora do jej ujścia do Czerskiej Strugi. Obwód Rybacki Jeziora Leśno w zlewni rzeki Brdy - na wniosek Gospodarstwa Rybackiego w Charzykowych Sp. z o.o. Obwód obejmuje obszar wód płynących strugi Mlusina, od mostu na drodze Raduń – Zalesie do ujścia do rzeki Zbrzycy wraz z jeziorami Leśno I i Leśno II w gminie Brusy. Inne nazwy jezior to: Leśno Północne (Górne) i Leśno Południowe (Dolne). Obwód Rybacki Jeziora Trzemeszno - na wniosek Gospodarstwa Rybackiego w Charzykowych Sp. z o.o. Obwód obejmuje obszar wody otwartej jeziora Trzemeszno, Czarnogłowie i Okręglik oraz strugi łączącej te jeziora z jeziorem Trzemeszno i strugi łączącej jezioro Trzemeszno z jeziorem Kosabudno. Obwód Rybacki Jeziora Mielachowo - na wniosek Gospodarstwa Rybackiego w Charzykowych Sp. z o.o. Obwód obejmuje obszar wody płynącej jeziora Milachowo i rzeki Zbrzycy, od jej wypływu z jeziora Milachowo do ujścia do jeziora Laska, oraz obszar wód płynących jezior: Duże Głuche i Małe Głuche i strugi Kulawa, na połączeniu tych jezior i od wypływu z jeziora Małe Głuche do jej ujścia poprzez jezioro Szeczonek, do rzeki Zbrzycy oraz tego jeziora. Obwód Rybacki Rzeki Brdy Nr 2 - na wniosek Gospodarstwa Rybackiego w Charzykowych Sp. z o.o. Obwód obejmuje obszar wód płynących rzeki Brdy od dolnego przekroju mostu drogowego w miejscowości Swornegacie do dolnego przekroju mostu drogowego w miejscowość Męcikał oraz jezior: Witoczno, Płęsno, Małąckie, Łąckie, Dybrzk i Kosobudno. Obwód Rybacki Jezior Somińskiego i Kruszyńskiego - na wniosek Gospodarstwa Rybackiego w Charzykowych Sp. z o.o. Obwód obejmuje obszar wód płynących jezior: Somińskiego, Skoszewskiego, Dywańskiego, Kruszyńskiego i Parzyn oraz rzeki Zbrzycy na połączeniu jezior do mostu na drodze Kruszyn – Leśno, poniżej jeziora Parzyn. Obwód znajduje się na terenie gminy Brusy i poza terenem powiatu (gminy Studzienice i Dziemiany). II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 19 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Gospodarka wodna na zbiornikach wodnych i stawach hodowlanych oprócz przepisów związanych z Prawem Ochrony Środowiska i Prawem Wodnym powinna być zgodna z obowiązującymi aktami prawnymi, z których najważniejsze związane z rybactwem śródlądowym to: 1. Dz.U. 2003 nr 180 poz. 1766 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2003 r. W sprawie dokumentacji prowadzonej przez uprawnionego do rybactwa. 2. Dz.U. 2003 nr 180 poz. 1765 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2003 r. W sprawie oceny wypełniania obowiązku prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej. 3. Dz.U. 2003 nr 34 poz. 290 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 lutego 2003 r. W sprawie konkursu ofert na oddanie w użytkowanie obwodu rybackiego z późn. zmianami (Dz.U. 2004 nr 154 poz. 1632). 4. Dz.U. 2003 nr 17 poz. 160 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 stycznia 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie połowu ryb oraz warunków chowu, hodowli i połowu innych organizmów żyjących w wodzie. 5. Dz.U. 2002 nr 176 poz. 1455 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. W sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. 6. Dz.U. 2002 nr 44 poz. 414 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 marca 2002 r. W sprawie operatu rybackiego. 7. Dz.U. 2001 nr 138 poz. 1559 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 listopada 2001 r. W sprawie połowu ryb oraz warunków chowu, hodowli i połowu innych organizmów żyjących w wodzie. Na terenie Powiatu Chojnickiego gospodarka rybacka związana jest również z hodowlą pstrąga. Hodowla pstrąga prowadzona jest przede wszystkim w rzekach Brda i Wda. Jednym z największych producentów pstrąga jest Zakład Hodowli Pstrąga w Mylofie usytuowany na Wielkim Kanale Brdy, który prowadzi swoją działalność również w Wojtalu (na Wdzie) oraz w Lasce na rzeczce Kulawa. Inne zakłady zajmujące się hodowlą pstrąga znajdują się w miejscowościach Wiecko (na rzece Wdzie) i Gotelp (rzeka Niechwaszcz). Największa działalność w tym zakresie prowadzona jest w miejscowości Mylof. Zakład Hodowli Pstrąga „Mylof” do celów produkcyjnych wykorzystuje pobór wód powierzchniowych z rzeki Brdy. 20 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Ujęcie (poza administracją RZGW) dla Zakładów Hodowli pstrąga "Mylof" składa się z żelbetowej studni ujęciowej (zaopatrzonej w kraty i zasuwy stalowe z mechanizmem wyciągowym o napędzie ręcznym), dwóch rurociągów stalowych doprowadzających o średnicy Ø1000mm i studni rozdzielczej. Podstawowe parametry techniczne ujęcia wód Zakładu Hodowli Pstrąga "Mylof": • rzędna progu ujęcia 118,14 m Kr • rzędna dna komory 117,95 m Kr • długość przewodów doprowadzających 261 m • rzędna dna studni rozdzielczej 115,97 m Kr • max. wydajność ujęcia 2,75 m3/s Służy do zasilania w wodę wylęgarni ryb w okresie od listopada do kwietnia. Wielkość poboru waha się od 4.0 do 8.0 l/s (max 15.0 l/s). Z uwagi na SNQ Brdy należałoby jednak wprowadzić wyraźne ograniczenie poboru wód z rzeki do wartości normatywnych tj 10% SNQ. Woda ujmowana jest za pomocą rurociągu stalowego Ø160 mm z górnego stanowiska i po przejściu przez wylęgarnię odprowadzana do dolnego stanowiska rzeki Brdy. Zakład zaczęto budować w roku 1974. W lipcu 1975 powołano Zakład Hodowli Pstrąga-Mylof, firmę państwową. W pierwszym roku hodowlanym wyprodukowano blisko 100 ton pstrąga tęczowego. Następne lata to nieprzerwany wzrost produkcji, aż do dzisiaj. W 1991r. powstała pracownicza spółka z o.o., która przejęła gospodarstwo w dzierżawę od AWRSP. Od 1997r. spółka rozpoczęła wykup majątku od AWRSP. Dynamikę wzrostu produkcji zakładu pokazano na wykresie: II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 21 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Specyficzna gospodarka rybacka jest również prowadzona na jeziorach znajdujących się w granicach Parku Narodowego Bory Tucholskie. Zgodnie z warunkami wyznaczonymi przez Dyrekcję Parku możliwe jest tam wędkarstwo, jednak w sposób ograniczony, na ściśle określonych warunkach i uzyskanym za odpłatnością pozwoleniem. 2.3.3.3. Leśnictwo Niska jakość gruntów rolnych w powiecie stwarza potencjał rozwoju dla zbiorowisk leśnych. Lasy już obecnie pokrywają 51,98 % powierzchni powiatu, głównie w części centralnej, północnej i wschodniej. Znaczne powierzchnie lasów objęte są różnymi formami ochrony przyrody, co ogranicza ich funkcje gospodarcze na rzecz ich funkcji przyrodniczych i społecznych. Jednocześnie takie walory krajobrazowe i przyrodnicze warunkują duży rozwój turystyki. Większość lasów należy do Skarbu Państwa i administrowana jest przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych, której podległe są następujące Nadleśnictwa terytorialnie położone w powiecie: Nadleśnictwo Czersk; Nadleśnictwo Rytel; Nadleśnictwo Przymuszewo; Nadleśnictwo Osusznica; Nadleśnictwo Lutówko; Nadleśnictwo Woziwoda. Strukturę administracyjną nadzoru poszczególnych nadleśnictw na terenie Powiatu Chojnickiego przedstawia poniższa tabela. Podstawowe dane o strukturze administrowania lasami na terenie powiatu przez poszczególne Nadleśnictwa. Nadleśnictwo 1 Czersk 22 Gmina 2 Czersk Leśnictwa 3 Czersk Juńcza Malachin Nieżurawa Odry Okręglik Olszyny Ostrowy Powierzchnia [ha] 4 11 117,03 Tabela 5 Typy siedliskowe lasów [%] Udział powierzchni gatunków lasotwórczych [% ogólnej powierzchni] 5 Bśw – 63,2 BMśw – 22,9 BMb – 3,4 Bs – 0,9 Bb – 0,9 BMw – 0,7 LMś – 5,6 LMb – 1,0 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 6 So – 85,0 Brz – 4,1 Db – 1,0 Sw – 0,9 Bk – 0,5 Ol – 0,3 Md – 0,2 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. 1 2 3 4 Płecno Rytel Brusy Okreglik Olszyny Spierwia 3 399,97 Miasto Chojnice Gmina Chojnice Krojanty 32,37 Funka Kopernica Krojanty Powałki Wolność Jakubowo Turowiec Jeziorko Konigortek Kosowa Niwa Lutom Młynki Mylof Żukowo Antoniewo Chociński Młyn Czernica Kokoszka Młynek Warszyn Zbrzyca Bukówki Dąbrowa Laska Leśno Lubnia Parzyn Przymuszewo Żywce Zielona Chocina 8 275,11 Brusy Czersk Przymuszewo Brusy Chojnice Osusznica Konarzyny 5 Lśw – 0,4 LMw – 0,4 Ol – 0,4 OlJ – 0,2 Bśw – 79,4 BMśw – 11,6 Bs – 6,3 Bb – 0,1 BMw –0,7 BMb – 0,5 Bw – 0,1 LMśw – 0,5 LMw – 0,2 Ol – 0,2 BMśw – 40,67 Bś – 36,83 LMśw – 18,73 Lśw – 2,13 Pozostałe – 1,64 6 So – 88,9 Brz – 2,6 Sw – 0,1 Ol – 0,4 So – 94,9 Brz – 2,10 Bk – 1,20 Ol – 0,6 Św - 0,3 Db – 0,90 1 091,91 7 157,77 15 361 3 261 5 431 Bs – 1 Bśw –61 BMśw - 29 LMśw – 7 Lśw – 0,4 BMw – 0,6 LMw – 0,6 Lw – 0,2 So – 98 Brz – 0,8 Ol – 0,6 Św - 0,3 Db – 0,1 Bs – 1 Bśw – 64 BMśw – 13 BMb – 3 LMśw – 7 LMb – 1 Lśw – 10 Pozostałe - 1 So – 90 Św – 1 Brz – 3 Bk – 5 Db - 1 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 23 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. 1 2 3 4 Lutówko Chojnice Kamionka 616 Woziwoda Czersk Dąbki Ustronie Zielony Dół Legbąd 2 624,93 5 6 BMśw – 34,8 LMśw – 34,2 LMw – 1,6 Lsw – 19,4 Ol – 4,1 OlJ – 2,1 Lw – 1,2 Pozostałe – 2,4 Bs – 0,2 Bśw – 64,7 Bb – 0,9 BMśw – 16,9 BMb – 2,7 BMw – 0,7 LMśw – 9,4 LMb – 0,5 LMw – 1,4 Lśw – 1,4 Lw – 0,2 Ol – 0,8 OlJ – 0,2 So – 70,6 Bk – 6,3 Ol – 7,5 Brz – 5,8 Db – 5,6 Św – 2,6 Inne – 1,6 So – 98,2 Db – 1,2 Bk – 0,5 Św – 0,1 Źródło: Nadleśnictwa: Czersk, Rytel, Przymuszewo, Lutówko, Osusznica, Woziwoda. Zastosowane skróty: b.d. – brak danych Typy siedliskowe lasów: Bs – bór suchy Bśw – bór świeży Bb – bór bagienny BMśw – bór mieszany świeży BMb – bór mieszany bagienny BMw – bór mieszany wilgotny LMśw – las mieszany świeży LMb – las mieszany bagienny LMw – las mieszany wilgotny Lśw – las świeży Lw – las wilgotny Ol – ols OlJ – ols jesionowy Gatunki lasotwórcze: So – sosna Brz – brzoza Db – dąb Sw – świerk Bk – buk Ol – olcha Md – modrzew Część terenów leśnych objęta jest ochroną terytorialną Parków Krajobrazowych (Zaborskiego i Tucholskiego) i Parku Narodowego Borów Tucholskich. W Parkach Krajobrazowych gospodarka leśna prowadzona jest przez właściwe terytorialnie Nadleśnictwa, natomiast na terenie Parku Narodowego lasy podlegają Dyrekcji Parku. Objęcie ochroną lasów Parku Narodowego warunkuje prowadzenie gospodarki leśnej zgodnie z Planem Ochrony Parku. Około 15 % ogólnej powierzchni leśnej powiatu stanowią lasy prywatne (nie stanowiące własności Skarbu Państwa), które administracyjnie zgodnie z Ustawą o lasach (tekst jednolity Dz.U. 2000 nr 56 poz. 679) podległe są pod nadzór Starosty Powiatowego. Na podstawie art. 5 ww. ustawy Starosta Chojnicki na drodze porozumienia przekazał prowadzenie nadzoru nad tymi lasami następującym Nadleśnictwom: Przymuszewo, Rytel, Lutówko, Osusznica, Czersk o łącznej powierzchni 11 001,48 ha. 24 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” W poszczególnych Nadleśnictwach podział na grunty leśne pod względem własnościowym kształtuje się następująco: Podział na powierzchnie administrowane przez poszczególne Nadleśnictwa Powierzchnia administrowana Nadleśnictwo ogółem w powiecie [ha] Czersk Rytel Przymuszewo Osusznica Lutówko Woziwoda Tabela 6 Lasy Państwowe [ha] 19 100 17 550 22 494 5 431 852 2 624,93 14 517 16 557 18 622 4 011 616 2 624,93 Lasy Prywatne [ha] 4 583 993 3 842 1 420 236 brak Źródło: Nadleśnictwa: Czersk, Rytel, Przymuszewo, Lutówko, Osusznica, Woziwoda. Zalesianie nowych gruntów prywatnych reguluje Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz. U. Nr 229, ), która określa zadania oraz właściwość jednostek organizacyjnych i organów, w zakresie wspierania rozwoju obszarów wiejskich, w tym między innymi dotyczących zalesiania gruntów rolnych. Ustawa ta wprowadza również zmiany do ustawy o lasach w zakresie kompetencji Starosty przez określenie obowiązku dokonania oceny udatności upraw w czwartym lub piątym roku od zalesienia gruntu rolnego oraz przekwalifikowania z urzędu gruntu rolnego na grunt leśny. Obowiązki te w drodze porozumienia mogą być powierzone właściwym nadleśniczym. 2.3.3.4. Turystyka i rekreacja Ze względu na wysokie walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe Powiat Chojnicki jest rejonem o silnie rozwiniętej presji turystycznej - głównie sezonowej. Rozwój turystyczny warunkuje z jednej strony cechy pozytywne w postaci rozwoju gospodarczego regionu, ale z innej strony może przyczynić się do degradacji środowiska przyrodniczego. Dlatego też na terenie Powiatu Chojnickiego sprawą bardzo ważną jest właściwe kreowanie ekorozwoju ruchu turystycznego. W trakcie tworzenia Strategii Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego w latach 1999-2001, stworzono „Strategię Rozwoju Turystyki”, jako element strategii ekorozwoju. Takie słuszne podejście do problematyki szans i zagrożeń rozwoju turystyki może przyczynić się do wydawania właściwych decyzji administracyjnych i ochrony środowiska przyrodniczego. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 25 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Ruch turystyczny na terenie powiatu koncentruje się głównie w jego centralnej części – gminach Chojnice, Brusy i Czersk oraz Miasto Chojnice. Gmina Konarzyny ze względu na mniejszą atrakcyjność terenu w porównaniu z pozostałymi pozostaje niejako na uboczu. Powinna jednak wykorzystać poszczególne walory infrastruktury i przyrody do ewentualnego rozwoju. Według danych zawartych w Strategii Rozwoju Turystyki łącznie na terenie Powiatu Chojnickiego znajduje się: 3 475 miejsc noclegowych całorocznych 10 551 miejsc noclegowych sezonowych łącznie 14 026 miejsc Wynikające z różnych uwarunkowań propozycje rozbudowy infrastruktury turystycznej przewidują powstanie około 12 000 nowych miejsc noclegowych, co dałoby łącznie 26 025 miejsc. Taka baza noclegowa jednak nie zaspokaja w pełni chłonność turystyczną powiatu. Należy też zauważyć, ze dane te są stanowczo zaniżone. Nie ma bowiem w powiecie wiarygodnych danych dot. miejsc noclegowych w pensjonatach, kwaterach i pokojach prywatnych. Szacunkowo można przyjąć, iż rzeczywista liczba „turystów prywatnych” wynosi nawet do 30-40.000 osób. Z wstępnych analiz Parku Narodowego Bory Tucholskie i Zaborskiego Parku Krajobrazowego wynika bowiem że w ciągu sezonu turystycznego do dyrekcji parków w zorganizowanych grupach i indywidualnie po informacje turystyczną i w celach turystycznych zgłasza się około 40 tys. turystów. W rzeczywistości liczba ta jest większa. Można zatem rozważyć przeprowadzenie pracy analitycznej dot. wyłącznie tego zagadnienia. Pozwoli to na precyzyjniejsze określanie uwarunkowań rozwojowych w całym powiecie. Korzystne i malownicze położenie gminy przyczynia się do faktu, że w jej granicach przebiega bardzo dużo szlaków turystycznych, rowerowych, wodnych innych. Bardzo istotnym elementem rozwoju turystyki jest zatem turystyka tzw. aktywnego wypoczynku. 2.4. Infrastruktura Powiatu 2.4.1. Gospodarka wodno-ściekowa Zagadnienia dotyczące sytuacji gospodarki wodno-ściekowej opartej o systemy zaopatrzenia mieszkańców w wodę do picia oraz odprowadzania i oczyszczania ścieków z uwagi na istotne znaczenie dla zagadnień ochrony środowiska zostały omówione w rozdziale III niniejszego opracowania. 26 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” 2.4.2. Gospodarka odpadami Innym bardzo istotnym kierunkiem działań w zakresie ochrony środowiska jest prowadzenie właściwej gospodarki odpadami. Z uwagi na podstawy prawne i potrzeby odrębnego planowania działań w dziedzinie gospodarki odpadami zagadnienia z tego zakresu omówiono w opracowaniu pod nazwą „Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Chojnickiego” zgodnie z wytycznymi prawnymi ustawy o odpadach. 2.4.3. Sieć komunikacyjna 2.4.3.1. Drogi Na terenie Powiatu Chojnickiego istnieje dobrze rozbudowana sieć dróg. Głównymi szlakami komunikacyjnymi są: droga krajowa nr: 22 oraz wojewódzkie nr: 212, 236, 235, 237 i 240. Ważną funkcję komunikacyjną spełniają również istniejące drogi powiatowe. Łączna długość poszczególnych dróg na terenie Powiatu Chojnickiego wynosi: droga krajowa - 37,334 km; drogi wojewódzkie - 119,637 km; drogi powiatowe - 294,641 km; Uzupełnienie sieci dróg układu podstawowego stanowią drogi gminne, które ułatwiają połączenia pomiędzy sołectwami, dojazdy do pól, łąk, pastwisk i lasów oraz stanowią sieć ulic. Łączna długość dróg gminnych w Powiecie Chojnickim wynosi 104 km. Zestawienie danych dotyczących dróg istniejących na terenie powiatu, z podziałem na poszczególne kategorie, zawarte zostało w rozdziale V.4 Strategii Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego. Część z wymienionych ulic stanowią ulice na terenach miast: Chojnice, Brusy i Czersk. 2.4.3.2. Koleje Przez teren Powiatu Chojnickiego przebiegają sieć linii kolejowych o znaczeniu krajowym i lokalnym. Są to szlaki o dużym znaczeniu komunikacyjnym, na których odbywa się transport osobowy i towarowy. Zestawienie podstawowych informacji o wymienionych liniach kolejowych przedstawia poniższa tabela. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 27 ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Wykaz dróg kolejowych na terenie Powiatu Chojnickiego Nr linii 203 210 208 211 281 Nazwa linii Tczew Kostrzyń Chojnice – Runowo Pomorskie Działdowo Chojnice Chojnice Kościerzyna Oleśnica Chojnice Tabela 7 Przebieg odcinka na terenie powiatu Opis linii Melanówko – Ogorzeliny – Nw. Dwór – Chojnice –Krojanty – Rytel – Czersk - Łąg Dwutorowa linia o charakterze krajowym gr. powiatu – Nieżychowice - Chojnice Linia krajowa, niezelektryfikowana Silno – Pawłowo – Lipienice - Chojnice Chojnice – Powałki – Męcikał – Brusy Lubnia gr. powiatu - Chojnice 215 Laskowice Koślinka – Czersk – Mokre w kier. Karsina Pomorskie - Bąk 201 Nowa Wieś Wielka – Gdynia Port Linia jednotorowa, zamknięta dla przewozów pasażerskich Linia jednotorowa, zamknięta dla przewozów pasażerskich Linia jednotorowa, zamknięta dla przewozów pasażerskich Linia jednotorowa, lokalna, zamknięta dla przewozów pasażerskich Łąg – Stare Prusy - Wojtal Linia jednotorowa, lokalna Źródło: PKP PLK S.A. Oddział Regionalny w Gdańsku. Szanse dla rozwoju regionu pod względem komunikacyjnym, adresowaną dla coraz szerszej rzeszy turystów wykorzystujących transport lotniczy, stanowi byłe lotnisko wojskowe w gminie Konarzyny. Należy jednak zabiegać o możliwość wykorzystania obiektu przez gminę po uregulowaniu prawnym własności terenu. Usytuowanie lotniska pomiędzy centrami turystycznymi w Człuchowie, Chojnicach, Kościerzynie i Tucholą przyniosłoby wiele korzyści. 2.4.4. Mieszkalnictwo Sytuacja mieszkaniowa w Powiecie Chojnickim kształtuje się na poziomie niższym niż średnie dla województwa i kraju. Według Strategii Ekorozwoju liczba mieszkań w 2001 roku wynosiła 23 551. Przeprowadzony Powszechny Spis Ludności i Mieszkań w 2002 roku zweryfikował ilość mieszkań zamieszkanych na terenie powiatu w ilości 24 292. Nieznacznie mogły zatem zmaleć współczynniki mieszkaniowe np.: wskaźnik liczby osób na 1 mieszkanie, liczby osób na 1 izbę, średniej liczby powierzchni (w m 2) na osobę w porównaniu do wskaźników określonych w Strategii na poziomie: wskaźnik liczby osób na 1 mieszkanie - 3,8; wskaźnik liczby osób na 1 izbę - 1,02 wskaźnik średniej liczby powierzchni (w m2) na osobę - 17,8 m2/osobę. W związku ze zwiększającą się w ostatnich latach popularnością zabudowy letniskowej i silnym rozwojem turystyki, na terenie Powiatu Chojnickiego wiele atrakcyjnych turystycznie miejsc (głównie na brzegach jezior i rzek) zostało przeznaczonych pod ten 28 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. rodzaj zabudowy. Większość osób tam przebywających nie jest mieszkańcami powiatu. Nikt do tej pory nie oszacował wielkości tej grupy użytkowników walorów ziemi chojnickiej. Część z powstających budowli powstało lub powstaje w sposób nieuregulowany prawnie (samowole budowlane). Jest to szczególnie niekorzystnym zjawiskiem dla ochrony środowiska naturalnego. Egzekwowanie prawa budowlanego oraz lokalnego np. dotyczącego strefy buforowej wynoszącej 100 metrów od brzegów wód, w której nie wolno umieszczać budowli trwale związanej z gruntem, powinno być ściśle kontrolowane przez gminy. Niezbędna staje się ścisła współpraca służb gminnych, służb parków krajobrazowych i straży leśnej. Parki krajobrazowe nie mają bowiem żadnych możliwości kontrolno-egzekucyjnych w stosunku do naruszających prawo. Szczególnej ochronie winny podlegać grunty prywatne w parkach i przy rezerwatach. W każdym przypadku sprzedaży takich gruntów prawo pierwokupu winny posiadać dyrekcje parków. Ciągle zwiększająca się liczba tzw. „domów letniskowych” nie pozwala zweryfikować dokładnej liczby mieszkańców w niej przebywających oraz czasu pobytu. Brak takich informacji może rodzić określone problemy i patologie społeczne. Stąd niezbędne wydaję się być włączenie do problemów ochrony środowiska ustawowych organów przestrzegania porządku prawnego. 2.4.5. Zaopatrzenie w gaz Infrastruktura powiatu związana jest także z istniejącą na tym obszarze siecią systemu zaopatrzenia w gaz. Gaz ziemny transportowany jest siecią gazociągów przesyłowych PGNiG S.A, w struktury której wchodzi Pomorska Spółka Gazownictwa w Gdańsku. Sieć przesyłowa i liczne obiekty technologiczne systemu eksploatowane są przez regionalne oddziały przesyłu. Na terenie Powiatu Chojnickiego jest to Regionalny Oddział Przesyłu w Bydgoszczy. Sieć przesyłowa wysokiego ciśnienia związana jest z przebiegiem przez teren powiatu gazociągu wysokiego ciśnienia łączącego Człuchów – Chojnice - Tucholę, a także Chojnice – Sępólno Krajeńskie, ze zlokalizowaną rozdzielnią gazu w Chojnicach. Gazową sieć dystrybucyjną stanowi sieć niskociśnieniowa (1,5 MPa) oraz sieć średniociśnieniowa (0,3 MPa) tzw. sieć rozdzielcza, przeznaczona do doprowadzenia gazu do budynków lub innych obiektów za pośrednictwem połączeń. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego łączna długość sieci rozdzielczej na terenie omawianego powiatu na koniec 2002 roku wynosiła 128,5 km. W poszczególnych gminach dane te kształtowały się następująco: II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 29 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Długość czynnej sieci rozdzielczej gazu ziemnego w poszczególnych gminach powiatu – stan na 31.12.2002 r. Gmina Brusy Czersk Chojnice miasto Chojnice gmina Konarzyny Razem rodzaj terytorium Tabela 8 Długość czynnej sieci rozdzielczej w km Miasto Teren wiejski Miasto Teren wiejski Miasto Teren wiejski Teren wiejski Powiat ziemski 0 0 22,152 11,295 66,303 28,751 0 128,501 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Regionalnych. Sytuacja zgazyfikowania obszaru powiatu wymaga poprawy. Wraz ze zwiększeniem infrastruktury zaopatrzenia mieszkańców miast i terenów wiejskich w gaz ziemny możliwe będzie realne podejście do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza ze źródeł tzw. niskiej emisji, ponieważ część mieszkańców będzie korzystać do celów grzewczych z gazu. 2.4.6. Zapora Mylof Dla infrastruktury powiatu charakterystyczny element stanowi funkcjonująca w miejscowości Mylof, na terenie gminy Czersk zapora wodna „Mylof” (załącznik 1). Zbiornik Mylof z uwagi na fakt, że istnieje już ponad 150 lat należy traktować jako duży akwen wodny. Tak jak w przypadku jezior jest zabroniony bezpośredni zrzut ścieków komunalnych. Jednoznacznie określa to Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Stopień wodny Mylof, położony w km 129+600 rzeki Brdy składa się z następujących elementów: • zapory ziemnej • przelewu (jazu) głównego • jazu wlotowego na Wielki Kanał Brdy • elektrowni wodnej (w administracji Gospodarstwa Pomocniczego RZGW Poznań) • ujęcia wody dla Zakładów Hodowli Pstrąga w Mylofie (poza administracją RZGW) • ujęcia wody dla Gospodarstwa Rybackiego Charzykowy (poza administracją RZGW) Charakterystyczne poziomy piętrzenia: • maksymalny wyjątkowo dopuszczalny 119.60 m Kr (175 cm) • maksymalny eksploatacyjny 119.50 m Kr (165 cm) • minimalny eksploatacyjny 119.33 m Kr (148 cm) • minimalny wyjątkowo dopuszczalny 119.10 m Kr (125 cm) 30 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. ZAPORA ZIEMNA Zapora położona jest w km 129+600 rzeki Brdy, 3,5 km od miejscowości Rytel w górę rzeki. Została wybudowana w 1848r. Zapora wykonana w konstrukcji ziemnej nasypowej o korpusie odwadnianym przy pomocy drenaży i rowów otwartych. Podstawowe parametry techniczne zapory: • klasa obiektu - III • rzędna korony zapory - 121.500 m Kr • maksymalna wysokość zapory - 12.54 m • długość zapory w koronie - 294.50 m • szerokość zapory w koronie - 8.0 m • średnia szerokość przy podstawie - 118.0 m Przez zaporę przebiega droga publiczna łącząca m. Rytel ze wsią Klonia. JAZ GŁÓWNY Jaz główny jest skonstruowany w postaci przelewu skarpowego, kaskadowego o szerokości 10m, konstrukcji żelbetowej. Światło jazu: 2 x 4,70m. Jaz zamykany jest dwoma zasuwami o napędzie elektrycznym (i awaryjnym ręcznym). • światło Podstawowe parametry jazu głównego: 2 x 4.70=9.40 m • długość przelewu skarpowego 50,25 m • rzędna progu 117,40 m Kr • rzędna ponuru 117,10 m Kr • rzędna poszuru 116,50 m Kr • maksymalna przepustowość jazu 52,5 m3/s Jaz wlotowy Wielkiego Kanału Brdy usytuowany jest w km 0+078 ww. kanału i stanowi ujęcie wody dla tego kanału. Konstrukcja jazu: żelbetowa, czteroprzęsłowa. Jaz wyposażony jest w cztery zasuwy o napędzie ręcznym. Wysokość zasuw 1.71m. Podstawowe parametry jazu Wielkiego Kanału Brdy: • światło 4 x 2,60 = 10,40 m • rzędna progu 117,94 m Kr • rzędna ponuru 117,85 m Kr • rzędna poszuru 117,86 m Kr • maksymalna przepustowość jazu 12,35 m3/s • maksymalna przepustowość WKB 5,71 m3/s ELEKTROWNIA WODNA II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 31 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Elektrownia wodna na zbiorniku Mylof wybudowana została w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku. Elektrownia znajduje się tymczasowo w administracji Gospodarstwa Pomocniczego RZGW Poznań. Elektrownia składa się z następujących elementów: budynku, kanału doprowadzającego, kanału odprowadzającego, komory zamknięć. W elektrowni zainstalowane są dwie turbiny rurowe pionowe. Podstawowe parametry techniczne elektrowni: • przełyk instalowany Q 2 x 5.0 = 10 m3/s • spad 9.0 - 10.0 m • moc instalowana 800 kW • średnia produkcja roczna (zakładana) 4.8 mln kWh 2.5. Analiza oraz ocena zasobów i składników środowiska 2.5.1. Ukształtowanie powierzchni terenu i budowa geologiczna Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym Polski wg opracowania J. Kondrackiego „Geografia Polski – Mezoregiony fizyczno-geograficzne” obszar Powiatu Chojnickiego leży we wschodniej części makroregionu Pojezierza Południowo-Pomorskiego oraz na granicy trzech mezoregionów: Bory Tucholskie, Równina Charzykowska, Pojezierze Krajeńskie. Ukształtowanie terenu, rzeźba, gleby, wody oraz krajobraz powiatu są pochodzenia polodowcowego. Na rzeźbę terenu największy wpływ wywarła faza pomorska zlodowacenia wiślanego. Nacisk mas lodowca spowodował powstanie moreny czołowej objawiającej się bogactwem wzgórz, pagórków, głębokich dolin, jarów i wąwozów, natomiast z topniejących lodowców wody utworzyły liczne jeziora polodowcowe i wytopiskowe. Powiat jest więc obszarem urozmaiconym pod względem rzeźby terenu i budowy geologicznej. Jednocześnie ze względu na objęcie ochroną dużej powierzchni terenu powiatu brak jest na tym terenie inwestycji mogących znacząco oddziaływać na powierzchnię i rzeźbę terenu. Do inwestycji tego rodzaju zaliczać można bowiem znaczące tereny górnicze (szczególnie górnictwa odkrywkowego) oraz fermy hodowlane wielkotowarowe, w szczególności bazujące na hodowli bezściółkowej. Na terenie Powiatu Chojnickiego ze względu na istnienie niemal na całej powierzchni terenów: parku narodowego, parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu nie ma możliwości powstania inwestycji z zakresu hodowli zwierząt. Jest to zatem korzystne dla ochrony środowiska naturalnego. 2.5.2. Surowce mineralne 32 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. 2.5.2.1. Zasoby i wydobycie Na terenie Powiatu Chojnickiego występują udokumentowane złoża kopalin naturalnych kruszywa naturalnego (piasków i żwirów). Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 9. Wykaz złóż surowców naturalnych Nazwa złoża Stan zag. złoża Chojniczki Lichnowy I Moszczenica Moszczenica II Moszczenica III Rudziny Wojtal * Wojtal II Tabela 9 Zasoby geologiczne bilansowe Kruszywo naturalne [tys. Mg] E 109 R 277 T 634 E 377 R 428 Z 1 815 P 4 480 Z 2 przemysłowe Wydobycie 109 170 335 - 13 3 - Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny, Bilans zasobów kopalin w Polsce, Warszawa 2002, * – złoża zawierające piasek ze żwirem; Skróty literowe stanu zagospodarowania zasobów w wykazach złóż oznaczają: E – złoża zagospodarowane – eksploatowane; P – złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie; R – złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo; T – złoże zagospodarowane – eksploatowane okresowo; Z – złoże zaniechane. Na omawianym terenie Powiatu Chojnickiego występują głównie złoża kruszywa naturalnego – piaski i żwiry. Zasoby bilansowe tych złóż świadczą jednak o niewielkim ich znaczeniu dla celów przemysłowych. Wydobywane w niewielkim stopniu trzy złoża (w tym jedno okresowo) eksploatowane są na potrzeby lokalne, dlatego też wydobycie jest nieznaczne. Według Strategii Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego na terenie powiatu występują złoża kredy jeziornej, we wschodniej części gminy Brusy, w okolicach Jezior Głuchego Dużego i Małego oraz w rejonie Jeziora Laska. Nie są to jednak obszary umożliwiające eksploatacje surowca. Jako perspektywiczne dla powiatu złoża piasku i żwiru uznano złoża położone w gminie Konarzyny, w okolicach wsi: Zielona Huta, Zielona Chocina i Jaronty. 2.5.2.2. Przeobrażenia środowiska związane z eksploatacją kopalin II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 33 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Eksploatacja surowców mineralnych (żwir, piasek), powoduje lokalne zmiany w przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej, między innymi w postaci obszarów wyłączonych z użytkowania (grunty zdewastowane oraz zdegradowane) i zniszczenia warstwy glebowej, a także ułatwionej infiltracji zanieczyszczeń do wód gruntowych. Szczególne zagrożenie stanowią wyrobiska związane z niekoncesjonowanym pozyskiem surowca na potrzeby miejscowej ludności, tzw. dzikie wyrobiska, gdyż miejsce i sposób wydobycia kopaliny w żaden sposób nie uwzględniają wymogów związanych z ochroną środowiska, nie prowadzi się w tych miejscach niezbędnych zabiegów rekultywacyjnych. Na terenie Powiatu Chojnickiego eksploatacja kopalin prowadzona jest w niewielkim stopniu. Brak jest jednak informacji o skali niekoncesjowanego wydobycia piasków i żwirów. Należy zatem dążyć do tego, aby gminni inspektorzy ochrony środowiska przeprowadzili inwentaryzację wszystkich miejsc eksploatacji kopalin, ze szczególnym rozpoznaniem dzikich wyrobisk, a w dalszym etapie wspólnie z powiatem doprowadzić do likwidacji i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. 2.5.3. Gleby Na terenie Powiatu Chojnickiego wykształciły się gleby słabe o charakterze bielicowym, pseudobielicowym i brunatnym właściwym. Są to przeważnie gleby niższych klas bonitacyjnych V i VI, a więc gleby przeznaczane do zalesienia. Lepszej jakości gleby występują w południowej części powiatu w gminie Chojnice. Przewaga gleb III i IV klasy bonitacyjnej wpłynęła na tym terenie na rozwój rolnictwa. Gleby o lepszych właściwościach bonitacyjnych występujące w okolicach miast Brusy i Czersk oraz miejscowości Konarzyny również znalazły wykorzystanie rolnicze. Słaba bonitacyjnie jakość gleb na terenie powiatu przyczyniła się do znacznego stopnia lesistości tego terenu. 2.5.4. Wody podziemne 2.5.4.1. Charakterystyka ogólna Wody podziemne ze względu na ich wysoką jakość są bardzo ważnym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę pitną. Na terenie Powiatu Chojnickiego zasoby wód podziemnych o znaczeniu użytkowym występują głównie w utworach czwartorzędowych. W mniejszym stopniu wykorzystywane są także wody pochodzenia trzeciorzędowego. W obrębie utworów czwartorzędowych występują dwa poziomy wodonośne: gruntowy i wgłębny (międzyglinowy i podglinowy). Poziomy wodonośne rozdzielone są iłami i mułkami 34 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” zastoiskowymi o miąższości do ok. 30 m. Poziom gruntowy występuje głównie w obrębie dolin rzecznych. Poziom ten, ze względu na korzystne parametry hydrogeologiczne i jakościowe, jest często ujmowany. Wody poziomu trzeciorzędowego występują w piaskach wodonośnych z nakładem nieprzepuszczalnych iłów lub słabo przepuszczalnych glin morenowych, na głębokości od 60 do 100 m. Poziom ten zasilany jest w drodze przesączania z nadległych poziomów. Do wód podziemnych zaliczane są także wody gruntowe, które charakterem i głębokością występowania odzwierciedlają cechy konfiguracyjne terenu oraz budowę geologiczną jego podłoża. Z tych zasobów woda wykorzystywana jest w ramach studni kopanych. 2.5.4.2. Główne zbiorniki wód podziemnych Na terenie powiatu znajdują się dwa główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP). Zestawienie parametrów charakterystycznych dla tych zbiorników przedstawia tabela 10. Granice występowania GZWP określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 roku w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy, przyporządkowania zbiorników wód podziemnych do właściwych obszarów dorzeczy, utworzenia regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz podziału obszarów dorzeczy na regiony wodne (DZ. U. 2002, Nr 232, poz.1953). Zgodnie z tym rozporządzeniem granice GZWP na terenie powiatu znajdują się w jego północno-wschodniej i południowej części a poglądową lokalizację według danych Państwowego Instytuty Geologicznego – Bank Danych Hydrograficznych przedstawia rysunek 5. Parametry GZWP występujących na terenie powiatu Średnia głębokość ujęć [m] Zasoby dyspozycyjne [tys. m3/d] Qm 10-50 50 Qm 50 20 Nazwa GZWP Typ ośrodka Wiek skał 121 Zbiornik miedzymorenowy Czersk porowy 128 Zbiornik międzymorenoy Ogorzeliny porowy Nr GZWP T a b e l a 10 Powierzchnia GZWP [km2] Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie (stan na dn. 31 stycznia 2003). Oznaczenie wieku skał GZWP: QM – zbiornik czwartorzędowy międzymorenowy; Prawo ochrony środowiska w art. 98 stanowi, że wody podziemne i obszary ich zasilania podlegają ochronie polegającej na zmniejszaniu ryzyka zanieczyszczenia tych wód poprzez ograniczenie oddziaływania na obszary ich zasilania oraz utrzymywaniu równowagi II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 35 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. zasobów tych wód. W tych celach tworzone są między innymi obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych, na zasadach określonych Prawem Wodnym. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych to niewielkie obszarowo zbiorniki czwartorzędowe objęte reżimem wysokiej ochrony. Rysunek 5. Mapka poglądowa lokalizacji Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) na terenie Powiatu Chojnickiego Źródło: Mapa Głównych Zbiorników Wód Podziemnych wg PGI (Państwowego Instytutu Geologicznego). Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 121 zlokalizowany jest w północno-wschodniej części Powiatu Chojnickiego w gminie Brusy. Niewiele większym zbiornikiem pod względem zasięgu jest GZWP Nr 128 zajmujący południową część obszar powiatu w gminie Chojnice oraz fragmenty powiatów sąsiednich. Jest to również zbiornik czwartorzędowy o charakterze skał porowych. Zbiornik GZWP 128 posiada ustanowiony obszar ochrony zbiornika o reżimie wysokiej ochrony w całkowitych jego granicach. 2.5.4.3. Jakość wód podziemnych Na jakość wód podziemnych wpływ mają istniejące tu warunki hydrogeologicze oraz formy prowadzonej działalności. Badania jakości wód podziemnych prowadzone są: 36 w sieci krajowej przez Państwowy Instytut Geologiczny; II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. w sieci regionalnej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. W próbach oznaczane są wskaźniki fizykochemiczne jakości wody. W grupie wskaźników nietoksycznych wykonywanych jest 20 oznaczeń: barwa, , SO4, Sr, Zn i suma substancji rozpuszczonych, przewodność, odczyn pH, twardość ogólna, Ba, Ca, Cl, Fe, HCO3, HPO4, K, Mg, Mn, Na, NH4,SiO2 Natomiast w grupie 11 wskaźników toksycznych badane są stężenia: As, Cd, Cr, Cu, F, Ni, Pb, fenoli, NO2, NO3 i CN. Zasady kwalifikowania wody do odpowiedniej klasy są inne, niż stosowane przy ocenie jakości wód powierzchniowych – rzek i jezior. Jako dopuszczalne przyjmowane jest przekroczenie wartości granicznych trzech wskaźników, za wyjątkiem wskaźników o charakterze toksycznym. Pomimo stwierdzenia w badanej wodzie wyższych stężeń danego wskaźnika od określonych dla III klasy czystości, woda kwalifikowana jest do III klasy. Nie używa się określenia „wody pozaklasowe”. Skala ocen zwykłych wód podziemnych jest następująca: Ia – wody o najwyższej jakości, Ib – wysokiej jakości, II – średniej jakości, III – niskiej jakości. Krajowy monitoring wód podziemnych na terenie powiatu prowadzony jest w 6 punktach pomiarowych w gminach: Czersk i Brusy. Monitoring regionalny stanu czystości wód podziemnych Powiatu Chojnickiego opiera się o 1 istniejący na tym terenie punkt pomiarowo-kontrolny w gminie Chojnice. Stan jakości wód podziemnych przedstawia tabela 11 i rysunek na następnej stronie. Wyniki monitoringu sieci krajowej jakości wód podziemnych na terenie Powiatu Chojnickiego w 2002 roku Lokalizacja punktu pomiarowego miejscowość Klaskawka Czernica - 1 Czernica - 2 Czernica - 3 Czernica - 4 Czernica - 5 gmina Pochodzenie warstwy wodonośnej Czersk Brusy Brusy Brusy Brusy Brusy Q Tr Tr Tr Q Q Głębokość otworu badawczego [m] 34 251 195 116 48,5 7,1 T a b e l a 11 Ogólna jakość wód podziemnych Ib Ib Ib Ib Ib Ib Źródło: Centralny Bank Danych Hydrogeologicznych, WIOŚ Gdańsk. Objaśnienie skrótów: Q – warstwy wodonośne pochodzenia czwartorzędowego, Tr - warstwy wodonośne pochodzenia trzeciorzędowego. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 37 ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Według Raportu o stanie środowiska w województwie pomorskim jakość wód podziemnych w 2002 roku odpowiadała klasie wysokiej jakości. Wysoką jakość posiadały także wody badane w sieci monitoringu regionalnego w gminie Chojnice. Schematyczne ujęcie jakości wód podziemnych przedstawia poniższy rysunek. Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2002 roku; WIOŚ Gdańsk Zasoby wód podziemnych na terenie powiatu podlegają stałym obserwacjom hydrogeologicznym prowadzonym przez Państwowy Instytut Geologiczny. Monitoring prowadzony jest na otworach hydrogeologicznych, których wykaz znajduje się w załączniku 2 do opracowania. 2.5.4.4. Źródła zanieczyszczeń wód podziemnych Wody podziemne powiatu zaliczane są do wód wysokiej jakości, jednak nie pozostają obojętne na wpływ zagrożeń ze źródeł antropogenicznych i naturalnych (opady atmosferyczne). Wody podziemne mogą ulegać przeobrażeniom ilościowym oraz jakościowym. Na jakość zasobów wód podziemnych wpływ może mieć spływ zanieczyszczeń powierzchniowych (infiltracja) z terenów rolniczych. Potencjalnym źródłem przeobrażeń jakościowych wód podziemnych mogą być także nieszczelne zbiorniki do gromadzenia 38 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. ścieków oraz zanieczyszczenia pochodzące ze składowisk (dlatego ważnym aspektem jest prawidłowe przeprowadzenie rekultywacji składowisk w trakcie procedury ich zamykania. Potencjalnym źródłem przeobrażeń jakościowych wód podziemnych mogą być także miejsca hodowli zwierząt o charakterze przemysłowym, dlatego też należy dążyć do tego, aby uniemożliwić powstawanie nowych wielkotowarowych ferm na terenie powiatu. Przeobrażenia ilościowe związane są z poborem wód podziemnych na potrzeby gospodarcze oraz na potrzeby komunalne (do zaopatrzenia ludności w wodę do picia). Zestawienie punktów poboru wód podziemnych, wraz z parametrami informującymi o zasobach i intensywności ich użytkowania zawarte zostało w rozdziale III dotyczącym gospodarki wodnej i ściekowej. Stan poziomu wód gruntowych uzależniony jest przede wszystkim od ilości opadów, dlatego też jego wzrost odnotowuje się szczególnie w okresie wiosennym podczas roztopów pokrywy śniegowej, oraz wzmożonych opadów atmosferycznych. Skład chemiczny wód gruntowych jest efektem oddziaływania opadów atmosferycznych, litologii, czasu krążenia, sytuacji morfologicznej oraz użytkowania terenu. Wody gruntowe na terenach intensywnie użytkowanych rolniczo charakteryzują się wzrostem zawartości substancji biogennych – związków azotu i fosforu, który spowodowany jest przede wszystkim procesami ługowania nawozów mineralnych do wód gruntowych oraz zanieczyszczeniami ściekami bytowymi z nieskanalizowanych wsi i miejsc intensywnej produkcji zwierzęcej. Na pogorszenie jakości wód gruntowych wpływa również depozycja atmosferyczna. Infiltracja wód opadowych do pokładów zasobów wód podziemnych i gruntowych, wpływająca na pogorszenie jakości tych wód może wynikać z różnorodności izolującej pokrywy w stropie warstw wodonośnych. Zagrożeniem dla wód gruntowych jest również infiltracja zanieczyszczeń z nieszczelnych zbiorników do gromadzenia nieczystości ciekłych – szamb, a także niebezpieczeństwo nielegalnego wylewania ścieków bezpośrednio do środowiska wodnego czy gruntowego. Istotne jest zatem pełne zewidencjonowanie przez gminy tych zbiorników z uwzględnieniem ich stanu technicznego, a także doprowadzenie do pełnej kontroli wywozu ścieków. Biorąc pod uwagę turystyczny charakter powiatu i fakt istnienia ponad 130 jezior i akwenów pow. 1 ha powierzchni za stanowczo niewystarczający dla potrzeb ochrony środowiska, należy uznać zasięg badań kąpielisk zorganizowanych i zwyczajowych. Przez Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny badane jest tylko 12 z nich. Oczywiście związane jest to z finansami i kwotami z budżetów gmin na ten cel przeznaczonymi. Takie II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 39 ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” badania są jednak pierwszym ostrzeżeniem ( w przypadku naruszenia standardów) przed zagrożeniem akwenów powierzchniowych i zbiorników podziemnych. 2.5.5. Wody powierzchniowe 2.5.5.1. Charakterystyka zlewniowa Gospodarka wodna, która stanowi jeden z najważniejszych czynników zachowania równowagi pomiędzy rozwojem gospodarczym, społecznym i rozwojem środowiska przyrodniczego, realizowana jest przez Państwo na obszarach zlewni hydrograficznych zwanych dorzeczami. Do realizowania zadań w zakresie racjonalnej gospodarki zasobami wód powierzchniowych i podziemnych powołane zostały Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej na podstawie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy, przyporządkowania zbiorników wód podziemnych do właściwych obszarów dorzeczy, utworzenia regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz podziału obszarów dorzeczy na regiony wodne (Dz. U. 2002 nr 232, poz. 1953). Rozporządzenie to określa między innymi granice administrowania poszczególnych zarządów. Powiat Chojnicki należy w całości do regionu administrowanego przez RZGW Gdańsk. Zgodnie z podziałem zlewniowym obszar Powiatu Chojnickiego położony jest w dorzeczu Wisły w zlewniach bilansowych II rzędu: Zlewnia Rzeki Brdy (Nr 236); Zlewnia Rzeki Wdy (Nr 237b). Przestrzennie granice zlewni dla rzeki Brdy i Wdy, a także położenie poszczególnych gmin Powiatu Chojnickiego w granicach tych zlewni przedstawiono w załączniku 3 niniejszego opracowania. Większość obszaru powiatu należy do zlewni bilansowej rzeki Brdy w jej środkowym odcinku. Do zlewni rzeki Wdy należy północny fragment gminy Czersk oraz wschodni gminy Brusy. Obydwie zlewnie są charakterystyczne pod względem zasobności w liczne jeziora przepływowe. Charakterystyka ogólna zlewni rzeki Brdy Powierzchnia dorzecza: Powierzchnia dorzecza obejmuje obszar 4639 km2. Długość rzeki: Całkowita długość rzeki wynosi L=238 km. Główne dopływy Brdy. 40 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Nazwa dopływu; brzeg lewy - L, prawy - P Odcinek Odcinek górny Modra Struga (P), Ruda (P), Silnica (P) Odcinek środkowy (wytłuszczone na terenie powiatu) Lipczynka (L), Prądzona (L), Chocina (L) Zbrzyca (L), Raciąska Struga (P),Orla Struga (L) Czernicki Rów (L) Czerska Struga (L), Bielska Struga(L) Kicz (P), Ruda (Stążka) (L), Szumionka (L),Kamionka (P), Bysławska Struga (L), Sępolna (P), Lucimska Struga (P), Krówka (P), Sucha (L), Odcinek dolny (od Tucholi) Graniczna Struga (L), Borzenkowska Struga (z Kotomierzanką) (L), Kanał Bydgoski (P) Przepływy charakterystyczne na odcinku powiatu część rzeki część środkowa przekrój charakterystyczny Męcikał (36) (A=1795 km2) Roczne przepływy charakterystyczne [w m3/s] - średni niski /SNQ/ - średni /SSQ/ - średni wysoki /SWQ/ Letnie przepływy nienaruszalne (Qn) - met. SNQ z wielolecia - wg H. Kostrzewy: - kryt. hydrobiologiczne (Qnh) - wędrówki tarłowe ryb (rozród) - met. Q najdłużej trwających (QNT) Roczne odpływy charakterystyczne q [l/s/km2] - średni niski /SNq/ - średni /SSq/ - wysoki /SWq/ 9,38 15,30 19,80 5,63 6,57 11,03 13,267 5,22 8,52 11,03 Należy jednak zauważyć, że powyższe dane dotyczą okresów wieloletnich. Byłoby pożądanym opracowanie postępowania w przypadkach szczególnie niskich stanów wód. Przypadek taki miał miejsce w czerwcu 2003 roku, gdy przepływ wody spadł do 7,5 m/s, (dane z posterunku Mylof). Drastyczne obniżenie poziomu wody w Brdzie ma wielorakie przyczyny. Z uwagi na znaczenie tej rzeki dla regionu byłoby warto przeprowadzić stosowną pogłębioną analizę dot. Brdy i korzystania z jej wód. Jak wynika z danych Nadzoru Wodnego większość wody Brdy zostaje skierowana do Wielkiego Kanału Brdy, natomiast rzeka Brda traktowana jest drugorzędnie. Biorąc pod uwagę nowe przepisy1 dot. zasad funkcjonowania np. wylęgarni pstrąga, należy pilnie rozważyć dostosowanie wydanego pozwolenia wodnoprawnego ze szczególnym naciskiem na sposób gospodarowania wodami i zasadami cofnięcia pozwolenia w przypadkach szczególnych. Brak takich uregulowań może doprowadzić do upadku Brdy jako ciągłego szlaku kajakowego. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego Dziennik Ustaw Rok 2004 Nr 168 poz. 1763(data wydania: 28.07.2004) wersja obowiązująca od 28.07.2004 1 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 41 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Pan Ossowski z Nadzoru Wodnego Mylof w wywiadzie dla Gazety Pomorskiej stwierdził: "... w kanale poziom jest wyższy, bo pstrągarnia w Mylofie musi dostać tyle wody, żeby im pstrągi nie pozdychały i nic się na to nie poradzi." Zakład w Mylofie winien działać zgodnie z obowiązującym w Polsce i Europie, prawem. W przeciwnym przypadku dochodzi do szczególnego zagrożenia środowiska. Gmina Czersk i Tuchola muszą w tej sprawie współdziałać jako bezpośrednio zainteresowani. Podział wody z Brdy następuje bowiem na terenie Gminy Czersk, a Tuchola otrzymuje już wody o znacznie obniżonej jakości niż dopływające do Wielkiego Kanału Brdy. Wprawdzie za gospodarkę wodną rzek nie odpowiada gmina, lecz jednostki specjalistyczne państwa, ale gminy są stroną w postępowaniu w rozumieniu Prawa Ochrony Środowiska. Charakterystyka ogólna zlewni rzeki Wdy. Powierzchnia dorzecza: 2325,2 km2. Długość rzeki: L=198 km. Główne dopływy: Nazwa dopływu ( brzegi: lewy - L, prawy - P) Odcinek górny Trzebiocha (L; Borowa, Pilica, Graniczna); Odcinek środkowy (wytłuszczony na terenie powiatu) Niechwaszcz (P; Korzenica, Parzenica); Wieprzyk (P); Zelgoszczówka (L); dopływ z jez. Słonego (L; jez. Kałębie i Czarne); Prusina (P; dopływ z jez. Okonińskiego); Odcinek dolny Sobina (L); dopływ spod m. Lniano (P); dopływ z jez. Stelchno (L); Wyrwa (P); Przepływy charakterystyczne dla okresu 1951 - 1980: Część rzeki część górna część środkowa część dolna Przekrój charakterystyczny (Nr) (A - powierzchnia zlewni) Wawrzynowo (11) (A=421,2 km2) Ujście do Wisły Błędno (33) (55) (A=2325,1 (A=1385,7 km2) km2) 1,71 3,26 5,39 5,19 9,187 14,73 8,31 11,626 24,31 1,368 2,172 3,153 3,126 3,996 6,594 4,165 6,149 10,147 1,533 (QNT=3,097) 3,36 (QNT=8,728) 4,342 (QNT=11,277) 4,06 7,74 12,80 3,75 6,63 10,63 3,57 5,00 10,46 Roczne przepływy charakterystyczne [w m3/s] - średni niski /SNQ/ - średni /SSQ/ - średni wysoki /SWQ/ Letnie przepływy nienaruszalne (Qn w m3/s) - met. SNQ z wielolecia - wg H. Kostrzewy: - kryt. hydrobiologiczne (Qnh) - wędrówki tarłowe ryb (rozród) - met. Q najdłużej trwających (QNT) Roczne odpływy charakterystyczne q [l/s/km2] - średni niski /SNq/ - średni /SSq/ - wysoki /SWq/ 42 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. 2.5.5.2. Zasoby wód powierzchniowych Pod względem zasobności w wody powierzchniowe, Powiat Chojnicki zaliczyć należy do obszarów o dużej zasobności. Sieć wód powierzchniowych na omawianym terenie jest stosunkowo dobrze rozwinięta. Występują tu zarówno wody płynące, sztuczne i naturalne akweny, jak i tereny podmokłe. W stosunku do całkowitej powierzchni gminy, wody zajmują około 4,6 % ogólnej powierzchni. Do najważniejszych cieków wodnych należy zaliczyć rzeki: Brdę i Wdę. Charakterystykę zlewni tych rzek przedstawiono w rozdziale III.1.4. Strategii Ekorozwoju. Do naturalnych cieków wodnych w granicach powiatu należą: - rzeka Chocina, ujście do j. Karsińskiego w zlewni rzeki Brdy, - Czerska Struga, ujście do rzeki Brdy, - Raciąska Struga, ujście do rzeki Brdy, - Suska Struga, ujście do do Raciąskiej Strugi, - rzeka Niechwaszcz, ujście do rzeki Wdy, - rzeka Zbrzyca, ujście do jeziora Witoczno w zlewni rzeki Brdy, - rzeka Kłonecznica, ujście do rzeki Zbrzycy, - rzeka Mlusina, ujście do rzeki Zbrzycy, - rzeka Parzenica, ujście do rzeki Niechwaszcz, - rzeka Korzenica, ujście do Parzenicy, - Struga Jacewska, ujście do jeziora Charzykowskiego, - Struga Siedmiu Jezior, ujście do jeziora Charzykowskiego w zlewni rzeki Brdy, - Kulawa, ujście do rzeki Zbrzycy, - Orla Struga, ujście do jeziora Łąckiego w zlewni rzeki Brdy, - Struga Czerwonka, ujście do jeziora Charzykowskiego w zlewni rzeki Brdy, - Klaskawska Struga, ujście do Czerskiej Strugi, - Rów Czernicki, ujście do jeziora Dybrzk w zlewni rzeki Brdy, Ponadto w charakterystyce zlewni wód powierzchniowych na terenie powiatu, w gminie Czersk, przepływają kanały: - Wielki Kanał Brdy, - Kanał Wdy, - Kanał Niechwaszczy. Pozostałe cieki wodne stanowią mniejsze rzeczki, kanały oraz rowy melioracyjne. Obszar Powiatu Chojnickiego należy również do terenów zasobnych w wody powierzchniowe zgromadzone w zbiornikach wodnych. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 43 ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Na omawianym terenie znajduje się szereg jezior typu morenowego i wytopiskowego. Są to zbiorniki przepływowe oraz nieprzepływowe. Należy jednak wnikliwie klasyfikować jezira. Z przyczyn obniżenia lustra wody wiele naturalnych cieków wyschło. Część z małych naturalnych dopływów, po uregulowaniu przekwalifikowano w meliorację szczegółową. Jednak na starych mapach można te dopływy i odpływy znaleźć. Z uwagi na presję dot. wykupu jezior nieprzepływowych przez osoby fizyczne, należy bardzo analizować sytuację przed wydaniem jakiejkolwiek decyzji o kwalifikacji jeziora. W każdym przypadku zarówno gmina jak i dyrekcje parków są stroną w postępowaniu i winny być bezwzględnie informowane o takich przypadkach. Charakterystykę morfometryczną jezior przedstawiono w załączniku 4 opracowania – wykazie jezior Powiatu Chojnickiego. Sporządzony na podstawie różnych źródeł wykaz jezior powiatu wskazuje na istnienie na tym terenie około 138 jezior o powierzchni powyżej 1 ha. Do największych ze zewidencjonowanych zbiorników należą: Jezioro Charzykowskie Jest to jezioro rynnowe, usytuowane w osi północ-południe, o silnie rozwiniętej linii brzegowej. Dwa przewężenia zlewni jeziora pozwalają na podzielenie jeziora na trzy zasadnicze części: - północną: najpłytszą i o łagodnych stokach; - środkową o względnie płaskim dnie i średniej głębokości 15 m; - południową o najbardziej urozmaiconym dnie i najgłębszą. Duża część zlewni jeziora jest zalesiona i objęta ochroną przyrody. Jezioro otoczone jest wzgórzami o wysokości 130-200 m n.p.m. Przez północną część jeziora przepływa rzeka Brda. Dodatkowo jezioro zasilane jest pięcioma mniejszymi dopływami: od strony zachodniej Strugą Czerwonką, od strony południowej dwoma dopływami bez nazwy, od strony wschodniej Strugą Jarcewską, natomiast w części północno –wschodniej zbiornik zasila Struga Siedmiu Jezior, przez którą j. Charzykowskie połączone jest z grupą jezior: Mielnica, Skrzynki, Płęsno, Główka, Bełcza, Jeleń, Zielone i Ostrowite. Głównym źródłem zanieczyszczeń jeziora są zanieczyszczenia z Miasta Chojnic wnoszone do jeziora przez Strugę Jarcewską a także niekontrolowany zrzut ścieków bytowych i deszczowych z miejscowości Charzykowy (położonej przy południowym brzegu jeziora). Duża część miejscowości jest już włączona do oczyszczalni w Chojnicach i stan czystości jeziora w tej części poprawia się. Dodatkowo do jeziora wprowadzane są zanieczyszczenia niesione przez pozostałe dopływy. 44 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Jezioro Karsińskie Jezioro Karsińskie położone w gminie Chojnice to drugie co do wielkości jezioro na terenie powiatu, które zasilane jest przez Brdę i Chocinę, jako największe cieki. Zlewnia jeziora należy również do terenów zalesionych, jednak coraz częściej, szczególnie w północnej części jeziora, linia brzegowa jest poddawana presji budowlanej bez jednoczesnego uregulowania gospodarki ściekowej. Problem praktycznie dotyczy linii brzegowej od wylotu rzeki Chocina (osada Kokoszka) na zachodnim brzegu poprzez Swornegacia, Psią Górę Krowią Łąkę aż do miejscowości Owink. Cały ten teren znajduje się w Zaborskim Parku Krajobrazowym. To właśnie zanieczyszczenia ściekami z terenów nieskanalizowanych stanowią główne źródło zanieczyszczeń jeziora. Zabudowanie brzegów jeziora, głównie naprzeciwległych, może stanowić zagrożenie kumulacji zanieczyszczeń, a także rujnuje estetykę krajobrazu. Należy zatem pilnie określić linie brzegowe akwenów oraz określić sposób „swobodnego dostępu” w odległości 1,5 m od linii brzegowej szczególnie w starej zabudowie miejscowości Swornegacie. Część jezior na terenie powiatu stanowią oligroficzne jeziora lobeliowe o czystej wodzie i typowej roślinności z gatunków lobelii. Omówienie tych akwenów pod względem ich walorów przyrodniczych znajduje się w rozdziale 2.4 opacowania. Łącznie na terenie Powiatu Chojnickiego znajduje się 12 jezior lobeliowych. W załączniku zawierającym spis jezior, jeziora lobeliowe zostały wyróżnione „(L)”. Na omawianym terenie znajdują się także małe, dystroficzne jeziorka o wodzie obfitującej w związki humusowe. 2.5.5.3. Stan czystości wód powierzchniowych Badania w zakresie monitoringu wód powierzchniowych w ramach monitoringu reperowego, podstawowego i regionalnego na terenie Powiatu Chojnickiego prowadzi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku. Stan jakości rzek Na terenie Powiatu Chojnickiego monitoringiem rzek zostały objęte podstawowe rzeki Brda i Wda, a także niektóre ich dopływy np. rzeka Niechwaszcz. Na jakość wód w rzekach mają wpływ głównie takie czynniki jak: - naturalne, związane z warunkami klimatycznymi i hydrologicznymi, oraz ze zdolnościami samooczyszczania; - antropogeniczne (związane z działalnością człowieka, np. zrzut ścieków). II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 45 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Na przestrzeni lat 2000-2002 na terenie Powiatu Chojnickiego zlokalizowane były następujące punkty monitoringu: Wykaz punktów monitoringu krajowego i regionalnego wód Nazwa rzeki (cieku) Brda Brda Wda Niechwaszcz Niechwaszcz Lokalizacja Miejscowość lub km rzeki nazwa punktu Ciecholewy b.d. Rytel b.d. Klonowiec 134,6 Brusy 35 Dębowiec 11,4 T a b e l a 12 Rok badania Klasa czystości (wypadkowa) 2001 2002 2000 2000 2000 III II II III III Źródło: Raporty WIOŚ Gdańsk o stanie środowiska w województwie pomorskim. Ocena jakości wód została ujęta w trzech klasach czystości. Stosowana klasyfikacja uwzględniała normy dopuszczalne dla różnych sposobów potencjalnego wykorzystania wód powierzchniowych. Przedstawia się ona następująco: klasa pierwsza – wody nadające się do: zaopatrzenia ludności w wodę do picia, zaopatrzenia zakładów wymagających wody o jakości wody pitnej, bytowania w warunkach naturalnych ryb łososiowatych. Klasa druga – wody nadające się do: bytowania w warunkach naturalnych innych ryb niż łososiowate, chowu i hodowli zwierząt gospodarskich, celów rekreacyjnych (uprawianie sportów wodnych, urządzanie zorganizowanych kąpielisk). Klasa trzecia – wody nadające się do: zaopatrzenia zakładów innych niż wymagające wody do picia, nawadniania terenów rolniczych itp. Wody, których parametry nie spełniają dopuszczalnych dla klasy III, nazywamy pozaklasowymi (n.o.n. – nie odpowiadające normatywom). W 2000 roku szczegółowemu monitoringowi WIOŚ została poddana rzeka Wda wraz z jej dopływami. Wśród 9 punktów kontrolnych na rzece Wdzie, jeden znajdował się w miejscowości Klonowiec w gminie Czersk oraz jeden tuż poza granicą w mieście Czarna Woda. Natomiast w badaniach jakości wody dopływów Wdy pomiary przeprowadzono w 5 punktach pomiarowych, z czego 2 w granicach powiatu (w okolicach miejscowości Dąbrowiec oraz w Brusach na rzece Niechwaszcz). Jakość badanych wód była podyktowana głównie zawartością fosforu w II klasie jakości. Największą wartość fosforu zanotowano w Czarnej Wodzie (stężenie przekroczyło 0,4 mg PO4/dm3) oraz w Klonowicach (0,19 mg PO4/dm3). Również w tych punktach jakość wody uległa obniżeniu do klasy II ze względu na zawartość związków azotu. Wody rzeki Niechwaszcz stanowiącej dopływ Wdy zakwalifikowano również do III klasy czystości. O złej jakości wody decydował okresowy wzrost ilości związków fosforu, 46 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. bakterii typu fekalnego, substancji organicznych w Brusach oraz spadek natlenienia w Dębowcu. W 2001 roku pod względem fizyko-chemicznym wody rzeki Brdy w Ciecholewach (gm. Konarzyny) przez znaczną część roku utrzymywały się w I lub II klasie czystości. O ich III klasowej jakości zadecydował jedynie deficyt tlenu w okresie letnim (17-25% wyników). W miejscowości Rytel jakość wód odpowiadała II klasie z uwagi na utrzymujący się przez znaczną część roku poziom związków fosforu (58-67% wyników), substancji organicznych rozkładalnych biologicznie (33% wyników) i azotynów (17% wyników). Stan sanitarny wód Brdy w Rytlu spełniał wymogi II klasy, przy 75% udziale wyników w I klasie. Wyraźnie gorszą jakość wód stwierdzono w Ciecholewach, gdzie 41% wyników mieściło się w granicach III klasy, a kolejne 42% - w granicach II. Skład organizmów planktonowych świadczył o dobrej jakości wód (II klasa) na całym badanym odcinku rzeki; zawartość chlorofilu "a" była niewielka i stanowiła o ich I klasowej jakości w górnym i środkowym odcinku i o II klasowej w Rytlu (17% wyników). W 2002 roku wody Brdy zakwalifikowano do II klasy czystości. Przez cały rok charakteryzowały się one wysokim natlenieniem, niską koncentracją substancji nieorganicznych i trudno rozkładalnej materii organicznej, niskim poziomem związków azotu, metali i fenoli lotnych. O II klasowej jakości wód przesądził podwyższony poziom stężenia związków fosforu, utrzymujący się w drugiej połowie roku. Udział wyników w tej klasie wynosił 58% dla fosforanów i 67% dla fosforu ogólnego. W lutym i marcu odnotowano także wzrost ilości substancji organicznych rozkładalnych biologicznie (17% oznaczeń BZT5 w II klasie). Nastąpił także wzrost ilości bakterii coli typu fekalnego w lipcu i październiku także zdecydował o II klasie czystości. Stan sanitarny wód rzeki Brdy w miejscowości Rytel przez znaczną część roku odpowiadał I klasie czystości (83% oznaczeń). Wzrost ilości bakterii coli typu fekalnego w lipcu i październiku zdecydował jednak o zaliczeniu wód Brdy do II klasy czystości Należy jednak zauważyć, że Wielki Kanał Brdy (również w okolicach miejscowości Rytel) został zamknięty przez Sanepid w 2004 roku do korzystania w celach rekreacyjnych (kąpielisko zwyczajowe, badane przez Sanepid), z uwagi na duże ilości zanieczyszczeń. Niestety jest to wpływ wylęgarni pstrągów. Obecnie od 11 lutego 2004 r. obowiązuje nowe rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie klasyfikacji wód, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U. 2004 nr 32 poz. 284). Rozporządzenie to wprowadza pięciostopniową klasyfikację stanu jakości wód oraz uwzględnia hydromorfologiczną ocena stanu wód powierzchniowych. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 47 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Jakość wód powierzchniowych oceniana jest również w ramach monitoringu sanitarnego kąpielisk. Według danych RZGW Gdańsk na terenie powiatu znajduje się 12 monitorowanych kąpielisk, z czego 6 stanowią kąpieliska zorganizowane, działające w oparciu o certyfikaty WOPR, natomiast pozostałe to kąpieliska zwyczajowe. Wykaz kąpielisk badanych przez Inspektorat Sanitarny znajduje się w załączniku 5 do opracowania. Rzeczywista liczba kąpielisk na terenie Powiatu jest jednak znacznie większa, niestety bez pełnej inwentaryzacji nie jest możliwa weryfikacja ich stanu sanitarnego przez odpowiednie służby sanitarne. 2.5.5.4. Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych Do czynników wpływających na jakość wód powierzchniowych należą uwarunkowania naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolność samooczyszczania oraz zanieczyszczenia antropogeniczne. Znaczną część zanieczyszczeń trafiających do wód powierzchniowych stanowią zanieczyszczenia obszarowe. Źródłem tych zanieczyszczeń są przede wszystkim: rolnictwo, co wynika głównie z faktu stosowania przez długie lata nawozów sztucznych i naturalnych, a także środków ochrony roślin (obecnie w ilościach malejących) w zlewniach rzek i jezior, hodowla zwierząt poprzez niewłaściwe składowanie obornika i gnojowicy oraz ich niewłaściwe, zbyt duże lub zbyt częste stosowanie na polach, niedostateczna infrastruktura odprowadzająca ścieki bytowo – gospodarcze, zwłaszcza w miejscowościach korzystających z wodociągów oraz na obszarach rekreacji, zarówno zbiorowej jak i indywidualnej, usytuowanych w sąsiedztwie jezior. Do zanieczyszczeń punktowych, stwarzających bardzo poważne zagrożenie dla czystości wód powierzchniowych należą przede wszystkim: bezpośrednie zrzuty surowych ścieków bytowo – gospodarczych do cieków wodnych i jezior (na nieskanalizowanych obszarach); zrzuty niedostatecznie oczyszczonych ścieków (nieodpowiadających warunkom pozwolenia wodnoprawnego); intensywna turystyka i rekreacja na brzegach jezior. Wody w zbiornikach wodnych są bardziej podatne na zanieczyszczenia głównie ze względu na położenie w zagłębieniach terenu. Podlegają one wpływom otaczającego 48 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. obszaru związanym ze spływem wód powierzchniowych zawierających związki biogenne, a substancje zanieczyszczające mogą być trwale kumulowane w osadach dennych tych akwenów. Bardzo istotnym zagrożeniem wód powierzchniowych jest prowadzona na Kanale Brdy wylęgarnia i hodowla pstrągów. Największa hodowla prowadzana na kanale Brdy w miejscowości Mylof powoduje obniżenie jakości wód kanału do miana pozaklasowej, o czym świadczy coroczne wyłączenie przez Inspekcję Sanitarną kąpieliska na kanale, znajdującego się poniżej zapory i hodowli. Z uwagi na wprowadzenie nowego Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie zawartości zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych, należy pilnie zweryfikować wydane zakładowi pozwolenie wodnoprawne oraz uzgodnić sposób doprowadzenia przez zakład do stanu zgodnego z obowiązującym prawem. Dodatkowym problemem jest sposób poboru wody z Brdy przekraczający znacznie możliwości tej rzeki Nie można zatem dalej tolerować prowadzonej gospodarki rybackiej naruszającej zasady ochrony środowiska. Każdy zakład przemysłowy w Polsce musi przestrzegać prawo. Wylęgarnia i hodowla pstrąga nie może funkcjonować za cenę degradacji środowiska wodnego. 2.5.6. Klimat Warunki klimatyczne panujące na terenie powiatu należą do umiarkowanych i w dużej mierze uwarunkowane są wpływami mas powietrza polarno-morskiego i polarnokontynentalnego, o przewadze wiatrów zachodnich. Dane dotyczące klimatu Powiatu Chojnickiego, zawarte w tabeli 13, opracowano na podstawie obserwacji prowadzonych w stacji meteorologicznej zlokalizowanej w Chojnicach. Parametry klimatyczne ze stacji meteorologicznej w Chojnicach Parametr Średnia roczna temperatura powietrza 1971-2000 w 2002 roku oraz średnia 1991-2000 w poszczególnych wieloleciach [oC] 1996-2000 2002 Średnie roczne sumy opadów w mm 1971-2000 1991-2000 1996-2000 Średnia prędkość wiatru w m/s w 2002 roku Usłonecznienie w h w 2002 roku T a b e l a 13 Wartość 8,1 8,4 8,3 9,1 547 574 601 3,5 1 787 Źródło: Dane IMiGW wg Rocznika Statystycznego GUS, W-wa 2003 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 49 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Charakterystyczną cechą klimatu tego regionu jest długa zima, co związane jest z topnieniem pokrywy śniegowej i lodowej zalegającej na licznych jeziorach. Ze względu na duży udział zbiorników wodnych i lasów na terenie powiatu tworzy się swoisty mikroklimat, stwarzający dogodne warunki dla rozwoju roślin. 2.5.7. Powietrze atmosferyczne Pod względem aerosanitarnym, Powiat Chojnicki ma stosunkowo dobre warunki, wynikające z dużych obszarów leśnych oraz małego stopnia uprzemysłowienia. 2.5.7.1. Stan jakości Badaniami jakości powietrza atmosferycznego na terenie powiatu, były objęte głównie miasta i tereny o zwartej zabudowie mieszkaniowej, gdzie występuje potencjalne zagrożenie zanieczyszczeniami pochodzącymi z zakładów przemysłowych oraz kotłowni i indywidualnych palenisk domowych. Według analizy zawartej w Strategii Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego zdecydowanie wyższy poziom zanieczyszczenia powietrza występuje w sezonie grzewczym, przy czym największe zróżnicowanie występuje w miastach, gdzie ogrzewanie jest prowadzone przez lokalne kotłownie i indywidualne paleniska węglowe. Według badań przeprowadzonych przez WSSE w Chojnicach w latach 1997 i 1999 wartości średniorocznych stężeń podstawowych czynników (SO2, NO2, CO oraz pyłu zawieszonego) w okresie od 1997 do 1999 roku znacząco wzrosły, nie przekraczały jednak dopuszczalnych norm. W latach 1995 - 1997 przeprowadzone zostały także badania opadu pyłu na terenie miejscowości Charzykowy, gdzie opad pyłu wykazywał nieznaczną tendencję wzrostową i wynosił około 50 g/m2 (przy normie dopuszczalnej dla obszarów specjalnie chronionych wynoszącej 40 g/m2). Badania jakości powietrza prowadzone są również w ramach monitoringu sieci krajowej i regionalnej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku, w celu oceny jakości powietrza pod względem ochrony zdrowia ludzi i ochrony roślin. Według badań prowadzonych przez WIOŚ Gdańsk w latach 2000-2002 całkowita ilość emitowanych do atmosfery gazów z Powiatu Chojnickiego w poszczególnych latach mieściła się w granicy poniżej 1000 ton/rok (najniższy przedział zanieczyszczeń). Według stanu czystości powietrza dla poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń w latach 2000-2002 dla Powiatu Chojnickiego odnotowano następujące wartości 50 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Ocena stanu czystości powietrza na terenie Powiatu Chojnickiego na podstawie średniorocznych stężeń zanieczyszczeń SO2 NO2 Lata Norma Norma Zawartość Zawartość 3 3 2000 2001 2002 40 % normy i poniżej 40 % normy i poniżej Powyżej 100 % normy [µg/m ] 40 60 % normy i poniżej 40 80 % normy i poniżej 150 Powyżej 100 % normy T a b e l a 14 Pył Norma Zawartość 3 [µg/m ] 40 80 % normy i poniżej 40 60 % normy i poniżej 40 100 % i poniżej [µg/m ] 40 40 40 Źródło: Raporty WIOŚ Gdańsk o stanie środowiska w województwie pomorskim. WIOŚ Gdańsk w analizowanym okresie czasu 2000-2002 przeprowadził również badania stężeń SO2 i NO2 metodą pasywną w kilku punktach pomiarowych na terenie Powiatu Chojnickiego. Zestawienie tych badań przedstawia poniższa tabela: Stężenia średnioroczne SO2 i NO2 mierzonych metodą pasywną w punktach pomiarowych na terenie Powiatu Chojnickiego T a b e l a 15 Stężenie średnioroczne w µg/m3 NO2 SO2 Lokalizacja stacji 2001 2002 2001 2002 Gm. Konarzyny – las koło miejscowości Nierostowo Chojnice os. Wyszyńskiego Chojnice ul.Kopernika Chojnice ul. Młodzieżowa Chojnice - Amfiteatr Drzewicz Jeziorki Łąg Brusy 5 4 - - 6 9 9 9 8 7 10 10 11 21 5 10 4 3 4 4 3 11 2 3 7 Źródło: Raporty WIOŚ Gdańsk o stanie środowiska w województwie pomorskim. Największe stężenia zanotowano w Chojnicach i Jeziorkach (na wschód od Chojnic) oraz w Drzewiczu. Stężenia określane metodą pasywną nie przekraczały normy wynoszącej 40 µg/m3. Roczna ocena jakości powietrza w województwie pomorskim została wykonana dla 2002 i 2003 roku przez WIOŚ Gdańsk. Według klasyfikacji stref został wyodrębniony Powiat Chojnicki o numerze strefy 4.22.28.02. Wyniki klasyfikacji stref określono w poniższych tabelach. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 51 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Klasyfikacja strefy ze względu na ochronę zdrowia Nazwa Kod strefy/powiatu strefy/powiatu Chojnicki 4.22.28.02 Klasa ogólna strefy: A T a b e l a 16 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6 H6 CO O3 A A A A A A A Źródło: Ocena roczna jakości powietrza w województwie pomorskim za rok 2003. Klasyfikacja strefy ze względu na ochronę roślin Nazwa strefy/powiatu Kod strefy/powiatu Chojnicki 4.22.28.02 Klasa ogólna strefy: A T a b e l a 17 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NOx O3 A A A Źródło: Ocena roczna jakości powietrza w województwie pomorskim za rok 2003. Dla obydwu klasyfikacji poziom stężeń na terenie powiatu został określony w klasie strefy A, a więc nie przekracza wartości dopuszczalnej. W stosunku do analogicznej oceny jakości powietrza w strefach województwa pomorskiego w 2002 roku dla Powiatu Chojnickiego stwierdzono poprawę jakości powietrza ze względu na pył zawieszony PM10. Jednocześnie obszar powiatu został zakwalifikowany zaliczony do obszarów wymagających bardziej szczegółowej kontroli (głównie ze względu na jego bogactwo przyrodnicze). 2.5.7.2. Źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza w Powiecie Chojnickim są: przedsiębiorstwa energetyki cieplnej oraz kotłownie zakładowe, transport i komunikacja, kotłownie lokalne i paleniska indywidualne. Emisja przemysłowa Emisja pochodząca z podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na terenie powiatu ma znikomy udział w zanieczyszczeniu powietrza na tym terenie. Związane jest to z niewielkim uprzemysłowieniem powiatu i brakiem dużych emitorów zanieczyszczeń o znaczeniu produkcyjnym, których działalność produkcyjna wpływa na emisję gazów i pyłów o charakterze chemicznym. Z emisją przemysłową można również powiązać źródła energetyki cieplnej ze zbiorczych kotłowni i kotłowni zakładowych. Do największych kotłowni na terenie powiatu należą: 52 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Miejski Zakład Energetyki Cieplnej w Chojnicach, kotłownia przy ulicy Ceynowy 15 o mocy 34,89 MWt, opalana miałem węglowym; Kotłownia przy Jednostce Wojskowej 4961 w Nieżychowicach o mocy 1929 KWt, opalana koksem; Kotłownia przy Areszcie Śledczym w Chojnicach, ul. Pietruszkowa 4 o mocy 975 KWt, gdzie paliwem jest gaz ziemny; Kotłownia Grzewcza w Pawłówku k.Chojnic, o mocy 600 KWt, opalana węglem kamiennym; Kotłownia zakładowa „Rindipol” S.A. w Chojnicach przy ul. Przemysłowej 4 o mocy 17,45 MWt, opalana węglem kamiennym; Kotłownia Gminnego Zakładu Oświaty przy ul. 4 marca w Brusach o mocy 0,17 MWt, opalana słomą. Dla kotłowni zbiorczych czy zakładowych oraz dla indywidualnych podmiotów gospodarczych określana jest roczna dopuszczalna emisja gazów i pyłów do powietrza w drodze decyzji wydanej przez Starostę Powiatu. Na mocy takiej decyzji w Powiecie Chojnickim można określić sumaryczną roczną emisję poszczególnych składników zanieczyszczeń. Analizę taką przedstawiają poniższe tabele. Dopuszczalna roczna emisja gazów i pyłów do powietrza – analiza dla Powiatu Chojnickiego T a b e l a 18 Dopuszczalna roczna emisja gazów i pyłów określona pozwoleniem dla poszczególnych składników Emitor SO2 NOx Pyły [Mg] [Mg] [Mg] 1 2 3 4 MZEC, Chojnice Wytwórnia Konstrukcji Stalowych Mostostal S.A., Chojnice „Rindipol” S.A., Chojnice PPUH For – Tech, Chojnice Kowalstwo Artystyczne Zbigniew Felski, Brusy Przedsiębiorstwo Drogowo-Mostowe w Chojnicach Przedsębiorstwo Budowlano-Handlowo-Usługowe PeBeRol w Chojnicach Odlewnia Żeliwa Józef Kłosiński w Męcikale „Klose” Czerska Fabryka Mebli, Czersk Kotłownia przy szkle podstawowej w Brusach Gorzelnia Rolnicza Jeziorki w miejscowości Nowa Cerkiew Kotłownia ze spalarnią przy Szpitalu Rejonowym w Chojnicach Spółdzielnia Inwalidów im. H.Derkowskiego w Chojnicach Kotłownia Jednostki Wojskowej w Nieżychowicach 181,93 0,021 64,000 0,1432 161,51 26,4490 134,4 0,27 20,746 48,00 0,046 0,53 4,18 101,230 4,083 0,311 26,17 21,20 0,56 2,32 74,40 10,40 0,1135 9,12 31,79 0,98 0,49 2,40 24,74 2,65 3,90 8,21 0,075 4,07 0,55 8,08 5,28 0,84 7,04 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 53 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. 1 2 3 4 Kotłownia w Pawłówku dzierżawiona przez Agencję Poszanowania Energii PPUH „Holz-Pol” w Czersku Gorzelnia w Jarcewie w adm. Zakładu Doświadczalnego Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Nieżychowicach Kotłownia-Gorzelnia w Nieżychowicach w adm. Zakładu Doświadczalnego Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Nieżychowicach Kotłownia osiedlowa w Nieżychowicach 4,60 0,32 1,08 0,78 16,49 0,72 1,43 6,98 18,59 16,49 1,49 18,59 2,66 0,18 0,071 Źródło: starostwo Powiatowe w Chojnicach Według powyżej zawartych danych dla Powiatu Chojnickiego dopuszczalna roczna emisja gazów i pyłów ze źródeł przemysłowych wynosi: 479,32 Mg/rok dla SO2 172,99 Mg/rok dla NOx 431,73 Mg/rok dla Pyłów Do listy zakładów emitujących największe ilości zanieczyszczeń do powietrza WIOŚ Gdańsk zaliczył Miejski Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Chojnicach. W poszczególnych latach emisja zanieczyszczeń z tego zakładu wynosiła: Emisja zanieczyszczeń do powietrza w latach 2001-2002 przez MZEC Sp. z o.o. w Chojnicach Lata 2001 2002 SO2 [Mg] 156,14 196,00 Emisja do powietrza NO2 [Mg] 64,24 64,00 T a b e l a 19 Pył ogółem [Mg] 88,55 159,00 Źródło: Raporty WIOŚ Gdańsk o stanie środowiska w województwie pomorskim. Emisja niska Do źródeł niskiej emisji należy zaliczyć przede wszystkim indywidualne posesje, w których występuje opalanie węglowe. Ze względu na dużą ilość tego typu źródeł emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń. Rzeczywista emisja zanieczyszczeń z jednego źródła może się różnić w zależności od: spalania węgla o różnej kaloryczności; opalania mieszkań drewnem; spalania w domowych piecach części odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych). 54 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Na terenie Powiatu, szczególnie w obszarach miejskich i zwartej zabudowy, emisja niska stanowi poważne i nieokreślone źródło zanieczyszczeń atmosfery. Na zmniejszenie zagrożeń z tego typu źródeł wpływ może mieć wzrost wykorzystania energii i ciepła z odnawialnych źródeł energii. Omówienie możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie Powiatu Chojnickiego znajduje się w rozdziale 2.5.7.3. Emisja komunikacyjna Przy ocenie jakości powietrza atmosferycznego na terenie powiatu, należy również uwzględnić ilość zanieczyszczeń pochodzących z ruchu samochodowego, odbywającego się na jego obszarze. Emisja komunikacyjna, powoduje wzrost zanieczyszczeń gazowych oraz pyłowych, będących efektem: spalania paliw - zanieczyszczenia gazowe: tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (CO2), tlenki azotu i węglowodory, ścierania opon, hamulców, nawierzchni drogowych - zanieczyszczenia pyłowe: zawierające ołów, kadm, nikiel i miedź. Głównym źródłem emisji komunikacyjnej na terenie Powiatu Chojnickiego jest droga krajowa 22. W mniejszym stopniu uciążliwość stanowią również drogi wojewódzkie. Poziom emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych zależny jest od wielu parametrów, ale do najważniejszych należą: natężenie ruchu pojazdów na drogach, udział ruchu tranzytowego, stan nawierzchni dróg oraz drożność dróg na terenach zabudowanych (obecność obwodnicy). Średnie natężenie ruchu na drogach przedstawia tabela 20. Natężenie ruchu na drogach: krajowej i wojewódzkich Rodzaj drogi – punkt pomiaru Pojazdy ogółem w ciągu doby Osobowe T a b e l a 20 Ciężarowe Droga Krajowa DK 22 - Chojnice, ul. Człuchowska DK 22 - Chojnice, ul. Gdańska DK 22 - Chojnice, ul. Sukienników DK 22 – Czersk (wlot od strony Chojnic DK 22 – Czersk (wlot od strony Starogardu Gdańskiego * 16 120 b.d. b.d. 4 331 b.d. b.d. 10 225 b.d. b.d. 6 547 4 296 2 251 7 687 4 955 2 732 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 55 ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Drogi wojewódzkie DW 237 - Czersk wlot do miasta od strony Tucholi 2 280 832 1 448 Źródło: Starostwo Powiatowe, Analizy Funkcjonowania i bezpieczeństwa ruchu na drogach i ulicach w Mieście Czersk. * - dane z zestawienia natężeń na skrzyżowaniach ulic w Czersku w 2002 roku z 12 punktów mierzonych na przelocie DK 22 przez Miasto Czersk, b.d. – brak danych Dla wyliczenia szacunkowej emisji zanieczyszczeń z dróg krajowych na terenie Miasta Chojnice przyjęto udział ruchu tranzytowego na poziomie 35 %, co oznacza że dla ulic Człuchowskiej, Gdańskiej i Sukienników natężenie ruchu pojazdów ciężarowych w ciągu doby wynosi odpowiednio: 5 642 poj/dobę, 1 515 poj/dobę, 3 578.75 poj/dobę. Szacunkowy poziom emisji zanieczyszczeń z drogi krajowej w miastach Chojnice oraz Czersk jest trudny do określenia bez spacjalistycznych pomiarów i badań oraz danych pikietażowych badanych dróg. Szczególna uciążliwość drogi krajowej Nr 22 przyczyniła się do zamierzeń wyprowadzenia ruchu samochodowego, a w szczególności tranzytowego z granic miast Chojnice i Czersk poprzez wybudowanie obwodnic dla tych miast. Dla miasta Chojnic przebieg planowanej obwodnicy wyznaczono po południowej stronie miasta, poprzez miejscowości: Nieżywięć (poza granicami powiatu), Nieżychowice, Pawłówko i Lipienice. Według „Koncepcji rozwoju dróg i ulic” wykonanej w sierpniu 2003 roku „Analizy Funkcjonowania i bezpieczeństwa ruchu na drogach i ulicach w Mieście Czersk” planowana obwodnica dla tego miasta została zaakceptowana w wariancie I koncepcji. Przebieg obwodnicy planowany jest po południowej stronie miasta w ciągu drogi krajowej, przecinając równocześnie drogę wojewódzką 237 z Tucholi. Taki wariant przebiegu obwodnicy pozwoli w dużym stopniu ograniczyć natężenie ruchu pojazdów przez centrum miasta z dwóch najbardziej ruchliwych tras komunikacyjnych. Uciążliwość dla mieszkańców stanowi również przebieg drogi wojewódzkiej 235 przez centrum miasta Brusy. Należałoby zatem rozważyć potrzebę budowy obwodnicy również dla tego miasta. 2.5.7.3. Metody ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza – wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych Utrzymanie dobrej jakości powietrza a nawet poprawę jego jakości można uzyskać przez ograniczenie szkodliwych dla środowiska technologii, zmniejszenie oddziaływania obszarów niskiej emisji na środowisko naturalne, stworzenie warunków rozwoju dla 56 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. gazyfikacji powiatu (budowy sieci gazowej wysokiego ciśnienia i stacji redukcyjnych, doprowadzenie sieci do miejscowości o zwartej zabudowie), likwidację lub modernizację kotłowni tradycyjnych (zmiana nośnika energii z węgla np. na gaz), poprawę nawierzchni dróg, budowę obwodnic, a przede wszystkim poprzez zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Zgodnie z Art. 3 Ustawy Prawo Energetyczne, odnawialne źródło energii, to źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu szczątek roślinnych i zwierzęcych. Rozwój bardziej przyjaznych środowisku alternatywnych źródeł energii, a takimi są źródła odnawialne, może być jednym z najbardziej skutecznych sposobów zapobiegania degradacji środowiska. Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii pozwala uniknąć lub zmniejszyć emisję zanieczyszczeń atmosfery, zużycie wody, zanieczyszczenia cieplne, odpady, hałas oraz ujemne skutki wynikające z przemysłowego zagospodarowania terenu. Rozpatrując rozwój energii odnawialnej na obszarze Powiatu Chojnickiego, właściwym będzie kierowanie się ogólnymi uwarunkowaniami dla powiatu. Energia wiatru Powiat Chojnicki należy do III klasy obszarów w Polsce, pod względem zasobów energii wiatrowej, czyli do tzw. obszarów dość korzystnych. Średnia roczna produkcja energii użytecznej (w kWh/m2 powierzchni) wynosi na wysokości 10 m w terenie otwartym od 500 do 750, a na wysokości 30 m 750-1000. Mimo ogólnie stosunkowo sprzyjających warunków klimatyczno-geograficznych dla budowy parków wiatrowych na tym terenie podjęcie decyzji o ich lokalizacji jest niezasadne ze względu na ochronę przyrody większej części powiatu. Do minusów ferm wiatrowych należą bez wątpienia zmiany w krajobrazie, hałas, ale przede wszystkim zagrożenia dla wędrownego ptactwa. Energia promieniowania słonecznego (EPS) Potencjał energii słonecznej na terenie Powiatu Chojnickiego jest również bardzo korzystny dla rozwoju wykorzystania energii słonecznej. Na obszarze powiatu według A.Wosia „Klimat Polski” w wieloleciu 1951-1980 zanotowano jedno z wyższych wartości usłonecznienia rzeczywistego (liczba godzin, kiedy do powierzchni ziemi dochodzi promieniowanie wprost od tarczy słonecznej). Na stacji w Chojnicach średnia roczna wartość usłonecznienia w wieloleciu wyniosła 1575 godzin, co dla poszczególnych pór roku kształtuje się następująco: wiosna (III-V) 494 h; II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 57 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. lato (VI-VIII) 668 h; jesień (IX-XI) 285 h; zima (XII-II) 128 h. Średnie dzienne usłonecznienie w ciągu roku wynosi 4,3 h, natomiast w okresie wiosna-lato 6,5 h. Pozwala to na stosowanie z powodzeniem urządzeń do pozyskiwania, przetwarzania w ciepło użytkowe i magazynowania energii słonecznej. Z badań doświadczalnych wynika, że w sezonie maj – sierpień instalacje słoneczne wspomagające ogrzewanie wody mogą pokrywać do 40% ich zapotrzebowania na energię. Poza sezonem wyniki są znacznie słabsze, dlatego aby wykorzystać w pełni energię słoneczną i zoptymalizować jej wykorzystanie w ciągu całego roku, kolektory słoneczne stosowane są często w układach sprzężonych z pompą ciepła. Na terenie Powiatu Chojnickiego dotychczas nie znalazły zastosowania instalacje wykorzystujące EPS. Źródło takie może jednak w przyszłości znaleźć zastosowanie. Najbardziej optymalnym użytkownikiem takiego wykorzystania mogą stać się użytkownicy domków letniskowych oraz ośrodki wczasowe. Energia wodna Wykorzystanie wodnych zasobów energetycznych jest zależne od szeregu uwarunkowań, jednymi z podstawowych są między innymi energetyczność naturalna rzeki (wielkość i równomierność przepływów), wpływ małej elektrowni wodnej tzw. MEW na środowisko oraz opłacalność przedsięwzięcia. Właśnie ze względu na oddziaływanie MEW na środowisko należy każdą taką inwestycję rozpatrywać indywidualnie i bardzo szczegółowo. Małe elektrownie wodne (MEW) mogą wpływać na środowisko zarówno w sposób pozytywny jak i negatywny. Są przede wszystkim istotnym elementem regulacji stosunków wodnych. Woda przechodząca przez turbinę podlega natlenieniu, co poprawia jej zdolność do samooczyszczenia. Istnieje jednak wiele elementów, które przemawiają przeciw takiemu wykorzystywaniu energii wodnej. Podstawowymi przeciwwskazaniami jest budowa MEW, która wymaga przegrodzenia rzeki nową budowlą piętrzącą (jazem). Przegrodzenie rzeki wiąże się z ingerencją w naturalny ekosystem, przynosi nieodwracalne zmiany a w pierwszej kolejności stanowi zakłócenie swobodnego przepływu ryb. Budowanie przeszkód wodnych typu MEW zwiększa podatność rzek na eutrofizację, spowodowaną spowolnionym nurtem rzeki i automatycznie obniżeniem natlenienia wody przed zaporą. Rozpatrując więc wykorzystanie energii wody należy przede wszystkim upewnić się, że nie nastąpi utrata wartości przyrodniczych przekraczająca zdecydowanie korzyści płynące z budowy MEW. 58 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Bogactwo cieków wodnych na terenie Powiatu Chojnickiego powoduje istnienie dużego potencjału źródeł energii wodnej. Na terenie powiatu istnieje 8 małych elektrowni wodnych – są to: Lutomski Nowy Młyn w miejscowości Lutomski Nowy Młyn na rzece Czerska Struga o mocy 20KW; Młyn Wodny w Młynówku, miejscowość Młynówek, nazwa rzeki Parzenica, moc 18KW; Młyn Wodny w Wojtalu, miejscowość Wojtal, nazwa rzeki Wda; Młyn Wodny w Rolbiku, miejscowość Rolbik, rzeka Zbrzyca, moc 25kW; Elektrownia wodna w Koszubie, rzeka Zbrzyca, moc 25kW; Elektrownia wodna w miejsc. Broda - Młynek, rzeka Parzenica, moc 13,25kW Młyn Wodny w Czernicy, miejscowość Czernica, rzeka Rów Czernicki, moc 15KW; Młyn Wodny w Zawadzie, miejscowowść Zawada, rzeka Niechwaszcz, moc ok. 23 KW; Elektrownia Wodna w Mylofie, miejscowowść Mylof, rzeka Brda, moc 800 KW. Energia geotermalna Odpowiednio eksploatowana energia geotermalna jest odnawialna i nieagresywna wobec środowiska naturalnego i może w wielu miejscach być wykorzystywana do częściowego zastąpienia paliw kopalnych. O jej zastosowaniu decydują między innymi uwarunkowania lokalne w postaci występowania wód geotermalnych. Pod tym względem powiat nie leży w obszarze występowania złóż geotermalnych. Na terenie powiatu zasoby te nie są wykorzystywane do celów pozyskiwania energii. Z energią geotermalną związane jest pozyskiwanie ciepła za pomocą tzw. pomp ciepła. Energia pozyskiwana za pomocą pomp ciepła polega na wykorzystaniu ciepła gruntu, wód jeziornych czy ścieków. Na terenie Powiatu Chojnickiego tego rodzaju źródło ciepła wykorzystywane jest w miejscowości Funka (gm. Chojnice) na potrzeby Harcerskiego Centrum Edukacji Ekologicznej i ogrzewania 5 domków letniskowych. Biomasa Wykorzystywanie biomasy do celów energetycznych jest najbardziej rozpowszechnioną metodą produkcji czystej energii w Polsce. Jedną z możliwych dróg pozyskiwania dużych ilości biomasy jest uprawa roślin energetycznych na gruntach rolniczych. Potencjalne zasoby energetyczne biomasy to między innymi plantacje kukurydzy, rzepaku, szybko rosnące uprawy drzew (np. wierzby energetycznej), krzewów i traw oraz słoma. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 59 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Na terenie Powiatu Chojnickiego istnieje możliwości wykorzystania biomasy na cele energetyczne ze względu na słabą jakość bonitacyjną gleb, która dla upraw energetycznych nie jest istotna. Do tej pory nie prowadzono na terenie powiatu upraw energetycznych. Na terenie powiatu funkcjonują jednak dwie kotłownie na słomę. Kotłownia w szkole w Brusach, której użytkownikiem jest Gminny Zarząd Oświaty pracuje w oparciu o 2 kotły wodne PM 210 o mocy każdego kotła 0,17 MWt i sprawności 72 %. Roczne zużycie słomy wynosi ok. 600 Mg. Druga kotłownia na słomę wykorzystywana jest przez Agencję Poszanowania Energii w miejscowości Pawłówko k/Chojnic. 2.5.8. Klimat akustyczny Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego hałasu, tj.: hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze względu na rozległość źródeł; hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenie; hałasu komunalnego związanego z funkcjonowaniem miejsc rozrywki. Poziom hałasu stanowi uśrednioną wartość w odniesieniu do pory doby (dzień od 6.00 do 22.00 lub noc od 22.00 do 6.00). Od stycznia 2002 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. 2002. Nr 8 poz.81). Wskaźnikiem oceny hałasu jest tzw. poziom progowy. Przekroczenie tego wskaźnika powoduje zaliczenie obszaru, na którym to przekroczenie występuje do kategorii terenu zagrożonego hałasem. Czynnikiem, który w sposób istotny wpływa na relacje między warunkami akustycznymi a człowiekiem jest tzw. subiektywna wrażliwość na hałas. Dotyczy ona zarówno fizjologicznych predyspozycji odbioru dźwięku, reakcji emocjonalnych jak i subiektywnych odczuć. Odczuwanie dźwięku jako hałasu zależy więc zarówno od cech indywidualnych każdego człowieka jak też od cech fizycznych dźwięku. Wśród ludzi występują ogromne różnice indywidualne stąd ocena hałasu zależy od wieku, wrażliwości, stanu zdrowia, odporności psychicznej i chwilowego nastroju człowieka. Subiektywne odczuwanie hałasu przejawia się m. in. tym, że hałas wytwarzany przez daną osobę może nie być dla niej dokuczliwy, natomiast dla osoby postronnej może być męczący lub wręcz nieznośny. Dokuczliwość hałasu dodatkowo potęguje się wówczas, on niespodziewanie lub nie można określić kierunku, z którego się on pojawi. 60 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU jeśli wystąpi Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Przykładowa skala subiektywnej uciążliwości hałasu komunikacyjnego przedstawia się następująco: mała LAeq <52 dB średnia LAeq 52...62 dB duża LAeq 63...70 dB bardzo duża LAeq >70 dB Hałas komunikacyjny Głównymi czynnikami mającymi wpływ na poziom hałasu komunikacyjnego są natężenie ruchu i udział transportu ciężkiego w strumieniu wszystkich pojazdów, stan techniczny pojazdów, rodzaj nawierzchni dróg oraz organizacja ruchu drogowego. Na obszarze powiatu główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje w mieście Chojnice, przez które przebiegają główne szlaki komunikacyjne: droga krajowa 22 oraz drogi wojewódzkie 212, 235 i 240. Do obszaru o dużej uciążliwości akustycznej ze względu na przebieg drogi krajowej należy zaliczyć również miasto Czersk. Istotny wpływ hałasu komunikacyjnego może być także odczuwalny w mieście Brusy. Duże natężenie ruchu oraz udział transportu ciężkiego na poziomie ok. 35 % ogółu pojazdów, a także przebieg drogi krajowej przez centrum miast Chojnice (szczególnie skrzyżowanie ulic Szerokiej i Człuchowskiej) i Czersk powoduje bardzo dużą uciążliwość hałasu dla mieszkańców. WIOŚ Gdańsk w ramach prowadzonego monitoringu zagrożeń przed hałasem prowadził w latach 2000-2002 badania hałasu komunikacyjnego na terenie województwa pomorskiego. Badaniami tymi nie zostały objęte drogi przebiegające przez teren Powiatu Chojnickiego. Punktem wyjściowym powinno być więc prowadzenie monitoringu hałasu na terenie powiatu, który dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska. Dotyczy to przede wszystkim najbardziej ruchliwych tras komunikacyjnych oraz punktów zgłaszanych przez mieszkańców. Pomocne w ocenie oddziaływania akustycznego dróg powinny być mapy akustyczne sporządzone co 5 lat przez właścicieli obiektów drogowych i przedkładane właściwemu Wojewodzie i Staroście. Prawo Ochrony Środowiska nakłada na zarządzających obiektami komunikacyjnymi obowiązek wykonywania pomiarów oraz sporządzania map akustycznych terenów, na których prowadzona eksploatacja powoduje przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku oraz obiektów szczególnie uciążliwych. Niestety na chwile bieżącą brak jest rozporządzenia określającego specyfikacje uciążliwych II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU obiektów drogowych. 61 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Z nieoficjalnych informacji dotyczących projektu tego dokumentu wynika, że do tej kategorii kwalifikują się drogi o natężeniu ruchu ponad 350 poj/h. Na terenie powiatu istnieją obiekty o takiej intensywności użytkowania. Po ustaleniu punktów o przekroczonym poziomie hałasu należy rozważyć możliwości zmniejszenia jego uciążliwości poprzez budowę przeszkód akustycznych w postaci ekranów lub pasów zieleni, bądź też działań polegających na zmniejszeniu natężenia ruchu i zmian jego struktury (objazdy, obwodnice, ograniczenia prędkości lub tonażu pojazdów). Działania dążące do zmniejszenia uciążliwości akustycznej w mieście Chojnice oraz Czersk zostały podjęte, a ich realizacja przyczyni się do budowy obwodnic dla tych miast. Hałas przemysłowy Drugim źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy technologiczne. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależny jest od rodzaju maszyn i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nimi terenów. Specyfiką hałasu przemysłowego jest jego długotrwałość występowania (zmianowy charakter pracy), a także czasowe krótkotrwałe duże natężenia. Na terenie Powiatu Chhojnickiego istnieją potencjalne źródła hałasu o charakterze przemysłowym, jednak brak jest danych w raportach z działalności kontrolnej WIOŚ w związku z zagrożeniem standardów akustycznych. Według informacji urzędowych występowanie ponadnormatywnego hałasu ze źródeł przemysłowych stwierdzono w dwóch miejscach na terenie Powiatu. W Chojnicach dla ok. 10 bloków mieszkaniowych uciążliwość stanowiły 2 wibroprasy kroczące do produkcji krawężników oraz jedna wibroprasa do produkcji kostki brukowej zakładu „DRO-BET” Musolf s.j. przy ul Kościerskiej. Drugim miejscem występowania ponadnormatywnego hałasu było osiedle Hallera w Czersku, gdzie dla 5 bloków mieszkalnych stwierdzono uciążliwość akustyczną ze źródła stanowiącego dwie suszarnie komorowe do drewna Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowo-Handlowego „HOLZ-POL” Sp. z o.o. przy ul. Królowej Jadwigi 11. Zagrożenia ze źródeł hałasu przemysłowego na terenie Powiatu Chojnickiego zlokalizowane są przede wszystkim w terenach o zwartej zabudowie, co wynika z urbanistycznego zagospodarowania tych terenów. Dlatego też istotne jest uwzględnienie zagadnienia hałasu przy planowaniu inwestycji przemysłowych na terenie gmin. Lokalizacja przedsiębiorstw w obrębie miast, wymaga szczególnej dbałości o wyeliminowanie nadmiernego hałasu. Prawo ochrony środowiska pozwala na ustanowienie w drodze 62 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. uchwały rady gminy ograniczeń co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, z których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na środowisko. 2.5.9. Promieniowanie elektromagnetyczne Według Ustawy Prawo Ochronie Środowiska elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujace stanowi uciążliwość dla środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627). Źródłami lub urządzeniami, które wytwarzają pola elektromagnetyczne są urządzenia: - wytwarzające pole elektryczne i magnetyczne stałe, - wytwarzające pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, takie jak: stacje i linie elektroenergetyczne (stacje i linie wysokiego napięcia), - wytwarzające pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1kHz do 300000 MHz, są to: urządzenia radiokomunikacyjne (radiowe i telewizyjne anteny nadawcze, łączność radiowa, CB radio, radiotelefony, anteny stacji bazowych telefonii komórkowej), radionawigacyjne i radiolokacyjne (radary). W dziedzinie ochrony przed polami elektromagnetycznymi szkodliwymi dla ludzi i środowiska bardzo ważnym jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów, w którym zostały określone: - dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku z podziałem na tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową oraz miejsca dostępne dla ludności, - zakresy częstotliwości pól elektromagnetycznych, dla których określa się parametry fizyczne charakteryzujące oddziaływanie pól elektromagnetycznych na środowisko, - metody sprawdzania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych - metody wyznaczania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Źródłem pól elektromagnetycznych są, w różnym stopniu, wszystkie urządzenia elektryczne. Najczęściej spotykanymi w codziennym życiu źródłami są monitory komputerowe, telefony komórkowe, telewizory, urządzenia AGD (np. kuchenki mikrofalowe), urządzenia medyczne, itd. Do źródeł mających znaczący wpływ na środowisko można zaliczyć stacje nadawcze, przekaźniki telefonii komórkowej, stacje transformatorowe, stacje elektroenergetyczne, sieci przesyłowe linii energetycznych o napięciu znamionowym 110 kV i większym. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 63 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. 2.5.9.1. Przekaźniki telefonii komórkowej Według obowiązującego prawodawstwa stacje bazowe telefonii komórkowej zaliczane są do inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska i podlegają procedurze oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ), podczas której na każdym etapie procesu inwestycyjnego (decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, pozwolenie na budowę, zmiana sposobu użytkowania) sporządzany powinien być raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko a inwestycja poddana do konsultacji społecznej. Na terenie Powiatu Chojnickiego zlokalizowanych jest aż 21 punktowych, sztucznych emitorów pól elektromagnetycznych. Dla ochrony krajobrazu oraz zmniejszenia oddziaływania należy uniknąć budowy nowych konstrukcji wsporczych na omawianym terenie, natomiast dążyć do wykorzystywania istniejącej już infrastruktury technicznej. 2.5.9.2.Obiekty energetyczne Na terenie powiatu zlokalizowane są także inne źródła promieniowania elektromagnetycznego: - elektroenergetyczne linie napowietrzne niskich napięć (nn 0,4 kV lub 230/400 V), średnich napięć (SN – 6 kV, 10 kV, 15 kV, 20 kV, 30 kV), wysokich napięć (WN 110 kV); - stacje elektroenergetyczne: o stacje transformatorowe WN 110 kV; o Główne Punkty Zasilające (GPZ) 110/15 kV - cywilne stacje radiowe o mocy około 10 W; - urządzenia nadawcze, diagnostyczne będące na wyposażeniu wojska, policji, straży pożarnej, pogotowia, (lotnictwa cywilnego), placówek naukowo – badawczych, zakładów przemysłowych. Pola elektromagnetyczne wokół linii średnich napięć i niskich napięć są traktowane jako nieistotne źródła pola elektromagnetycznego z punktu widzenia oddziaływania na ludzi i środowisko. Natomiast linie wysokich i najwyższych napięć są źródłem pola o wartościach znacznie przekraczających dopuszczalne wartości w terenach zabudowy mieszkaniowej. W związku z tym pod liniami o napięciu 110 kV i wyższym oraz w ich bezpośrednim sąsiedztwie, jak również w bezpośrednim sąsiedztwie stacji elektroenergetycznych należy unikać lokalizacji budynków mieszkalnych lub ich lokalizacja powinna być przeprowadzona odpowiednimi pomiarami. 64 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Na terenie Powiatu Chojnickiego w strukturach administracyjnych Rejonu Energetycznego Chojnice znajduje się pięć linii wysokiego napięcia 110 kV: linia 110 kV Chojnice, Przemysłowa – Chojnice, Kościerska długość 2 929 mb; linia 110 kV Tuchola – Chojnice długość 14 238 mb; linia 110 kV Sępólno – Chojnice długość 14 711 mb; linia 110 kV Czarna Woda – Czersk długość 11 324 mb; linia 110 kV Chojnice – Brusy długość 36 358 mb. Na obszarze Powiatu zlokalizowane są także 4 stacje transformatorowe – Główne Punkty Zasilania (GPZ). Ciągły postęp techniczny warunkuje powstawanie coraz większej ilości źródeł promieniowania EM, teren Powiatu Chojnickiego nie jest pod tym względem wyjątkiem, powoduje to jednak zwiększone zagrożenie ze strony zanieczyszczenia elementów środowiska i zagrożenia dla zdrowia mieszkańców. Jednym z głównych powodów wzrostu zagrożenia polami EM jest dynamiczny rozwój sieci cyfrowych telefonii komórkowych, powodujący wzrost liczby stacji bazowych, będących źródłami emisji tego promieniowania. Nie bez znaczenia jest też ciągły rozwój mieszkalnictwa, co powoduje konieczność rozbudowy sieci energetycznej, tworząc nowe źródła liniowe. Uciążliwość wymienionych obiektów nie została dokładnie zbadana, co uniemożliwia szczegółowe określenie zanieczyszczeń promieniowaniem elektromagnetycznym niejonizujacym na obszarze powiatu. Konieczne jest sporządzenie inwentaryzacji źródeł pól elektromagnetycznych oraz budowa sieci monitoringu, która umożliwiłaby określenie zagrożenia środowiska ze strony tego czynnika. 2.5.10. Formy ochrony przyrody i walory przyrodnicze Na omawianym terenie obszary i obiekty wyróżniające się szczególnymi walorami przyrodniczymi objęto formami ochrony wynikającymi z ustawy o ochronie przyrody (Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880) oraz prawem międzynarodowym. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 65 ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” 2.5.10.1. Park Narodowy Bory Tucholskie (www.park.borytucholskie.info) PARK NARODOWY BORY TUCHOLSKIE Główną formą ochrony na terenie gminy jest Park Narodowy Bory Tucholskie powołany Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 maja 1996 roku (Dz.U. 1996 nr 64 poz. 305) zmienione rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 1999 roku (Dz.U. Nr 53, poz.555). Łączna powierzchnia Parku Narodowego Bory Tucholskie (wg stanu na dzień 31 marca 2003 r.) wynosi 4 612,18 ha. Otulina Parku zajmuje natomiast powierzchnię 12 980,52 ha. Zarówno teren Parku jak i jego otuliny położony jest w granicach dwóch gmin: Chojnice i Brusy. Jednym z założeń jest powiększenie granic Parku o tereny położone we wschodnim sąsiedztwie (jeziora: Moczydło, Długie, Sosnówek, Żabionek). Dla ochrony przyrody Parku ważne jest również włączenie w granice specyficznych enklaw wydzielonych z terenu Parku (np. zachodni brzeg jeziora Skrzynka). Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, ochronie na terenie parku narodowego podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu, a wszelkie działania są podporządkowane ochronie. Obszar parku wyróżnia się charakterystycznym elementem krajobrazu sandrowego jakim są rynny polodowcowe o przebiegu południkowym. Dominują tu równiny sandrowe, urozmaicone poprzez liczne wzniesienia, rynny i wytopiska. Park jest największym skupiskiem wydm śródlądowych w Borach Tucholskich. Na tym terenie, pod względem użytkowania gruntów blisko 85% powierzchni stanowią siedliska borowe (bór suchy) oraz bagienne. Po obszarze leśnym dominującą formą przestrzenną tego terenu są wody powierzchniowe. W granicach Parku znajduje się 21 jezior, o różnej morfometrii i pochodzeniu. Są to zarówno jeziora rynnowe jak i wytopiskowe. Cenny element przyrodniczy stanowią bagna oraz jeziora lobeliowe (4 jeziora: Wielkie i Małe Gacno, Nierybno i Głuche). Łączna powierzchnia wód wynosi 532,47 ha, co stanowi 11,54 %. Na obszarze Parku zachowała się specyficzna flora naczyniowa złożona z wielu gatunków roślin, które w bardziej zagospodarowanych i uprzemysłowionych obszarach już wyginęły. Największą grupę gatunków rzadkich dostosowanych do skrajnych warunków siedliskowych panujących w PNBT, tworzą rośliny siedlisk ubogich - oligotroficznych, a więc te, którym najbardziej zagraża eutrofizacja nasilona przez działalność człowieka. Zatem są to zarówno gatunki borowe i wrzosowiskowe, rośliny torfowisk i czystych jezior położonych na jałowym mineralnym podłożu, z dala od zakładów przemysłowych. We florze parku 66 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. stwierdzono występowanie wielu gatunków reliktowych z okresu glacjału i pierwszych okresów polodowcowych. Są to np. trzcinnik prosty, turzyca strunowa, skalnica torfowiskowa, gwiazdnica grubolistna, fiołek torfowy, żurawina drobnolistkowa, zimoziół północny, grążel drobny. Z reliktów postglacjalnych na uwagę zasługują: wyblin jednolistny, nasięźrzał pospolity i grzybienie północne. Ich obecność w parku sygnalizuje wysoki stopień naturalności szaty roślinnej. Na pewno podnosi to przyrodniczą rangę tego obszaru. Florę parku wzbogacają również gatunki borealno - atlantyckie. Na szczególną uwagę zasługuje grupa roślin spotykanych w czystych jeziorach lobeliowych, a należą tu: lobelia jeziorna, poryblin jeziorny, wywłócznik skrętolistny, elisma wodna. W parku znalazło zabezpieczenie wiele gatunków objętych ochroną, jak chociażby widłaki i rosiczki. Park Narodowy Bory Tucholskie posiada opracowane rozpoznanie przyrody tego terenu w postaci operatów szczegółowych dotyczących poszczególnych komponentów przyrody rody Parku. Na tej podstawie tworzony jest projekt Planu Ochrony Przyrody Parku Narodowego Bory Tucholskie, który po przyjęcie w formie rozporządzenia Ministra Środowiska, stanowić będzie podstawowy akt prawny gospodarowania terenem objętym ochroną. Stworzony projekt rozporządzenia przedstawia: ogólne informacje o Parku (dot.: powierzchni, położenia, podziału administracyjnego oraz stanu środowiska), charakterystykę i diagnozę stanu przyrody, cele ochrony Parku, sposoby eliminacji i minimalizacji zagrożeń dla przyrody, obszary ochrony ścisłej, częściowej i krajobrazowej wraz z programem działań ochronnych w tych obszarach, opis obszarów ochrony, obszary i sposoby udostępniania Parku do celów turystycznych, naukowych i edukacyjnych a także ustalenia do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Rozdział 3 dotyczący celów ochrony Parku wyznacza cele ochrony Parku, do najważniejszych z nich należą: ochrona charakterystycznych cech budowy geologicznej i geomorfologicznej sandrowego krajobrazu; zachowanie naturalnego ukształtowania rzeźby terenu; zapewnienie naturalnego funkcjonowania systemu hydrogeologicznego Parku; przeciwdziałanie wzrostowi trofii środowiska gruntowo – wodnego. utrzymanie i wzmacnianie zróżnicowania lądowych i wodnych biotopów; utrzymanie właściwego, zbliżonego do naturalnego stanu siedlisk; utrzymanie i wzmacnianie zróżnicowania florystycznego Parku ze szczególnym uwzględnieniem elementów puszczańskich; utrzymanie lub przywrócenie do właściwego stanu miejsc bytowania roślin i zwierząt. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 67 ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” zachowanie w stanie niezmienionym naturalnych składników krajobrazu i utrzymanie ich w układzie równowagi, oraz odtworzenia zniekształconych form krajobrazu i ochrony przed presją urbanizacji. Polityka ochrony Parku Narodowego założyła również ustalenia do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Należą do nich następujące zadania: 1. Uregulowanieć gospodarki wodno-ściekowej dla obiektów negatywnie oddziaływujących na zlewnię jezior w Parku oraz jezior bezpośrednio graniczących z Parkiem. 2. Utrzymanie aktualnego użytkowania na terenie enklaw wewnątrzparkowych, do czasu włączenia ich do Parku. 3. Zmniejszenie uciążliwości i negatywnego oddziaływania na środowisko Parku tranzytowego ruchu samochodowego, zwłaszcza ciężkiego, przez modernizację w niezbędnym zakresie wynikającym z potrzeb obsługi ludności i gospodarki, w tym ruchu turystycznego. 4. Stagnacja zainwestowania w Owinku. Ad 1. Jednym z podstawowych zagrożeń dla wód jezior znajdujących się w granicach Parku jest niedostatecznie rozwinięta gospodarka ściekowa, co powoduje zanieczyszczenia ściekami bytowymi okolicznych jezior. Nawet jeżeli zanieczyszczane jeziora znajdują się poza granicami Parku, dobrze rozwinięta sieć wodna poprzez niewielkie połączenia wpływa na jakość wód powierzchniowych jezior znajdujących się w Parku. Uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenach otaczających Park, ale również w zlewniach innych jezior i rzek Powiatu Chojnickiego, jest jednym z priorytetowych zadań w celu poprawy jakości środowiska. Ad 2. Granice Parku Narodowego Bory Tucholskie wyznaczają niewielkie enklawy leśne leżące poza Parkiem, których położenie sugerowałoby zasadność włączenia tych gruntów w granice parku. Przykładem takiego terenu jest zachodni brzeg jeziora Skrzynka. Jezioro znajduje się w całości w granicach Parku Narodowego, ale jego zachodni brzeg stanowi własność prywatną, w związku z czym istnieje możliwość zainwestowania terenu w bezpośredniej zlewni jeziora. Zgodnie z sugestiami Zarządu Parku należałoby dążyć do przyznania prawa pierwokupu tego rodzaju gruntów dla Zarządu Parku, co umożliwiłoby włączenie gruntów w tereny chronione. Aby zapobiec jednak zainwestowaniu gruntów już sprzedanych należy dążyć do utrzymania aktualnego stanu zagospodarowania tych terenów w drodze odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego właściwych gmin. 68 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Ad 3. Zagrożeniem dla przyrody Parku jest również nasilenie ruchu samochodowego na drogach gminnych Bachorze – Małe Swornegacie oraz Bachorze-Owink. Nasilenie ruchu występuje głównie w sezonie turystycznym. Drogi te powinny być zmodernizowane, tak, aby zapewnić mniejszą uciążliwość. Zagrożenie stanowi również stan mostu na drodze Bachorze-Owink. Właściwym rozwiązaniem byłoby przekazanie drogi w zarządzanie Parku, co przyczyniłoby się do wyłączenia drogi z ruchu samochodowego. Ad 4. W ostatnich latach pojawiło się niebezpieczeństwo zbyt intensywnego zainwestowania miejscowości Owink, położonej przy północno-wschodniej granicy jeziora Karsińskiego. Tereny inwestycji budowlanych posiadają wprawdzie odpowiednio rozwiniętą infrastrukturę wodno-kanalizacyjną, jednak ich skala przekracza możliwości kontroli budowlanej wzdłuż linii jeziora. Okolice miejscowości Owink stanowiące swoistą enklawę wydzieloną z granic Parku nie powinny być przeinwestowane ze względu na specyfikę tego terenu. Niezasadne jest również dążenie do zurbanizowania przeciwległych brzegów jeziora. W przypadku miejscowości Owink sugeruje się doprowadzenie do stagnacji zainwestowania terenu lub też ścisłe określenie warunków zagospodarowania terenu we właściwym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. 2.5.10.2. Parki Krajobrazowe W granicach Powiatu Chojnickiego znajdują się dwa Parki Krajobrazowe: Zaborski Park Krajobrazowy; Tucholski Park Krajobrazowy ZABORSKI PARK KRAJOBRAZOWY (www.zaborypark.eco.pl) Zaborski Park Krajobrazowy ZPK powstał w 1990 roku, ale jego podstawy prawne określono Rozporządzeniem Wojewody Bydgoskiego z dnia 31 sierpnia 1998 roku. Celu powołania ZPK jest zachowanie unikalnego środowiska przyrodniczego, swoistych cech krajobrazu oraz wartości kulturowych charakterystycznych dla regionów Borów Tucholskich. Park położony jest w północno-zachodniej części Borów Tucholskich, na Równinie Charzykowskiej, na południowo-zachodnim skraju województwa pomorskiego. Z tego obszaru został wyodrębniony teren Parku Narodowego Borów Tucholskich. ZPK stanowi więc niejako otulinę Parku Narodowego. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 69 ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Łączna powierzchnia ZPK zajmuje 34 026 ha. W jego granicach znajdują się grunty administrowane przez gminy Chojnice i Brusy, a na terenach leśnych gospodarują Nadleśnictwa Rytel i Przymuszewo. Obszar ten charakteryzuje się znaczna lesistością (71%), a urozmaicają go liczne jeziora i rzeki(13,1%) Pozostała cześć stanowią grunty orne (6,8%), użytki zielone (4,8%) i nieużytki (4,3%). W krajobrazie Parku wśród zbiorowisk leśnych dominują bory sosnowe. Spotyka się suboceaniczny bór świeży, bór chrobotkowy oraz bór wrzosowy. Na obrzeżu jezior dystroficznych potkać można zachowane w stanie naturalnym bory bagienne. W obniżeniach terenowych występuje bór trzęslicowy oraz fragmenty brzeziny bagiennej. Na glebach wytworzonych glin morenowych w południowej, zachodniej i centralnej części Parku zachowały się w naturalnym stanie lasy typu grądowego z bogatym runem. Lasy na terenie Parku obfitują w liczne gatunki grzybów. Ciekawym elementem flory Parku są zbiorowiska roślinności torfowiskowej. Torfowiska te posiadają specyficzny urok i są częstym elementem krajobrazu Parku. W tych miejscach często obserwujemy gatunki reliktowe oraz chronione. Na uwagę zasługuje grupa reliktów polodowcowych, należą do nich; turzyca strunowa, bażyna czarna, skalnica torfowiskowa, fiołek torfowy, żurawina drobnoowockowa, zimoziół północny, oraz reliktowe mszaki (mchy, watrobowce) np. sierpowiec błyszczący - ochrona ścislą. Z roślin chronionych występuje 6 gatunków widłaków: gożdzisty, jałowcowaty, spłaszczony, cyprysowaty, torfowy i wroniec. Dalsze gatunki chronione w ZPK m.in.: żłobik koralowy, kruszczyk rdzawoczerwony, lipiennik Loesela, listera jajowata (storczyki ). Do rzadkich należą rośliny wodne występujące w bardzo czystych jeziorach lobeliowych: stroiczka wodna, poryblin jeziorny, brzeżyca jednokwiatowa, wywłócznik skrętolistny, jeżogłówka pokrewna, elisma wodna. Również spotykamy kolejne cenne gatunki: kłoć wiechowata, turzycę dwupienną, rdestnicę długolistną, grzybienie północne, grążele żółte i drobne, osokę aloesowatą, żabiściek pływający, pływacz pospolity, tojeść bukietowa oraz ponikło błotne. Fauna Zaborskiego Parku Krajobrazowego jest reprezentowana przez wiele gatunków zwierząt bezkregowych i kręgowych. Jednak dokładna liczba gatunków żyjących na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego nie jest znana. Ichtiofauna liczy ok. 31 gatunków. Z płazów występują tu: kumak nizinny,traszka zwyczajna, ropucha szara i zielona. Na terenie ZPK dość licznie występują ptaki, reprezentowane zarówno przez gatunki lęgowe jak i nielęgowe. Natomiast do najcenniejszych ssaków żyjących na terenie ZPK należą nietoperze, bobry i wydry. Bardzo charakterystycznym elementem krajobrazu Zaborskiego Parku Krajobrazowego są jeziora. Liczba jezior powyżej 1 ha powierzchni w granicach ZPK 70 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. wynosi 47. Są to akweny o zróżnicowanej powierzchni, głębokości i linii brzegowej. Największe z nich to jezioro Charzykowskie (21 pod względem powierzchni jezioro w Polsce). Zaborski Park Krajobrazowy zgodnie z uwarunkowaniami prawnymi jest w trakcie tworzenia Planu Ochrony. W połowie 2004 roku trwały konsultacje do sporządzonego Projektu Planu Ochrony Zaborskiego Parku Krajobrazowego. Projekt planu zawiera podstawowe dane na temat terenu Parku, a także: - założenia planu ochrony - cele trójochrony w ZPK – tj. ochrony przyrody, ochrony dziedzictwa kulturowego i ochrony krajobrazu. - zadania trójochrony w ZPK - wytyczne do rozwoju gospodarki: rolnictwa, leśnictwa, gospodarki rybackiej, przemysłu i energetyki, gospodarki wodnej, transportu, osadnictwa i gospodarki komunalnej oraz turystyki; - wnioski do korekty granic ZPK i ustanowienia otuliny Parku; - zadania edukacyjne i badawcze oraz monitoring środowiska Projekt rozporządzenia bardzo szczegółowo określa aspekty ochrony ZPK a także wskazuje najpilniejsze potrzeby związane z występjącymi zagrożeniami. Do zagrożeń tych zalicza się: 1. presja turystyczna związana z zadeptywaniem brzegów akwenów i wód płynących; szczególnie w zakresie turystyki wodnej – kajakarstwo; 2. niedostateczny stan infrastruktury wodno-ściekowej, a co z tym związane zrzuty nieoczyszczonych ścieków bytowych bezpośrednio do wód powierzchniowych; 3. przeinwestowanie budowlane brzegów wód; 4. brak ścisłej (rezerwatowej) ochrony niektórych cennych miejsc na terenie Parku (np. j. Moczydło) ; 5. brak możliwości kontrolnych pracowników ZPK. Ad 1. Jednym z zagrożeń przyrody ZPK jest nasilenie presji turystycznej na tym obszarze. Bogactwo krajobrazowe daje szerokie możliwości uprawiania różnych rodzajów turystyki na terenie Ziemi Chojnickiej. Powoduje to jednak nieograniczony i niekontrolowany napływ turystów przebywających na tym terenie. Według pracowników ZPK niewątpliwym zagrożeniem ze strony turystów jest wydeptywanie brzegów rzek i jezior w miejscach niewyznaczonych do postoju np. kajaków, a co z tym związane zaśmiecanie terenu. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 71 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Ad 2. i 3. Przeinwestowanie brzegów jezior oraz niedostateczna infrastruktura sprawiają, że część powstających domów bezpośrednio odprowadza ścieki bytowe do zbiorników wodnych. Gęstość zabudowy stwarza tez problem związany z pozostawieniem swobodnego przejścia wzdłuż linii brzegowej. Egzekwowanie prawa wodnego w zakresie 1,5 metrowego pasa przejścia oraz wyznaczania linii brzegowej powinno zostać uregulowane na etapie wyznaczania gruntu pod zabudowę. Słusznym przepisem miejscowego prawa jest ustanowienie 100 metrowego pasa przybrzeżnego, na którym obowiązuje zakaz stawiania budowli trwale związanych z gruntem, jednak przepis ten musi być bezwzględnie egzekwowany przy wszystkich decyzjach administracyjnych. Ad 4. Część z jezior Parku wymaga ustanowienia ścisłej ochrony rezerwatowej, lub określenia warunków korzystania z terenu. Przykładem niekontrolowanego i nieprawidłowego korzystania ze środowiska jest zwyczajowe kąpielisko nad jeziorem Moczydło. Ze względu na wyjątkowe walory jeziora powinno ono być objęte ochroną o randze rezerwatu. Sugeruje się także włączenie jeziora w granice Parku Narodowego. Pozwoli to na ścisłe określenie dopuszczenia jeziora do turystyki. Pomysłem najbardziej zasadnym może być wypromowanie akwenu wyłącznie do kontrolowanej turystyki podwodnej (zwiedzanie przez płetwonurków). Należy jednak ściśle określić zasady dostępu dla turystów w planie ochrony rezerwatu. Opracowania planu ochrony wymagają również istniejące rezerwaty przyrody. Najpilniejsza potrzeba określenia planu ochrony przyrody dotyczy Jeziora Laska, przez który przebiega szlak kajakowy. Dla rezerwatu, ze względu na bytowanie na tym terenie zimorodka, szlak kajakowy powinien zostać wytyczony (np. bojami) a ponadto na okres nasilenia ruchu kajakowego na terenie rezerwatu należałoby określić regulację ruchu kajakowego uwzględniającego przepływ zorganizowanych grup z przerwami. Ad 5. Według informacji przekazanych przez Pracowników Parku Krajobrazowego, duże utrudnienie we właściwym zarządzaniu terenem Parku stanowi brak możliwości kontroli, a w zasadzie podstaw prawnych kontrolowania osób podejrzanych o wykroczenia na terenie Parku. Szansą uregulowania tej sytuacji może być nowe rozporządzenie w sprawie sposobu i trybu legitymowania, zatrzymywania i kontroli przez funkcjonariuszy Straży Parku oraz sposobu i trybu legitymowania przez pracowników Służby Parków Krajobrazowych, którego projekt został poddany do konsultacji społecznych na stronach internetowych Ministerstwa Środowiska. Projekt tego rozporządzenia powinien jednak uwzględniać legitymacje lub upoważnienia dla pracowników Parku, na podstawie których dokonywana byłaby kontrola. Rozwiązaniem może być również uwzględnienie upoważnienia właściwego wojewody, którym mogliby okazywać się pracownicy podczas przeprowadzanych kontroli. 72 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Ochrona ZPK według projektu planu ochrony powinna uwzględniać także: - utrzymanie śródleśnych łąk; - wdrażanie zasad gospodarki rolnej zgodnej z Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej oraz programami rolnośrodowiskowymi; - ochronę koryt rzek przed zabudową hydrotechniczną; - ograniczenie wycinania drzew i krzewów nadbrzeżnych; - zabrania się lokalizacji chowu i hodowli zwierząt metodą bezściółkową. Są to jedne z najistotniejszych aspektów ochrony zawartych w planie ochrony parku. Plan ten jednak w pełni i precyzyjnie określa zasady ochrony. TUCHOLSKI PARK KRAJOBRAZOWY (www.tuchpark.tuchola.pl) Tucholski Park Krajobrazowy został powołany na podstawie uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w znajduje się Bydgoszczy w 1985 roku. Na terenie Powiatu Chojnickiego 11 323 ha terenu Parku oraz 3 887 ha otuliny. Tucholski Park Krajobrazowy znajduje się tu w granicach gmin: Chojnice (połudnowo-wschodnia część gminy) oraz Czersk (południowa część gminy). Ponad 86% powierzchni Parku stanowią lasy, w których gatunkiem panującym jest sosna. Zwarty kompleks borów sosnowych o dużej powierzchni oraz brak ośrodków przemysłowych wpływa na wytworzenie specyficznego klimatu o właściwościach leczniczych. Obszar Tucholskiego Parku Krajobrazowego, tak jak całych Borów Tucholskich obejmujący w większości jałowe piaski, cechuje się specyficzną florą naczyniową złożoną z wielu rzadkich gatunków roślin. Na czerwonej liście roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce znajduje się około 100 gatunków z obszaru Parku. Z gatunków podlegających ochronie prawnej, stwierdzono na terenie Parku 43 gatunki podlegające ochronie całkowitej i 16 częściowej. Zróżnicowanie siedlisk Tucholskiego Parku Krajobrazowego - od żyznych lasów łęgowych do ubogich, kserotermicznych stoków rynien jeziornych i rzecznych sprawia, że różnorodność występujących tutaj gatunków zwierząt jest znaczna. Na obszarze Parku stwierdzono występowanie 49 gatunków ssaków. Z rzędu owadożernych stwierdzono 5 gatunków: jeża wschodniego, kreta, ryjówki oraz rzęsorki. Bogatą w gatunki grupę stanowią nietoperze - stwierdzono występowanie 10 gatunków. Najliczniejszym w gatunki rzędem ssaków są gryzonie - 16 gatunków. Poza tym spotkać tu można m.in.: lisa, borsuka, jenota, II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 73 ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” kunę leśną i domową, tchórza, gronostaja, łasice łaskę, wydrę, bobra, dziki, sarny, jelenie i rzadziej łosie. Liczną grupę stanowią również ptaki. Stwierdzono lęgi 134 gatunków i regularne pojawianie się na przelotach ponad 20. Do najcenniejszych, spośród których kilka umieszczonych zostało w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt należą: bocian czarny, bąk, bielik, puchacz, żuraw, kropiatka i derkacz. Wraz z rozwojem cywilizacyjno-przemysłowym integracja człowieka z otaczającą go przyrodą jest coraz większa. Teren, na którym położony jest Tucholski Park Krajobrazowy w niewielkim stopniu uległ zurbanizowaniu i uprzemysłowieniu. Podstawowym zagrożeniem dla środowiska przyrodniczego jest zanieczyszczenie wód powierzchniowych, dlatego problem zachowania ich czystości jest jedynym z głównych kierunków działań ochronnych. Wśród przepływających rzek największą i niewątpliwie najatrakcyjniejszą jest Brda. Podstawowym problemem obniżającym jakość jej wód jest gospodarka wodno-ściekowa z Zakładu Hodowli Pstrąga w Mylofie i Bielskiej Strudze. Istnienie tych obiektów jest uzależnione od dopływu czystej wody Brdą. Natomiast poniżej zakładów rzeka zostaje obciążona pierwiastkami biogennymi z tych hodowli. Zanieczyszczenie wód Brdy powodują także ścieki komunalne spuszczane do jej zlewni z okolicznych wsi i miasteczek. Do zachowania równowagi ekosystemów jeziornych w dużej mierze przyczynia się rolnictwo. Tucholski Park Krajobrazowy na tle pozostałych Parków w Borach Tucholskich wyróżnia się względnie dużym udziałem terenów użytkowanych rolniczo. Stosowane przez rolników nawozy mineralne zostają wypłukane do zbiorników wodnych powodując nasilenie procesów ich eutrofizacji. Do wymienionych, podstawowych zagrożeń przyrody Tucholskiego Parku Krajobrazowego należy dodać również szeroko pojętą turystykę. Naturalne dążenie do odpoczynku w otoczeniu wód i lasów bywa często sprzeczne z zasadami poszanowania i zachowania się wobec otaczającej przyrody. Zagrożenia przyrody Tucholskiego Parku krajobrazowego wymagają podjęcia podobnych rozwiązań prawnych na terenach gmin Parku. Projekt Planu Ochrony Tucholskiego Parku Krajobrazowego, znajdujący się podobnie jak dla parku Zaborskiego w sferze opiniowania przez właściwe jednostki terytorialne, określa również cele i zadania ochrony Parku. W planie określono również działania ochronne w rezerwatach przyrody, w tym z terenu Powiatu Chojnickiego w rezerwacie „Cisy nad Czerską Strugą”, a także zawarto ustalenia do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Uzgodnienia dotyczące terenu gminy Czersk są w trakcie weryfikacji w zakresie zgodności z polityką przestrzenną gminy. Należy jednak wypośrodkować interesy gminy i Parku w celu osiągnięcia kompromisu w zakresie właściwej i racjonalnej ochrony przyrody Parku. 74 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. 2.5.10.3. Rezerwaty przyrody W myśl Ustawy o ochronie przyrody rezerwat przyrody jest obszarem obejmującym zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, w tym siedliska przyrodnicze, a także określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź krajobrazowym. Jest to najwyższa po parku narodowym ustawowa forma ochrony, i najwyższa jeżeli chodzi o restrykcje względem sposobu użytkowania przestrzeni. Na terenie Powiatu Chojnickiego zgodnie z ustawą o ochronie przyrody powołano 10 rezerwatów przyrody, których zestawienie znajduje się w poniższej tabeli. Rezerwaty T a b e l a 21 Nazwa Lokalizacja 1) Bagno Stawek Bór Chrobotkowy Cisy nad Czerską Strugą 2) Jezioro Laska 1) Kręgi Kamienne Małe Łowne 1) Mętne Nawionek 1) Piecki 1) Ustronie gm. Brusy gm. Brusy gm. Czersk gm. Brusy gm. Czersk gm. Chojnice gm. Czersk gm. Brusy gm. Brusy gm. Czersk Powierzchnia [ha] Typ rezerwatu 40,80 41,50 17,19 70,40 16,91 37,83 53,28 10,67 19,42 9,64 torfowiskowy florystyczny leśny faunistyczny florystyczny torfowiskowy torfowiskowy wodny torfowiskowy leśny Położenie rezerwatów z granicach: 1) Zaborskiego Parku Krajobrazowego; 2) Tucholskiego Parku Krajobrazowego Bagno Stawek - powołany Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 04.04.1977 r. Rezerwat stanowi zarastające jeziorko, połączone niewielka strugą z jeziorem Płęsno wraz z otaczającym je torfowiskiem o powierzchni 40,80 ha. Ciekawostka rezerwatu jest funkcjonujący lokalny mikrosystem hydrologiczny. Struga jest odprowadzany nadmiar wody pochodzącej z wycieku wód podskórnych ze wzniesień na obrzeżu rezerwatu. W przypadku obniżenia się poziomu wód w rezerwacie następuje napływ wody z jeziora Płęsno. Występuje tu wiele rzadkich, chronionych roślin m. in. jeżogłówka najmniejsza, rosiczka okrągłolistna i pośrednia, widłak jałowcowaty, wyblin jednolistny, lipiennik Loesela, bagno zwyczajne, żurawina drobnolistna, bazyna czarna, kruszczyk błotny, storczyk szerokolistny, skalnica torfowiskowa, listera jajowata. Ze względu na zachowanie cennych wartości przyrodniczych tegoż rezerwatu wejście na jego teren jest możliwe tylko za indywidualna zgoda Wojewody. Bór Chrobotkowy – Rezerwat w gminie Brusy, powołany w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych klasycznie wykształconego boru chrobotkowego z rzadką II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 75 ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” i unikalną florą porostów. Na terenie rezerwatu występują między innymi takie gatunki porostów jak: oskrzelka niwalna, chróściki- pasterskie i tasiemcowate, chrobotek alpejski. Stanowisko oskrzelki niwalnej na tym terenie jest najliczniejsze w Polsce niżowej. Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie łącznie około 70 gatunków porostów, w tym prawie 50 to gatunki naziemne. Cisy nad Czerską Strugą – Rezerwat w gminie Czersk w granicach Tucholskiego Parku Krajobrazowego, powołany w 1984 roku w celu ochrony naturalnego stanowiska cisa pospolitego. Cały obszar rezerwatu stanowi jeden kompleks leśny, obejmujący stanowiska cisa pospolitego, pochodzące z samosiewów i nasadzeń sztucznych z XIX wieku. Jezioro Laska - powołany zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 21.07.1977 r., obszar jeziora o powierzchni 70,40 ha stanowiący zbiornik wodny, przez który przepływa rzeka Zbrzyca. Jest to jezioro typu eutroficznego o maksymalnej głębokości 3,6 m, o szeroko wykształconej linii szuwarów i roślinności wodnej zanurzonej. Został utworzony w celu trwałego zabezpieczenia i zachowania miejsc lęgowych licznych gatunków ptaków wodnych i błotnych, w szczególności łabędzia niemego. Poza nim występują tu: kaczki krzyżówki, perkozy dwuczube, gągoły, łyski, mewy śmieszki, czaple siwe. Zalatują na ten akwen : orzeł bielik, kormoran, błotniak stawowy czasami rybołów. Ze względu na zachowanie cennych wartości przyrodniczych tegoż rezerwatu wejście na jego teren jest możliwe tylko za indywidualną zgoda Wojewody. Rezerwat "Kręgi Kamienne" został utworzony na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z 15 września 1958 r. Zarząd nad rezerwatem sprawuje miejscowe Nadleśnictwo Czersk. Rezerwat obejmuje kompleks leśny o powierzchni 16,91 ha, na terenie którego znajduje się cmentarzysko plemienia Gotów - charakterystyczne kurhany i kręgi kamienne pochodzące z początków naszej ery. Szatę roślinną rezerwatu reprezentują dwa główne zbiorowiska, to jest subatlantyckie wrzosowisko porastające bezleśne "kręgi" oraz subkontynentalny bór świeży, w którym dominuje 120/letni drzewostan sosnowy z niedużą domieszką brzozy. Największą atrakcją florystyczną rezerwatu są porosty spotykane w ogromnej różnorodności i bogactwie. Jezioro Małe Łowne - rezerwat powołany zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 31.12.1993 r. - jest to fragment lasu, bagno i jezioro o łącznej powierzchni 37,83 ha. Celem ochrony jest zachowanie cennych zbiorowisk turzycowo - mszarnych. Szczególna ochrona objęto roślinność torfowisk wysokich i przejściowych w otoczeniu boru bagiennego wraz z roślinnością charakterystyczna dla zbiornika wodnego we wczesnym stadium zarastania płem mszarnym. Unikatowym walorem jest silnie skąpożywny charakter jeziora Małe Łowne. Jest to jezioro o wodzie oligohumusowej. 76 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU ABRYS Technika sp. z o.o. Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” Rezerwat "Mętne" został utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 10 maja 1963r. Położony jest w południowej części kompleksu głównego obrębu Giełdoń w leśnictwie Ostrowy i stanowi otoczenie Jeziora Mętne. Rezerwat zabezpieczony jest ponadto otuliną obejmującą przyległe drzewostany. Rezerwat utworzono w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych stanowiska brzozy niskiej (Betula humilis). Nawionek - powołany Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 16.09.1974 r. Celem ochrony jest zachowanie jeziora typu lobeliowego, na południowej granicy zasięgu lobelii jeziornej. Jest to zbiornik oligotroficzny, typu lobeliowego o głębokości do 11,0 m i powierzchni 10,76 ha. Dno w pobliżu linii brzegowej porastają łany lobelii jeziornej i poryblinu jeziornego w sąsiedztwie elismy wodnej, grzybieni północnych i kłoci wiechowatej. Przy brzegu zbiornika można spotkać rosiczkę okrąglolistną, bagno zwyczajne. Ze względu na zachowanie cennych wartości przyrodniczych tegoż rezerwatu wejście na jego teren jest możliwe tylko za indywidualna zgoda Wojewody. Piecki - powołany 21. 11. 2001 roku Rozporządzeniem Wojewody Pomorskiego (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego, Nr 91, poz. 1318), o powierzchni 19,42 ha, otulinie 92,89 ha. Celem powołania jest ochrona rzadkiej i chronionej roślinności wodnej i torfowiskowej ( przejściowe i wysokie torfowiska). Rezerwat obejmuje jeziora: Piecki, Piecki Male, Kaczewo oraz torfowiska i bory bagienne. Z cennych gatunków flory występują tutaj: rosiczki - okrągłolistna, pośrednia i długolistna, bazyna czarna, widłak wroniec, widłak goździsty żurawina drobnoowockowa, wyblin jednolistny. Ustronie – Rezerwat leśny w gminie Czersk powołany w 1958 roku. Powołany w celu ochrony naturalnego stanowiska brekinii w lesie grądowym. Ponadto chronione są fragmenty olsu i dąbrowy kwaśnej. Na terenie Powiatu planowane jest powołanie 4 nowych rezerwatów: „Jeziora rynnowe” – rezerwat w granicach Zaborskiego Parku Krajobrazowego obejmujący ciąg jezior rynnowych: Gardliczno Duże i Małe, Nawionek, Zmarłe i Czarne w gm. Chojnice. „Dolina Kulawy” – rezerwat w granicach Zaborskiego Parku Krajobrazowego, którego granice objęłyby ochroną dolinę rzeki Kulawy wraz z dwoma jeziorami przepływowymi: Małe Głuche i Duże Głuche. Bardzo cennym gatunkiem na tym obszarze są porosty brodaczki. „Jezioro Moczadło” – Jezioro lobeliowe w granicach Zaborskiego Parku Krajobrazowego, o I klasie czystości wody, której przejrzystość liczy do 12 metrów. „Leśno” – rezerwat przyrodniczo-kulturowy w gminie Brusy, obejmujący stare cmentarzysko. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 77 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. 2.5.10.4. Obszary Chronionego Krajobrazu Obszar chronionego krajobrazu jest to przestrzenna forma ochrony przyrody mająca na celu zapewnienie równowagi ekologicznej względnie nie zaburzonych systemów przyrodniczych danego obszaru, które pełnią rolę otulinową lub łącznikową. Obszar chronionego krajobrazu tworzony jest na mocy rozporządzenia wojewody (lub rady gminy) i uwzględniany przy opracowywaniu planów przestrzennego zagospodarowania. Charakter gospodarki prowadzonej na obszarach chronionego krajobrazu w oparciu o szczegółowe przepisy prawne (m.in. zakaz lokalizacji zakładów przemysłowych i obiektów uciążliwych dla środowiska, zakaz prowadzenia działalności niekorzystnie wpływających na krajobraz, dbałość o styl budownictwa dostosowany do lokalnych tradycji) uzależniony jest od pełnionych przezeń funkcji: otulinowej (dla parków narodowych i krajobrazowych), rekreacyjnej (tereny dla turystyki i wypoczynku, odciążające obszary o wyjątkowych walorach przyrodniczych) oraz naturalnego korytarza ułatwiającego migracje zwierząt. W granicach Powiatu Chojnickiego znajdują się fragmenty czterech Obszarów Chronionego Krajobrazu (OChK): Chojnicko – Tucholski Obszar Chronionego Krajobrazu – został powołany na mocy Rozporządzenia Wojewody Bydgoskiego Nr 9/91 z dnia 14 czerwca 1991r . Aktualnie obszar ten funkcjonuje w granicach ustalonych w Rozporządzeniu Nr 201/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 28 czerwca 1993r. Obszar położony w gminach Chojnice, Czersk i Brusy obejmuje część centralną i południową powiatu, stanowiąc ekologiczny pomost pomiędzy Tucholskim a Zaborskim Parkiem Krajobrazowym. Całkowita powierzchnia obszaru wynosi 15783.81 ha i w całości znajduje się w granicach powiatu. Obszar Chronionego Krajobrazu Fragment Borów Tucholskich – Powołany w 1994 roku Rozporządzeniem Wojewody Gdańskiego (Dziennik Urzędowy Woj. Gdańskiego z dn.25.11.94r, Nr 27, poz.139) w celu zachowania wartości przyrodniczych, historycznych i krajobrazowych. Całkowita powierzchnia OChK zajmuje 66833.39 ha, z czego w granicach Powiatu Chojnickiego znajduje się fragment w zachodniej części powiatu (gm. Konarzyny). Obszar Chronionego Krajobrazu Okolice Jezior Krępsko i Szczytno – obszar położony w północno-zachodniej części powiatu w gminie Konarzyny. Powołany w 1981 roku uchwałą Nr X/42/81 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Słupsku (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Słupsku z dn.18.12.81r, Nr9, poz.23) o powierzchni 13830.82 ha w celu zachowania walorów środowiska geograficzno-przyrodniczego. 78 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Północny Obszar Chronionego Krajobrazu z podobszarami "część wschodnia" i „część zachodnia” został powołany na mocy Rozporządzenia Wojewody Bydgoskiego Nr 9/91 z dnia 14 czerwca 1991 r. Aktualnie obszar ten funkcjonuje w granicach ustalonych w Rozporządzeniu Nr 201/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 1993r. Na terenie Powiatu Chojnickiego w gminie Brusy (część zachodnia) i Czersk (część wschodnia). Jednym z podstawowych zadań utworzonego obszaru jest ochrona wód rzeki Niechwaszcz. Na terenie podobszaru wschodniego znajduje się rezerwat przyrody "Kręgi Kamienne" w Odrach. Północny OChK zajmuje powierzchnię 9 516,85 ha (z czego 4 266 część wschodnia i 5 250,84 ha część zachodnia), natomiast w granicach Powiatu Chojnickiego znajduje się ok.. 7 800 ha tego OChK (3 800 ha części wschodniej oraz 4 000 części zachodniej). Poglądową w granicach lokalizację Powiatu OChK Chojnickiego przedstawia poniższa mapka (OCHK zaznaczono na żółto). Źródło: POŚ województwa pomorskiego 2.5.10.5. Pomniki przyrody Na terenie Powiatu chojnickiego statutem pomnika przyrody zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody z dn. 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr. 92, poz. 880) objęto 221 obiektów, w tym: Pojedyncze drzewa Grupy drzew 114 71 Aleje 5 Głazy narzutowe 4 Inne 27 Właściwym postępowaniem dla omawianych obiektów jest: - Sporządzenie dokumentacji zgodnie z wymogami dla pomników przyrody (np. metryk pomników), - Oznakować, chronić przed zniszczeniem i uszkodzeniem. - Opisać w materiałach promocyjnych, rozpowszechnić informacje wśród ludności miejscowej i turystów. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 79 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Zadania te są w pełni realizowane przez poszczególne nadleśnictwa, Park Narodowy, Parki Krajobrazowe oraz gminy – jednostki właściwe dla danych obiektów. 2.5.10.6 Użytki ekologiczne Są to według tekstu ustawy "zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk". Mogą to być kępy drzew, śródpolne i śródleśne "oczka wodne", bagna i torfowiska, skarpy itp. Użytki ekologiczne uwzględniane są w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz uwidaczniane w ewidencji gruntów. W myśl ustawy, użytki ekologiczne powinny być powszechnie stosowaną "masową" formą ochrony przyrody. Celowe jest także wykorzystywanie ich do prowizorycznego objęcia ochroną obszarów przewidywanych w przyszłości do ochrony rezerwatowej. Ta forma uwzględniając ochrony umożliwia równocześnie zachowanie potrzeby człowieka cennych fragmentów w warunkach przyrody racjonalnego gospodarowania. Na obszarach tych zabrania się: używania, użytkowania i uszkadzania obszarów objętych ochroną; pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew; zmiany stosunków wodnych; niszczenia gleby lub zmiany sposobu jej użytkowania; wydobywania torfu; wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości oraz innego zanieczyszczenia wód, gleby i powietrza Na obszarze Powiatu Chojnickiego tą forma ochrony objęto 184 obszary, o łącznej powierzchni 401,79 ha. W poszczególnych gminach: Ilość i powierzchnia użytków ekologicznych w poszczególnych gminach Powiatu Chojnickiego Ilość użytków Gmina Brusy Chojnice – gm. wiejska Chojnice – gm. miejska Czersk Konarzyny T a b e l a 22 Powierzchnia [ha] 37 109 brak 38 brak 156,99 176,09 brak 68,71 brak Źródło: Starostwo Powiatowe w Chojnicach Większość użytków ekologicznych stanowią bagna. Do innych uzytków zakwalifikowano cenne pod względem przyrodniczym pastwiska, łąki oraz jeziora (w tym 6 jezior lobeliowych: Żabionek, Długie, Sosnówek, Babionek Duży, Czarne i Moczadło). 80 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. 2.5.10.7. Obszary NATURA 2000 Natura 2000 jest przyjętym przez Unie Europejską systemem ochrony wybranych elementów przyrody, najważniejszych z punktu widzenia całej Europy. System ten nie ma zastępować systemów krajowych, ale je uzupełniać - dawać merytoryczne podstawy do zachowania dziedzictwa przyrodniczego w skali kontynentu. Polega on na wybraniu (według określonych kryteriów) a następnie skutecznym ochronieniu określonych obszarów. Z dniem 01.05.2004 projekt NATURA 2000 uzyskał podstawę prawną w Ustawie O Ochronie Przyrody z 16.04.2004 (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 80) art. 6 i art 25-39. W czasie przygotowania niniejszego Programu Ochrony Środowiska trwały w Ministerstwie Środowiska prace nad ustaleniem przepisów wykonawczych do w/w ustawy. Projekt listy obszarów objętych przez Naturę 2000 wymaga zatwierdzenia przez Komisję Europejską. Podstawę do wybierania i chronienia obszarów zaliczanych do systemu Natura 2000 stanowią dwie istniejące wcześniej, dyrektywy europejskie (tj. akty prawne wiążące rządy państw Unii): tzw. Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Habitatowa. Zgodnie z tekstem ustawy NATURA 2000 to spójna Europejska Sieć Ekologiczna obejmująca: - specjalne obszary ochrony (SOO) tworzone dla ochrony: siedlisk naturalnych, siedlisk gatunków roślin i zwierząt, - obszary specjalnej ochrony (OSO) tworzone w ramach Dyrektywy Ptasiej dla ochrony siedlisk ptaków. W ostatnim projekcie listy obszarów ptasich i siedliskowych opublikowanym 16.03.2004 przez Ministerstwo Środowiska znajduje się jeden obszar OSO „Wielki Sandr Brdy” (PLB 220001) oraz trzy obszary SOO „Sandr Brdy” (PLH 220026), „Bór Chrobotkowy” (PLH 22004) oraz „Lubnia” (PLH 220015). Obszar Specjalnej Ochrony „Wielki Sandr Brdy” Jest to obszar położony w gminach Chojnice, Brusy i Konarzyny obejmujący większą część Zaborskiego Parku Krajobrazowego, cały obszar Parku Narodowego Bory Tucholskie oraz tereny przyległe do Parków. Pierwotnie według propozycji zgłoszeniowej obszar ten był znacznie rozleglejszy. Obejmował również Wdzydzki Park Krajobrazowy i Tucholski Park Krajobrazowy. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 81 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Według formularza zgłoszeniowego, gdzie obszar ten nazwano „Bory Tucholskie” obszar obejmuje ostoję ptasią o randze europejskiej E 11 (Wielki Sandr Brdy). Występuje tu co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 6 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Gniazduje tu 107 gatunków ptaków. Według formularza opublikowanego przez Ministerstwo Środowiska główne zagrożenia dla tego obszaru to: eksploatacja torfu, kredy, piasku; zmiany stosunków wodnych, zagrożenie eutrofizacją siedlisk oligotroficznych; presja turystyczna, zabudowa letniskowa, zabudowa rozproszona, kłusownictwo, drapieżnictwo, odpady, ścieki, zanieczyszczenie wód. Specjalny Obszar Ochrony „Sandr Brdy” W przeciwieństwie do obszaru „Wielki Sandr Brdy” (PLB 220001) SOO „Sandr Brdy” nie uległ żadnym zmianom w porównaniu do pierwotnej wersji projektu. Całkowita powierzchnia obszaru wynosi 6 837,60 ha gruntów, z czego 98.89 % tego terenu (tj. 6 761,70 ha) w gminach Brusy i Chojnice. Obszar „Sandr Brdy” obejmuje zachodni fragment Borów Tucholskich. Jest to teren o dość zróżnicowanej rzeźbie młodoglacjalnej, w której wyróżniają się rynny rzeczne i zagłębienia wytopiskowe. Silnie rozwinięta jest sieć hydrograficzna, obejmująca rzekę Brdę z dopływami i liczne, często lobeliowe i dystroficzne, zbiorniki wodne. Większość jezior ma charakter przepływowy, wśród nich wyróżniają się twardowodne Jez. Głuche Duże i Jez. Głuche Małe. Większość obszaru porastają lasy. Na sandrowych, piaszczystych glebach bielicoziemnych wykształciły się głównie bory świeże i bory mieszane, na zboczach dolin rzecznych i jeziornych występują fragmenty grądu subatlantyckiego, na dnie dolin fragmenty łęgów. W zagłębieniach wytopiskowych występują płaty brzezin i borów bagiennych, często otaczające dobrze zachowane torfowiska wysokie i przejściowe. Niewielką część ostoi zajmują grunty orne. Jest to największe w skali regionu skupienie jezior lobeliowych z charakterystyczną florą. Dobrze zachowały się torfowiska i zbiorowiska leśne. Rodzaje siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej (w sumie 24 zidentyfikowane) zajmuj ą ponad 25% obszaru. Bogata jest lichenoflora. Stwierdzono tu stanowiska licznych rzadkich i zagrożonych, w tym reliktowych, gatunków roślin naczyniowych. 4 z nich znajdują się na Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej podobnie jak stwierdzone na tym obszarze: 4 gatunki ssaków, 2 gatunki płazów i 3 gatunki ryb - łącznie 13 gatunków z załącznika II. Według formularza Główne zagrożenia stanowią eksploatacja torfu, kredy i piasku, zmiany stosunków wodnych, eutrofizacja siedlisk oligotroficznych, presja turystyczna, 82 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. zabudowa letniskowa, nasadzenia gatunków iglastych na siedliskach lasów i borów mieszanych i zalesianie muraw napiaskowych. Ochroną przed zagrożeniami stanowi położenie obszaru w granicach Parku Narodowego Borów Tucholskich oraz Zaborskiego Parku Krajobrazowego. Specjalny Obszar Ochrony „Bór Chrobotkowy” Obszar o powierzchni 41,5 ha położony w gminie Brusy obejmuje w całości rezerwat florystyczny o takiej samej nazwie. Obszar położony jest w centrum większego, zwartego kompleksu leśnego. Obejmuje fragment klasycznie wykształconego boru chrobotkowego z rzadką i unikatową florą porostów. Spośród 53 gatunków porostów odnalezionych na terenie obszaru 13 (25%) to porosty umieszczone na Czerwonej Liscie. Potencjalne zagrożenie może stanowić wzrastające zanieczyszczenie powietrza. Specjalny Obszar Ochrony „Lubnia” Obszar ten stanowi specyficzny formę Natury 2000 na terenie Polski. Do obszaru „Lubnia” zakwalifikowany bowiem został strych leśniczówki w miejscowości Lubnia (gm. Brusy), na którym stwierdzono jedną z dwóch znanych kolonii rozrodczych nocka łydkowłosego w Polsce. Zagrożenie mogą stanowić: płoszenie, zmiany mikroklimatu, remonty przeprowadzane w okresie rozrodu (V-VIII), stosowanie toksycznych środków konserwacji drewna, uszczelnianie wlotów. Obszary z terenu Powiatu Chojnickiego zakwalifikowane do sieci NATURA 2000 to specyficzne i bardzo cenne w skali kraju i europy formy ochrony przyrody. Należy zatem pilnie obserwować szanse i możliwości jakie daje wdrażanie sieci na terenie Polski, co może przyczynić się do skutecznych działań. Lokalizację poszczególnych obszarów NATURA 2000 w powiecie, według danych opublikowanych przez Ministerstwo Środowiska, przedstawiono na mapkach poglądowych w załączniku 6 niniejszego opracowania. 2.5.10.8. Inne formy ochrony przyrody Ochrona gatunkowa Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt ma na celu zabezpieczenie dziko występujących roślin lub zwierząt i ich siedlisk w szczególności gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych, a także zachowanie bioróżnorodności. Minister II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 83 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Środowiska publikuje okresowo w formie rozporządzeń listy gatunków roślin i zwierząt, które objęte są ochroną gatunkową (lista roślin i grzybów - rozporządzenie z dnia 11.09.2001 r., tj. Dz. U. nr 106 z 2001 r., poz. 1167; lista zwierząt - rozporządzenie z dnia 26.09.2001 r., tj. Dz. U. nr 130 z 2001 r., poz. 1456). W stosunków do zamieszczonych na listach gatunków i ich siedlisk obowiązuje system ograniczeń, zakazów i nakazów, określony w ustawie o ochronie przyrody. Na terenie Powiatu Chojnickiego występują gatunki objęte tą forma ochrony, jednak miejsca ich siedlisk podlegają ochronie obszarowej o szerszym zasięgu, tj. Parku Narodowego czy Parków Krajobrazowych. Strefowa ochronna miejsc występowania i rozrodu zwierząt Jako podstawowe zagrożenie dla wielu gatunków wymienia się zanikanie i degradację zajmowanych przez nie siedlisk. Z tych przyczyn grupa zagrożonych 16 gatunków zwierząt, została objęta dodatkową formą ochrony, jaką jest ochrona miejsc ich rozrodu i stałego przebywania. Podstawą prawną strefowej ochrony zwierząt jest ustawa o ochronie przyrody oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków zwierząt rodzimych, dziko występujących, objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów dla danych gatunków oraz odstępstw od tych zakazów. Wokół miejsc rozrodu i stałego przebywania gatunków objętych ochroną strefową wytyczono dwa rodzaje stref: strefa ochrony ścisłej. Obowiązuje ona przez cały rok. Funkcjonuje na zasadzie rezerwatu ścisłego. Zakazane jest w niej prowadzenie jakichkolwiek czynności, bez uzgodnienia z wojewodą. W zależności od gatunku jej wielkość waha się w granicach 10200m od stanowiska. strefa ochrony częściowej. Jest to obszar wyłączony okresowo z działalności gospodarczej człowieka. Obejmuje obszar od 200 do 500m od stanowiska Na drogach prowadzących do stref powinny znajdować się tablice z napisem „Wstęp wzbroniony. Ostoja zwierzyny”. Na tablicach tych nie powinny widnieć rysunki przedstawiające obiekt ochrony. Podobnie jak w przypadku ochrony gatunkowej siedliska zwierząt i roślin podległych pod tą formę ochrony przyrody znajdują się w miejscach objętych już ochroną. 2.5.10.9. Światowy Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie Jedną z najbardziej istotnych przedsięwzięć realizacyjnych na terenie Powiatu Chojnickiego w zakresie ochrony przyrody jest planowany Światowy Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie. 84 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” ABRYS Technika sp. z o.o. Ministerstwo Środowiska, Pomorski Urząd Wojewódzki we współpracy z innymi samorządami lokalnymi planuje powołanie na obszarze ponad 250 tys. ha formy ochrony przyrody o światowym znaczeniu. W grudniu 2000 r. opracowana została koncepcja rozwiązań w zakresie gospodarki wodno-ściekowej i opadowej na terenie Borów Tucholskich, pn. „Program porządkowania gospodarki ściekowej i odpadowej w rejonie projektowanego Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie”. Utworzenie Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie jest szansą ogólnopolskiej i europejskiej promocji Borów Tucholskich a także szansą uzyskania wsparcia finansowego na rzecz zrównoważonego rozwoju regionu. Daje to również szanse wspólnego, rozważnego ukierunkowanego i przemyślanego działania wszystkich zainteresowanych, opartego na zasadach ekorozwoju, działania zmierzającego do akceptacji społecznej. Planowanym rezerwatem biosfery objęte mają zostać 34 gminy, w tym wszystkie gminy Powiatu Chojnickiego, dlatego włączenie się samorządów gmin i powiatu w procesy decyzyjne dotyczące powstania rezerwatu jest bardzo ważnym zadaniem. II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 85 ABRYS Technika sp. z o.o. 86 Aktualizacja powiatowego programu ochrony środowiska pn. „Strategia Ekorozwoju Powiatu Chojnickiego, zgodnie z zaleceniami AGENDY 21” II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU
