Historia Medycyny i Farmacji

Historia Medycyny i
Farmacji

W medycynie eskulap symbolizuje od dawna siłę
odradzającej się natury oraz zdolność powrotu
do zdrowia. Natomiast kielich to czara lekarska
symbolizująca przygotowane odpowiednio do
przypadłości środki lecznicze. Kielich opleciony
eskulapem stał się uniwersalnym symbolem
branży medycznej (symbolem lekarzy i znakiem
markowym wielu aptek, szpitali publicznych,
niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz
prasy medycznej).
Historia medycyny – historia rozwoju myśli
lekarskiej, metod leczenia oraz podejścia do
chorego i choroby. Zależnie od okresu
historycznego te metody były bardzo różne, zaś
leczenie mające naukowe uzasadnienie pojawiło
się dopiero około 200 lat temu. Wnioski płynące
z analizy historii medycyny zapobiegają zarówno
bezkrytycznemu podchodzeniu do nowych
medycznych wynalazków, jak i nie
uwzględnianiu nowych terapii i sposobów
leczenia.
Medycyna Prymitywna
Choroba- W większości przypadków wyróżniano
dwie główne przyczyny chorób. Zwykłe
dolegliwości - takie jak złamania czy rany - nie
były na ogół postrzegane jako ingerencja "sił
wyższych". Jednak pozostałe choroby zdaniem
współczesnych były związane z magią i czarami,
powodowane przez duchy, uroki lub inne złe
moce. Różne społeczeństwa odnosiły się różnie
do chorego - od pogardy do pełnej czci.
Leczenie- Do wyleczenia chorób potrzebny był
specjalista mający kontakt z zaświatami – mag
albo szaman. Często odpowiadał on nie tylko za
leczenie chorób, ale także za plemienne rytuały
czy np. sprowadzanie deszczu. Leczenie
sprowadzało się nie tylko do pieśni, rytualnych
tańców, modłów oraz potrząsania amuletami ale także do bardziej racjonalnych działań stosowano powszechnie ziołolecznictwo,
aczkolwiek asortyment środków leczniczych był
często ubogi. Ze względu na umiejętność
wytwarzania narzędzi rozwinęła się prymitywna
chirurgia - zachowały się czaszki po trepanacji,
niektóre nawet ze zrostami co świadczy o
przeżyciu operacji. Nie wiadomo jednak, czy
były to zabiegi rytualne (mające na celu
uwolnienie duchów), czy choć niektóre z nich
miały także cele lecznicze.
Zdrowie publiczne - U ludów prymitywnych chorzy
są izolowani od reszty społeczeństwa - co
zapobiega łatwemu przenoszeniu infekcji (w
przeciwieństwie do warunków występujących w
średniowiecznych szpitalach). Niektóre
zwyczaje, takie jak palenie odzieży po zmarłym pomimo ponadnaturalnego uzasadnienia o
duchach - przyczyniały się do spadku
śmiertelności. Prawie wszystkie działania
wyjaśniano przyczynami magicznymi, nawet jeśli
pozytywny skutek ma obecnie bardziej
racjonalne uzasadnienie
Medycyna Starożytna
Medycyna starożytna to zbiór kierunków
medycznych uprawianych w starożytności na
Wschodzie, w Grecji i w Rzymie. Od
najdawniejszych czasów ludzie starali się
zapobiegać chorobom, leczyć rany po
polowaniach i bitwach. Historię początków
medycyny greckiej możemy poznać dzięki
Corpus Hippocrateum – kolekcji greckich
rozpraw medycznych zebranych przez
Hipokratesa, oraz dziełu O dawnej medycynie.
Medycyna starożytnej
Mezopotamii

W starożytnej Mezopotamii przyczyny chorób oraz
sposób leczenia był podobny jak w innych cywilizacjach
starożytnych. Wyróżniające były za to specjalizacje
lekarskie - trzy grupy kapłanów-lekarzy
(Baru, Aszipu i Asu), z których każdy zajmował się nieco
inną dziedziną. Opanowano sztukę wróżenia, zarówno
z wątroby jak i z gwiazd. Dla większości mieszkańców
ceny leczenia były stanowczo za wysokie.
W Mezopotamii medycyna miała charakter sakralny –
chorobom przypisywano nadnaturalne pochodzenie.
Kapłani wykorzystywali swoją wiedzę do
przeprowadzania prymitywnych operacji. Ich zabiegi były
bardzo kosztowne, dlatego też niewielu obywateli
decydowało się na leczenie
Medycyna w starożytnym
Egipcie

W starożytnym Egipcie wiedza medyczna
spisywana była w księgach boga Thota. Lekarze
– kapłani byli zobowiązani postępować zgodnie
z tymi księgami – w przeciwnym razie byli
karani. Bogiem lekarzy był Imhotep – architekt
piramidy schodkowej faraona Dżesera.
Miejscem, w którym leczono były świątynie.
Kapłani – lekarze cieszyli się dużym
szacunkiem.
Medycyna w Grecji i w Rzymie

Miejscem, w którym medycyna rozwinęła swoje
skrzydła była Grecja. Lekarze skupiali się wokół
świątyń Asklepiosa.. Dlatego też lekarzy w Grecji
nazywano Asklepiadami – synami Asklepiosa.
Świątynie Asklepiosa – Asklepiejony, były
miejscami, do których przychodzili chorzy. Po
złożeniu ofiary, obmywali swoje ciało i oddawali
się pod opiekę kapłanów. Leczono snem,
ziołami, przeprowadzana proste operacje. Usługi
kapłanów były bezpłatne, jednak każdy
wyleczony fundował dla świątyni tablicę
wotywną.

Od V w. p.n.e. zaczęła rozwijać się medycyna
świecka. Lekarzem mógł być każdy, kto uczył się
filozofii, matematyki oraz odbył praktykę u
innego lekarza. Anatomii uczono na świniach.
Dokonywano też eksperymentów na zarodku
kurzym. Odpowiednikiem dzisiejszej izby przyjęć
były Jatreiony. Lekarze przeprowadzali również
wizyty domowe. Wszyscy z rodu Asklepiadów
leczyli bezpłatnie. W Sparcie, Likurg wprowadził
zwyczaj zabierania lekarzy na wojnę.

Greckim lekarzem, którego imię jest dziś
ogólnie znane – był Hipokrates z Kos. Nie
znane są dokładne daty jego życie, wiemy
jedynie, że żył w V w. p.n.e. Do jego
największych osiągnięć, oprócz spisania
historii medycyny, należy wprowadzenie
reguły, która zakładała badanie pacjenta w
całości, a nie jedynie chorego organu.

Medycyna w Rzymie nie była, tak jak w
reszcie świata starożytnego, związana z
rolą bogów. Od początków chorobom
przypisywano naturalne pochodzenie. Jej
rozwój zaczął się w II wieku, kiedy to z
Grecji zaczęli napływać do Rzymu lekarze
– m.in. Archegatos i Asklepiades z Bitynii.
Z biegiem czasu lekarze uzyskiwali coraz
więcej przywilejów.
Noże chirurgiczne używane w
starożytnym Rzymie
Medycyna średniowieczna


W średniowieczu na medycynę i jej rozwój znaczący
wpływ miał Kościół. Ludzie wierzyli, że przyczyną chorób
jest np. magia. Istniało wiele mitów i legend, dotyczących
przenoszenia się chorób zakaźnych
W średniowieczu praktyki medyczne skupiały się wokół
zakonów i aptek przyklasztornych. Leczenie oparte było
głównie o znane od tysięcy lat ziołowe mieszanki
wzmacniane rzetelną modlitwą. Nie podejmowano się
praktycznie żadnych zbiegów operacyjnych w
dzisiejszym rozumieniu tego słowa.

Poważniejsze rany kończyn prowadziły zazwyczaj do
amputacji, nawet tak podstawowe techniki jak zszywanie
czy przemywanie ran alkoholem stosowano
sporadycznie. Preferowano polewanie ich wrzącą oliwą i
opalanie nad ogniem.
Wiara w amulety, egzorcyzmy i nakładanie rąk była
silniejsza niż jakiekolwiek próby racjonalnego podejścia
do leczenia. W efekcie przyklasztorne szpitale pełne były
cierpiących ludzi, a ich stan zazwyczaj ulegał tam
jedynie pogorszeniu. Kwestionowanie umiejętności i
skuteczności medyków nie wchodziło w grę bowiem
wierzono, że zarówno choroba jak i uzdrowienie są
dziełem Boga. Takie przeświadczenie z resztą pokutuje
gdzieniegdzie do dzisiaj.

Chociaż trudno nam dzisiaj w to uwierzyć to
niewiele ponad sto pięćdziesiąt lat temu nie
wiedziano o istnieniu drobnoustrojów
wywołujących infekcje.
Przed przełomowymi odkryciami Ludwika
Pasteura zasady higieny stosowane w
placówkach ochrony zdrowia pozostawiały
bardzo wiele do życzenia. Nawet po
zidentyfikowaniu groźnych mikrobów część
lekarzy była bardzo sceptyczna i nie uważała za
konieczne choćby mycia rąk po każdym
przeprowadzanym zabiegu.


Operacje wykonywane były w surdutach i melonikach
gołymi rękami. Lekarze swobodnie przemieszczali się
pomiędzy oddziałami, często zahaczając o prosektorium
gdzie przeprowadzali sekcje, a musimy pamiętać, że
wówczas pojęcie lodówki czy chłodni nie istniało.
Obecne na rękach lekarzy i studentów medycyny
drobnoustroje wędrowały następnie do kolejnych
pacjentów.
Brak podstawowej higieny nie był jedyną bolączką
ówczesnej medycyny. Nie znano również anestezji i
wszystkie operacje przeprowadzano na tak zwanego
„żywca”.


Było to przyczyną niewypowiedzianej męki
operowanych, a także uniemożliwiało przeprowadzanie
bardziej rozległych operacji. Zabieg musiał był bardzo
krótki – był ewentualnie przedłużany jeśli pacjentowi
udało się z bólu stracić przytomność.
Operacje kończyły się często śmiercią ponieważ
dochodziło do infekcji. Bardzo unikano wszelkich
zabiegów w obrębie jamy brzusznej, które najczęściej
prowadziły do zakażenia otrzewnej i zgonu. Te
makabryczne sceny były powodem rezygnacji ze
studiów medycznych wielu początkowo
zafascynowanych medycyną.
Co ciekawe w tamtych czasach, a nawet jeszcze na
początku dwudziestego wieku wielu lekarzy sądziło, że
noworodki nie odczuwają bólu. Krojono je bez
dostępnego już wtedy znieczulenia podając jedynie
środki zwiotczające, które znacznie łagodziły krzyk
dzieci.

Historia medycyny to niekończące się pasmo sukcesów i
porażek. Kontrowersyjne nowości okazywały się równie
często przełomem jak i źródłem cierpienia pacjentów.
Obecnie komisje etyczne starają się robić wszystko, aby
postępować według zasady „po pierwsze nie szkodzić”.
Oczywiście świat nigdy nie będzie wolny od wariatów o
sadystycznych skłonnościach, ale miejmy nadzieję że
już nie na taką skalę jak kiedyś.
Choć wydaje nam się, że w XXI wieku medycyna wolna
jest od światopoglądowych więzów, awangardowe
badania nad komórkami macierzystymi i inżynierią
genetyczną są często wstrzymywane. Być może w
przyszłości ktoś spojrzy na ten fakt tak, jak dzisiaj my
postrzegamy zakaz przeprowadzania sekcji zwłok.