Światło, a nasze zdrowie Architektura światłem malowana
advertisement
ISSN 1730-2609 Nr 1 (13) STYCZEŃ-MARZEC 2006 Światło, a nasze zdrowie Architektura światłem malowana Oświetlenie awaryjne Charakterystyki barwowe źródeł światła Światło w zimowym ogrodzie AUTORYZOWANY AUTORYZOWANY DYSTRYBUTOR DYSTRYBUTOR FIRMY FIRMY BRILUX BRILUX Gostynin DYSTRYBUTOR ARTYKUŁÓW OŚWIETLENIOWYCH I ELEKTROTECHNICZNYCH „JANLUX” Sp. z o.o. Rogożewek 39A 09-500 Gostynin tel.: 024 235 0078, fax: 024 235 4005, e-mail: [email protected], www.janlux.pl e JANLUX FACHOWY ELEKTRYK ELEKTROHURT AMTECH FORTIS ELKRIS POLKAR SAGA TRONICA BRILUX VOLT k l a m y II 17 19 21 23 33 37 41 49 III IV Szanowni Czytelnicy Jest dobrze. Ten niestety rzadki w naszym kraju wniosek wysnuć można na podstawie rozmów, jakie przeprowadziliśmy z naszymi klientami i czytelnikami kwartalnika „Oświetlenie INFO” podczas Targów Światło i Elektrotechnika 2005. Drugi raz objęliśmy patronatem prasowym tą najważniejszą w Polsce imprezę branżową, a po raz pierwszy mogliśmy spotkać się twarzą w twarz z czytelnikami „Oświetlenie INFO” na stoisku targowym. Spotkania z odbiorcami naszego pisma podziałały na cały zespół redakcyjny bardzo mobilizująco. Usłyszeliśmy wiele ciepłych słów, nie brakowało konstruktywnych uwag. Mamy szereg nowych pomysłów zainspirowanych rozmowami przeprowadzonymi w czasie targów. Stopniowo będziemy wdrażać je w życie w kolejnych numerach naszego czasopisma. Bo to, że jest dobrze nie oznacza, że nie może być lepiej. W trzynastym, ale z pewnością nie pechowym, numerze Oświetlenie INFO, dostarczamy Państwu szeregu interesujących informacji na temat oferty handlowej Brilux oraz najciekawszych wydarzeń w samej spółce. Wiadomości dotyczące firmy uzupełnimy fachowymi artykułami opisującymi zagadnienia związane z szeroko pojmowanym oświetleniem. Jako czasopismo, które chce pełnić rolę wydawnictwa nie tylko firmowego, ale i branżowego, staramy się maksymalnie zwiększać ilości interesujących materiałów poświęconych ogólnym sprawom oświetleniowym. Po rozmowach z czytelnikami wiemy, iż jest to kierunek rozwoju dostrzegany i akceptowany przez naszych czytelników. Redakcja nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam Redaktor naczelny: Marek Kołakowski Redakcja: Bartosz Ceglarski Paweł Sadowski Grafika: Tomek Jankowski Andrzej Kowzan Dominika Makowska Wojciech Maliński Andrzej Żuczkowski Wydawca: Brilux S.A. 05-500 Piaseczno, Stara Iwiczna, ul. Słoneczna 116A tel./fax. (+48-22) 756 64 00, 756 64 10 e-mail: [email protected] ISSN 1730-2609 R 4 7 8 9 10 12 14 15 16 18 20 22 24 26 27 28 29 30 34 38 42 50 52 54 56 56 57 OD REDAKCJI SPIS TREŚCI Aktualności Mazowiecki Orzeł Biznesu dla BRILUX OBI wystawia nam piątkę Wzorcownia i sklep BRILUX Katalog BRILUX 2006 Brilux na targach ŚWIATŁO 2005 BRILUM LICHT GmbH „Podstawy techniki świetlnej” – elementarz oświetleniowca Nowa Elektrotechnika Kurtyna w górę – nowa strona www.brilux.pl już dostępna Negocjacje w biznesie Stary sprzęt pod kontrolą Elektroniczne układy stabilizacyjno-zapłonowe GMH REGOLA 260 do oświetlenia elewacji budynków ESPO - nowa seria opraw Nowe oprawy zwieszane REMINI, TIVOLI i BRAVIA Rodzina opraw domowych FIORINO Światło, a nasze zdrowie, samopoczucie i produktywność Architektura światłem malowana Oświetlenie awaryjne Charakterystyki barwowe źródeł światła Światło w zimowym ogrodzie Olśnienie – wróg publiczny nr 1 Niewidzialne promieniowanie IR i UV Rodzaje izolacji i klasy ochronności... Temperatury pracy opraw oświetleniowych Suplement nr 1 do Katalogu Brilux 2006 Nr 1 (13) STYCZEŃ-MARZEC 2006 Światło, a nasze zdrowie Architektura światłem malowana Nie pozostaje mi zatem nic innego jak tylko zaprosić Państwa do zapoznania się z tym, co przygotowaliśmy dla Was w niniejszym wydaniu Oświetlenie INFO. Życzę Państwu miłej lektury! Oświetlenie awaryjne Charakterystyki barwowe źródeł światła Światło w zimowym ogrodzie Bartosz Ceglarski Dyrektor Pionu Marketingu Brilux S.A. 3 wydarzenia AKTUALNOŚCI Brilux laureatem Konkursu na Mazowiecką Firmę Roku Firma Brilux S.A. została jednym z laureatów trzeciej edycji Konkursu na Mazowiecką Firmę Roku. Brilux zdobył srebrną statuetkę Mazowieckiego Orła Biznesu zajmując drugie miejsce w silnie obsadzonej kategorii „Handel i Dystrybucja”. Jak podkreślają organizatorzy, poziom firm ubiegających się o tytuł Mazowieckiej Firmy Roku 2004 był bardzo wysoki. Kapituła konkursu, w skład której wchodzili m.in. Andrzej Stępniewski – Prezes Związku Pracodawców Warszawy i Mazowsza, Witold Buczyński – Wiceprezes Mazowieckiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości, Jeremi Mordasiewicz - Dyrektor Departamentu Dialogu Społecznego Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan oraz Jerzy Zawartka - Szef Gabinetu Politycznego w Ministerstwie Gospodarki i Pracy, nie miała łatwego zadania. Cieszymy się, że nasza firma została zaliczona do grona najlepszych przedsiębiorstw na Mazowszu. Więcej informacji na temat naszego udziału w Konkursie na Mazowiecką Firmę Roku znajdą Państwo w materiale zamieszczonym na stronie 7. Sukces Brilux na Targach ŚWIATŁO 2005 Trwające w dniach od 29 września do 1 października 2005 r. XIII Międzynarodowe Targi Sprzętu Oświetleniowego ŚWIATŁO 2005 zakończyły się dla firmy Brilux S.A. ogromnym sukcesem. Swoje wyroby, zgodnie z tradycją, prezentowaliśmy na największym stoisku targowym. Miało ono powierzchnię 144 m2. Rekordowa była także liczba klientów i zwiedzających, którzy odwiedzili ekspozycję Brilux. Łącznie na naszym stoisku gościliśmy przedstawicieli około 1000 firm z 29 Państw, m.in. tak odległych jak Egipt, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Kanada, Kuwejt czy Libia. Przeważali jednak klienci z Polski i Ukrainy. Nasza ekipa targowa, składająca się z 25 osób, miała pełne ręce roboty, a wszystkie targowe dni były całkowicie wypełnione licznymi spotkaniami z naszymi dotychczasowymi i, mamy nadzieję, przyszłymi klientami. Dokładaliśmy wszelkich starań, aby odwiedzające nas osoby wychodziły ze stoiska Brilux z kompletem potrzebnych informacji i materiałów reklamowych. Serdecznie dziękujemy tym z Państwa, którzy zechcieli odwiedzić nas podczas targów ŚWIATŁO 2005. Mamy nadzieję ponownie spotkać się na targach w 2006 roku. Nagrody dla Brilux Po zakończeniu pierwszego dnia targów ŚWIATŁO 2005 w sali konferencyjnej Centrum Wystawienniczego Expo XXI odbył się bankiet, na który wszystkich wystawców zaprosiła Agencja SOMA, organizator targów. Bankiet poprzedziła niezwykle miła dla naszej firmy uroczystość – ceremonia wręczenia nagród najlepszym firmom z branży oświetleniowej. Zdobyliśmy, najważniejszą i najbardziej prestiżową, Główną Nagrodę Ministra Gospodarki i Pracy w Konkursie Ministerstwa Gospodarki i Pracy na „Najlepiej rozwijającą się firmę w sektorze MSP w latach 2002-2004”. W tym samym konkursie otrzymaliśmy także specjalne, niezwykle cenne dla naszej firmy „Wyróżnienie za tworzenie nowych miejsc pracy”. Stoisko targowe Brilux zdobyło I miejsce w Konkursie na „Najlepsze Stoisko Targów ŚWIATŁO 2005”. Brilux otrzymał też specjalne wyróżnienie z okazji „Jubileuszu 10-lecia Istnienia Firmy”. Zmiany kadrowe wśród przedstawicieli handlowych Od początku 2005 r. rozpoczęliśmy wdrażanie nowej koncepcji obsługi rynku krajowego, polegającej na przybliżeniu Brilux S.A. do odbiorców naszych towarów. Aby móc koncepcję tą skutecznie realizować zbudowaliśmy na terenie Polski siatkę regionalnych przedstawicieli handlowych. Siatka ta składa się z dziesięciu osób, każda z nich odpowiada za to, co dzieje się na obsługiwanym przez nią regionie Polski. Ponieważ siatka regionalnych przedstawicieli handlowych jest stosunkowo młoda, zdarzają się w niej jeszcze pewne zmiany personalne. W ostatnim czasie pracę zakończyli Wojciech Kądziela - RPH Warszawa, Dominik Zasada - RPH Katowice, Paweł Kropiwnicki – RPH Poznań oraz Mirosław Konopa – RPH Ciechanów. Nowym przedstawicielem handlowym na region Warszawski został Grzegorz Sobiecki, na region Katowicki Grzegorz Pachota a na region Poznański Tomasz Bady. Niestety nie znaleźliśmy jeszcze właściwej osoby do obsługi regionu Ciechanowskiego. Kiedy tylko to nastąpi zamieścimy stosowną informację w naszym serwisie internetowym www.brilux.pl. Tam zawsze znajdziecie Państwo aktualne informacje na temat regionalnych przedstawicieli handlowych. 4 Szkolenie dla pracowników Autoryzowanych Dystrybutorów Brilux wspiera swoich Autoryzowanych Dystrybutorów poprzez cykliczne obniżki cen katalogowych produktów, konkursy, specjalne programy marketingowe i lojalnościowe. W przypadku wyrobów Brilux okazuje się jednak, że najskuteczniejszym sposobem na ich promowanie jest po prostu docieranie do klientów z informacją o tym, że określone modele dostępne są już w naszej ofercie. Staramy się przypominać klientom o nowościach w czasie wizyt handlowych oraz, w znacznie szerszym zakresie, podczas organizowanych przez nas szkoleń. Ostatnie z takich szkoleń odbyło się 28 października 2005 roku w Centrum Logistycznym Brilux. Było to już trzecie w 2005 roku spotkanie, na którym gościliśmy pracowników Autoryzowanych Dystrybutorów Brilux z całego kraju. Uczestnicy szkolenia na własne oczy obejrzeli i poznali firmę, której produkty codziennie oferują swoim klientom. Zwiedzili naszą siedzibę, poznali strukturę firmy i sposoby jej działania. Zapoznali się ze specyfiką współpracy z Brilux, z oferowanymi przez nas narzędziami marketingowymi, sposobami pozyskiwania informacji technicznych i handlowych. Podczas spotkania nasi pracownicy starali się przedstawić szeroki asortyment oferowanych wyrobów, zwracając szczególną uwagę gości na wiele pozycji, które dotychczas pozostawały poza spektrum ich zainteresowania, a które mogą stać się silnymi atutami w ofercie rynkowej naszych Autoryzowanych Dystrybutorów. wydarzenia Firma Brilux S.A. po raz drugi z rzędu, znalazła się w prestiżowym gronie Gazel Biznesu - przedsiębiorstw, które osiągają bardzo dobre wyniki finansowe, dynamicznie się rozwijają oraz są rzetelnymi partnerami biznesowymi. Konkurs już po raz szósty zorganizował dziennik ekonomiczny „Puls Biznesu” wspólnie z wywiadownią gospodarczą Coface Intercredit Poland. Niezmiennym celem kolejnych edycji konkursu jest pokazanie tych firm, które niezależnie od koniunktury gospodarczej rozwijają działalność i potrafią skutecznie walczyć o pozycję rynkową. Ocenie poddawane są nie tylko dane finansowe firm, ale również wiarygodność danych przedsiębiorstw. Do grona Gazel Biznesu wejść mogą małe i średnie przedsiębiorstwa, które w trzech minionych latach wykazywały przyrost sprzedaży, osiągając przy tym dodatnie wyniki finansowe. Takie kryteria od wielu już lat spełnia Brilux S.A., stąd obecność naszej spółki w gronie laureatów konkursu. W tym roku nasza firma znalazła się na 192 miejscu ze wzrostem przychodów wynoszącym 175%. W województwie mazowieckim sklasyfikowani zostaliśmy na 37 pozycji. Wyniki te są dla nas bardzo satysfakcjonujące, w pokonanym polu pozostawiliśmy ponad 2.900 firm z całej Polski, m.in. naszych konkurentów takich jak Aga Light (miejsce 256), Lena Lighting (miejsce 865) czy Plexiform (miejsce 2.515). AKTUALNOŚCI Brilux Gazelą Biznesu 2005 Rozstrzygnięcie konkursu rocznego tuż, tuż 31 stycznia 2006 r. zakończy się trzecia edycja konkursu dla Autoryzowanych Dystrybutorów Brilux. Konkurs rozpoczął się 1 lutego 2005 r. Jego laureat zostanie wyłoniony w drodze losowania spośród dwunastu firm, które w okresie trwania konkursu uzyskają we współpracy z Brilux najwyższe obroty. Nagrodą główną w konkursie rocznym jest samochód osobowy o wartości, co najmniej 50.000 zł. Pozostałe nagrody to sprzęt RTV i AGD. W poprzednich dwóch edycjach konkursu rocznego obie nagrody główne (Peugeot 306 i Seat Cordoba) wylosowała firma Batlamp ze Szczecina. Jak będzie tym razem, przekonamy się podczas tradycyjnego pikniku Brilux, w czasie którego nastąpią decydujące rozstrzygnięcia. Brilux na Targach Switlo 2005 w Kijowie W dniach od 26 do 29 października 2005 r. odbyła się szósta edycja targów Switlo, największej na Ukrainie imprezy targowej branży oświetleniowej. Po raz kolejny na targach zorganizowanych na terenie Międzynarodowego Centrum Wystawienniczego swoje stoisko miała firma Brilux. Nasza ekspozycja zajmowała powierzchnię 44 metrów kwadratowych i była największą spośród wszystkich stoisk polskich wystawców prezentujących swoją ofertę na Kijowskiej imprezie. W czasie targów zaprezentowaliśmy najnowsze wyroby, także te, których karty katalogowe drukujemy w niniejszym numerze „Oświetlenie INFO”. Ukraińskim klientom przedstawiliśmy najnowszy katalog naszych produktów, jego wersję „mini” oraz poprzedni numer kwartalnika. W czasie targów odwiedzili nas liczni klienci z Ukrainy, a także z Rosji. Udało się pozyskać kilka nowych, zapowiadających się obiecująco kontaktów biznesowych. 5 AKTUALNOŚCI Katalogi Brilux W czasie targów Światło 2005 po raz pierwszy zaprezentowaliśmy naszym klientom najnowszy katalog produktów Brilux. Przed jego premierą byliśmy pełni obaw, czy nasi dotychczasowi klienci zaakceptują całkowicie nową szatę graficzną oraz rewolucyjne wręcz zmiany w sposobie grupowania produktów. Okazało się jednak, że nasze obawy były całkowicie nieuzasadnione. Przytłaczająca większość osób, którym wręczyliśmy Katalog Brilux 2006 podczas miniomych targów, wyrażała się o nim w samych superlatywach podkreślając, iż jest to katalog już nie na dobrym poziomie polskim, lecz na dobrym poziomie europejskim. Bardzo pozytywnie oceniony został również pomysł wydania katalogu w wersji uproszczonej, tzw. mini. Te opinie niezmiernie nas ucieszyły, jesteśmy Państwu za nie bardzo wdzięczni. wydarzenia Wigilia firmowa 23 grudnia 2005 r. w Centrum Logistycznym Brilux zorganizowane zostało spotkanie wigilijne dla wszystkich pracowników naszej spółki. Jak zwykle w serdecznej, przedświątecznej atmosferze dzieliliśmy się opłatkiem życząc sobie wszelkiej pomyślności. Prezes Zarządu Brilux S.A. Dariusz Kamiński w okazjonalnym przemówieniu krótko podsumował mijający rok uznając go za jeden z bardziej udanych w dziesięcioletniej historii naszej firmy. Prezes przedstawił też swoje plany na nadchodzący rok 2006. Po spotkaniu wszyscy pracownicy otrzymali od Brilux S.A. prezent świąteczny. Zacieśnianie relacji pomiędzy członkami PZPiPPO 12 października 2005 r. w siedzibie Agencji SOMA odbył się zjazd wybranych członków Polskiego Związku Producentów i Pracodawców Przemysłu Oświetleniowego. Tematem spotkania było zorganizowanie wystawy firm zrzeszonych w PZPiPPO na targach oświetleniowych Middle East Electricity w Dubaju. Targi te są największą imprezą branży oświetleniowej i elektrycznej w regionie, odwiedzają je klienci reprezentujący firmy ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Bahraimu, Libanu, Kuwejtu, Etiopii, Iraku, Iranu, Indii, Pakistanu i wielu innych państw. Wstępnie zainteresowanych prezentacją swoich wyrobów na targach Middle East Electricity było kilku członków PZPiPPO jednak po analizie kosztów żadna z firm nie zdecydowała się na uczestnictwo. Mimo tego, iż wspólna ekspozycja targowa nie doszła do skutku, sam zamysł zorganizowania wspólnego wyjazdu firm należących do PZPiPPO jest kolejnym dowodem na coraz lepsze funkcjonowanie związku oraz zacieśnianie relacji pomiędzy jego członkami. Oprawy Marena N uzyskały atest PZH Dostępne w ofercie Brilux oprawy oświetleniowe MARENA 118N, 218N, 136N, 236N, 158N, 258N uzyskały atest Państwowego Zakładu Higieny potwierdzający spełnienie wymagań umożliwiających stosowanie tych opraw w zakładach przetwórstwa spożywczego, w tym przetwórstwa mięsa i ryb oraz zakładach hodowli zwierząt rzeźnych i ptactwa. Oprawa Marena zyskuje tym samym nowe zastosowanie, obecnie wykorzystywać będzie ją można nie tylko do oświetlenia magazynów, korytarzy, hal produkcyjnych, garaży i innych pomieszczeń o charakterze użytkowym, lecz również wnętrz, w których zastosować można wyłącznie oprawy oświetleniowe dopuszczone do stosowania przez PZH. Mamy nadzieję, iż nowe możliwości wykorzystania opraw Marena wsparte jej dobrymi cechami użytkowymi i niezwykle atrakcyjną ceną, spowodują znaczący wzrost zainteresowania klientów tymi oprawami Nowa zawartość strony internetowej www.brilux.info Od dnia 7 grudnia 2005 r. pod adresami internetowymi www.brilux.pl i www. brilux.info znaleźć można całkowicie nowe serwisy naszej firmy. Jak dotychczas, strona www.brilux.info stanowi swoistą klamrę spinającą strony wszystkich firm wchodzących w skład Grupy Brilux. Zawiera ona odsyłacze do stron Brilux w poszczególnych krajach. Całkowitej zmianie uległa forma graficzna strony. Dodatkowo zamieszczono na niej link do witryny Brilux dostępnej dla klientów z Rosji. Główne zmiany witryny internetowej Brilux skoncentrowały się jednak na naszej witrynie firmowej www.brilux.pl. Nasi goście znajdą tu całkowicie nową stronę o nowoczesnym i funkcjonalnym układzie. Szczegółowo piszemy o tym w materiale zamieszczonym na stronie 18. 6 Konkurs ten organizowany jest przez Związek Pracodawców Warszawy i Mazowsza oraz firmę Europa 2000 Consulting pod honorowym patronatem Wojewody Mazowieckiego. Jego idea od trzech lat pozostaje niezmienna. Konkurs ma na celu wyłonienie tych przedsiębiorstw, które reprezentują ponadprzeciętny, godny naśladowania poziom, wyrażający się w nowoczesnym, umiejętnym zarządzaniu firmą. Misją konkursu jest promowanie najlepszych firm regionu Mazowsza bez względu na charakter własności przedsiębiorstwa, jego wielkość czy liczbę zatrudnionych. Kapituła konkursu ocenia działania firmy na rzecz sprawnego funkcjonowania w realiach ekonomicznych, powstałych po wstąpieniu do Unii Europejskiej, zaangażowanie w rozwój gospodarczy własnego regionu, tworzenie nowych miejsc pracy, przestrzeganie zasad etyki w prowadzeniu biznesu, jak też inne formy działalności pro społecznej i charytatywnej. Nie mniej ważne dla uzyskania pozytywnych ocen kapituły konkursu są certyfikaty, nagrody i wyróżnienia posiadane już przez ocenianą firmę. W Konkursie na Mazowiecką Firmę Roku, organizowanym w roku 2005, w szranki stanęło ponad 90 przedsiębiorstw z Warszawy i całego województwa mazowieckiego. Rywalizujące ze sobą przedsiębiorstwa podzielono na grupy w oparciu o profil ich działalności. Firmy konkurowały ze sobą w czternastu kategoriach. Nasza firma walczyła o Statuetkę Orła Mazowieckiego Biznesu w najsilniej obsadzonej kategorii „Handel i Dystrybucja”. Jako uczestnik konkursu musieliśmy wypełnić obszerną i szczegółową ankietę porównawczą. Na jej podstawie kapituła konkursu zapoznawała się z firmami biorącymi udział w rywalizacji. Dodatkowo specjalnie na potrzeby konkursu stworzyliśmy kilkudziesięciostronicową broszurę reklamową na temat naszej firmy. Właściwe zaprezentowanie osiągnięć Brilux przed kapitułą konkursu kosztowało nas wiele wysiłku, ale jak się później okazało, opłaciło się. 24 września 2005 r. w hotelu Gromada w Warszawie odbyła się wielka gala biznesu, podczas której ogłoszono wyniki konkursu na Mazowiecką Firmę Roku 2004. Uroczystość zaszczycili swoją obecnością ludzie świata polityki i biznesu. Część oficjalną poprowadzili Katarzyna Dowbor oraz Waldemar Malicki. Kulminacyjnym punktem tej gali była prezentacja firm rywalizujących w konkursie oraz następujące zaraz po tym ogłoszenie listy zwycięzców i wyróżnionych połączone z wręczaniem nagród. W kategorii „Handel i dystrybucja” firma Brilux S.A. uhonorowana została Srebrnym Orłem M a z ow ie c k ie g o Biznesu za zajęcie drugiego miejsca. W imieniu naszej firmy nagrodę odebrał Wiceprezes Zarządu Maciej Nowakowski. Pierwsze miejsce w kategorii, w której rywalizował Brilux, zdobyło Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe ALPEX. Po zakończeniu dwugodzinnej części oficjalnej Gali Mazowieckiego Biznesu odbył się uroczysty bal. Przeprowadzono także aukcję, z której dochód przeznaczono na cele charytatywne. Wśród ufundowanych do licytacji przedmiotów znalazła się m.in. wycieczka do Egiptu, złota biżuteria, oraz piętnastoletnie drzewo. AKTUALNOŚCI Orły Biznesu to nagrody przyznawane w konkursie na Mazowiecką Firmę Roku. W roku 2005 zorganizowana została trzecia edycja konkursu, zaś Brilux stanął do wyścigu o mazowieckie laury po raz pierwszy w swej historii. wydarzenia Mazowiecki Orzeł Biznesu dla BRILUX Bartosz Ceglarski 7 AKTUALNOŚCI wydarzenia 8 OBI wystawia nam piątkę Z roku na rok w Polsce wzrasta znaczenie dużych sieci handlowych jako miejsc, w których zaopatruje się coraz większa liczba konsumentów. Tendencja ta dotyczy zarówno sieci sklepów ogólnospożywczych, takich jak np. Auchan czy Tesco jak również sieci ogólnobudowlanych, takich jak OBI, Castorama, Leroy Merlin czy Platforma. Brilux stara się docierać ze swoimi wyrobami do klientów sieciowych oferując atrakcyjne ceny oraz proponując profesjonalną opiekę handlową i logistyczną. Przykładem znakomicie układającej się, korzystnej dla obu stron współpracy są stosunki handlowe, jakie nawiązane zostały pomiędzy Brilux S.A. i siecią marketów OBI. OBI to międzynarodowy koncern o 35 letniej tradycji, posiadający sieć 500 marketów w całej Europie. W Polsce OBI obecne jest od 7 lat. W tym czasie firma otworzyła 25 marketów, w których zatrudnia niemal 3.000 osób. Dotychczas sieć koncentrowała się przede wszystkim na odpowiednim doborze oferowanego asortymentu jednak od pewnego czasu znacznie więcej uwagi zaczęła poświęcać podnoszeniu jakości obsługi klientów. Jednym z dowodów na to są częste szkolenia dla pracowników oraz organizowanie tak zwanych targów wewnętrznych. Są to swego rodzaju mini imprezy wystawiennicze, w czasie których, czołowi dostawcy OBI prezentują swoją ofertę handlową pracownikom sklepów wchodzących w skład sieci. Oczywiście nie wszystkim pracownikom, tylko tym pracującym w działach oferujących wyroby prezentowane w czasie danych mini targów. Targi takie to znakomita okazja zarówno dla wystawców, którzy mają możliwość przekazania wszelkich informacji potrzebnych do właściwego zaprezentowania klientom oferowanych przez nich produktów, jak i dla pracowników, którzy mogą podnieść swoją wiedzę na temat oferowanych w ich działach wyrobów. Takiej właśnie doskonałej znajomości oferowanych wyrobów oczekują od pracowników OBI ich klienci. W roku 2005 targi dla przedstawicieli branży oświetleniowej zostały zorganizowane przez OBI dwukrotnie. Pierwsza edycja odbyła się w dniach od 17 do 18 sierpnia w Centrum Wystawienniczym Expo XXI w Warszawie zaś druga w dniach od 29 do 30 sierpnia w obiekcie Międzynarodowych Targów Katowickich w Katowicach. W obu tych wydarzeniach udział wzięła w charakterze wystawcy firma Brilux S.A. Poza naszym przedsiębiorstwem na targach swoje wyroby demonstrowały firmy Alfa, Electra, Italux, Jupiter, Kandel, Lis Lighting, Lo-Gi, Luminex, Paulmann i Wofi. Naszą firmę reprezentowali Marcin Kołakowski i Wiesław Sobociński, specjaliści z działu obsługi sieci handlowych oraz Paweł Sadowski, kierownik laboratorium badawczego. Pracownikom OBI przed- stawili oni przede wszystkim nowe produkty, które w marketach sprzedawane były od niedawna. Nie zabrakło także absolutnych nowości mających dopiero uzupełnić ofertę OBI. W czasie targów wśród osób odwiedzających stoiska organizatorzy przeprowadzili specjalną ankietę. Ankietowanych poproszono, aby wypowiedzieli się, jak oceniają wiedzę fachową osób obsługujących stoiska targowe poszczególnych firm i sposób prezentowania przez nie oferty oraz w jaki sposób poszczególni wystawcy wpłynęli na podniesienie poziomu wiedzy fachowej ankietowanego. We wszystkich ocenianych kategoriach firma Brilux S.A oraz osoby obsługujące nasze stoisko ocenione zostały najwyżej spośród wystawców na targach OBI. Oczywiście w ocenie sumarycznej zajęliśmy także pierwsze miejsce. Mamy nadzieję, iż w roku 2006 OBI ponownie zorganizuje targi dla dostawców produktów do działów „Oświetlenie” i że nie zabraknie na nich firmy Brilux. Wydaje się nam, iż tego rodzaju impreza znakomicie spełnia swoją funkcję edukacyjną podnosząc poziom wiedzy pracowników OBI o wyrobach oświetleniowych oraz zastosowanych w nich nowinkach technicznych. Daje też pracownikom tej sieci możliwość zapoznania się z produktami, których wprowadzenie do oferty OBI jest dopiero rozważane. A wszystko to dla dobra klientów. AKTUALNOŚCI Wzorcownia i sklep BRILUX Szeroki wachlarz naszych wyrobów znaleźć można na wystawach w salonach oświetleniowych i hurtowniach posiadających status Autoryzowanego Dystrybutora Brilux. Jednak jedynym miejscem w Polsce, gdzie można na żywo obejrzeć niemal wszystkie wyroby wchodzące w skład naszej oferty, jest wzorcownia produktów znajdująca się na terenie Centrum Logistycznego Brilux w Starej Iwicznej koło Warszawy. Już na samym początku funkcjonowania tego obiektu, to jest ponad dwa lata temu, do dyspozycji klientów oddaliśmy przestrzenną wzorcownię produktów. Na jej powierzchni, wynoszącej prawie 200 m² zgromadzone zostały niemal wszystkie wyroby, jakie w swojej ofercie handlowej posiada Brilux S.A. Celowo piszemy „niemal wszystkie”, bowiem jeszcze nigdy nie udało się nam skompletować we wzorcowni absolutnie wszystkich produktów. Wynika to z dwóch powodów. Po pierwsze, oferta handlowa Brilux jest nieustannie rozbudowywana i nie wszystkie wyroby pokazywane w najnowszych materiałach promocyjnych, jako zapowiedzi znalazły się już w naszych magazynach. Po drugie, jeśli zdarzy się, że jakiegoś produktu zabraknie w magazynie, a ostatni egzemplarz dostępny jest tylko we wzorcowni, klienci często proszą, aby im go sprzedać, a my takim prośbom nie odmawiamy. Do niedawna klienci indywidualni obsługiwani byli przez pracowników pionu marketingu, na co dzień zajmujących się współpracą z dużymi odbiorcami hurtowymi. Stale rosnąca liczba indywidualnych gości odwiedzających naszą siedzibę, powodowała, że coraz trudniej było zapewnić im właściwą obsługę detaliczną. Stąd podjęto decyzję o zatrudnieniu nowego pracownika, którego zadaniem jest obsługa klientów indywidualnych. Może on poświęcić klientom odwiedzającym wzorcownię należną im ilość czasu, a jego podstawowym zadaniem jest profesjonalna obsługa klientów detalicznych. We wzorcowni Brilux spotkać można nie tylko nabywców indywidualnych. Miejsce to chętnie odwiedzają architekci, projektanci i elektroinstalatorzy, w większości przypadków w towarzystwie swoich klientów. Tu proponują im różnorodne rozwiązania oświetleniowe oparte o atrakcyjne cenowo i sprawdzone oprawy Brilux. Projektanci cenią sobie to, że w jednym miejscu mogą pokazać swoim klientom szeroką gamę oświetlenia, a jeśli klientowi spodoba się jakiś wyrób, można od razu go kupić. Dla klientów indywidualnych, sprzedaż produktów Brilux w naszej wydarzenia Oferta handlowa firmy Brilux obejmuje już niemal tysiąc produktów. Jeśli uwzględnić różne moce czy temperatury barwowe źródeł światła, różne kolory opraw albo inne cechy różnicujące produkty oświetleniowe, okaże się, że taka liczba wyrobów daje w sumie niemal dwa i pół tysiąca pozycji asortymentowych. Niewiele jest w Polsce firm, które mogłyby pochwalić się równie bogatą ofertą. siedzibie prowadzona jest w cenach katalogowych, co powoduje, że chętnie decydują się oni na zakupy w tym miejscu. Serdecznie zapraszamy do Centrum Logistycznego Brilux wszystkich klientów indywidualnych oraz architektów, dekoratorów wnętrz, projektantów oświetlenia i elektryków. We wzorcowni usytuowanej w siedzibie naszej firmy w Starej Iwicznej k. Piaseczna (pod Warszawą) przy ul. Słoneczna 116A, znajdziecie Państwo atrakcyjne produkty przeznaczone do oświetlenia wnętrz mieszkalnych, biurowych, pomieszczeń gospodarczych, oraz elewacji, ogrodów, a nawet oczek wodnych czy basenów. Wzorcownia wyrobów Brilux czynna jest w godzinach pracy biura, to jest od poniedziałku do piątku w godzinach od 8:00 do 16:30. Zapraszamy! 9 AKTUALNOŚCI wydarzenia Katalog BRILUX 2006 Najważniejszym narzędziem marketingowym wykorzystywanym przez Brilux S.A. jest katalog produktów. Nasza oferta rośnie co rok o około 35%, dlatego coroczne wydanie nowego katalogu jest rzeczywiście koniecznością. Utarło się już i stało swego rodzaju tradycją, iż kolejne wydania katalogów produktów Brilux mają swoje premiery w czasie warszawskich Targów Światło. Nie inaczej było z Katalogiem Brilux 2006. Prace nad tym wydawnictwem rozpoczęły się już w czerwcu 2005 r. Jak to zwykle bywa przy dużych przedsięwzięciach, rozpoczęliśmy od powołania specjalnej „specgrupy”. W jej skład weszli przedstawiciele działu graficznego, technicznego, pionów rozwoju i marketingu oraz redaktor naczelny wydawnictw firmowych. Najważniejszym problemem do rozstrzygnięcia był wybór koncepcji, według której należało opracować katalog. W zespole panowała jednomyślność, co do konieczności dokonania zmian w sposobie prezentacji oferty przez podział katalogu na nowe rozdziały i odmienne niż w latach poprzednich pogrupowanie wyrobów. Do samego końca trwały jednak zażarte dyskusje, czy prezentować ofertę w jednym wydawnictwie czy też przedstawić ją w dwóch oddzielnych katalogach – oświetlenia domowego i architektonicznego. Ostatecznie zwyciężyła pierwsza koncepcja wydania katalogu w jednym, wspólnym tomie. Właściwe prace nad katalogiem rozpoczęły się od stworzenia kilkunastu projektów ok ładek i tzw. lay- o u t ó w, czyli graficznych szablonów dla prezentacji produktów, różnych dla działów z oświetleniem domowym i architektonicznym. Z projektów tych wyłoniono kilka najciekawszych, na podstawie których dział graficzny przygotował kolejnych kilkanaście propozycji. Z propozycji tych zespół roboczy wy10 selekcjonował ostateczne typy, które po kilku drobnych poprawkach zatwierdzone zostały jako szablony wyglądu stron katalogowych oraz okładki. W minionych latach okładka tworzona była w ostatniej fazie prac, aby dobrze dopasować ją do wyglądu zawartości katalogu. Przy pracach nad katalogiem 2006 zadanie postawione przed działem graficznym było trudniejsze. Nasi graficy musieli zaprojektować okładkę już na początku prac, w taki sposób, aby po późniejszym stworzeniu zawartości katalogu oba te elementy pasowały do siebie formą graficzną. Projekt graficzny okładki był potrzebny już na początkowym etapie prac ze względu na konieczność jego unifikacji z innymi wykonywanymi w tym czasie projektami, wśród których znalazły się między innymi zaproszenia targowe i papierowe torby dla naszych targowych gości. Okładka musiała więc być przygotowana wcześniej, aby przed targami Światło 2005 zdążyć z zaprojektowaniem i wykonaniem pozostałych materiałów marketingowych. Równolegle ze wstępnymi projektami graficznymi trwały intensywne prace nad podziałem katalogu na rozdziały i podrozdziały oraz przyporządkowaniem do nich poszczególnych grup wyrobów i pojedynczych produktów. Była to ważna praca, która całkowicie zmieniała dotychczasowy sposób prezentacji wyrobów w poprzednich katalogach. Niemałym zadaniem było także przygotowanie grupy produktów, które miały być przedstawione jako nowości na rok 2006. Po zakończeniu wszystkich przygotowań ruszyły żmudne prace nad tworzeniem kolejnych stron katalogu. W czasie dnia pracy pięcioosobowy zespół graficzny przygotowywał kolejne strony. Równolegle trzyosobowy zespół techniczny pracował nad przygotowaniem i dostarczeniem danych technicznych, właściwym doborem ikon opisujących cechy poszczególnych wyrobów oraz nad rysunkami technicznymi. W ten sposób dziennie powstawało kilkanaście nowych stron. Codziennie, po zakończeniu pracy, wydrukowany materiał trafiał do rąk korektorów, którzy wieczorem przeglądali ukończone strony wyłapując błędy. Każdy korektor, a było ich w sumie dziewięciu, oglądał w poszu- AKTUALNOŚCI stępnych indeksów produktów – obrazkowego i alfabetycznego. Katalog wzbogacony został ponadto informacjami na temat dostępnych rodzajów trzonków źródeł światła, dwustronicową prezentacją schematów połączeń dla wybranych produktów i ilustracjami krzywych rozsyłu światłości niektórych opraw. Na wstępie katalogu umieszczona została krótka charakterystyka Brilux S.A. uzupełniona o wykaz podmiotów wchodzących w skład grupy Brilux. W stosunku do ubiegłorocznego katalogu liczba stron dodatkowych uległa znacznemu zmniejszeniu. Zrezygnowaliśmy z opisywania naszej strony internetowej, posiadanego przez nas certyfikatu ISO czy publikowania mniej przydatnych tabel z zestawieniami produktów. Podczas pierwszej prezentacji Katalogu 2006 naszym klientom, w czasie targów Światło 2005, zebrał on bardzo pochlebne opinie. Szczególne wrażenie zrobił na Autoryzowanych Dystrybutorach produktów Brilux, którzy jako nasi najbliżsi partnerzy handlowi doskonale znają poprzednie wersje tego wydawnictwa. Bardzo podobał się nowy podział wyrobów i przejrzystość prezentacji oferty. Katalog zebrał też doskonałe recenzje za tzw. „wrażenie ogólne”. Nawet przedstawiciele firm konkurencyjnych szczerze nam gratulowali. Mamy nadzieję, iż Katalog Brilux 2006 umocni postrzeganie naszej firmy jako jednego z czołowych graczy na rynku oświetleniowym. Mamy także nadzieje, iż będzie służył pomocą wszystkim naszym klientom, i to zarówno polskim jak i zagranicznym, dla których przygotowywane są obecnie kolejne wersje językowe. wydarzenia kiwaniu błędów każdą stronę katalogu, co najmniej czterokrotnie, a niektóre nawet siedmiokrotnie. Przy skomplikowanej pracy graficzno – edytorskiej niezwykle trudno jest wyeliminować wszystkie błędy. Bardzo jednak zależało nam, aby w nowym Katalogu Brilux 2006 było jak najmniej pomyłek. Tak dokładnie prowadzony proces korektorski zabrał oczywiście dużo czasu, co sprawiło, że materiały zostały dostarczone do drukarni dosłownie na ostatnią chwilę. Prace redakcyjne, zwłaszcza w ostatnim okresie, były bardzo intensywne. Dość powiedzieć, że kilkanaście ostatnich dni przed terminem oddania katalogu do druku, osoby pracujące nad nim wychodziły z pracy w późnych godzinach wieczornych, a w ostatni piątek, sobotę i niedzielę prace kończyły się nad ranem, aby ponownie rozpocząć się już po kilku godzinach. Mamy jednak dużą satysfakcję i głębokie przekonanie, iż nowy katalog Brilux wart był tego wysiłku. Nowy katalog wyrobów Brilux na rok 2006 znacząco różni się od poprzednich. Największe zmiany dotyczą pogrupowania produktów. Dotychczasowe podziały wyrobów umożliwiające ich sklasyfikowanie zastąpione zostały całkowicie nowymi. Obecny podział z pewnością jest bardziej intuicyjny, powinien także znacząco pomóc w pracy architektom i projektantom poszukującym określonego rodzaju oświetlenia. Katalog składa się z pięciu wyraźnie oddzielonych części: oświetlenia architektonicznego, oświetlenia domowego, oświetlenia LED, źródeł światła oraz akcesoriów i elementów do produkcji. Ciekawostką jest, iż każda z tych części została zaprezentowana w katalogu w odmiennej formie graficznej. Szczególnie dobrze widać to porównując strony zawierające dane opraw z segmentu oświetlenia architektonicznego i domowego. Cechą wspólną całego katalogu jest zaś przejrzystość i lekkość wynikająca z pozostawienia na stronach katalogowych białego tła oraz zastosowania dużych, wyraźnych zdjęć produktów. Twórcy katalogu starali się maksymalnie ułatwić przyszłym użytkownikom codzienne korzystanie z tego wydawnictwa. Stąd zastosowanie tzw. skrzydełek w okładce, na których zamieszczone zostały opisy piktogramów wykorzystywanych do scharakteryzowania cech poszczególnych wyrobów oraz zamieszczenie na początku katalogu dwóch, łatwo do- Bartosz Ceglarski KATALOG W LICZBACH: Liczba produktów prezentowanych w katalogu - 953, w tym: 356 - oświetlenie architektoniczne, 417 - oświetlenie domowe, 15 - oświetlenie LED, 58 - źródła światła, 107 - akcesoria i elementy do produkcji Liczba pozycji asortymentowych prezentowanych w katalogu - 2441, w tym: 721 - oświetlenie architektoniczne, 1304 - oświetlenie domowe, 31 - oświetlenie LED, 174 - źródła światła, 211 - akcesoria i elementy do produkcji) Liczba stron katalogowych: 488 + okładka Waga katalogu: 2,18 kg Grubość katalogu: 3,10 cm 11 AKTUALNOŚCI wydarzenia Brilux na targach ŚWIATŁO 2005 Międzynarodowe Targi ŚWIATŁO 2005 były trzynastą, lecz wcale nie pechową edycją tej znanej i najważniejszej, krajowej imprezy wystawienniczej dla firm z branży oświetleniowej. Po raz trzeci towarzyszyły im Targi ELEKTROTECHNIKA 2005. Impreza jak zwykle odbyła się u progu jesieni, na przełomie września i października, w dniach 29.09 do 1.10.2005. Wszyscy wystawcy zapewne czekali na tegoroczne targi z pewnym niepokojem, ale i nadzieją. Po raz pierwszy miały się one odbyć w nowym miejscu, warszawskim centrum wystawienniczym EXPO XXI przy ulicy Prądzyńskiego. Dotychczasowa lokalizacja targów w Pałacu Kultury miała pewne istotne zalety. Ze względu na centralne położenie Pałacu targi były łatwo osiągalne dla gości przyjeżdzających spoza Warszawy. Niestety Wystawcy wg. krajów pochodzenia 6% 25% 69% wystawcy z Polski wystawcy z innych rejonów świata wystawcy z pozostałych regionów UE słabe przystosowanie obiektu do celów wystawienniczych, a w ostatnich latach ograniczona powierzchnia chamowały dalszy rozwój imprezy. W 2004 roku organizatorzy byli zmuszeni odmówić udziału niektórym firmom zgłaszającym się w ostatniej chwili, i to nie ze względu na spóźnienie, lecz po prostu na brak miejsca. W ostatnich latach narzekali już także wystawcy. Brakowało możliwości powiększenia ekspozycji, realizacji bardziej złożonych projektów stoisk, dogodnych możliwości podjazdu samochodów dostawczych i parkowania aut prywatnych. Z drugiej strony silną rolę grało wieloletnie przyzwyczajenie. Decydujący wpływ na podjęcie przez organizatorów de12 cyzji o zmianie lokalizacji miał jednak prawdopodobnie brak perspektyw dalszego rozwoju imprezy w dotychczasowej lokalizacji. Nowy obiekt został wybudowany specjalnie do celów wystawienniczych. Jest nowoczesny i dysponuje większą powierzchnią niż PKiN. Jego położenie nie jest zbyt odległe od ścisłego centrum miasta. Jedynym mankamentem tego dość nowoczesnego obiektu jest urągające estetyce i nowoczesności otoczenie. Obiekt znajduje się w wyjątkowo zaniedbanych okolicach warszawskiej dzielnicy Wola. Sąsiaduje z najróżniejszymi barakami, magazynami i skupiskami zieleni, które jako żywo zasługują na miano „małpich gajów”. Również nawierzchnia i pobocza ulicy Prądzyńskiego nie są reprezentacyjne, a parkowanie przy tej „arterii” jest zakazane stąd wycieczka na targi, która mogłaby być łatwa i przyjemna w istocie jest udręką. Można mieć tylko nadzieję, że właściciele obiektu dostrzegają te niedogodności i pracują na poprawą sytuacji. W nowym obiekcie tegoroczne targi zajęły 10.000 m2 podczas gdy w Pałacu Kultury niewiele przekraczały połowę tej powierzchni. Mimo tego nie Odwiedzajcy - łącznie 10 128 osób 20% 80% Polacy obcokrajowcy wykorzystano jeszcze w pełni wszystkich możliwości całego obiektu, połowa jednej z hal pozostała pusta. Targi Obcokrajowcy odwiedzający Targi 21% 6% 6% 1% 36% 30% obywatele 15 krajów UE oraz Norwegii i Szwajcarii obywatele nowych krajów Unii Europejskiej Ukraińcy, Rosjanie, Białorusini Bułgarzy, Rumuni, Turcy przedstawiciele państw arabskich, Afryki i bliskiego wschodu przedstawiciele innych rejonów świata uzyskały więc potencjał rozwojowy. Materiały opublikowane przez organizatorów, Agencję SOMA, podają, że w targach wzięło udział 274 wystawców z 20 krajów z całego świata. Były to firmy z Austrii, Belgii, Czech, Egiptu, Francji, Hiszpanii, Holandii, Hong Kongu, Indii, Niemiec, Polski, Rosji, San Marino, Słowacji, Sri Lanki, Turcji, Ukrainy, Węgier i Włoch. Zgodnie z tym wystawcy polscy stanowili 69%, z pozostałych krajów Unii Europejskiej 25%, a z innych rejonów świata 6%. Tegoroczne targi odwiedziło 10.128 gości w tym 8.094 Polaków i 2.034 obcokrajowców z 37 państw. Goście krajowi stanowili zatem 80% odwiedzających, a 20% osób przyjechało na targi z zagranicy. Wśród gości zagranicznych znalazły się osoby z Austrii, Belgii, Białorusi, Bułgarii, Chin, Czech, Danii, Egiptu, Estonii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Kenii, Kuwejtu, Litwy, Łotwy, Malezji, Niemiec, Norwegii, Pakistanu, Portugalii, Rosji, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, Szwecji, Turcji, Ukrainy, USA, Węgier, Wielkiej Brytanii, AKTUALNOŚCI wydarzenia Włoch i Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Targom towarzyszyło kilka ciekawych warsztatów tematycznych. Szczególnie ciekawe dla architektów oraz projektantów oświetlenia i sprzętu oświetleniowego było z pewnością spotkanie ze znanym architektem i projektantem włoskim, Franco Raggi, szefem wydziału architektury w europejskim Instytucie Projektowania (European Design Institute) w Mediolanie. Współpracował on z czołowymi europejskimi firmami, między innymi produkującymi oprawy oświetleniowe, np. Fontana Arte, Cappellini, Kartell, Poltronova, Luceplan, Tendentse, Roset Francia, Barovier&Toso, Candle, Schopenhauer i Artemide. Franco Raggi zaprezentował swoje dokonania i poglądy na zastosowanie światła naturalnego i sztucznego jako środka aranżacji przestrzeni, światło jako środek wyrazu w sztuce, projektowanie oświetlenia wnętrz i projektowanie opraw oświetleniowych. 30 września odbyła się także konferencja prasowa na której zaprezentowano „Raport o stanie polskiego przemysłu oświetleniowego” oraz przedstawiono zasady przyznawanie polskim wyrobom oświetleniowym znaku „Produkt Dobrej Jakości”. Jak co roku targom towarzyszyły tradycyjne konkursy. W Konkursie na „Najlepiej rozwijającą się firmę w sektorze MSP” główną nagrodę Ministra Gospodarki i Pracy otrzymała firma Brilux S.A. Warto podkreślić, że nagrodę tą zdobyliśmy już drugi raz z rzędu. W konkursie tym Brilux otrzymał także specjalne „Wyróżnienie za tworzenie nowych miejsc pracy”. Otrzymaliśmy także specjalne wyróżnienie z okazji „Jubileuszu 10-lecia Istnienia Firmy”. Jak zwykle w trakcie targów odbył się także konkurs na najlepsze stoisko targowe. Jury powołane w tym roku nominowało do nagrody jedynie klikanaście spośród zgłoszonych stoisk, natomiast zwycięzców wybierali sami wystawcy. Tym bardziej cenne jest I miejsce, które wśród targowych ekspozycji zajęło stoisko Brilux. Nasza ekspozycja rzeczywiście przyciągała uwagę licznych gości targowych, nie tylko dlatego, że było to największe stoisko w obu halach targowych. Utrzymane w pomarańczowych barwach, miało charakter stoiska otwartego, łatwo dostępnego dla zwiedzjących. Na przeciwle- głych końcach zlokalizowano dwie przestrzenie do ekspozycji wyrobów. W jednej z nich pokazywaliśmy sprzęt do oświetlenia domowego, w drugiej do oświetlenia profesjonalnego. W tym roku zrezygnowaliśmy z pokazywania całej naszej obszernej oferty na rzecz wyeksponowania nowości. Pomiędzy strefami ekspozycyjnymi rozmieszczono dostępną z czterech stron recepcję oraz otwarte boksy do prowadzenia rozmów. Liczna ekipa recepcyjna obsługiwała gości, a chętnych kierowała do osób prowadzących rozmowy handlowe. W tym roku nasze stoisko odwiedziła rekordowa liczba klientów i zwiedzających. Ekipa targowa miała pełne ręce roboty, a wszystkie targowe dni były całkowicie wypełnione licznymi spotkaniami z naszymi dotychczasowymi i, mamy nadzieję przyszłymi, klientami. Dokładaliśmy wszelkich starań, aby odwiedzające nas osoby wychodziły ze stoiska Brilux z kompletem potrzebnych informacji. Oddzielne stoisko w hali wejściowej miał także kwartalnik „Oświetlenie INFO”. Podczas targów rozdaliśmy ogromną ilość egzemplarzy kwartalnika. Marek Kołakowski 13 AKTUALNOŚCI spółka zagraniczna 14 BRILUM LICHT GmbH Obecność Brilux na światowych rynkach realizowana jest przez rozległe kontakty handlowe, ale także, a może przede wszystkim przez tworzenie na tych rynkach własnych podmiotów gospodarczych Po spółkach zależnych założonych w sześciu krajach Europy Wschodniej tzn. w Bułgarii, Czechach, Rumunii, na Słowacji, Ukrainie, Węgrzech oraz w Europie Zachodniej w Wielkiej Brytanii, kolejną firmą z udziałami Brilux stała się założona w Niemczech BRILUM LICHT GmbH. Siedziba firmy znajduje się w niemieckim mieście Lüdenscheid położonym w Nadrenii Północnej Westfalii, na południe od Zagłębia Ruhry. Liczące około 85 tysięcy mieszkańców Lüdenscheid jest stolicą powiatu Märkische i znaczącym ośrodkiem przemysłowym. Powiat Märkische jest m. in. centrum gałęzi niemieckiego przemysłu samochodowego. Tutaj wykonuje się elektroniczne systemy i części ze stali, aluminium, tytanu i niklu dla podwozi samolotów i systemy ABS. Firmy takie jak Kostal i Fuchs należą do przodujących na rynku w tej branży. Kolejnym silnym filarem w przemyśle jest branża zajmująca się produkcją plastiku oraz budową maszyn do jego wytwarzania. Wiele przedsiębiorstw w powiecie Märkische należy do „Hidden Champions” swoich branż. W powiecie osiedliły się także przedsiębiorstwa techniki medycznej, jak również zakłady opieki społeczno medycznej. Ważną rolę w gospodarce powiatu odgrywa również rzemiosło. W mieście i jego okolicach ma także swoje siedziby wiele ze znanych niemieckich firm z branży oświetleniowej. Są wśród nich między innymi tak znani producenci opraw oświetleniowych i osprzętu do nich jak firmy Erco, Hoffmeister i Vossloh-Schwabe oraz firma Dial – producent znanego programu komputerowego Dialux wspomagającego projektowanie oświetlenia. Nowa firma BRILUM LICHT rozpoczęła działalność w dniu 1 lipca 2005 roku. Kieruje nią Pan Prezes Dieter Schumaier. Posiada on bogate doświadczenie w naszej branży. Wcześniej prowadził swoją własną firmę oświetleniową. Firma zatrudnia obecnie 4 osoby. Jednym z pierwszych, wspólnych działań marketingowych Brilum i Brilux było wydanie broszury z mini katalogiem produktów wybranych specjalnie dla rynku niemieckiego. Broszura została opracowana przez studio graficzne Brilux i wydrukowana w Polsce. Obecnie kończą się już prace graficzne nad przygotowaniem znacznie obszerniejszego katalogu w niemieckiej wersji językowej. Pojawi się on na początku 2006 roku w nakładzie kilku tysięcy egzemplarzy. Działająca od zaledwie kilku miesięcy spółka prowadzi obecnie intensywne działania nad organizacją dystrybucji towarów poprzez sieć Autoryzowanych Dystrybutorów. Budowa tej sieci jest uznawana za najważniejsze zadanie dla przyszłej obecności produktów w marce Brilum na rynku niemieckim. W 2006 roku planowane jest kolejne silne „uderzenie” marketingowe podczas targów Light+Building we Frankfurcie nad Menem, w dniach od 23 do 27 kwietnia. Rynek niemiecki znany z wysokich wymagań i niezwykle silnej konkurencji stwarza bardzo wysokie wymagania, zwłaszcza dla firm z innych krajów. Dla Brilux jako firmy z Europy Wschodniej, z państwa, które dopiero niedawno dołączyło do Unii Europejskiej, najlepszym sposobem wejścia na ten rynek wydaje się działanie poprzez firmę mającą tam swoją siedzibę. W listopadzie 2005 roku ukazała się książka pod tytułem „Podstawy techniki świetlnej” autorstwa prof. Wojciecha Żagana, wykładowcy Zakładu Techniki Świetlnej, Wydziału Elektrycznego, Politechniki Warszawskiej. Była ona długo oczekiwana, szczególnie przez studentów tej specjalizacji. Literatura dotycząca zagadnień oświetlenia ukazuje się w Polsce niezwykle rzadko. Nauczanie tego przedmiotu prowadzone jest w kraju na trzech uczelniach politechnicznych w formie specjalizacji. Na innych zagadnienia te są poruszane w ramach wykładów z elektrotechniki. Książka profesora Żagana została wydana przez Oficynę Wydawniczą Politechniki Warszawskiej. Inspiracją do jej napisania, jak twierdzi sam autor, stało się wprowadzenie przedmiotu technika świetlna do programu ogólnego nauczania na kierunku Elektrotechnika Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej. W treści książki zawarty został materiał wykładany w ramach przedmiotu podstawy techniki świetlnej rozszerzony dodatkowo o ogólną charakterystykę i podział elektrycznych źródeł światła. Ponadto ostatni rozdział zawiera wprowadzenie do przedmiotu oprawy oświetleniowe, wyjaśniając podstawowe czynniki wpływające na kształt bryły fotometrycznej oprawy oświetleniowej, oraz w jaki sposób odbłyśnik oprawy wpływa na kształtowanie rozsyłu strumienia świetlnego. Oprócz dodatkowych wiadomości nie objętych programem przedmiotu w książce przedstawiono podstawowe wiadomości z zakresu techniki świetlnej. Wyjaśnione zostały pojęcia związane zarówno z samym promieniowaniem elektromagnetycznym, jak i podstawowymi wielkościami związanymi z oświetleniem, takimi jak: strumień świetlny, światłość, luminancja, natężenie oświetlenia itp. Jeden z rozdziałów autor poświęcił wyjaśnieniu procesu widzenia, poprzez opisanie budowy narządu wzroku i wyjaśnienie funkcji poszczególnych jego części, jak również procesów związanych nieodłącznie z widzeniem, takich jak: adaptacja, akomodacja, czy olśnienie. Kolejny rozdział to przedstawienie podstawowych systemów geometrowania służących do prezentacji właściwości fotometrycznych źródeł światła i opraw oświetleniowych, jak również sposoby prezentacji przestrzennych i płaskich rozkładów wielkości fotometrycznych. W książce znalazły się także sposoby obliczania podstawowych wielkości fotometrycznych, takich jak: strumień świetlny czy natężenie oświetlenia, a także wyznaczanie rozsyłów światłości różnych form świetlnych. Rozdział szósty przybliża nam, podstawowe reakcje światła w zetknięciu z obiektem materialnym, są to przepuszczanie, odbicie i pochłanianie. Ostatnim rozdziałem z zakresu przedmiotu są pomiary fotometryczne podstawowych wielkości. Rozdział zawiera również omówienie przyrządów służących do ich pomiarów. Książka jest godna polecenia nie tylko dla studentów wydziałów elek- książka TECHNIKA ŚWIETLNA „Podstawy techniki świetlnej” – elementarz oświetleniowca trycznych uczelni technicznych, ale również dla wszystkich kształcących się na kierunkach związanych z techniką świetlną, a także wszystkich fascynujących się zagadnieniami związanymi z oświetleniem. Książkę można kupić w księgarniach naukowo-technicznych na terenie całego kraju, księgarniach uczelni technicznych, oraz księgarniach na terenie Politechniki Warszawskiej. Magdalena Witczak 15 INTERNET/PRASA czasopisma NOWA ELEKTROTECHNIKA Czasopismo Nowa Elektrotechnika jest ogólnokrajowym miesięcznikiem, przeznaczonym dla inżynierów elektryków, zatrudnionych we wszystkich działach elektrotechniki zarówno w nauce, jak i przemyśle, a także dla nauczycieli akademickich i studentów zainteresowanych zagadnieniami elektrotechniki. Nowa Elektrotechnika ukazuje się od września 2004 r. Krótki okres jej istnienia sprawia, że nie jest jeszcze dobrze znana szerokim kręgom odbiorców. Wydawcą miesięcznika jest warszawski Instytut Elektrotechniki. Kolegium redakcyjnym kieruje redaktor naczelny, dr hab. inż. Ryszard Zapaśnik. Zespół redakcyjny wspiera grono recenzentów, będących specjalistami w dziedzinach, których dotyczą publikowane artykuły. Obecnie Nowa Elektrotechnika ukazuje się w objętości 40 stron. Czasopismo posiada numer ISSN i jest oznaczane kodem kreskowym. Jego dystrybucja odbywa się w prenumeracie za pośrednictwem redakcji lub Poczty Polskiej. Pojedyncze egzemplarze są do nabycia w księgarniach technicznych na terenie kraju oraz w siedzibie redakcji. Na polskim rynku czasopism technicznych Nowa Elektrotechnika wypełnia lukę w zakresie publikowania aktualnych osiągnięć, tendencji rozwojowych, a także problemów krajowych PADZIERNIK 2005 nr 10 (14) miesiêcznik dla in¿ynierów elektryków CENA ZESZYTU 11,00 w tym 0% VAT W Szwajcarii dziêki wspó³pracy operatorów telefonii komórkowej z przedsiêbiorstwami kolejowymi stworzono system pewnego kontaktu telefonicznego ze znajduj¹cym siê w ruchu poci¹giem. System ten wykorzystuj¹cy istniej¹c¹ infrastrukturê kolejow¹ umo¿liwia bie¿¹cy kontakt telefoniczny z maszynist¹ poci¹gu oraz nadzór i kierowanie ruchem poci¹gu. System umo¿liwia tak¿e nadzór i kierowanie ruchem sk³adów na górkach rozrz¹dowych. !$ wiat³o sztuczne w miecie u¿ywane by³o od dawna, jednak jego formy oraz funkcje zmienia³y siê na przestrzeni wieków i proces tych zmian trwa nadal. Obecnie wiat³o sztuczne w miecie zachowuj¹c swoj¹ podstawow¹ funkcjê zwiêkszenia bezpieczeñstwa -widzieæ i byæ widzianym - sta³o siê jednym z kluczowych elementów animacji miasta. Nie zawsze po¿¹danym, ale wszechobecnym elementem w nocnym widoku miasta sta³y siê agresywne reklamy wietlne. $ owietlenie przedmiotu wiat³em o charakterystyce widmowej ró¿nej od wiat³a bia³ego zmienia jego barwê. Subiektywne wra¿enia barwne, s¹ modyfikowane przez wiedze i dowiadczenie a tak¿e przez za³o¿enia i przewidywania. Du¿e sale wyk³adowe s¹ obecnie wykorzystywane w ró¿nym celu: wyk³ady, konferencje, zgromadzenia, imprezy rozrywkowe. Wyposa¿enie takich sal winno spe³niaæ wymogi konkretnego rodzaju wykorzystywania sali, bez koniecznoci powa¿niejszych zabiegów dostosowawczych. Owietlenie jest elementem sta³ego wyposa¿enia sali i z tego powodu jego rozwi¹zanie powinno zapewniaæ dobre warunki widzenia przez u¿ytkowników sali we wszystkich przewidywanych funkcjach tego pomieszczenia. " wiat³o widzialne jako promieniowanie elektromagnetyczne o okrelonej d³ugoci fali dzia³aj¹c na zmys³ wzroku wywo³uje w mózgu cz³owieka wra¿enie psychiczne odbierane jako barwa. Odbiór barwy nale¿y do subiektywnych wra¿eñ zmys³owych, podobnie jak dwiêk, zapach, smak, dotyk. Ilociowym charakteryzowaniem barw zajmuje siê kolorymetria. Paradygmat odgrywa szczególn¹ rolê, gdy¿ jest uznawany za miarodajny naukowo wzorzec, staj¹c siê norm¹ naukow¹ powszechnie obowi¹zuj¹c¹ w danej epoce. James Clerk Maxwell, twórca teorii pola elektromagnetycznego, stworzy³ podstawy do wykorzystania paradygmatu elektromagnetyzmu w elektrotechnice. 16 Wra¿enia wzrokowe dostarczaj¹ 80 % informacji o wiecie zewnêtrznym. Najsilniejszym bodcem wzrokowym jest barwa. Barwy wystêpuj¹ce w otoczeniu cz³owieka czêsto zwi¹zane s¹ z okrelonymi przedmiotami i traktuje siê je jako w³aciwoci przedmiotu. Jednak W warunkach naturalnych, cz³owiek w odró¿nieniu od wielu zwierz¹t jest aktywny tylko w dzieñ. Dlatego od najdawniejszych czasów cz³owiek próbowa³ uwolniæ siê od naturalnego rytmu dnia i nocy przez stosowanie ró¿nego rodzaju sztucznego owietlenia: ³uczywo, wieca, lampa naftowa, ¿arówka, lampa wy³adowcza. W sk³ad wspó³czesnych urz¹dzeñ owietleniowych wchodz¹: ród³a wiat³a, oprawy owietleniowe, ró¿norakie elementy optyczne i czêsto skomplikowane instalacje elektryczne zasilaj¹ce ca³e urz¹dzenie. W elektrotechnice rozwinê³a siê nowa ga³¹ wiedzy technika wietlna, której dynamiczny rozwój trwa nadal. oraz światowych z rozległej dziedziny jaką jest elektroLISTOPAD 2005 nr 11 (15) technika. W miesięczniku ważne miejsce znajdują miesiêcznik dla in¿ynierów elektryków tematy dotyczące m.in. techniki świetlnej, energoelektroniki, elektroenergetyki, metrologii, ekologii, wymagań obowiązujących w Unii Europejskiej i innych przepisów. W Nowej Elektrotechnice opisuje się zjawiska, procesy, problemy, przytacza poglądy i " $ % & opinie, pokazuje otoczenie szeroko rozumianej elektrotechniki. W każdym numerze pisma znajdują się wykazy konferencji i targów krajowych lub zagranicznych oraz wybrane $ sprawozdania z różnorodnych imprez naukowo-technicznych. Co miesiąc podawane są skrótowe omówienia nowości wydawniczych, bądź ste i podane w przyjaznej dla czytelksiążek, które łączą się tematycznie nika formie. Redakcja stara się, aby z aktualnym numerem. Liczne nonawet skomplikowane tematy były tatki ze świata podawane w każdym łatwe w odbiorze. Oryginalna szata wydaniu są nie tylko zbiorem nowości graficzna i wysoki poziom informai ciekawostek naukowo-technicznych, cyjny Nowej Elektrotechniki pozwala ale dobrze ilustrują trendy zagraniczmieć nadzieję, że czasopismo stanie się nych ośrodków naukowo-badawczych ważnym źródłem informacji i płaszi światowego przemysłu. czyzną kształtowania opinii w obszaW czasopiśmie Nowa Elektrotechrze elektrotechniki, trafiając w sedno nika przyjęto zupełnie nową, niestozapotrzebowania Czytelników. sowaną dotąd w polskich periodykach Skrócona wersja każdego numeru formułę edytorską. Na I okładce, znajduje się w Internecie pod adresem która jest stroną tytułową i zarazem www.iel.waw.pl/ne. spisem treści, zamieszczane są stresz czenia najważniejszych artykułów bieżącego wydania, zachęcając czytelnika do przejrzenia całego numeru, gdzie z powodzeniem można zawsze znaleźć coś dla siebie. Informacje w Nowej Elektrotechnice są aktualne, przejrzyCENA ZESZYTU 11,00 w tym 0% VAT W Europie na 3300 wy¿szych uczelniach kszta³ci siê 15 milionów studentów. Mimo tego Europa przegrywa wycig cywilizacyjny z USA, co jest szczególnie widoczne w sferze edukacji i nauki. Dla zahamowania tego niekorzystnego trendu, kilka lat temu ministrowie edukacji kilkudziesiêciu pañstw europejskich w tym Polski podpisali tzw. Deklaracjê Boloñsk¹, która ma siê przyczyniæ do lepszego kszta³cenia, w tym równie¿ z punktu widzenia dostosowania absolwentów do potrzeb rynku pracy. Od strony organizacyjnej kraje, sygnatariusze tej Deklaracji s¹ zobowi¹zane do wprowadzenia na swoich uczelniach technicznych dwustopniowego systemu kszta³cenia: in¿ynier i nastêpnie magister. Od strony programowej Deklaracja Boloñska zaleca odchodzenie od kszta³cenia w¹skospecjalistycznego na rzecz kszta³cenia bardziej ogólnego. Wydaje siê, ¿e obydwa wymienione zalecenia Deklaracji s¹ w pe³ni uzasadnione. Nale¿y siê jednak liczyæ z tym, ¿e pojawi¹ problemy przy realizacji tych zaleceñ i proces wdra¿ania tych zmian w Polsce bêdzie wymaga³ okrelonego czasu. Koniec fascynacji energetyk¹ wiatrow¹. Dotyczy to szczególnie tzw. zagrodowych elektrowni wiatrowych. Obecne programy rozwoju energetyki wiatrowej to sk³adaj¹ce siê z kilkudziesiêciu jednostek pr¹dotwórczych farmy wiatrowe, instalowane na przybrze¿nych wodach morskich. Problem doboru owietlenia do wymagañ narz¹du wzroku osób starszych z regu³y traktowany jest powierzchownie. W normach owietleniowych podaje siê tylko zapis o stosowaniu wy¿szych, ni¿ w przypadku osób m³odych, poziomów natê¿enia owietlenia. Jednak nawet ju¿ tylko ta informacja powinna byæ upowszechniana, bo czêsto sami zainteresowani, czyli osoby starsze, wybieraj¹ opcjê oszczêdnociow¹ (czyli: mniej wiat³a mniejsza op³ata za energiê), nie bior¹c pod uwagê wp³ywu warunków komfortu wizualnego na samopoczucie i aktywnoæ cz³owieka. W ostatnich latach technika wielopoziomowych przekszta³tników sta³a siê wa¿n¹ alternatyw¹ w obszarze przekszta³cania energii elektrycznej du¿ej mocy. Jedn¹ z przyczyn tego rozwoju jest znacz¹cy postêp w technologii elementów energoelektronicznych. Dziêki nowym technologiom pojawi³y siê i nadal pojawiaj¹ liczne propozy- cje uk³adów wielopoziomowych. Wci¹¿ poszukuje siê nowych struktur wielopoziomowych przekszta³tników, zapewniaj¹cych regulacjê parametrów energii elektrycznej przy zachowaniu m.in. minimalnej wartoci wspó³czynnika zawartoci harmonicznych. Technicznie mo¿liwe zastosowanie w tramwajach kondensatorowych zasobników energii umo¿liwia m.in. odzysk energii hamowania tramwaju, a w przypadku awarii sieci zasilaj¹cej zjazd tramwaju ze skrzy¿owania. Uchwalona przez sejm w lipcu br. i podpisana przez prezydenta RP w sierpniu br. ustawa O zu¿ytym sprzêcie elektrycznym i elektronicznym obci¹¿a producenta nie tylko za odpady powsta³e podczas produkcji takich wyrobów, ale równie¿ za wyeksploatowany sprzêt. INTERNET/PRASA serwis Brilux 18 KURTYNA W GÓRĘ – nowa strona www.brilux.pl już dostępna Jednym z filarów działania nowoczesnej firmy jest sprawna komunikacja z klientami. W dobie nowoczesnej informatyki i telekomunikacji podstawowym narzędziem tej komunikacji jest Internet. Dla członków zespołu pracującego nad projektem nowej strony internetowej Brilux, moment, w którym została ona udostępniona w sieci był niewątpliwie źródłem radości i satysfakcji, ale też pewnego żalu wiążącego się z koniecznością zakończenia pracy dotychczasowej wersji witryny. Bardzo się do niej przywiązaliśmy, a dwa lata temu, kiedy ją tworzyliśmy, włożyliśmy w jej powstanie wiele serca i wysiłku. Przez dwa lata była ona nieustannie doskonalona i z pewnością możemy powiedzieć o niej, że była dla nas prawdziwym poligonem informatycznym i redakcyjnym. W konkursie przeprowadzonym w 2004 roku została ona uznana przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy za najlepszy serwis internetowy branży oświetleniowej. Było to dla nas potwierdzenie opinii, które wcześniej na temat naszej strony docierały od klientów. Nasz serwis po prostu się podobał. W połowie 2005 r. uznaliśmy jednak, że aby nadal móc szczycić się najlepszą witryną w branży, musimy rozpocząć intensywne prace nad nowym serwisem, w którym moglibyśmy zastosować wszystkie zdobyte doświadczenia, tym razem w sposób upo- rządkowany, przejrzysty i pozbawiony czasowych nawarstwień. Wymagało to jednak stworzenia całkowicie nowego projektu, o nowym wyglądzie, zachowującego, co najmniej wszystkie dotychczasowe funkcjonalności serwisu, lecz w miarę możliwości o uproszczonej nawigacji. Wtedy nie do końca zdawaliśmy sobie sprawę jak dużego. Prace nad witryną rozpoczęliśmy od serii spotkań, w czasie których toczyły się zażarte dyskusje, w jaki sposób powinna funkcjonować nowa strona. Kolejne zebrania i „burze mózgów” przybliżały nas do ostatecznego wypracowania koncepcji działania serwisu, aż w końcu udało się uzgodnić szczegółowo wszystkie detale. Wypracowane założenia koncepcyjne trafiły do zespołu graficznego, który przygotował projekty wyglądu strony głównej i podstron serwisu. Z kilkunastu propozycji wybrany został jeden szablon, który stał się podstawą ostatecznej wersji graficznej nowych stron WWW. Teraz do pracy przystąpili informatycy, którzy w oparciu o gotowe założenia i zaakceptowany wygląd stworzyli od podstaw zupełnie nową witrynę internetową. Prace programistyczne trwały dwa miesiące, tak, że strona gotowa była w zasadzie już pod koniec września 2005. Wtedy jednak zdecydowaliśmy, aby nowego serwisu nie prezentować jeszcze klientom, mimo doskonałej okazji do jego premiery, jaką stwarzały odbywające się w tym okresie warszawskie Targi Światło. W czasie trwania prac informatycznych powstało bowiem tyle nowych, ciekawych pomysłów, że postanowiliśmy opóźnić premierę serwisu, aby mieć czas, na wdrożenie tych pomysłów w życie. W końcu, po ponad pięciu miesiącach prac, na początku grudnia 2005 r. nowy serwis www.brilux.pl ujrzał światło dzienne. Najważniejsze zmiany, jakie zaszły na witrynie www.brilux.pl, dotyczą części prezentującej ofertę handlową. Ze statystyk naszego serwera jednoznacznie wynika, iż ta część strony internetowej Brilux odwiedzana jest przez internautów najczęściej. Stąd nacisk na poprawienie funkcjonalności R A E K L A M INTERNET/PRASA wiązania, które od niedawna spotkać można na stronach największych portali i nt e r n e t o w y c h . Skorzystanie z zakładek pozwoliło znacznie uprościć główne menu i sprowadzić je do zaledwie kilku kluczowych działów, takich jak „Marketing”, „Wiedza” czy „Firma”. Serdecznie zachęcamy Państwa do „surfowania” po naszej nowej stronie. Mamy nadzieję, iż serwis www.brilux.pl w obecnym kształcie przypadnie Państwu do gu- stu i ocenią go Państwo jeszcze wyżej, niż poprzednią wersję. AUTORYZOWANY DYSTRYBUTOR FIRMY BRILUX P.W. ELEKTRO-HURT ALEKSANDER WINTER ul. Witkowska 9-11, 62-200 Gniezno ODDZIAŁY: 60-009 Poznań ul. Kotowo 23 tel. (061) 899-52-11 fax (061) 899-52-46 ul. Dąbrowskiego 81/85 tel. (061) 847-08-91 fax (061) 847-08-91 ZAPRASZAMY DO ODWIEDZENIA NASZEJ STRONY INTERNETOWEJ www.elektro-hurt.gniezno.pl serwis Brilux tego fragmentu serwisu. Zastosowane na nowej stronie mechanizmy, pozwalają jednym kliknięciem wyświetlić najnowsze produkty, produkty objęte promocją, zapowiedzi lub tylko wyroby wycofywane z oferty. To nie wszystko. Znacznie więcej możliwości uzyskać można korzystając z narzędzia „Szukanie zaawansowane” przy użyciu, którego ofertę Brilux można przeglądać wskazując np. żądany przedział cenowy czy interesujący nas kolor oprawy. Modyfikacje wprowadzone zostały także w sposobie internetowej prezentacji naszej oferty. Jest ona bardziej szczegółowa w porównaniu z podziałem wyrobów zastosowanym w katalogu drukowanym. Dzięki temu udało się uniknąć sytuacji, w której klient zainteresowany oprawami z określonego działu musi on-line przejrzeć kilkadziesiąt podstron, aby zapoznać się ze wszystkimi produktami zamieszczonymi w dziale. Gruntownie zmodyfikowano także inne części witryny www.brilux. pl. Całkowitemu przemodelowaniu poddane zostały niemal wszystkie składowe serwisu. Szczególną uwagę zwraca fakt, iż mimo ogromu informacji zawartych na naszej stronie sprawia ona wrażenie dość lekkiej. Taki efekt udało się nam uzyskać dzięki zastosowaniu zakładek - roz- MARKETING porady Negocjacje w biznesie część 5 Artykułem tym kończymy cykl przedstawiający techniki negocjacyjne wykorzystywane w czasie rozmów handlowych. Oczywiście nie było naszym zamiarem dogłębne wyczerpanie tematu. Cykl kilku artykułów nie dawał takiej możliwości. Chcieliśmy jednak zainteresować naszych Czytelników tą dziedziną wiedzy, która z pewnością przydaje się w wielu życiowych okolicznościach. Sztuczek i tricków negocjacyjnych jest bardzo wiele, powstały liczne opracowania na ten temat. Nie sposób było przedstawić całej wiedzy w tej dziedzinie. Chcieliśmy natomiast, w możliwie lekkiej formie, zainteresować Państwa tymi zagadnieniami. Zachęcamy do dalszego jej pogłębiania. Poniżej przedstawiamy zaś ostatnie przykłady technik negocjacyjnych. Zdarta płyta Technikę tą zastosować należy, kiedy nie możemy przekonać do czegoś partnera negocjacyjnego. Polega ona na kilkukrotnym, a czasem kilkunastokrotnym powtarzaniu tej samej prośby, aż do uzyskania skutku. Narzędzie to jest szczególnie groźną bronią w rękach małych dzieci. Potrafią one tak skutecznie zamęczyć powtarzaniem zdania „Mamo, kup mi lizaka”, że najczęściej dostają to, czego chcą. Niewiele jest bowiem osób, które byłyby w stanie wytrzymać takie tortury. Na polu negocjacji handlowych wygląda to nieco mniej drastycznie, jednak zdarta płyta również negocjatorów potrafi przekonać do zmiany stanowiska. Najczęściej technika ta przybiera formę sformułowania „ja tylko chciałem...”, i jest to uporczywa prośba pod adresem rozmówcy. Bardzo ważna jest pierwsza część tej techniki, czyli skwitowanie argumentacji partnera. Zauważamy tą argumentację, doceniamy ją, ale nie ustosunkowujemy się do niej. Wytrąca to oponentowi broń z ręki, więc jeśli go przetrzymamy to wygramy. Korzystając z tej techniki nie możemy okazać zdenerwowania, 20 czy też agresji lub pretensji, bowiem wówczas z pewnością nic nie uda się nam wskórać. Przed zdartą płytą uchronić może nas cierpliwość. Jeżeli partner negocjacyjny wciąż będzie powtarzał tę samą prośbę, możemy ją po prostu ignorować. Po jakimś czasie oponent znudzi się ciągłym mówieniem tego samego i odstąpi od stosowania omawianego środka. Możemy także zarzucić drugiej stronie, że stosuje metodę zdartej płyty i poprosić ją, aby tego zaprzestała. Jeśli chcemy uczynić to stanowczo, możemy powiedzieć np. „Ufam, że poza powtarzanym w kółko zdaniem ma Pan coś jeszcze do powiedzenia na omawiany tu temat?” albo „Już kilka razy odpowiadałem na pytanie, które wciąż Pan powtarza. Proszę nie dręczyć mnie nim więcej!”. Taka wypowiedź powinna nieco ostudzić chęć wykorzystywania przeciw nam techniki zdartej płyty. Cisza Ten, kto pierwszy raz umawia się na randkę z nowo poznaną dziewczyną wie jak stresująca potrafi być cisza. Podczas takiego spotkania chwytamy się każdego tematu, jaki przyjdzie nam do głowy, byle tylko podtrzymać rozmowę i nie dopuścić do zapanowania krępującego milczenia. W negocjacjach technikę ciszy stosuje się przede wszystkim w celu uzyskania ustępstw. Jest to również doskonałe narzędzie obrony przed agresywnym partnerem negocjacyjnym. Może także służyć przechwyceniu inicjatywy w rozmowach. Zastosowanie omawianej techniki w praktyce wygląda następująco. Gdy usłyszymy propozycję partnera negocjacyjnego, która jest według nas nie do przyjęcia, powinniśmy zamilknąć. Przedłużająca się cisza jest bardzo krępująca i zmusza jedną ze stron do kolejnego ruchu, musimy więc wytrzymać napięcie i zaczekać, aż partner się odezwie. Dla niego panujące milczenie jest równie nieznośne, co dla nas. Prędzej czy później pęknie i zrobi krok w naszym kierunku, byle tylko przerwać dokuczliwą ciszę. Kolega ze studiów podyplomowych opowiadał mi, jak z doskonałym skutkiem zastosował technikę ciszy dla uzyskania pozytywnej oceny z egzaminu. Wiedza, jaką wykazał podczas drugiej próby zaliczenia makroekonomii, jak sam stwierdził, nie powaliła egzaminatora na kolana. Profesor poinformował mojego kolegę, że nie nauczył się materiału należycie. Z pewnością egzaminator przyzwyczaił się już, że po takich słowach każdy student prosi o wyznaczenie jeszcze jednego, dodatkowego terminu egzaminu. A tymczasem kolega milczał. Skon- R E K L A M Mój problem twoim problemem Technika ta pozwala na obarczenie partnera negocjacyjnego naszymi problemami. Najczęściej przybiera ona formę stwierdzenia: „Zgodzilibyśmy się na Wasze warunki, ale...”. Dla przykładu, firma, która wygrała przetarg na budowę drogi ma kłopot z ekologami protestującymi przeciwko wyrębowi lasów pod budowę przyszłej szosy. Prowadzi rozmowy z podwykonawcą, w których stwierdza, że warunki zaproponowane przez drugą stronę są do przyjęcia, nie mogą jednak ruszyć z budową przez ekologów. Tym samym jedna strona próbuje obarczyć drugą, swoją niemożnością poradzenia sobie z protestami. Podwykonawca stoi teraz nie tylko przed problemem sprzedania swoich usług, lecz musi także głowić się nad sposobem rozwiązania problemów swojego ewentualnego zleceniodawcy. Technika ta często wykorzystywana jest z powodzeniem w życiu codziennym, np. „Chętnie pożyczyłbym Ci sumę, o którą mnie prosisz, ale nie mam pieniędzy, bo ze spłatą długu zalega mi jeszcze Adam”. Wówczas rozmówca zastanawia się, jak odzyskać pieniądze od naszego dłużnika. Co ciekawe, dzięki zastosowaniu tej techniki oponent nie ma do nas najmniejszych pretensji, że nie chcemy udzielić mu pożyczki. W jego oczach złym jest ten trzeci, na którego się powołujemy. Omawiany środek jest bardzo skutecznym narzędziem, ponieważ partner negocjacyjny zamiast myśleć o swoich celach, zaczyna koncentrować się na szukaniu rozwiązania naszego problemu. Jeśli druga strona często zacznie używać zdania zaczynającego się od słów: „A może byśmy...”, będzie to oznaczało, że zastosowana technika zadziałała. Przeciwdziałanie technice „Mój problem Twoim problemem”, powinniśmy zacząć od sprawdzenia, czy trudność, na którą powołuje się partner negocjacyjny rzeczywiście występuje, czy też jest to jedynie wybieg. Jeżeli okaże się, że oponent nie blefuje, musimy zastanowić się, czy nie istnieje jakaś droga okrężna prowadząca do zawarcia kompromisu. Gdy druga strona twierdzi np., że chętnie zgodziłaby się na nasze warunki, ale nie jest w stanie zaciągnąć kredytu, powinniśmy wypytać w ilu bankach o tym rozmawiała, czy jej oczekiwania były realne, itd. Często przy wyjaśnianiu istoty problemu okazuje się, że szybko znajdują się jego rozwiązania. Trudności, które próbuje się nam podrzucić jak kukułcze jajo, po dokładnej analizie faktów znikają, a kontynuowanie negocjacji ponownie staje się możliwe. MARKETING nać będzie położenie dwóch Szkotów ze znanego dowcipu, którzy założyli się o to, który z nich dłużej wytrzyma pod wodą. Obydwu do tej pory nie odnaleziono. Innym sposobem przeciwdziałania ciszy jest ostrzeżenie oponenta, że jego milczenie traktujemy jako złą wolę i uznajemy za odmowę dalszego negocjowania. W związku z tym musimy rozważyć zerwanie pertraktacji. Zawsze możemy też powiedzieć, że nasze ustępstwo było ostateczne i nawet, jeśli nasz partner nie odezwie się przez godzinę, to nie może to zmienić naszego stanowiska. Jeśli metoda ta nie poskutkuje, możemy wyjść z sali obrad i poprosić drugą stronę, aby zawołała nas, kiedy zechce się odezwać. porady sternowany wykładowca ciągnął zatem dalej: „Mógł się Pan mocniej przyłożyć. Ja wiem, że zapytałem Pana o dość trudną rzecz, ale w końcu to było na wykładach”. A kolega dalej nic. Milczał jak zaklęty. Gdyby egzaminator, dysponujący nieporównywalnie większą siłą negocjacyjną, oświadczył studentowi, że nie zaliczył egzaminu i musi zapytać w dziekanacie czy istnieje możliwość wyznaczenia mu dodatkowego terminu zaliczenia, byłoby po wszystkim. Jednak profesor nie powiedział niczego, co nakazywałoby mojemu koledze opuścić salę egzaminacyjną, ten miał więc prawo czekać. Cisza trwała z pół minuty, w końcu wykładowca pierwszy się odezwał i rzekł: „Mam nadzieję, że doczyta Pan to sobie jeszcze w domu”. Następnie poprosił o indeks i wpisał doń ocenę dostateczną. Cisza jest niebywale skuteczna, ponieważ presja, jaką wywiera na negocjatorów jest bardzo duża. Omawiany środek działa równie efektywnie na polu poważnych pertraktacji handlowych jak i drobnych negocjacji dnia codziennego. Wykorzystując technikę ciszy powinniśmy jednak pamiętać, że nie możemy za jej pomocą uzyskiwać ustępstw w nieskończoność. Kiedyś granice możliwości naszego oponenta się kończą. Trudno byłoby np. w opisywanym powyżej przykładzie wymóc na egzaminatorze wpisanie do indeksu oceny bardzo dobrej. Przed techniką ciszy możemy obronić się na kilka sposobów. Pierwszy, który nasuwa się sam, to oczywiście cierpliwe przeczekanie. Cisza może wtedy trwać w nieskończoność. Nawet, gdy obie strony zorientują się, że oponenci rozszyfrowali ich technikę, żadna nie będzie chciała pierwsza ustąpić, z przekory. Sytuacja taka przypomi- Bartosz Ceglarski A Proponujemy dogodne warunki współpracy oraz kompleksową obsługę. 21 KĄCIK PRAWNY nowa ustawa 22 Stary sprzęt pod kontrolą 21 października br. weszła w życie ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, która przenosi do polskiego prawa wymagania Unii Europejskiej zawarte w tzw. dyrektywach środowiskowych Dyrektywy te oparte są na zasadzie rozszerzonej odpowiedzialności producenta, który wprowadza produkty na terytorium kraju. Oznacza to, że producent odpowiedzialny jest nie tylko za odpady powstałe w procesie produkcyjnym, ale również powstałe po zużyciu wytworzonego przez niego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Zgodnie z dyrektywą, ustawa wprowadza podział sprzętu elektrycznego i elektronicznego na 10 grup: wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego, małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego, sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny, sprzęt audiowizualny, sprzęt oświetleniowy, przyrządy elektryczne i elektroniczne (z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych przyrządów przemysłowych), zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy, przyrządy medyczne (z wyjątkiem wszystkich wszczepianych i skażonych produktów), przyrządy do nadzoru i kontroli, automaty. Każdą grupę podzielono na poszczególne rodzaje. Nowa ustawa zakłada również stworzenie przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ) specjalnego rejestru, w którym będą znajdowały się dane przedsiębiorstw wprowadzających sprzęt, zbierających sprzęt, prowadzących zakłady przetwarzania, prowadzących działalność w zakresie recyklingu, prowadzących działalność w zakresie odzysku innym niż recykling oraz organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Przedsiębiorstwo, które będzie chciało rozpocząć działalność w jednym z tych obszarów będzie musiało do 1 lipca 2006 r. złożyć wniosek o wpis do rejestru, przy czym przedsiębiorców wykonujących powyższą działalność w momencie wejścia w życie ustawy, będzie obowiązywał termin 30 czerwca 2006 r. Opłata za wpis do rejestru oraz opłata roczna może wynieść, w zależności od wielkości przedsiębiorstwa, nawet 8.000 zł. Oprócz powyższych regulacji ustawa ta przede wszystkim precyzuje i nakłada na przedsiębiorcę, wprowadzającego na terytorium kraju sprzęt elektryczny i elektroniczny, szereg wymogów dotyczących szeroko rozumianego recyklingu. Wymogi te dotyczą towarów wprowadzanych na terytorium kraju zarówno poprzez produkcję sprzętu czy też handel pod własnym oznaczeniem sprzętem wyprodukowanym przez innego producenta, jak również poprzez import i wewnątrzwspólnotowe nabycie. Wymogi te to między innymi.: obowiązek zarejestrowania się w rejestrze prowadzonym przez GIOŚ, konieczność oznakowania znakiem przedstawiającym przekreślony kontener na odpady, w sposób wyraźny, czytelny i trwały, sprzętu wprowadzanego do obrotu od 15 sierpnia 2005 r., w przypadku wprowadzenia na terytorium kraju sprzętu dla gospodarstw domowych obowiązek dołączania informacji o zakazie umieszczania zużytego sprzętu łącznie z innymi odpadami, o potencjalnych skutkach dla środowiska i zdrowia ludzi wynikających z obecności składników niebezpiecznych w sprzęcie oraz ich masie, obowiązek umieszczania numeru rejestrowego przedsiębiorstwa na fakturach i innych dokumentach finansowych od 1 października 2006 r., obowiązek raportowania w terminie do 15-tego dnia miesiąca następującego po kwartale do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska na temat ilości i masy wprowadzonego sprzętu w podziale na grupy i z wyszczególnieniem danych o rodzaju i masie baterii oraz akumulatorów stosowanych na potrzeby sprzętu. Zapis ten wchodzi w życie 1 lipca 2006 r. obowiązek raportowania w terminie do 30-tego dnia miesiąca następującego po kwartale do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska na temat osiągniętych poziomów zebrania zużytego sprzętu oraz odzysku w tym recyklingu. Zapis ten wchodzi w życie 1 lipca 2006 r. oprócz raportów składanych do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska przedsiębiorca obowiązany jest do prowadzenia dodatkowej ewidencji obejmującej informacje dotyczące ilości i masy wprowadzonego sprzętu. Ewidencja ta razem z zaświadczeniami o zużytym sprzęcie musi być przechowywana przez 5 lat. konieczność zorganizowania i sfinansowania zbierania, przetwarzania oraz odzysku, w tym recyklingu i unieszkodliwiania zużytego sprzętu samemu lub za pośrednictwem organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, w przeciwnym wypadku należy złożyć odpowiednie zabezpieczenie do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, opracowanie informacji przeznaczonej dla zakładów przetwarzania dotyczącej ponownego użycia i przetwarzania zużytego sprzętu, w szczególności: określenie części składowych, które mogą być przeznaczone do ponownego użycia oraz wskazanie umiejscowienia w sprzęcie składników niebezpiecznych określonych w ustawie, które powinny być usunięte z tego sprzętu, osiągnięcie do 1 stycznia 2009 r. (dla części grup obowiązuje wcześniejszy termin 1 stycznia 2008 r.) R E K L A M A symbolem przekreślonego kontenera. Zgodnie z wolą legislatora wymóg ten dotyczy wyłącznie sprzętu wprowadzonego na terytorium kraju po granicznej dacie 14 sierpnia 2005 r. Od 1 lipca 2006 r. wejdzie w życie obowiązek, obejmujący zarówno sprzedawców detalicznych, jak i hurtowych, który nakazuje przy sprzedaży sprzętu elektrycznego i elektronicznego dla gospodarstw domowych, nieodpłatne przyjęcie od kupującego zużytego sprzętu, jeżeli zużyty sprzęt jest tego samego rodzaju i pełni te same funkcje oraz w ilości nie większej niż sprzedawany nowy sprzęt elektryczny lub elektroniczny. Nowa ustawa dodatkowo reguluje jeszcze wiele innych kwestii dotyczących np. prowadzenia punktów zbierania zużytego sprzętu, prowadzenia zakładów przetwarzania, recyklingu, sposobu funkcjonowania organizacji odzysku oraz sposób naliczania opłaty produktowej i sankcji karnych za niestosowanie się do przepisów ustawy, które mogą sięgać nawet 500 tys. zł. Ustawa o recyklingu i odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego nie jest pozbawiona szeregu błędów i uchybień. Dla przykładu ustawa weszła w życie 21 października 2005 r., a nakazuje oznakowanie produktów przekreślonym kontenerem na śmieci, wprowadzanych na terytorium kraju po 14 sierpnia 2005 r. Komentarz pozostawiamy dla czytelnika. Ustawa ta, aczkolwiek słuszna w założeniach, wprowadzi wiele utrudnień dla przedsiębiorców, ale zarazem stworzy całkiem pokaźny rynek usług z zakresu zbioru, przetwarzania, odzysku i recyklingu sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Nowością dla konsumentów będzie konieczność oddania starego sprzętu w przypadku zakupu nowego, natomiast dla przedsiębiorców ustawa wprowadzi obowiązek ponoszenia różnego rodzaju wydatków, które to w ostatecznym rozrachunku spowodują wzrost cen dla użytkownika końcowego. Pozostaje mieć nadzieję, iż korzyści z poprawy stanu środowiska naturalnego i lepsze wykorzystanie surowców przewyższą koszty i utrudnienia wynikające z wprowadzenia w życie tej ustawy. Piotr Bućko KĄCIK PRAWNY zbierania zużytego sprzętu. Dodatkowo sprzedawcy są zobowiązani do sprzedaży sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych wraz z informacją dotyczącą zakazu wyrzucania tego sprzętu na „śmietnik” oraz oznakowanego w sposób trwały i widoczny nowa ustawa odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu części pochodzących ze zużytego sprzętu. Poziomy te są zróżnicowane w zależności od grupy, do której dany sprzęt należy i wynoszą od 70 % do 80 % w przypadku odzysku oraz od 50 % do 75 % w przypadku recyklingu. Kolejną kluczową datą w ustawie jest 13 sierpnia 2005 r. W przypadku wprowadzenia na terytorium kraju sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych po tej dacie, wprowadzający jest zobowiązany do osiągnięcia odpowiedniego poziomu zbierania, czyli odzysku sprzętu, który został przez niego wprowadzony. Natomiast przed tą datą, z powodu braku odpowiednich danych liczbowych, obowiązek zapewnienia odpowiedniego poziomu zbierania dotyczy wprowadzonego sprzętu danej grupy, określonej w ustawie, proporcjonalnie do jej udziału w ogólnej masie wprowadzonego sprzętu. Aby zrealizować ten wymóg mamy czas do 1 stycznia 2008 r. Ustawa o zużytym sprzęcie wprowadza pewne novum, które odróżnia ją od poprzednich ustaw o odpadach, bowiem rozszerza krąg podmiotów, które muszą stosować ustawę o sprzedawców detalicznych i hurtowych oraz końcowych użytkowników sprzętu. Sprzedawcy detaliczni i hurtowi, zgodnie z ustawą, mają obowiązek poinformować kupującego o wysokości odpłatności za koszty zbierania, odzysku w tym recyklingu, jeżeli taką informację uzyskali od wprowadzającego sprzęt. W punkcie sprzedaży powinna znaleźć się informacja o systemie NOWE PRODUKTY akcesoria Elektroniczne układy stabilizacyjno-zapłonowe GMH do lamp metalohalogenkowych Pierwsze stateczniki elektroniczne, zastępujące stosowane wcześniej i używane do dziś układy składające się z zapłonnika i statecznika indukcyjnego, opracowano do użytku ze świetlówkami liniowymi. Są to w rzeczywistości układy stabilizacyjno-zapłonowe realizujące dwie funkcje, zapłonu wyładowania i jego stabilizacji. Są one dość powszechnie używane od wielu lat w zastosowaniu do różnego rodzaju fluorescencyjnych źródeł światła, głównie świetlówek liniowych i kompaktowych. Obecnie powstają coraz bardziej zaawansowane konstrukcje, które optymalizują „gorący” zapłon oraz pracę świetlówki zwiększając w ten sposób efektywność i trwałość tych źródeł światła. Jednak im większa moc źródła światła tym droższy staje się taki układ elektroniczny. Dlatego w elektronicznych układach stabilizacyjno-zapłonowych, nazywanych popularnie statecznikami elektronicznymi, do źródeł światła wyższych mocy, rozwój elektroniki jest znacznie wolniejszy. Coraz większe zastosowanie w oświetleniu zyskują w ostatnich latach wysokoprężne lampy wyładowcze, zwłaszcza metalohalogenkowe. Źródła te są obecnie powszechnie stosowane między innymi w iluminacji obiektów, oświetleniu ulicznym, a także w oświetleniu wnętrz obiektów Statecznik elektroniczny GMH-150E 24 użytkowych. Czas pracy oświetlenia oraz duża, sumaryczna moc zainstalowanych źródeł światła skłaniają wielu inwestorów do poszukiwania oszczędnych rozwiązań. Lampy wysokoprężne wymagają jednak impulsu wysokiego napięcia o amplitudzie nawet do 5kV, a następnie ograniczenia i stabilizacji prądu jarznika o wartości na ogół wyższej niż prąd świetlówki. Dlatego konstrukcja stateczników elektronicznych do lamp wysokoprężnych jest znacznie bardziej skomplikowana i droższa w stosunku do rozwiązań stosowanych dla świetlówek. Stąd do niedawna stateczniki elektroniczne do lamp wysokoprężnych były rzadkością. Obecnie najpowszechniejszym rozwiązaniem spotykanym w wysokoprężnych lampach wyładowczych jest nadal zastosowanie statecznika indukcyjnego oraz tyrystorowego układu zapłonowego zwanego potocznie zapłonnikiem. Układy zapłonników są stale unowocześniane, posiadają coraz więcej funkcji, a tym samym stają się coraz bardziej skomplikowane. Rola zapłonników ogranicza się jednak do generacji impulsów koniecznych do zapłonu wyładowania, natomiast współpracują one nadal z klasycznym statecznikiem indukcyjnym. Zespół taki ma niestety dużą masę oraz wymiary. Dodatkowo sprawność stateczników indukcyjnych jest stosunkowo niska i podczas pracy wydziela się w nich znaczna ilość ciepła. Klasyczne układy stabilizacyjno-zapłonowe nie chronią zasilanych źródeł światła przed wahaniami napięcia w sieci zasilającej, które są przyczyną wielu niekorzystnych zjawisk, np. zmiany barwy promieniowania, obniżenia trwałości lub po prostu gaśnięcia źródła światła. Szczególnie wrażliwe na zmiany napięcia w sieci zasilającej są lampy metalohalogenkowe, zwłaszcza małych mocy. Źródła te są powszechnie stosowane w oświetleniu wnętrz o charakterze użytkowym, oświetleniu zewnętrznym, w projektorach iluminacyjnych, a nawet w oświetleniu ulicznym. Przy wahaniach napięcia w sieci zasilającej barwa ich promieniowania zmienia się w sposób przypadkowy. W początkowym okresie rozwoju lamp metalohalogenkowych powodowało to nawet ograniczone zainteresowanie tymi źródłami światła. Działo się tak do czasu opracowania udanych konstrukcji stateczników elektronicznych eliminujących wspomniane zjawiska. Tego typu układy zasilające powinny posiadać funkcję stabilizacji mocy wydzielanej w lampie. Spotykane są dwie podstawowe konstrukcje tych urządzeń: układ podwójnej przetwornicy oraz przetwornica z bezpośrednią regulacją mocy. Obie konstrukcje stateczników wykonywane są w układzie przeciwsobnym wykonanym w technologii MOSFET ze prąd w ył adow n ia , co korzystnie wpływa na jej trwałość, szczególnie w przypadku częstych wyłączeń. Stateczniki elektroniczne serii GMH Jedną z nowości wprowadzoną do oferty Brilux są stateczniki elektroniczne serii GMH przeznaczone do lamp metalohalogenkowych o mocy 70 W (model GMH-70E) i 150 W (model GMH-150E). Układy te generują impulsy zapłonowe przez czas ok. 3 sekund w odstępach 1 minuty. Dlatego czas zapłonu lampy, zależnie od temperatury jarznika, może trwać nawet 5 do 8 minut. Rozwiązanie to zmniejsza narażenie obwodu lampy na niepotrzebne działanie impulsów zapłonowych, które były w klasycznych układach przyczyną częstych uszkodzeń izolacji. W konstrukcji statecznika elektronicznego GMH zastosowano układ podwójnej przetwornicy, dzięki czemu zasilana lampa pracuje poprawnie w bardzo szerokim zakresie napięć sieci zasilającej, praktycznie od 190 do 250 V. Rysunek 1 przedstawia wyniki pomiarów podstawowych parametrów statecznika GMH-70E mierzonych na wejściu układu przy zasilaniu napięciem sieci 160 V i 230 V, wykonanych w laboratorium Brilux. Są to podstawowe parametry statecznika GMH-70E mierzone na wejściu układu przy zasilaniu napięciem sieci 160 V i 230 V. Pobór mocy z sieci w obu przypadkach jest praktycznie jednakowy, co oznacza, że układ statecznika pracuje z tą samą mocą nawet przy bardzo zaniżonych wartościach napięcia sieci zasilającej. W klasycznych układach zapłonowych lampa gaśnie przy ok. 160 V napięcia sieci zasilającej. Współczynnik mocy, kształt pobieranego prądu oraz zawartość harmonicznych, zaznaczone kolorem fioletowym, pozostają praktycznie bez zmian. Zalecany przy projektowaniu instalacji elektrycznej dopuszczalny spadek napięcia dla obwodów oświetleniowych wynosi 3%, podczas gdy zakres zmian napięcia sieci, szczególnie na obszarach wiejskich, wynosi +5% i -10%. Spadki napięć dodają się, co powoduje wyraźne zmiany barwy i strumienia świetlnego lamp metalohalogenkowych pracujących w oświetleniu. Dlatego zastosowanie stateczników GMH-70E i GMH-150E zapewnia stabilną pracę źródeł oraz oszczędność energii. NOWE PRODUKTY a pozwala na znaczne oszczędności energii elektrycznej. Bardziej optymalne są również parametry zapłonu lampy, m.in. początkow y akcesoria sterowaniem przy użyciu technologii zmiany współczynnika wypełnienia impulsów tzw. PWM. Rozwiązania te zapewniają mniejsze straty energii oraz uzyskanie małych gabarytów i masy układów. Urządzenie z bezpośrednią regulacją mocy posiada bardziej skomplikowany system sterowania, który jest trudniejszy w realizacji. Dodatkowym problemem jest wysoka emisja zaburzeń związanych z kompatybilnością elektromagnetyczną EMC. Dlatego bardziej popularnym rozwiązaniem jest podwójna przetwornica, czyli szeregowe połączenie dwóch układów: statecznika elektronicznego i dodatkowej przetwornicy napięcia. Elementem dodatkowym jest przetwornica napięcia sieci zasilającej, z której zasilany jest statecznik elektroniczny lampy. Wadą tego rozwiązania są większe straty energii w stosunku do konstrukcji układów stosowanych do świetlówek. Jednak dzięki zastosowaniu przetwornicy napięcia, statecznik może pracować w szerokim zakresie napięć sieci zasilającej bez żadnych zakłóceń w pracy. Częstotliwość pracy statecznika jest większa od częstotliwości sieci i wynosi zwykle od 100 do 200 Hz. Parametry pracy lampy przy zasilaniu większą częstotliwością są inne niż dla klasycznego układu stabilizacyjno-zapłonowego. Mniejsza jest moc wydzielana w lampie (nawet o 20%) oraz moc pobierana z sieci zasilającej w stosunku do klasycznego układu ze statecznikiem indukcyjnym. Mimo to strumień świetlny pozostaje bez zmian, dlatego zastosowanie stateczników elektronicznych nie powoduje pogorszenia parametrów świetlnych, Korzyści z zastosowania droższych w zakupie, ale tańszych w eksploatacji stateczników elektronicznych są coraz częściej zauważane przez projektantów oświetlenia oraz inwestorów. Paweł Sadowski Rys. 1. Wyniki pomiarów podstawowych parametrów statecznika GMH-70E mierzonych na wejściu układu przy zasilaniu napięciem sieci 160 V i 230 V, wykonanych w laboratorium Brilux. 25 NOWE PRODUKTY oświetlenie architektoniczne REGOLA 260 do oświetlenia elewacji budynków Okres jesienno-zimowy to szczególnie istotny czas w oświetleniu, ponieważ najbardziej widoczne są jego braki. REGOLA 260 26 Duże obiekty oraz ważniejsze budowle architektoniczne zwykle posiadają dobrze rozbudowaną iluminację. Jednak większość pozostałych budynków oraz przestrzeni bezpośrednio wokół nich niknie w ciemności. Konieczność uzupełnienia braku naturalnego światła powoduje, że w miesiącach zimowych udział oświetlenia w ogólnym bilansie energetycznym jest największy. Dlatego przy wyborze oświetlenia warto zwrócić uwagę na rozsył światłości oprawy. To właśnie od niego w dużym stopniu zależy, na co zużywana jest energia. Jest to szczególnie istotne w oświetleniu zewnętrznym gdzie straty strumienia świetlnego z opraw są największe. Często dla uzyskania zamierzonego efektu nie potrzeba dużej ilości światła, wystarczy odpowiednio je ukierunkować. Oświetlenie elewacji budynku musi być dopasowane do oświetlenia otocznia. Im więcej światła wokół obiektu, tym większy musi być strumień świetlny opraw instalowanych na elewacji budynku. Jeśli w otoczeniu budynku nie ma żadnych źródeł światła, to nawet kilkuwatowej mocy oprawy LED umieszczone na elewacji mogą być wystarczające. Często spotykanym błędem jest zastosowanie do oświetlenia bezpośredniego wokół budynku, plafonier lub podobnych opraw o szerokim, w tym wypadku nieefektywnym, kącie rozsyłu światłości. Większość strumienia świetlnego jest emitowana w przestrzeń, co powoduje straty energii. Zjawisko to nazywane jest potocznie „zaśmiecaniem środowiska światłem”. Niewłaściwe oświetlenie może być przyczyną pogorszenia komfortu widzenia i rozpoznawania szczegółów. W szczególnych przypadkach może doprowadzić do powstawania zjawiska olśnienia u osoby zbliżającej się do tego obiektu szczególnie, jeśli nie ma innego oświetlenia w otoczeniu. Jedną z nowości wprowadzonych do oferty Brilux jest oprawa ścienna REGOLA 260 przeznaczona do oświetlenia zewnętrznego. Rozsył światłości oprawy jest tworzony przez dwa źródła światła umieszczone w odbłyśnikach, po jednym na każdym z końców, pionowo mocowanej obudowy o kształcie walcowym. W efekcie uzyskano dwie szerokie wiązki światła skierowane równolegle do ściany budynku, które tworzą ciekawy dekoracyjny efekt. Oprawa REGOLA 260 emituje mniej światła w kierunku otoczenia, dlatego jest bardzo uniwersalna w zastosowaniu i nie powoduje powstawania zjawiska olśnienia. Typowym zastosowaniem oprawy jest oświetlenie dekoracyjne i pomocnicze bezpośredniego otocznia budynku. Możliwe jest także umieszczenie opraw między dobrze oświetlonymi oknami wystawowymi sklepu. Oprawa REGOLA 260 stanowi również ciekawą propozycję do zastosowana jako jeden z elementów pełniejszej iluminacji obiektu. W konstrukcji oprawy zastosowano obudowę ze stopu aluminium oraz przewody i uszczelki wykonane z silikonu. Dzięki temu zwiększona jest odporność na działanie niekorzystnych czynników atmosferycznych. Źródła światła stanowią żarówki tradycyjne z trzonkiem E27 o mocy maksymalnej 2x60W. Oprawa REGOLA 260 posiada nowoczesny kształt i wiele możliwości zastosowania, co powoduje ze cieszy się dużym zainteresowaniem wśród architektów i projektantów oświetlenia. Paweł Sadowski ESPO 14 ESPO 12 Grupa opraw ścienno-sufitowych oferowanych przez Brilux powiększyła się o nową serię ESPO przeznaczoną do żarówek halogenowych G-9 o mocy maksymalnej 50 W. Oprawy ESPO stanowią połączenie nowoczesnych rozwiązań: stali szlachetnej, hartowanego szkła i jaskrawego, białego światła żarówek halogenowych. Kontrukcja pojedynczej oprawy ESPO 11 stanowi samodzielny blok, z którego, przez zwielokrotnienie, tworzone są kolejne wersje na dwa, trzy i cztery źródła śwatła. Oprawa na większą liczbę źródeł jest tworzona poprzez odpowiednie powięszenie podstawy. Kolejne, zwielokrotnione wersje są oznaczone odpowiednio jako ESPO 12, ESPO 13 i ESPO 14. Druga cyfra nazwy wskazuje na ilość źródeł światła. Podstawa oprawy jest wykonana ze stali nierdzewnej w jej naturalnym kolorze. Wsporniki szyby wykonane są ze stalowych tulejek o chromowanej powierzchni. Szkło opraw jest matowane na środku w celu lepszego rozporszenia strumienia świetlenego żarówki. Dla uzyskania lepszego efektu zalecane jest stosowanie żarówek z matową bańką. Niezależnie od wielkości oprawy, do wymiany żarówki konieczne jest odkręcenie czterech śrub mocujących szkło oprawy na tulejkach dystansowych. Po zdjęciu szyby możliwy jest dostęp do wszystkich źródeł światła w oprawie. Wymiana żarówek może byc wykonana bez użycia narzędzi. ESPO 11 Oprawy serii ESPO przeznaczone są do zastosowania wewnątrz pomieszczeń, w których eksploatowane są urządzenia o stopniu ochrony IP20. Dzięki dużej liczbie konfiguracji ESPO są bardzo uniwersalne i łatwe w zastoswaniu. Dobrze sprawdzają sie w oświetleniu ściennym, typowo dekoracyjnym, uzupełniając jednocześnie braki oświetlenia podstawowego. W modelu ESPO 14 duży strumień świetlny połączonych czterech bloków dobrze sprawdza się oświetleniu pomocniczym, a nawet podstawowym, pomieszczeń o małej kubaturze. Zaletą zastosowania żarówek jest możliwość zainstalowania dodatkowego ściemniacza i w ten sposób dostosowanie ilości światła w pomieszczeniu do aktualnych potrzeb. Dlatego seria ESPO może być wykorzystywana również w oświetlniu kawiarni, pizzeri i innych pomieszczeń o stosunkowo niskiej wartości wymaganego natężenia oświetlenia, w których ważne jest zapewnienie jego dużej równomierności. NOWE PRODUKTY Oprawy oświetlenia dekoracyjnego cieszą się coraz większą popularnością. Dlatego asortyment w tym zakresie jest stale powiększany o nowe rodziny opraw. oświetlenie domowe ESPO - nowa seria opraw do oświetlenia dekoracyjnego i pomocniczego Paweł Sadowski ESPO 13 27 NOWE PRODUKTY oświetlenie domowe Nowe oprawy zwieszane REMINI, TIVOLI i BRAVIA Zwieszane oprawy sufitowe są grupą opraw chętnie stosowaną przez użytkowników, zwłaszcza w oświetleniu domowym. Często oprócz funkcji oświetleniowych pełnią one też funkcję dekoracyjną. Bravia 10 Bravia 40 28 Oprawy REMINI, TIVOLI oraz BRAVIA są nowymi oprawami wprowadzonymi do szerokiej oferty Brilux. Oprawy REMINI i TIVOLI są mocowane do sufitu za pomocą ozdobnej głowicy wykonanej z blachy stalowej. Z głowicy tej, na dwóch linkach stalowych, zwieszona jest część świecąca opraw w postaci klosza wykonanego ze szkła. Klosze opraw mają nowoczesną linię i świetnie nadają się do zastosowania wszędzie tam, gdzie oprawa oświetleniowa stanowi część wystroju wnętrza. Remini Klosze wykonano w formie dwóch, wzajemnie się przenikających, tafli grubego szkła. Górną taflę wykonano ze szkła przezroczystego, zaś dolną z matowanego. Pomiędzy odpowiednio ukształtowanymi taflami szklanymi umieszczone są źródła światła. W oprawach REMINI są nimi dwie żarówki o maksymalnej mocy 60W i trzonku E27, natomiast w oprawach TIVOLI użyto trzech takich żarówek. Kolejną nowością w ofercie jest rodzina opraw BRAVIA. Składa się ona z dwóch opraw oznaczonych symbolami 10 i 40. Tu również ozdobną głowicę mocującą oprawy do sufitu, wykonano z blachy stalowej. Klosz w kształcie kuli wykonano z mlecznego szkła. Spoczywa on na kwadratowej ramie tworząc w ten sposób efektowną kompozycję. W przypadku opraw BRAVIA 10 jest to jeden klosz, natomiast w oprawie BRAVIA 40 zastosowano cztery klosze rozmieszczone w czterech ramach połączonych w swoistą kratownicę. Oprawy BRAVIA są także przystosowane do współpracy z żarówkami tradycyjnymi o maksymalnej mocy 60W i trzonku E27. We wszystkich przedstawionych oprawach zastępczo mogą być stosowane niektóre typy świetlówek kompaktowych. Te nowoczesne źródła światła mogą znacząco zmniejszyć koszty eksploatacji. Wszystkie wyżej opisane oprawy są mocowane do sufitu za pomocą stalowych linek. Pozwala to na regulowanie długości zwieszenia opraw i daje możliwość ich dostosowania do wysokości pomieszczenia. Maksymalna długość linek wynosi 70 centymetrów. Oprawy wykonane są w drugiej klasie ochronności. Ich stopień ochrony IP wynosi 20, co sprawia, że są przeznaczone wyłącznie do zastosowania we wnętrzach budynków. Oprawy mają atrakcyjny wygląd i są idealne do zastosowania w charakterze oświetlenia dekoracyjnego. Ich podstawowym przeznaczeniem jest ogólne oświetlenie pomieszczeń mieszkalnych. Z powodzeniem mogą być też stosowane w restauracjach, pubach jak również kawiarniach. W ostatnich latach użytkownicy coraz częściej przykładają dużą uwagę do tego, aby wygląd oprawy pasował do wystroju projektowanego wnętrza. Oprawy REMINI, TIVOLI i BRAVIA sprawiają, że wybór ten jest jeszcze łatwiejszy. Andrzej Tur Tivoli Urządzając wnętrze mieszkalne często stosujemy w nim oprawy oświetleniowe o różnorodnym przeznaczeniu, lecz jednolitym wzornictwie. W ofertach producentów tworzą one tak zwane rodziny. Aby sprostać ciągle rosnącym wymaganiom naszych klientów i umożliwić im takie właśnie, jednolite podejście do oświetlenia wnętrza domowego, Brilux wprowadza do swojej oferty nową rodzinę opraw o nazwie FIORINO. Doskonale nadaje się ona do zastosowania jako domowe oświetlenie ogólne, jak również jako dodatkowe oświetlenie wybranych przestrzeni. Pięć różnych funkcjonalnie, lecz o ujednoliconej stylistyce, opraw Fiorino P2 Fiorino L z rodziny FIORINO, może zaspokoić różnorodne potrzeby o d biorc ów. Mając do dyspozycji taką gamę produktów, można z łatwością zaprojektować jednolicie i atrakcyjnie wyglądające wnętrze. W skład rodziny wchodzą: dwie oprawy sufitowe przeznaczone do trzech i pięciu źródeł światła, oznaczone jako FIORINO 30 i FIORINO 50, kinkiet ścienny o nazwie FIORINO K z pojedynczym źródłem światła, lampka biurkowa FIORINO L z pojedynczym źródłem światła, lampa podłogowa FIORINO P2 z dwoma źródłami światła. Elementy konstrukcyjne lamp, czyli podstawy montażowe oraz ozdobne pręty wykonano ze stali nierdzewnej, natomiast klosz oprawy ze szkła mlecznego. Dzięki temu uzyskano wielostronne oświetlenie pomieszczenia, bez ostrych cieni. Wynika to z dużego rozproszenia strumienia świetlnego przez szkło mleczne klosza, spotęgowane przez odbicia wielokrotne od ścian i sufitu. Lampy przeznaczone są na żarówki głównego szeregu, na trzonek E27 o maksymalnej mocy 60W. Mogą być również użyte bardzo popularne obecnie świetlówki kompaktowe ze zintegrowanym układem stabilizacyjno-zapłonowym, w wersji mini. Oprawy posiadają stopień ochrony przed wnikaniem ciał stałych, płynów i wody IP 20. W przypadku Fiorino 30 opraw sufitowych i kinkietu ściennego przewód zasilający podłącza się poprzez złączkę trzytorową. Posiadają one pierwszą klasę ochronności przed porażeniem elektrycznym. Oprawy stojące wykonane są w drugiej klasie ochronności, co oznacza, że posiadają podwójną lub wzmocnioną izolację i nie wymagają połączenia ochronnego. Oprawy z rodziny FIORINO będą się prezentować idealnie w nowoczesnych pomieszczeniach mieszkalnych. Mogą być także użyte w celach dekoracyjnych w restauracjach, kawiarniach czy pubach. Ze względu na niewielką długość zawiesi, oprawy FIORINO 30 i 50 nadają się świetnie do zastosowania w pomieszczeniach z niskim sufitem. Stojące lampy biurkowe FIORINO L oraz podłogowe FIORINO P2 można stosować jako wyposażenie pokoi hotelowych, gdzie będą stanowiły atrakcyjne dla oka i jednocześnie funkcjonalne wyposażenie. oświetlenie domowe NOWE PRODUKTY Rodzina opraw domowych FIORINO Magdalena Witczak 29 sztuczne oświetlenie wnętrz TECHNIKA ŚWIETLNA 30 Światło, a nasze zdrowie, samopoczucie i produktywność Około trzydziestu do czterdziestu lat temu badania medyczne i biologiczne prowadzone na świecie wykazały, że światło ma nie tylko wzrokowe, ale i biologiczne oddziaływanie na organizm ludzki. W ostatnich latach coraz częściej mówi się o biologicznych efektach światła. Jak doszło do tego odkrycia? ły wzrok. U części z nich cykl dobowy nie zastaje zakłucony. Naukowcy zaczęli więc poszukiwać w ludzkim organizmie innego niż oczy, regulatora dobowego rytmu biologicznego. Od dawna było wiadomo, że za wowe pomiędzy czopkami i pręcikami w oku i korą wzrokową w mózgu. Czasowy cykl oświetlenia natuPręciki pracują przy bardzo niskich ralnego na kuli ziemskiej zamyka się poziomach światła (tzw. widzenie skow 24 godzinach i składa się z dwóch topowe) i nie umożliwiając postrzeokresów: około 12 godzin jasności i gania barw, a jedynie kształtów. Przy około 12 godzin ciemności. większej ilości światła widzeOrganizm ludzki jest do nie następuje dzięki działaniu tego cyklu dostosowany i czopków, które pozwalają na funkcjonuje w nim poprawrozróżnianie barw i ostre winie. Zmiana cyklu może jeddzenie przedmiotów. nak powodować istotne zaW 2002 roku odkryto burzenia w funkcjonowaniu nowy typ receptora w ludznaszego ciała. Na przykład kim oku. Odpowiada on podczas lotów kosmicznych, za biologiczne skutki, jakie astronauci okrążając ziemię wywołuje światło w ludzim doświadczają innego, znaczciele. Skomplikowane reakcje nie krótszego cyklu światłochemiczne przebiegające pod -ciemność. Są to 3 godziny wpływem światła padającejasności i 3 godziny braku go na ten receptor, również światła. Zmiana ta wywowywołują sygnały, przekałuje w ich organizmach zywane dzięki połączeniom zaburzenie cyklu biologicznerwowym, między innymi nego powodujące trudności do obszaru mózgu nazywaw zasypianiu, zaburzenia snu nego jądrem nadskrzyżowań, oraz osłabienie aktywności w skrócie SNC od angielskiei koncentracji w czasie pracy. go „suprachia-smatic nuclei”, Naukowcy badający to zja- Rys. 1. Wzrokowe i biologiczne połączenia w mózgu: połączenie odpowiadającego za sterowanerwowe pomiędzy siatkówką w oku, z jej czopkami i pręcikami, wisko zaczeli podejrzewać, a korą wzrokową oraz pomiędzy siatkówką z nowym receptorem i nie ludzkim zegarem bioloże u jego podstaw leży za- jądrem nadskrzyżowań SCN. gicznym oraz do szyszynki. burzenie naturalnego cyklu Wzrokowe oddziaływanie oświetlenia. Dziś wiemy już, że istotwidzenie odpowiadają dwa typy światła nie jest to prawda. fotoreceptorów umiejscowionych Inną obserwacją były przypadki Mimo wykrycia biologicznego odw siatkówce ludzkiego oka, czopki działywania światła na organizm ludzwystępujące u ludzi, którzy utracili i pręciki. Światło padające na te reki, jego oddziaływanie wzrokowe nie wzrok w wyniku wypadków. U nieceptory wywołuje złożone reakcje utraciło nic ze swojego znaczenia. których takich osób następują pochemiczne powodujące powstawanie Wydolność wzrokowa człowieka zaważne zaburzenia naturalnego rytpewnego rodzaju sygnałów w nerwach leży od warunków pracy wzrokowej. mu czasowego okresów aktywności łączących receptory z korą wzrokową W sytuacji oświetlenia sztucznego i snu. Polegają one na utracie zdolnow tylnej części mózgu. Kora wzrokowa uzyskanie wysokiej wydolności wzrości do zasypiania w regularnych odstęinterpretuje te sygnały jako wrażenia kowej jest uzależnione od zapewnienia pach czasu. Problem ten nie wystepuje wzrokowe. dostatecznie dobrego oświetlenia okrejednak u wszystkich osób, które straciRysunek 1 pokazuje połączenia ner- człowiek w wieku około 30 lat. Nowa norma europejska w większości wypadków wymaga do pracy natężenia oświetlenia 300 lx. Jak widać jest to wartość wystarczająca dla osób w wieku około 30 lat. Starsi pracownicy, również potrzebni w firmach ze względu na swoje doświadczenie, a mający niestety niższą wydolność wzrokową, potrzebują jednak znacznie w widmie, tzn. promieniowanie czerwone i zielone, natomiast zatrzymuje dużą część promieniowania niebieskiego. Stąd do oka osób starszych wnika głównie promieniowanie żółte i sąsiednich barw z widma. Osoby takie znacznie słabiej widzą barwę niebieską. Innymi słowy osoba starsza widzi świat mniej niebieski niż ludzie młodzi. Dla podwyższenia wydolności wzrokowej osób starszych korzystne jest stosowanie światła z dużą zawartością promieniowania w niebieskiej części widma. Wydolność wzrokowa ludzi starszych może być zatem z powodzeniem poprawiona nie tylko przez odpowiednio wysoki poziom oświetlenia, ale także przez zastosowanie światła z dużym udziałem niebieskiej części widma. Rys. 2. Zależność pomiędzy względną wydolnością wzrokową (w %) i natężeniem oświetlenia (w lx). Ciągła linia niebieska: ludzie młodzi; przerywana linia czerwona: lidzie starsi. człowieka (w %). Jak widać zwiększenie poziomu natężenia oświetlenia powoduje wzrost wydolności wzrokowej. Istnieje jednak duża różnica wydolności wzrokowej w zależności od wieku osoby badanej. Lepsze rezultaty w zakresie wydolności wzrokowej wykazują ludzie młodsi tzn. około 30 lat, gorsze ludzie starsi około 55 lat. Na lewym wykresie pokazano, że przy względnie trudnych zadaniach wzrokowych, człowiek starszy potrzebuje ponad 1000 lx dla osiągnięcia takiej samej wydolnści wzrokowej jak ludzie młodsi przy natężeniu oświetlenia 300 lx. Prawy wykres pokazuje tą samą zależność przy trudnej pracy wzrokowej, np. przy czytaniu drobnego tekstu. W tym przypadku jest ona jaszcze silniejsza. Dla osiągnięcia tej samej, zadowalającej wydolności wzrokowej przy trudnej pracy wzrokowej, osoba w wieku ponad 55 lat potrzebuje prawie 6 razy większej ilości światła niż wyższego poziomu natężęnia oświetlenia. Dzięki temu będą wykonywać równie dobrze taką samą pracę wzrokową, co młodsi. Oznacza to jednak konieczność podwyższenia natężenia oświetlenia z wymaganej normami minimalnej wartości 300 lx do około 1200 lx. Wydolność wzrokowa starszych pracowników może być poprawiona do poziomu osiąganego przez ludzi młodych dzieki znacznemu podwyższeniu poziomu natężenia oświetlenia powyżej wymagań normatywnych. W starszym wieku występuje efekt zażółcenia wierzchniej warstwy soczewki oka ludzkiego. Zażółcona soczewka działa jak filtr – przepuszcza bardzo dobrze promieniowanie widzialne o barwie żółtej, słabiej, lecz nadal dość dobrze, barwy sąsiadujące Biologiczne oddziaływanie światła Na podstawie posiadanej od dawna wiedzy o dwóch typach znanych fotoreceptorów, zazwyczaj myślimy o oczach wyłącznie jak o organach wzroku. Niedawne odkrycie kolejnego bioreceptora i jego połączeń z ośrodkami w mózgu, pozwoliło zrozumieć podstawowe znaczenie światła dla stymulowania i kontrolowania wielu procesów biologicznych w ludzkim ciele. Najważniejszym odkryciem stało się stwierdzenie, że światło, a w szczególności regularne cykle światło-ciemność mają zasadniczy wpływ na kontrolowanie zegara biologicznego człowieka poprzez wpływ na produkcję niektórych ważnych hormonów w ciele ludzkim. sztuczne oświetlenie wnętrz TECHNIKA ŚWIETLNA ślanego m.in. wysokimi poziomami natężenia oświetlenia na płaszczyźnie roboczej. Przy określonym natężeniu oświetlenia wydolność wzrokowa nie jest jednak taka sama u wszystkich ludzi. Rysunek 2 przedstawia zależność pomiędzy natężeniem oświetlenia na płaszczyźnie roboczej (w luksach), a względną wydolnością wzrokową Światło, a rytm biologiczny człowieka. Jak wspomniano na wstępie światło wywołuje w naszym organizmie efekty nie tylko wzrokowe. Ma ono także Rys. 3. Typowy dzienny rytm temperatury ciała, poziomu melatoniny i kortyzolu oraz stopnia aktywności ludzi dla naturalnego 24 godzinnego cyklu jasność/ciemność. 31 sztuczne oświetlenie wnętrz TECHNIKA ŚWIETLNA 32 silne oddziaływanie biologiczne zwiąmuluje nas do działania. W nocy ilość dzinach nocnych poprzez regulację pozane ściśle z powtarzalnym cyklem jakortyzolu w naszym organizmie spada ziomu dwóch hormonów, melatoniny sność-ciemność. Ilustruje to wykres na umożliwiając nam normalny sen. i kortyzolu, synchronizuje nasze inrysunku 3. dywidualne zegary biologiczne z cyNa osi poziomej przedstawiono Poziom melatoniny. klem i zegarem astronomicznym. dwie kolejne doby – dwa razy po Za sen odpowiada jednak głównie Jeśli jednak w dzień nie dostajemy 24 godziny. Wykres rozpoczyna się o drugi hormon – melatonina nazywana właściwej dawki promieniowania godzinie 6 rano, gdy właśnie się rozhormonem snu. Największy poziom świetlnego, nasz zegar biologiczny nie jaśnia i natężenie światła naturalnego melatoniny w organizmie występuje jest właściwie ustawiany, co prowadzi rośnie. Następnie o godzinie 12 w pow nocy, jej poziom spada nad ranem do zaburzeń snu w nocy oraz senności łudnie poziom światła jest wysoki, a o i jest niski w ciągu dnia, kiedy pobui zmęczenia w dzień. 18 po południu ściemnia się. O godzidza nas wysoki poziom kortyzolu. nie 2 w nocy jest oczywiście całkiem Oświetlenie pomieszczeń pracy w ciemno. dzień. W dzień w ludzkim organizmie W dzień mamy do czynienia z syPrzykładem zaburzeń, związanych mamy dużo kortyzolu i mało metuacją, gdy na dworze jest zupełnie ze zbyt słabym oświetleniem pomieszlatoniny, dzięki czemu możemy być jasno i mamy tam dużą ilość światła. czeń w ciągu dnia, mogą być przypadpobudzeni i aktywni, a nie senni. Sytuacja panująca w pomieszczeniach ki grup pracowników wielkiego domu W nocy odwrotnie poziom kornie jest już jednak tak samo dobra towarowego, pracujących w pomiesztyzolu maleje, a melatoniny rośnie, nawet w południe. W ładny dzień czeniach bez okien, a więc bez jakiegodzięki czemu mamy spokojny, głęna otwartej przestrzeni panuje natękolwiek dostępu światła naturalnego. boki sen, a nasza aktywność jest żenie oświetlenia naturalnego okoW pomieszczeniach tych stosowane minimalna. ło 100.000 lx. W dzień pochmurny jest na ogół jedynie światło sztuczne, zmniejsza się ono do około a średnie natężenie oświetle20.000 lx. W pomieszczenia jest zazwyczaj na poziomie niach, zwłaszcza tych pozbaokoło 500 lx. Taki poziom wionych dostatecznej ilości oświetlenia w dzień, nie gwaświatła naturalnego, mamy na rantuje codziennego, prawiogół do czynienia z poziomadłowego ustawiania zegara biologicznego pracowników. mi natężenia oświetlenia nie Oświetlenie na tym poziomie większymi niż 500 lx, a więc umożliwia wprawdzie pracowwielokrotnie niższymi. nikom dobre widzenie lecz jest Na osi pionowej pokazano ono zbyt słabe, aby skrócić ich poziomy temperatury naszego naturalny cykl biologiczny ze ciała, stopnia aktywności oraz średniej wartości 24,5 godzidwóch hormonów odpowieny do 24 godzin zgodnych dzialnych za naszą aktywność z cyklem astronomicznym. życiową – melatoniny i kortyJeżeli ludzie będą pracowali zolu, których wydzielanie jest w tych warunkach przez 24 bezpośrednio powiązane z nadni, to codziennie ich rytm tężeniem oświetlenia, jakiemu Rys. 4. Stan czujność i samopoczucie wyrażane jako pobudzenia przesunie się o 0,5 godziny. jesteśmy poddawani. dla poziomów natężenia oświetlenia 250 lx i 2800 lx w funkcji czasu pracy po północy. Po tym czasie przesunięTemperatura ciała. cie to będzie wynosiło oko Dobowe wachania temperatury ciaSterowanie zegarem biologiczło 12 godzin, więc dla omawianej ła są zjawiskiem znanym od ponad nym. grupy pracowników domu towaro100 lat. Różnice nie są duże i wynoszą Przy okazji badań nad nowym rewego w nocy będzie miała miejsce około 0,4 stopnia Celsjusza. ceptorem okazało się, że ludzki zesytuacja dzienna, a w dzień nocna. gar biologiczny nie działa dokładnie Po 24 dniach pracy w takich warunPoziom kortyzolu. w cyklu 24 godzinnym. U niektókach, ludzie ci w nocy nie będą mogli Kortyzol wydzielany w naszym orgarych osób cykl ten jest nieco krótszy, dobrze i głęboko spać, zaś w dzień będą nizmie jest nazywany hormonem strea osoby takie nazywamy „rannymi nadmiernie zmęczeni, mało aktywni su. Powszechnie wiadomo, że stres jest ptaszkami”. U innych cykl jest dłużi senni. Po kolejnych 24 dniach nastązjawiskiem szkodliwym, jednak niski szy niż 24 godziny. Są oni powszechpi dalsze przesunięcie cyklu o kolejne poziom lub całkowity brak kortyzolu nie nazywani „sowami”. Z wiekiem 12 godzin i sytuacja wróci do nortakże może być szkodliwy. Duży nadzegar biologiczny zaczyna pracować my, ludzie będą czuli się normalnie. miar kortyzolu może niszczyć system w nieco krótszym cyklu. Średnio dla caSytuacje te będą powtarzać się cykliczimmunologiczny. Z drugiej strony łej populacji rytm dobowy trwa jednak nie. hormon ten bierze udział w produkcji 24,5 godziny, jest więc dłuższy od Dotychczas środkiem zaradczym glukozy w organizmie ludzkim, a ta astronomicznego cyklu dnia i nocy. na taką sytuację były specyfiki farmaz kolei dostarcza energii naszemu ciaMimo tego ludzie nie odczuwają dokologiczne, pobudzające na dzień i nału. Poziom kortyzolu utrzymuje wylegliwości związanych z tymi różnicasenne w nocy. O wiele skuteczniejsze soką wartość w ciągu dnia i jest najmi. Okazało się bowiem, że duża ilość i zdrowsze okazuje się jednak stosowyższy w godzinach rannych, co styświatła podczas dnia i ciemność w gowanie znacznie silniejszego oświetle- Zapewnienie natężenia oświetlenia na stanowiskach pracy dziennej na poziomie ponad 1000 lx, znacznie większym od wymaganego, poprawia samopocucie pracowników, zwiększa ich aktywność, zapobiega zmęczeniu i senności podczas pracy. Oświetlenie pomieszczeń pracy w nocy. Badania prowadzone na grupach pracowników pracujących w nocy wykazały, że im dłużej pracują oni po północy, tym bardziej poziom ich czujności obniża się i rośnie prawdopodobieństwo popełnienia przez pracownika pomyłki istotnej lub nawet groźnej w skutkach. Zależność tą przedstawia rysunek 4. Tłumaczy to fakt, że większość katastrof i wypadków w światowym przemyśle ma miejsce pomiędzy godziną 2 i 3 w nocy. Badacze zauważyli jednak, że jeśli w sposób zasadniczy, czyli co najmiej 10 krotnie, zwiekszyć poziom natężenia oświetlenia, to poziom czujności zwiększa się bardzo istotnie. Silne, co najmniej 10 krotnie lepsze od obecnych wymagań, oświetlenie miejsc pracy nocnej zwiększa czujność pracowników, podnosi ich wydajność i zapobiega popełnianiu istotnych lub wręcz niebezpiecznych pomyłek. R E K L A M Rys. 5. Natężenia fal mózgowych delta w badaniu EEG pracowników biurowych przy poziomach natężenia oświetlenia 450 lx i 1700 lx. Porównywano też poziom fal mózgowych delta u pracowników biurowych pracujących w pomieszczeniach z natężeniem oświetlenia 450 lx i 1700 lx. Fale te są intensywniejsze podczas snu, a zanikają w okresie aktywności. Ich poziom odzwierciedla więc stopień senności człowieka. Na rusunku 5 widać wyraźnie, że zwiększenie natężenia oświetlenia powoduje obniżenie intensywności fal delta, co świadczy o zmniejszeniu senności. powoduje także szybsze wykonywanie czynności, zmniejsza liczbę popełnianych błędów, obniża ilość braków produkcyjunych, poprawia bezpieczeństwo, zmniejsza liczbę wypadków o obniża absencję chorobową. Badania wykazują, że w przemyśle dzięki podwyższeniu natężenia oświetlenia z 300 do 500 lx można osiągnąć wzrost wydajności o 8%, a podwyższenie natężenia do 2000 lx zwiększa wydajność o 20%. Dobre oświetlenie daje korzyści Odkrycie w 2002 roku nowego fotoreceptora w ludzkim oku, pozwoliło zrozumieć ogromne korzyści, jakie dzięki swoim skutkom wzrokowym i biologicznym, przynosi pracodawcom dobre i silne oświetlenie miejsc pracy. Obok zdrowia i dobrego samopoczucia pracowników, dobre oświetlenie Marek Kołakowski Artykuł na podstawie wykładu profesora Wout van Bommel Przewodniczącego Międzynarodowego Komitetu Oświetleniwego CIE oraz materiałów konferencji „Światło i Zdrowie” zorganizowanej przez Instytut Elektrotechniki w Warszawie. sztuczne oświetlenie wnętrz TECHNIKA ŚWIETLNA nia. Dzięki biologicznemu wpływowi na nasz organizm stymuluje ono taką produkcję melatoniny i kortyzolu, że nasz zegar biologiczny synchronizuje się idealnie z astronomicznym. A 2 AUTORYZOWANY PRZEDSTAWICIEL PRODUKTÓW BRILUX Realizacja zamówień w 24 godziny. Własny transport. 33 oświetlenie architektoniczne TECHNIKA ŚWIETLNA ARCHITEKTURA światłem malowana Coraz częściej podczas wieczornego spaceru spotykamy na swojej drodze pięknie oświetlone obiekty architektoniczne. Efekt ten nazywany jest iluminacją obiektów. Urzędy miast i firmy prywatne decydują się na oświetlenie swoich budynków w porze nocnej. Przyczynia się do tego zrozumienie, jak ważną rolę może ogrywać światło w zakresie estetyki i poprawy samopoczucia mieszkańców. W niebagatelny sposób przyczynia się do tego spadek kosztów, jakie ponosi się podczas eksploatacji oświetlenia zewnętrznego budynku. Jeszcze 30 lat temu wymagane było dostarczenie mocy elektrycznej od 100 do 200 kW. W ostatnich latach technologie używane przy produkcji źródeł światła zostały bardzo unowocześnione. Nowe źródła światła stały się bardziej ekonomiczne, niezawodne, poprawiły się ich parametry świetlne. Dzisiaj eksploatacja oświetlenia budynku pochłania jedynie od 20 do 30 kW mocy elektrycznej. Pojęcie iluminacji można ująć jako efekt, uzyskany za pomocą oświetlenia sztucznego oraz innych środków wzmacniających ekspozycję wizualną obiektu w porze nocnej. Pojęcie iluminacji często zamieniane jest na oświetlenie architektoniczne czy oświetlenie dekoracyjne obiektów. Iluminacja ma na celu zwiększenie atrakcyjność oświetlanego obiektu. Za jej pomocą można wyeksponować detale architektoniczne, a co za tym idzie skierować uwagę na wybrane szczegóły lub obszary w elewacji budynku. Można wprost uzyskać zupełnie inny wygląd budynku niż jego obraz w porze dziennej, przy naturalnym świetle słonecznym. Iluminacją można stworzyć tajemniczą i romantyczną atmosferę wokół obiektu, uruchamiając jednocześnie wyobraźnię obserwatorów. Upiększając wygląd miasta, stanowi pomocne narzędzie w jego reklamowaniu i promocji, przyciąga turystów i klientów. Poprawia też bezpieczeństwo obiektów i ich otoczenia. Niejednokrotnie koszty związane z wdrożeniem i eksploatacją oświetlenia zewnętrznego, zwracają się w postaci wpływów z turystyki. Metody iluminacji Sposobów na uzyskanie pożądanych efektów jest wiele, generalnie jednak możemy wyróżnić dwie metody iluminacji: 34 zalewową, punktową. Metoda zalewowa polega na oświetleniu całej powierzchni obiektu jednym dużym naświetlaczem. Jej stosowanie wydaje się właściwe w przypadku obiektów, które obserwowane będą ze znacznej odległości, ich szczegóły nie będą mogły być postrzegane przez obserwatorów. Metoda punktowa polega na użyciu wielu opraw, które oświetlają poszczególne detale i elementy elewacji. Mogą to robić w różny sposób, a dopiero ich złożenie daje pełen obraz iluminacji. Metoda punktowa jest bardziej wyrafinowaną i wymaga od projektanta większego doświadczenia, wiąże się też z większymi nakładami finansowymi na całą instalację. Jeżeli przewiduje się kilka kierunków obserwacji danego obiektu, a jego szczegóły będą obserwowane z bliska powinno stosować się właśnie oświetlenie punktowe. Zgodnie z zasadami Projektowanie oświetlenia wymaga przestrzegania ogólnych zasad iluminacji, należy je uwzględnić już na poziomie projektowania. Przestrzeganie tych zasad ułatwia projektowanie i pozwala ustrzec się błędów, które mogą wyniknąć dopiero po zrealizowaniu projektu. Dotyczą one przede wszystkim pałaców, kamienic, kościołów itp. Zasada spójności obrazu Pierwszą i jednocześnie najważniejszą zasadą jest zasada spójności obrazu. Polega ona na zastosowaniu takiej koncepcji oświetlenia, aby nie został zachwiany prawdziwy układ architektoniczny budynku. Różnice w oświetleniu poszczególnych partii obiektu nie powinny wprowadzać w błąd obserwatora, co do jego ogólnej konstrukcji. Obiekt ten oglądany z dalszej odległości musi stanowić pewną zgraną kompozycję zachowując jednocześnie atrakcyjny wygląd szczegółów widzianych z bliska. Stosując metodę zalewową oświetlenia automatycznie spełniamy zasadę spójności obrazu. Nie występują żadne przekłamania architektoniczne, a oświetlenie jest w miarę równomierne. Zasadę spójności obrazu można złamać stosując metodę punktową. W takim przypadku całość wizerunku obiektu stanowi zbiór oświetlonych plam i obszarów. Gdy układają się one w sensowną kompozycję nie gryząc się nawzajem, nie są od siebie zbyt oddalone, zasada spójności obrazu zostanie zachowana. Pomóc nam w tym może zastosowanie pewnej podkładowej luminancji, która wyrówna kontrasty i ustrzeże nas od ostrych przekłamań architektonicznych. Przykładem obiektu, w którym zasada ta została w nieznaczny sposób złamana jest Zamek Królewski w Warszawie. Iluminacja, którą w jego przypadku zrealizowano w niepożądany sposób, odcina więżę zamku o reszty budynku. Przy obserwacji zamku z daleka powoduje to wrażenie, jakby wieża ta była zawieszona w powietrzu. Zasada uporządkowania obrazu iluminowanego obiektu Zazwyczaj obiekty architektoniczne cechują się pewną symetrią, równomiernością położenia pewnych szczegółów architektonicznych. Okna, kolumny czy pilastry tworzą pewną kompozycję. Zasada uporządkowania obrazu iluminowanego obiektu nakazuje, aby oświetlenie nie łamało tego architektonicznego porządku budynku. Tu, podobnie jak przy zasadzie spójności obrazu, metoda zalewowa pozbawia nas problemu złamania zasady uporządkowania obrazu iluminowanego obiektu. Przy stosowaniu metody punktowej pamiętać trzeba, aby utrzymać symetrię i równomierną powtarzalność elementów elewacji, widziane podczas obserwacji za dnia. Pomocne w tym jest akcentowanie naturalnych krawędzi, balustrad i gzymsów obiektu. Zasada ukrywania widoku opraw oświetleniowych Zasada ukrywania widoku opraw oświetleniowych jest zasadą nader często łamaną. Podczas obserwacji iluminowanego obiektu nasze oko przyzwyczaja się do pewnych poziomów oświetlenia. Każde źródło światła znajdujące się w polu widzenia może powodować olśnienie obserwatorów. Należy więc tak sytuować oprawy, aby ich części świecące były ukryte przed wzrokiem obserwatorów. Można do tego użyć naturalnych elementów elewacji, ukrywając oprawy za gzymsami czy też kolumnami. Naświetlacze oświetlające budynek w sposób zalewowy nie powinny oślepiać użytkowników budynku ani osób wychodzących z niego. Dobrym sposobem schowania opraw jest umieszczenie ich w betonowych pachołkach specjalnie do tego skonstruowanych lub w ziemi. Zasada wzmacniania efektu okrągłości Kolejną zasadą jest zasada wzmacniania efektu okrągłości. Dotyczy ona Zasada akcentowania krawędzi prostopadłych Większość budynków jest zbudowana z prostopadłych do siebie ścian. Aby wzmocnić efekt przestrzenności stosuje się w takim przypadku zasadę akcentowania krawędzi prostopadłych. Polega ona na tym, że stosuje się taki sposób oświetlenia, aby sąsiadujące ze sobą ściany różniły się od siebie poziomem luminancji. Powoduje to zniwelowanie efektu spłaszczenia obiektu. W przypadku zastosowania metody punktowej oświetlenia powinno się zastosować mniejszą liczbę opraw lub oprawy słabszej mocy, w porównaniu z płaszczyzną, która ma być oświetlona mocniej. W przypadku metody zalewowej także możliwe jest takie oświetlenie sąsiadujących ze sobą oświetlenie architektoniczne TECHNIKA ŚWIETLNA Rys.1. Niepożądane rozmieszczenie opraw przy oświetleniu okrągłych obiektów. obiektów, których powierzchnia elewacji tworzy krzywizny typu stożek czy walec. Do budowli takich należą okrągłe wieże, baszty, itp. Regularna wypukłość, jaką charakteryzują się tego typu obiekty jest bardzo efektowna, a wyeksponowanie wzmacnia atrakcyjność. Zastosowanie dużej liczby naświetlaczy dookoła takiej budowli, spowodowałoby niepożądany efekt spłaszczenia. Ilustruje to rysunek 1. Brak wyraźnych światłocieni i jednolitość oświetlenia powoduje, że obiekt wydaje się być jednolity i płaski. Oko obserwatora zostaje okłamane, utracona zostaje atrakcyjna okrągłość powierzchni. Niedoświetlenie powierzchni okrągłych obiektów wzmocni efekt ich wypukłości, poprzez wystąpienie pionowych miękkich światłocieni. Pokazuje to rysunek 2. Iluminacja staję się wtedy bardziej atrakcyjna dla oka, nie przekłamuje prawdziwych walorów architektonicznych budynku. Rys.2. Prawidłowy sposób rozmieszczenia opraw przy oświetleniu okrągłych obiektów. 35 oświetlenie architektoniczne TECHNIKA ŚWIETLNA tlić mocniej, a które słabiej. Tu z pomocą przychodzi nam zasada wzmacniania głębi i wysokości. Zasada ta w uproszczeniu zaleca mocniejsze oświetlenie powierzchni, które znajduję się dalej lub wyżej, co pokazuje rysunek 4. Powierzchnie znajdujące się bliżej obserwującego powinny mieć niższe poziomy luminancji. Zasada ta nabiera większego znaczenia, gdy obiekt ma być obserwowany z dalszej odległości. W takim przypadku naturalne wypukłości mogą ulec spłaszczeniu. Utrata głębi jest efektem niepożądanym. Jeżeli powierzchnie położone dalej i wyżej oświetlimy mocniej to efekt głębi zostanie spotęgowany. Iluminacja źródłem zadowolenia Rys.3 Oświetlenie ścian prostopadłych a) nieprawidłowe, b) prawidłowe. Przybliżenie i zrozumienie zagadnienia iluminacji przyczynia się do większego zrozumienia jej zalet. Korzyści płynące z iluminacji obiektów architektury są nie do przecenienia. Iluminacja przyciąga nie tylko turystów. Pozwala też mieszkańcom poczuć się lepiej we własnym mieście. Być może podczas wieczornego spaceru częściej i chętniej przyjrzymy się oświetlonym zabytkom i pomnikom. Poznanie podstawowych zasad i celów iluminacji pozwoli też na ogólną jej ocenę, zastanowienie się, czy dany projekt został wykonany poprawnie. Być może skłoni to do poznania historii danej budowli i postaci historycznych, które były z nią związane. Andrzej Tur Rys.4. Różne poziomy luminacji dla płaszczyzn położonych dalej i bliżej. płaszczyzn, aby poziomy luminancji różniły się od siebie. Pojedynczy naświetlacz należy przesunąć w stronę ściany, która ma być oświetlona mocniej, jak to pokazano na rysunku 3. Aby zanikł efekt krawędzi, różnica pomiędzy luminancjami sąsiadujących ścian powinna wynosić, co najmniej 20-30%. Literatura: 1. „Iluminacja obiektów”, Wojciech Żagan, Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, 2003. Zasada wzmacniania głębi i wysokości Wiele budynków złożonych jest z różnej wielkości poprzesuwanych płaszczyzn. Ustawione są one do siebie pod kątami prostymi, znajdują się na różnych wysokościach. Podczas akcentowania krawędzi ścian, pojawia się pytanie, które powierzchnie oświe36 Iluminacja budynku redakcji pisma „Zwierciadło” przy ulicy Karowej w Warszawie NAJWIĘKSZY AUTORYZOWANY DYSTRYBUTOR BRILUX W WARSZAWIE NAJLEPSZE ŻYCZENIA ŚWIĄTECZNE I NOWOROCZNE DLA WSZYSTKICH NASZYCH KLIENTÓW SZYBKA DOSTAWA DO KLIENTA (1DZIEŃ) MIŁA I KOMPETENTNA OBSŁUGA DORADZTWO I PROJEKTOWANIE INWESTYCYJNE KOMPLETACJA DOSTAW Nasza siedziba i salon ekspozycyjny ul. Chełmska 19/21 pok. 406 00-724 Warszawa tel/fax (022) 851 10 86 www.polkar.info e-mail:[email protected] normy TECHNIKA ŚWIETLNA 38 Oświetlenie awaryjne W ostatnich latach kilkakrotnie zmieniły się przepisy dotyczące oświetlenia awaryjnego. Zmianom uległy podział oświetlenia jak i stawiane mu wymagania. W 2005 roku Polski Komitet Normalizacyjny opublikował nową normę PN-EN 1838 „Zastosowania oświetlenia. Oświetlenie awaryjne” [1]. Jest ona wiernym tłumaczeniem normy europejskiej o tym samym numerze. Nowe wymagania, dotyczące opraw oświetleniowych, przynosi ponadto rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16 czerwca 2003 roku [5], które do urządzeń przeciwpożarowych zalicza również instalacje oświetlenia ewakuacyjnego. Pociąga to za sobą wymaganie dokonywania przeglądów technicznych oraz czynności konserwacyjnych opraw oświetlenia awaryjnego, tak jak zaleca producent, nie rzadziej jednak niż raz na rok. Norma PN-84/E-02033 [2] definiowała oświetlenie awaryjne, które stosowane jest w rzadkich przypadkach, w których zawiodło zasilanie podstawowe. Norma ta dzieliła oświetlenie awaryjne na: oświetlenie bezpieczeństwa, umożliwiające dokończenie czynności lub ich kontynuowanie w szczególnych przypadkach, oświetlenie ewakuacyjne, umożliwiające bezpieczne opuszczenie budynku podczas zaniku oświetlenia podstawowego. Norma PN-90/E-01005 [3], wniosła nowy podział oświetlenia awaryjnego na: bezpieczeństwa, umożliwiające do kończenie niebezpiecznych czynności, zapasowe, umożliwiające kontynuację normalnych czynności bez większych zakłóceń, ewakuacyjne, umożliwiające bezpieczne zlokalizowanie i przebycie drogi ewakuacyjnej. Najnowsza norma dotycząca oświetlenia awaryjnego PN-EN 1838 [1] wprowadza nowy podział oświetlenia awaryjnego na: zapasowe, umożliwiające kontynuację normalnych czynności w sposób niezmieniony, OŚWIETLENIE AWARYJNE OŚWIETLENIE EWAKUACYJNE OŚWIETLENIE ZAPASOWE OŚW I ETLENI E DROGI EW AKUACYJNEJ OŚW I ETLENI E STREFY OTW ARTEJ OŚW I ETLENI E STREFY W YSOKI EGO RYZYKA Rys. 1. Podział oświetlenia awaryjnego ewakuacyjne, które z kolei dzieli się na: oświetlenie drogi ewakuacyjnej, oświetlenie strefy otwartej (zwane też antypanicznym), oświetlenie strefy wysokiego ryzyka. 2002 [4], i w tej właśnie kwestii rozporządzenie nie jest zgodne z normą PN-EN 1838. Funkcję oświetlenia bezpieczeństwa, równorzędnego ewakuacyjnemu, przejmuje oświetlenie strefy wysokiego ryzyka, które jest częścią oświetlenia ewakuacyjnego. Oświetlenie strefy wysokiego ryzyPodział ten przedstawiono także ka ma za zadnie zapewnienie bezpiena rysunku 1. czeństwa osobom biorącym udział w potencjalnie niebezpiecznym proceW normie nie występuje już pojęcie sie oraz umożliwienie jego ewentualoświetlenia bezpieczeństwa. Pojęcie to nego dokończenia. W normie wprowadzono ponadwystępuje jednak w Rozporządzeniu to nowe pojęcie oświetlenia strefy Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia otwartej. Jest to rodzaj oświetlenia ewakuacyjnego stosowanego poza drogami ewakuacyjnymi. Ma ono na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa paniki i umożliwienie takich warunków widzenia, aby zlokalizowanie drogi ewakuWzdłuż acyjnej i przemieszczenie się centralnej w jej kierunku przebiegło linii drogi stosunek natężenia maksymalw sposób bezpieczny. nego do minimalnego nie powinien przekroczyć 40:1 W osi drogi natężenie minimalne 1lx Centralny pas drogi nie węższy niż połowa szerokości drogi Rys. 2. Oświetlenie drogi ewakuacyjnej Definicje Norma PN-EN 1838 [1] przyjmuje następujące nowe definicje, które różnią się od definicji zawartych w normie PN-84/E02033 [2], Wymagania ogólne Strefa olśnienia Aby osiągnąć właściwą widzialność oprawy powinny być umieszczone, co najmniej 2 metry nad podłogą. Znaki bezpieczeństwa powinny być tak oświetlone, aby jednoznacznie wskazyRys. 3. Ograniczenie olśnienia dla poziomych dróg wały drogę ewakuacji. ewakuacyjnych i stref otwartych. Jeżeli nie ma możliwości bezpośredniego dostrzeżenia wyjścia awaryjnego ciwpożarowego i przycisku alarmoto powinien być umieszczony znak wego. (bądź szereg znaków) wskazujący je. Wymagania dotyczące Oprawy oświetlenia ewakuacyjnego oświetlenia dróg powinny być umieszczone w pobliżu ewakuacyjnych potencjalnie niebezpiecznych lub ważnych miejsc, a zatem: Norma [1] wymaga, aby w przypadprzy drzwiach wyjściowych przeznaku dróg ewakuacyjnych o szerokości czonych do wyjścia ewakuacyjnego, do 2 m oprawy oświetleniowe były umieszczone w osi drogi. Drogi ewakuacyjne szersze niż dwa metry powinWysokość h ny być traktowane jako strefy otwarte Maksymalna światłość Imax umieszczenia opraw lub kilka dróg ewakuacyjnych. Natęnad poziomem podłogi [cd] żenie oświetlenia mierzone przy pod[m] łodze w osi drogi powinno wynosić, h<2,5 500 co najmniej 1 lx. W pasie środkowym 2,5<h<3,0 900 wynoszącym nie mniej niż połowę sze3,0<h<3,5 1 600 rokości drogi ewakuacyjnej natężenie 3,5<h<4,0 2 500 nie powinno się zmniejszyć więcej niż o połowę. Aby wyeliminować zjawisko 4,0<h<4,5 3 500 olśnienia stosunek maksymalnego na4,5<h 5 000 tężenia do minimalnego nie powinien przekroczyć 40:1 wzdłuż centralnej Tablica 1. Wartości światłości maksymalnej przy ograniczeniu olśnienia dla drogi ewakuacyjnej oraz strefy otwartej. linii drogi ewakuacyjnej. Ilustruje to rysunek 2. Ponadto w celu wyeliminowania nych krajach znane jako oświetlenie przy schodach, tak, aby oświetlony zjawiska olśnienia powinno się ograzapobiegające panice): Część oświebył każdy stopień schodów, niczyć światłość opraw w obrębie pola tlenia ewakuacyjnego stosowana przy każdej zmianie poziomu, widzenia. Wartości te przedstawia taw celu uniknięcia paniki oraz umożprzy znakach bezpieczeństwa, liwienia dotarcia do miejsca, z któblica 1. W przypadku poziomych dróg przy każdej zmianie kierunku, rego droga ewakuacyjna może być ewakuacyjnych, światłość nie powinprzy każdym skrzyżowaniu koryta rozpoznana. na być przekroczona wewnątrz strefy rzy, wyznaczonej kątami 60° do 90°, natooświetlenie strefy wysokiego ryzyka: na zewnątrz i w pobliżu każdego miast w przypadku pozostałych dróg Część oświetlenia ewakuacyjnego wyjścia końcowego, ewakuacyjnych przy żadnym kącie. stosowana dla bezpieczeństwa osób w pobliżu każdego punktu pierwszej biorących udział w potencjalnie pomocy, Przedstawiono to graficznie na rysunniebezpiecznym procesie lub znajw pobliżu każdego urządzenia przekach 3 i 4. dujących się w potencjalnie niebezAby rozpoznawanie barw piecznej sytuacji, a także umożliwiaznaków bezpieczeństwa Strefa olśnienia jąca właściwe zakończenie działań było możliwe wymaga się, w sposób bezpieczny dla wszystkich aby źródła zastosowane osób w niej przebywających. w oprawie posiadały wskaźoświetlenie zapasowe: Część oświenik oddawania barw Ra, tlenia awaryjnego umożliwiająca co najmniej 40, a oprawa kontynuację normalnych czynności nie powinna istotnie zmiew sposób podstawowo niezmienionić jego wartości. ny. 50% natężenia oświetlewyjście awaryjne: Wyjście przewinia powinno być uzyska dziane do użytku podczas zagrożene już w ciągu 5 s, a pełny nia. poziom natężenia po 60 s Rys.4. Ograniczenie olśnienia dla dróg ewakuacyjnych, od zaniku oświetlenia podktóre nie są poziome. normy TECHNIKA ŚWIETLNA dlatego warto je przytoczyć: oświetlenie awaryjne: Oświetlenie przeznaczone do stosowania podczas awarii zasilania urządzeń do oświetlenia podstawowego. droga ewakuacyjna: Droga wyznaczona do ewakuacji w przypadku awarii. awaryjne oświetlenie ewakuacyjne: Część oświetlenia awaryjnego zapewniająca bezpieczne opuszczenie miejsca przebywania lub umożliwiająca uprzednie podjęcie próby zakończenia potencjalnie niebezpiecznego procesu. oświetlenie drogi ewakuacyjnej: Część oświetlenia ewakuacyjnego umożliwiająca skuteczne rozpoznanie i bezpieczne użytkowanie środków ewakuacyjnych przez osoby opuszczające miejsce przebywania. oświetlenie strefy otwartej (w pew- 39 normy TECHNIKA ŚWIETLNA nych czynności na płaszczyźnie odniesienia. Nie powinno być ono jednak mniejsze niż 15 lx. W strefie wysokiego ryzyka należy wyeliPole czynne strefy otwartej. minować efekt Minimalne natężenie 0,5 lx. Pas obwodowy o szerokości 0,5m stroboskopowy. Równomierność Rys. 5 Oświetlenie strefy otwartej oświetlenia nie stawowego. Oświetlenie powinno może być mniejsza niż 0,1. Podobnie utrzymać odpowiedni poziom natężejak w przypadku drogi ewakuacyjnej nia przez cały czas swojego działania, i strefy otwartej wskaźnik oddawania który powinien wynosić, co najmniej barw Ra dla źródeł powinien wynosić, 1 godzinę. co najmniej 40. Oświetlenie powinno osiągnąć parametry spełniające Wymagania dotyczące wszystkie wymagania w sposób ciągły oświetlenia strefy otwartej lub maksymalnie w ciągu 0,5 sekunWymagania stawiane temu oświedy. Minimalny czas jego działania jest tleniu są właściwie takie same jak różny, wyznaczony okresem potrzebw wypadku dróg ewakuacyjnych, różnym na dokończenie potencjalnie nienią się jedynie w dwóch przypadkach. bezpiecznego procesu. Czas, w którym Pierwszą różnicą jest wielkość miniwystępuje ryzyko niebezpieczeństwa malnego natężenia, które powinno dla osób przebywających w strefie wybyć wytworzone na poziomie posadzsokiego ryzyka determinuje minimalWysokość h umieszczenia opraw nad poziomem podłogi [m] Maksymalna światłość Imax [cd] h<2,5 1 000 2,5<h<3,0 1 800 3,0<h<3,5 3 200 3,5<h<4,0 5 000 4,0<h<4,5 4,5<h 7 000 10 000 Tablica 2. Wartości światłości maksymalnej przy ograniczeniu olśnienia dla strefy wysokiego ryzyka ki, na niezabudowanej powierzchni strefy otwartej. Natężenie to nie powinno być niższe niż 0,5 lx. Wymaganie to nie dotyczy wyodrębnionego pasa przy ścianach o szerokości 0,5 m, gdzie natężenie może być mniejsze, co przedstawia rysunek 5. Drugą różnicą jest to, że wymagania, co do maksymalnej światłości stawia się oprawom oświetleniowym tylko w obrębie strefy wyznaczonej katami od 60° do 90° liczonymi od pionu. Ilustruje to rysunek 3. Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka Natężenie oświetlenia awaryjnego w strefie wysokiego ryzyka nie powinno być mniejsze niż 10% natężenia oświetlenia eksploatacyjnego dla da40 ny czas działania. Przez cały ten czas oświetlenie musi spełniać wszystkie stawiane mu wymagania. Ograniczenie olśnienia realizuje się przez ograniczenie światłości w obrębie kątów od 60° do 90°. Jej maksymalne wartości przedstawia tablica 2. Oświetlenie zapasowe Ten typ oświetlenia musi zastąpić oświetlenie podstawowe stosowane przy normalnych czynnościach. Najczęściej jest w tym przypadku stosowany generator prądotwórczy. Jeżeli przy oświetleniu zapasowym natężenie jest niższe niż minimalny poziom wymagany przy podstawowym to oświetlenie zapasowe może być stosowane tylko do dokończenia i bezpiecznego przerwania czynności. Podsumowanie. Powyżej omówiono zmiany, które wprowadza nowa norma PN-EN 1838 [1]. Pomimo tego, że obowiązuje ona od 2002 roku dopiero w 2005 roku została przetłumaczona na język polski, co umożliwia przywołanie tej normy w przyszłym Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury. Artykuł nie omawia kwestii znaków bezpieczeństwa. Temat znaków bezpieczeństwa poruszają dwie normy, które też są omówione w normie [1], [2] oraz PN-92/ N-01256/02 „Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja” [7]. Omówienie przepisów dotyczących znaków bezpieczeństwa jest tematem bardzo obszernym, nadającym się w sam raz na następny artykuł. Na podstawie porównania przepisów przeprowadzonych w tym artykule, można stwierdzić, że nowo wprowadzone wymagania poprawią bezpieczeństwo podczas awarii oświetlenia podstawowego. Andrzej Tur Literatura 1. Polska Norma PN-EN 1838 „Zastosowania oświetlenia. Oświetlenie awaryjne” 2. Polska Norma PN-84/E-02033 „Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym” 3. Polska Norma PN-90/E-01005 „Technika świetlna. Terminologia” 4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r., Nr 75, poz. 690, zm.: Dz. U. z 2003 r., Nr 33, poz. 270; Dz. U. z 2004 r., Nr 109, poz. 1156) 5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. nr 121 poz. 1138) 6. PN-EN 60598-2-22 „Oprawy oświetleniowe. Część 2: Wymagania szczegółowe. Dział 22: Oprawy oświetlenia awaryjnego” 7. PN-92/N-01256/02 „Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja” HURTOWNIA ELEKTRYCZNA Rok założenia 1990 Wyróżnienie za największy obrót uzyskiwany w rozliczeniu z Brilux S.A. w konkursie na Najlepszego Dystrybutora Brilux 2004. Hurtownia Elektryczna SAGA Gdynia Witomino ul. Słoneczna 59 tel. (58) 624 19 07, 624 43 23 [email protected] www.sagahurt.com.pl Oddział Sopot ul. Grunwaldzka 19 tel. (58) 555 18 76 Przedstawiciele handlowi na województwa zachodnio-pomorskie i lubuskie: tel. 510 098-111 warmińsko-mazurskie i kujawsko-pomorskie: tel. 510 098-112 źródła światła TECHNIKA ŚWIETLNA 42 Charakterystyki barwowe źródeł światła Barwa światła jest wrażeniem wzrokowym, które wraz z odczuciem jaskrawości stanowi zespół czynników towarzyszących procesowi widzenia. Wrażenie barwy jest odczuciem subiektywnym, nie może więc być podstawą obiektywnej oceny barwy. Dlatego też stworzono matematyczPodstawą przy tworzeniu rachunku ny opis barwy, który pozwala uniknąć barw było ustalenie jednostki trójchrowszelkich niejednoznaczności wynimatycznej opartej na układzie trzech kających z różnicy odczuć. Problemabarw podstawowych (niebieskiej B, mi pomiarów, obliczeń i oceny barw zielonej G i czerwonej R), pozwalazajmuje się jeden z działów nauki zwającej na wartościowanie bodźców. ny kolorymetrią. Ocena barwy związana jest z szeregiem czynników psychofizjologicznych utrudniających ich pomiar. Mimo to kolorymetria zna sposoby na ilościowe porównanie ze sobą różnych barw, co pozwala na dokonanie ich oceny. Oko ludzkie należy do selektywnych odbiorników energii promienistej, a otrzymywane przez nie wrażenia barwne można scharakteryzować dwiema podstawowymi wielkościami: odcieniem barwy i jaskrawością. W przypadku prostszym dotyczącym szeregu nasyconych barw widmowych odcień barwy określany jest jednoznacznie przez Rys. 1. Wykres chromatyczności CIE. długość fali promieniowania, zaś zmianę widzialnej jaskraJako jednostkę trójchromatyczną przywości światła monochromatycznego jęto stosunki luminancji poszczególo różnych długościach fal przy jednych barw składowych do luminancji nakowej ilości energii przypadającej odtwarzających promieniowanie równa wąski przedział ˂˨ widma można noenergetyczne. wyrazić za pomocą krzywej wrażliwoBodziec barwowy, który może być ści oka. odtworzony z barw podstawowych Wrażliwość oka na barwę i jaskraokreślają trzy liczby R, G, B. Można wość światła zależy od szeregu czynzatem przedstawić bodziec barwny ników wewnętrznych i zewnętrznych jako punkt w przestrzennym układzie takich jak: indywidualne własności współrzędnych, w którym każda z osi oka, jego adaptacja, barwa i jaskrareprezentuje jedną z barw podstawowość tła, na którym przeprowadza się wych. badania itp. W ten sposób został utworzony, biorąc rzecz historycznie, pierwszy układ barw podstawowych (R, G, B). Ze względu na trudności związane z koniecznością stosowania w układzie R,G,B skomplikowanego aparatu matematycznego, Międzynarodowa Komisja Oświetleniowa CIE opracowała w 1931 r nowy układ barw. Układ ten tak zwany układ X, Y, Z przyjmował za podstawę rachunku kolorymetrycznego układ trzech barw fikcyjnych (osie układu nie reprezentują barw rzeczywiście istniejących), tak dobranych, aby w ćwiartce dodatniej mieściły się wszystkie występujące barwy rzeczywiste. Układ X, Y, Z, choć niepozbawiony pewnych wad jest w dniu dzisiejszym jednym z najbardziej rozpowszechnionych. Na rysunku 1 przedstawiono rzut krzywej barw na płaszczyznę odniesienia. Linia ograniczająca obszar barw nazywana jest trójkątem kolorów. Każdy punkt trójkąta kolorów odpowiada charakterystycznej długość fali zakresu widzialnego. Barwy zależnie od długości fali przesuwają się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Dla przykładu długości fali 380 nm odpowiada punkt o współrzędnych (x = 0,17; y = 0,05) leżący w lewym narożniku wykresu, a linii 760 nm punkt o współrzędnych (x = 0,73; y = 0,27) leżący w prawym narożniku. Odcinek wykresu stanowiący podstawę trójkąta nosi nazwę prostej purpur. micznego ciała doskonale czarnego wyraża się równaniem Plancka, a dla ciał nieczarnych można go ustalić na podstawie równania Plancka i prawa Kirchoffa. Indywidualne właściwości promiennika termicznego nie wnoszą zasadniczych zmian do rozkładu energii w widmie. Zmiany te dla wszystkich ciał rzeczywistych wyrażają się jedynie w zmniejszeniu natężenia promieniowania w porównaniu z ciałem doskonale czarnym o tej samej temperaturze. Względny rozkład energii może być przy tym albo taki sam jak dla ciała czarnego (ciało szare) albo w mniejszym lub większym stopniu różnić się od niego (promiennik selektywny). Różnice zależne od indywidualnych własności materiału źródła światła maleją w miarę wzrostu jego temperatury i zbliżaniu się warunków promieniowania do stanu równowagi termodynamicznej promieniującego układu. W odróżnieniu od promieniowania termicznego, przy którym cząstki elementarne tworzące materię znajdują się w ścisłym współdziałaniu z sąsiednimi cząstkami i ich układami, przy niektórych rodzajach luminescencji można wywołać wzbudzenie poszczególnych atomów w odosobnieniu od otaczających je cząstek i otrzymać charakterystyczne widmo promieniowania tej materii w czystej postaci. Pozwala to zmienić gruntownie charakter wypromieniowanego widma w porównaniu ze wzbudzeniem termicznym i przy odpowiednim doborze materii użytej do wywołania promieniowania, znacznie podwyższyć jego wydajność. Przy czym charakter widma pozostaje w ścisłym związku z budową atomów i drobin jak również z samym mechanizmem wzbudzenia danej materii. Parametrami, którymi najczęściej charakteryzuje się barwę źródeł są: temperatura barwowa, temperatura barwowa najbliższa, wskaźniki oddawania barw – szczególne i ogólny. Temperatura barwowa i wskaźniki oddawania barw szczególne i ogólny Temperatura barwowa określana jest przez porównanie barwy światła wysyłanego przez dane źródło, z odpowiadającą mu barwą ciała czarnego o określonej temperaturze. Krzywa obrazująca promieniowanie ciała czarnego przedstawiona jest na wykresie chromatyczności. Wiadomo, że można coś rozgrzać do „czerwoności”, ale można i do „białości”. Ciało „doskonale czarne” można rozgrzać do dowolnego koloru. Każdemu z kolorów odpowiada określona temperatura. Im wyższa jest temperatura barwowa tym bardziej wzrasta udział promieniowania niebieskiego i tym zimniejsze jest światło. Różne źródła światła emitują światło o różnej temperaturze barwowej. Podobnie światło naturalne, które dociera do nas, w zależności od położenia słońca na nieboskłonie i stopnia zachmurzenia posiada różną barwę. Na ogół uważa się, że: światło ciepłe ma temperaturę barwową poniżej 3300 K, Żródło światła źródła światła TECHNIKA ŚWIETLNA Jest to odcinek niebędący miejscem barw spektralnych, gdyż odpowiada barwom powstałym ze zmieszania barw czerwonej i niebieskiej. Punkt o współrzędnych ( x= 0,33; y = 0,33; z = 0,33) leżący w centralnej części trójkąta nazywa się punktem bieli równoenergetycznej. Ułatwia on dalszą interpretację wykresu. Jeżeli połączy się dowolny punkt krzywej spektralnej z punktem bieli uzyskuje się linie jednakowego odcienia barwy, noszącej nazwę linii długości fali dominującej. Na wykresie barw bardzo często umieszcza się krzywą chromatyczności ciała czarnego, wyskalowaną w jednostkach temperatury, oraz punkty chromatyczności podstawowych iluminantów. Każdej barwie przypisuje się trzy różne cechy psychofizyczne. Pierwszą cechą barwy jest odcień zwany niekiedy kolorem lub tonem. Ta cecha zależy od rodzaju promieniowania, jakie wpada do oka i wywołuje wrażenia barwy. Barwy mające odcień nazwano chromatycznymi, w odróżnieniu od tych, które odcienia nie posiadają np. biel czy czerń, nazwanych achromatycznymi. Drugą cechą barwy jest jasność lub jaskrawość. Pojęcie jasności odnosi się do barw oświetlanych powierzchni. Jest to odczucie, że powierzchnia odbija mniej lub więcej promieniowania, które na nią pada. Z kolei pojęcie jaskrawości odnosi się do promieniowania, które wpada do oka bezpośrednio ze źródła. I wreszcie trzecia cecha - nasycenie jest odczuciem udziału barwy chromatycznie czystej w jej mieszaninie z barwą achromatyczną. Temperatura barwowa [K] Rodzaje źródeł światła Świeca Barwa światła wysyłanego przez źródło znajduje się w bezpośrednim związku z rozkładem energii w jego widmie i ma szczególnie duże znaczenie. Często właśnie charakterystyka barwna decyduje o możliwościach zastosowania źródła światła określonego typu w tym czy innym celu. Wszystkie znane sztuczne źródła światła można podzielić na dwie grupy: źródła o emisji promieniowania opartej na zjawiskach termicznych, źródła luminescencyjne. Widmo promieniowania termicznego ma charakter ciągły, wyrażający się w nieprzerwanej zmianie natężenia wraz ze zmianą długości fali. Rozkład energii w widmie promieniowania ter- Lampa naftowa 1900 Żarówka 100 W 2400 - 2600 1800 Żarówka halogenowa 650 W 3200 Żarówka spaleniowa flesza 3800 Elektroniczny flesz 5400 - 6000 Światło dzienne we mgle 7500 - 8500 Światło dzienne, niebo zachmurzone 6800 - 7000 Słońce - białe obłoki zimą 5000 - 6000 Słońce - białe obłoki latem 6000 - 7000 Słońce zachodzące zimą 2600 - 2800 Słońce wschodzące latem 4600 - 4880 Błękitne, bezchmurne niebo zimą, południe 8000 - 10000 Błękitne, bezchmurne niebo latem, południe 10000 - 20000 Tabl. 1. Temperatura barwowa różnych źródeł światła. 43 źródła światła TECHNIKA ŚWIETLNA światło białe, neutralne ma temperaturę ok 4000 K, światło zimne ma temperaturę barwową powyżej 5000 K. W tablicy 1 pokazano temperaturę barwową różnych źródeł światła. Temperatura barwowa podawana jest w stopniach Kelvina [K]. Drugim ważnym parametrem decydującym o jakości barwy emitowanego przez źródło światła są wskaźniki oddawania barw. Pomimo jednakowej barwy światła, lampy mogą, ze względu na spektralny skład swojego światła, mieć różne właściwości oddawania barw. Światło sztuczne powinno zapewniać prawidłowe postrzeganie barw (jak przy naturalnym świetle dziennym). Miarą wierności oddawania barw danego źródła są wskaźniki oddawania barw: szczególne Ri i ogólny Ra Im wyższa wartość Ra tym lepiej oddawane są barwy. Ra=100 oznacza idealne oddawanie barw. (Ra=100 przyjmuje się dla światła słonecznego). Tablica 2 pomaga praktycznie zinterpretować wartości Ra. Parametry barwowe źródeł światła Żarówki tradycyjne Najstarszymi przedstawicielami elek t r y c z ny c h źródeł światła są wszelkiego rodzaju żarówki, w których elementem odpowiedzialnym za emisję promieniowania jest żarnik rozgrzany do wysokiej temperatury ok. 2500-3000° K. Żarnik wykonany z trudno topliwego metalu o wysokiej temperaturze topnienia rozgrzewa się na skutek przepływu prądu i emituje energię rozchodzącą się w przestrzeni w postaci fal elektromagnetycznych o różnych długościach. Ciągły przepływ prądu uzupełnia ubytek energii powstały wskutek emisji promieniowania. Żarówki są typowymi przedstawicielami źródeł o ciągłej emisji widma promieniowania. A więc temperatura ich rozkładu widmowego jest równa temperaturze barwowej. Parametry barwowe żarówek praktycznie nie zależą od materiału, z jakiego został wykonany żarnik, a tylko od wartości temperatury, do jakiej się ogrzewa. Zgodnie z tym, co powiedziano wcześniej punkty chromatyczności żarówek leżą na krzywej Planc44 ka. Temperatura barwowa żarówki ze skrętką wolframową w przezroczystej bezbarwnej bańce wynosi 2360 K dla żarówek próżniowych i 2800 K dla żarówek gazowanych. Niektóre typy żarówek przeznaczonych do oświetlenia specjalnego mają wyższą tempera- nika maksimum jego promieniowania przesuwa się w kierunku fal krótszych, a promieniowanie całkowite zbliża się do światła białego. Nie mniej jednak w żarówkach klasycznych, przy żadnej uzyskiwalnej temperaturze nie otrzymuje się światła białego. Ogólny wskaźnik oddawania barw Ra Odzwierciedlenie barw 91 - 100 Bardzo dobre 81 - 91 Dobre 51 - 80 Średnie < 51 Słabe Tabl. 2. Odzwierciedlenie barw w zależności od wskaźnika oddawania barw Ra. turę barwową równą 3300 K. Żarnik, jak każde rozżarzone ciało stałe, wysyła ciągłe widmo promieniowania, tzn. wysyła promieniowanie o wszystkich barwach, przechodzących jedna w drugą w sposób ciągły. Na część nadfioletową widma (dł. fali do 400 nm) przypada znikoma część wypromieniowanej energii, na zakres widzialny (400-760 nm) znacznie większa zaś na część podczerwoną (powyżej 760 nm) największa. Rozkład energii promieniowania w poszczególnych podzakresach widmowych zależy od właściwości materiału żarnika, od jego temperatury pracy i widmowego współczynnika przepuszczalności ścianek banki. Przy danym materiale żarnika i bańki każdej temperaturze odpowiada dokładnie określony rozkład widmowy promieniowania. Jedną z istotnych wad żarówek klasycznych jest różnica ich barwy w stosunku do światła dziennego. Przy stosunkowo niskiej temperaturze żarnika (2400–2600 K) w promieniowaniu żarówki przeważają barwy pomarańczowo–czerwone. Przy podwyższeniu temperatury żar- Poprawę barwy żarówki można osiągnąć przez podwyższenie temperatury skrętki. Powoduje to zwiększenie udziału widzialnej części promieniowania w ogólnej ilości wypromieniowanej energii. Jednakże ten sposób związany jest z przyśpieszeniem procesu rozpylania i niszczenia skrętki. Polepszenie barwy żarówek klasycznych uzyskuje się niekiedy przez zastosowanie filtrów świetlnych lub baniek ze szkła barwionego. W tym ostatnim przypadku szkło absorbuje część czerwono – pomarańczową widma, a dobrze przepuszcza światło fioletowe i niebieskie i w ten sposób poprawia barwę całego promieniowania. Takie żarówki osiągają temperaturę barwową 3500–4000 K. Zastosowanie filtrów lub szkła barwionego w bańce powoduje jednak zmniejszenie całkowitego strumienia świetlnego i z tego powodu metoda ta nie jest szczególnie polecana. Zamieszczona poniżej tablica 3 prezentuje przykłady temperatury barwowej żarówek o różnej konstrukcji i technologii wykonania. Moc [W] Temperatura barwowa najbliższa Tc [K] Próżniowa z włóknem węglowym 100 2090 Próżniowa ze skrętką 25 2450 Argonowa z dwuskrętką 60 2650 Argonowa z dwuskrętką 100 2740 Argonowa z jednoskrętką 200 2750 Argonowa z jednoskrętką 500 2850 Projekcyjna 1000 3020 Kinowa 10000 3300 Typ żarówki Tabl. 3. Przykłady temperatury barwowej żarówek o różnej konstrukcji i technologii wykonania. W celu zapobie ż enia negatywnym skutkom rozpylania żarnika oraz poprawy barwy emitowanego światła powstała nowa generacja żarówek tzw. żarówki halogenowe. W wielkim skrócie można powiedzieć, że zastosowane zmiany polegają na wprowadzeniu do wnętrza bańki żarówki pierwiastków siódmej grupy układu okresowego zwanych popularnie halogenkami. Gdy taki halogenek znajdzie się w wypełniającym żarówkę gazie, to wraz z odparowanym wolframem utworzy obieg wolframowo–halogenkowy. Zasadę cyklu halogenowego ilustruje rysunek 2. Odparowany z żarnika wolfram jest wiązany przez halogenek, zanim zdąży osadzić się na bańce. W pobliżu rozgrzanego żarnika powstały związek rozpada się ponownie na elementy składowe. Wolfram odkłada się ponownie w żarniku lub pozostaje w jego pobliżu, natomiast uwolniony halogenek gotów jest do ponownej reakcji. Trwający nieprzerwanie cykl halogenowy powoduje, że w żarówce halogenowej zaczernienie bańki jest znikome, a emitowany strumień Rys. 2. Cykl halogenowy świetlny pozostaje stały w czasie. Zapobiegający wypyleniu żarnika cykl halogenowy umożliwia bezpieczne podniesienie temperatury żarnika. Powoduje to przesunięcie widma promieniowania w kierunku fal krótkich i znaczna poprawę barwy emitowanego światła. Pokazuje to rysunek 3. Żarówki halogenowe produkowane są zarówno w wersji niskonapięciowej (12 lub 24 V) jak i na napięcie sieciowe 230 V. Rodzaj zasilania nie ma żadnego wpływu na parametry barwowe ża- Rys. 3. Rozkład widmowy żarówki halogenowej. rówek. Najczęściej spotykane wartości temperatur barwowych zawierają się w przedziale od 2900 K do 3200 K. Wskaźniki oddawania barw zarówno szczególne jak i ogólny są rzędu 99. Wyładowcze źródła światła Ten rodzaj źródeł światła powstał w wyniku wykorzystania procesów związanych z przepływem prądu przez gaz. W wyniku przyłożenia pola elektrycznego do przestrzeni wypełnionej gazem, w tym ostatnim obserwuje się powstanie wyładowania. Wyładowanie w gazie jest zależne od wielu czynników związanych z rodzajem gazu, rodzajem i kształtem elektrod, temperaturą gazu, jego ciśnieniem oraz wartością przyłożonego do elektrod napięcia. Powstawanie promieniowania w przestrzeni, w której zachodzi wyładowanie jest wynikiem przekształcenia dostarczonej do lampy energii elektrycznej w inne postacie energii głównie w energię kinetyczną elektronów i jonów (zderzenia sprężyste) oraz energię potencjalną poszczególnych atomów napełnienia (zderzenia niesprężyste). Główną rolę w procesach generacji promieniowania odgrywają zderzenia niesprężyste, w których, w wyniku przekazu energii, dochodzi do wzbudzeń i jonizacji atomów napełnienia chemicznego lampy. Procesy zaniku stanów wzbudzonych i rekombinacja stają się źródłem promieniowania. Powstawanie promieniowania w efekcie zderzeń sprężystych jest zjawiskiem marginesowym dotyczącym tylko procesów wzajemnego oddziaływania naładowanych cząstek i pola elektromagnetycznego (procesy hamowania i zmiany trajektorii ruchu) dającym promieniowania w postaci widm ciągłych leżących w dalszej podczerwieni. Lampy wyładowcze podzielono w sposób umowny na lampy niskoprężne, średnioprężne i wysokoprężne. Za podstawę tego podziału przyjmuje się wartości ciśnienia par napełnienia jarznika lampy, ponieważ jest to jeden z tych parametrów, które decydują o właściwościach fizyko–chemicznych lampy i tym samym o jej parametrach eksploatacyjnych. Świetlówki W lampach niskoprężnych ciśnienie utrzymy wane jest na poziomie 5 hPa. Tak niskie ciśnienie określa własności wyładowania w rurze wyładowczej. Nazywane ono jest wyładowaniem jarzeniowym i charakteryzuje się tym, że nie podnosi temperatury rury. Stąd emisja z takiego wyładowania bywa często nazywana świeceniem zimnym. Wyładowanie jarzeniowe jest wykorzystywane jako pierwotne źródło promieniowania w świetlówkach. Niskociśnieniowe lampy wypełnione są parami rtęci, które emitują promieniowanie głównie linii rezonansowych 185 nm i 253,7 nm. Około 90% emitowanej energii promienistej przypada na linie 253,7 nm. Linia ta odgrywa szczególna rolę w procesach powstawania światła w świetlówkach. Jest ona źródłem wydajnej luminescencji luminoforów wzbudzanych przez tę linię. W wyniku fosforescencji niewidzialna długość promieniowania UV jest zmieniana w światło widzialne. Od składu chemicznego luminoforu zależy jego widmo, czyli temperatura barwowa, wskaźnik oddawania barw i w znacznym stopniu skuteczność świetlna lampy. W świetlówkach standardowych stosowany jest luminofor halofosforanowy, w świetlówkach trójpasmowych luminofor nowej generacji wąskopasmowy, a w świetlówkach z polepszonym oddawaniem źródła światła TECHNIKA ŚWIETLNA Żarówki halogenowe 45 źródła światła TECHNIKA ŚWIETLNA barw - luminofor wielopasmowy. Przez odpowiednie domieszkowanie luminoforów można otrzymać najróżnorodniejsze barwy świecenia świetlówki. Na rysunku 4 przedstawiono rozkłady widmowe świetlówek pokrytych różnymi luminoforami oraz uzyskiwane przez nie parametry barwowe temperaturę barwową najbliższą oraz ogólny wskaźnik oddawania barw. :DYHOHQJWKQP :DYHOHQJWKQP &RORXU 7 . 5 D &RORXU 7 . 5 D &RORXU 7 . 5 D :DYHOHQJWKQP :DYHOHQJWKQP :DYHOHQJWKQP &RORXU 7 . 5 D &RORXU 7 . 5 D &RORXU 7 . 5 D :DYHOHQJWKQP :DYHOHQJWKQP &RORXU 7 . 5 D &RORXU 7 . 5 D :DYHOHQJWKQP :DYHOHQJWKQP :DYHOHQJWKQP :DYHOHQJWKQP E D :DYHOHQJWKQP &RORXU 7 . 5 D :DYHOHQJWKQP F Rys. 4. Rozkłady widmowe świetlówek pokrytych różnymi luminoforami oraz uzyskiwane przez nie parametry barwowe. Ogólny wskaźnik oddawania barw Ra Temperatura barwowa najbliższa Tc [K] Z przezroczystą bańką 16 6000 Z bańką pokrytą warstwą luminoforu 48 3800 Żarowo - rtęciowa 52 3600 Typ lampy rtęciowej :DYHOHQJWKQP Wysokoprężne lampy rtęciowe Lampy wysokociśnieniowe mają ciśnienie robocze kilkadziesiąt razy przewyższające ciśnienie atmosferyczne (powyżej 105 Pa). Zjawiska fizyczne zachodzące w jarzniku lampy rtęciowej wysokiego ciśnienia takie jak poszerzenie zderzeniowe linii widmowych oraz silna absorpcja linii rezonansowych przez plazmę wyładowania powodują, że emisja promieniowania z takich lamp występuje w znacznej części w widzialnym obszarze widma. Jak widać na rysunku 5, w widmie lampy rtęciowej brakuje emisji w obszarze czerwonym widma. W efekcie światło otrzymywane z takiej lampy ma zimną niebieskawą barwę. W celu poprawienia parametrów barwowych lamp rtęciowych wysokoprężnych stosuje się powszechnie dwie metody. Pierwsza z nich polega na pokryciu bańki zewnętrznej warstwą luminoforu itrowego z europem jako aktywatorem lub stosowanie wersji lamp żarowo–rteciowych z wbudowanym &RORXU 7 . 5 D &RORXU 7 . 5 D &RORXU 7 . 5 D Tabl. 4. Różnice w parametrach barwowych trzech rodzajów lamp rtęciowych. nym stopniu ogranicza obszar ich stosowania. Stosowane są głównie do zewnętrznego oświetlenia ulicznego. W celu poprawy ich parametrów barwowych stosuje się różnorodne zabiegi technologiczne, mające na celu zwiększenie absorpcji linii D sodu i wzrost emisji w krótkofalowej części widma. Metody te i uzyskiwane efekty zostały przedstawione w tablicy 5. dodatkowo żarnikiem wolframowym. Różnice w parametrach barwowych trzech rodzajów lamp rtęciowych zestawiono w tablicy 4. Wysokoprężne lampy sodowe Cechą charakterystyczną wysokoprężnych lamp sodowych jest emisja 85% ich energii promienistej w postaci monochromatycznej linii D-sodu przy długości fali 589 nm. Położenie tej linii w pobliżu maksimum czułości oka, powoduje, że lampy te charakteryzują się bardzo dużą wydajnością świetlną. Niestety intensywnie żółta barwa uzyskiwanego światła w znacz46 Rys. 5. Rozkład widmowy natężenia napromienienia wysokoprężnej lampy rtęciowej. Ogólny wskaźnik oddawania barw Ra Standardowa 2000 20 - 25 Ze zwiększonym ciśnieniem ksenonu napełniającego jarzniki 2000 20 - 25 Ze zwiększonym ciśnieniem par sodu 2200 60 Z bardzo wysokim ciśnieniem par sodu 2500 85 2600 - 3000 85 Standardowa ze statecznikiem elektronicznym Tabl. 5. Możliwości poprawy parametrów barwowych wysokoprężnych lamp sodowych. Rysunek 6 pokazuje zmianę widma promieniowania wysokoprężnej lampy sodowej możliwą do uzyskania dzięki podwyższeniu par sodu w wyładowaniu. Wysokoprężne lampy metalohalogenkowe Lampy te charakteryzu-ją się napełnieniem jarznika wzbogaconym o kombinację szeregu metali (w sumie ok. 50). Dodanie do ś r o d ow i s k a wyładowczego dodatkowych metali, w postaci jodków lub bromków, zmienia właściwości użytkowe i eksploatacyjne takich lamp w stosunku do lamp napełnianych np. rtęcią. Przede wszystkim zmienia się widmo promieniowania. Rozkład widmowy charakterystyczny dla lampy rtęciowej zostaje wzbogacony o linie promieniowania atomowego pozostałych metali domieszki, a wysokie ciśnienie par w jarzniku gwarantuje powstawanie dodatkowych efektów kwantowo–mechanicznych wpływających na ostateczne ukształtowanie widma promieniowania lampy. Możliwość kształtowania widma emisyjnego lamp metalohalogenkowych przekłada Napełnienie jarznika Temperatura barwowa najbliższa Tc [K] Ogólny wskaźnik oddawania barw Ra 3600 - 4500 7 - 80 3800 - 4200 70 - 75 Sód – ind – tal - dysproz 3800 - 5600 80 - 95 4000 85 Cynk – sód – tal U podstaw budowy półprzewodnikowych źródeł światła leżą nowe metody generacji fal elektromagnetycznych. Źródła światła opisane powyżej emitują promieniowanie w bardzo szerokim przedziale długości fal. W odróżnieniu od tych źródeł półprzewodnik wypromieniowuje fale o określonej długości. Świecenie w diodzie LED jest wynikiem rekombinacji nośników w złączu p-n. Złącze p-n określane jako elektronowo-dziurowe, występuje na granicy półprzewodnika typu p (półprzewodnik o przewodnictwie dziurowym) się na szerokie spektrum możliwości uzyskiwania parametrów barwowych tych lamp. W tabeli 6 przedstawiono parametry barwowe lamp metalohalogenkowych o różnym napełnieniu chemicznym jarznika. Sód – ind – tal Cynk – ind Elektroluminescencyjne źródła światła (LED) Rys. 6. Zmiana widma wysokoprężnej lampy sodowej uzyskana dzięki zwiększeniu absorbcji linii D sodu i wzmocnieniu emisji w innych obszarach widma wywołanemu podwyższeniem ciśnienia par sodu w jarzniku: (a) lampa standardowa, (b) lampa o bardzo wysokim ciśnieniu par sodu. Sód – skand Sód – tal – gal Na rysunku 7 pokazano przykładowe rozkłady widmowe wysokoprężnych lamp wyładowczych o różnych napełnieniach, zawierających rtęć, sód-skand, sód-ind-tal, dysproz-holm-tul-sód-tal. źródła światła TECHNIKA ŚWIETLNA Temperatura barwowa najbliższa Tc [K] Typ wysokoprężnej lampy sodowej 5500 85 5000 - 5600 80 - 85 Tabl. 6. Parametry barwowe lamp metalohalogenkowych o różnym napełnieniu chemicznym jarznika. Rys.7. Przykładowe rozkłady widmowe wysokoprężnych lamp wyładowczych o różnych napełnieniach a/ rtęciowa, b/ sód-skand, c/ sód-ind -tal, d/ dysproz-holm-tul -sód -tal. 47 źródła światła TECHNIKA ŚWIETLNA Rys. 8. Złącze p-n. i półprzewodnika typu n (przewodnictwo elektronowe). Złącze obejmuje pewien obszar przylegający do granicy między dwiema częściami kryształu o dwóch różnych przewodnictwach. W krysztale typu p głównymi nośnikami ładunku są dziury, powstające dzięki obecności w krysztale domieszek akceptorowych. W tego typu krysztale nośnikami mniejszościowymi są elektrony. Dokładnie odwrotnie jest w krysztale typu n, w którym nośnikami większościowymi są elektrony powstające dzięki domieszce donorowej. Nośnikami mniejszościowymi są tutaj dziury powstające kosztem atomów tworzących kryształ. Jeżeli między tymi kryształami istnieje kontakt elektryczny to swobodne nośniki mogą przechodzić z jednego kryształu do drugiego, kryształy tworzą jednolity układ, w którym poziomy Fermiego znajdują się na tej samej wysokości. Prowadzi to do przemieszczania się względem siebie pasm energetycznych obu kryształów i powstawania w obszarze kontaktu bariery potencjału, będącej efektem przechodzenia dziur z kryształu p i elektronów z kryształu n. Elektrony rekombinują z dziurami. Rekombinacja zachodzi w cienkiej warstwie kryształu p, przylegającej do jego granicy. Pokazuje to rysunek 8. Według pasmowej teorii półprzewodników poziomy odpowiadające górnym stanom energetycznym tworzą tzw. pasmo przewodzenia, natoMateriał Kolor Długość fali [nm] GaAs:Si Podczerwień 950 AlGaAs Czerwony 650 Ga0,6As0,4P Czerwony 660 Ga0,35As0,65P Pomarańczowy 632 Żółty 590 Zielony 570 Ga0,15As0,85P GaP:N SiC Niebieski 470 GaN Niebieski 465 Tabl. 7. Barwa promieniowania diod LED w zależności od materiału półprzewodnikowego. miast odpowiadające dolnym pasmo walencyjne. Oba pasma są od siebie rozdzielone pasmem energii wzbro- Rys. 9. Rozkład widmowy energii promienistej białej diody LED. 48 nionych, niedostępnym dla nośników przeciwnych znaków (elektronów i dziur) w warunkach braku zaburzenia. W paśmie walencyjnym elektrony są silnie związane z jądrami, zaś w pasmie przewodnictwa mogą poruszać się swobodnie w całej sieci krystalicznej półprzewodnika. W momencie dostarczenia energii do półprzewodnika może dojść do przejścia elektronu z pasma walencyjnego do pasma przewodzenia. W momencie połączenia dwóch nośników przeciwnych znaków elektronu i dziury (rekombinacja) powstaje stan wzbudzony, którego zanik prowadzi do wypromieniowania fotonu. Wypromieniowanie energii promienistej w wyniku procesów rekombinacji nośników ładunku zależy od tego, czy powstały stan wzbudzony jest stanem promieniującym energię czy też stanem rozpraszającym energię R E K L A M A powstaje w wyniku konwersji luminescencyjnej: światło niebieskiej diody pobudza luminofor do świecenia w żółtym obszarze widma. Zmieszanie tych dwóch barw daje światło białe. Na rysunku 9 przedstawiono rozkład widmowy energii promienistej diody białej. Temperatura barwowa tego typu diod waha się od 7250 K do 7750 K, a ogólny wskaźnik oddawania barw jest rzędu 85. Pamiętać o barwie światła Współczesny rynek oferuje bardzo wiele rodzajów źródeł światła o różnorodnych charakterystykach barwowych. Jak wspominano barwa promieniowania emitowanego przez źródło jest elementem bardzo ważnym, decydującym niejednokrotnie o możliwości zastosowania do określonego celu. Barwy przedmiotów są wynikiem działania na oko światła, które się od tych przedmiotów odbija lub jest przez nie przepuszczane. Zależnie od składu widmowego promieniowania odczucie barwy może się zmieniać. Dlatego przy wyborze oświetlenia, poza zwracaniem uwagi na podstawowe parametry eksploatacyjne, takie jak strumień świetlny czy trwałość, należy brać pod uwagę również parametry barwowe. Dr Lucyna Hemka Instytut Elektrotechniki tel. 812-33-96 e-mail: [email protected] źródła światła TECHNIKA ŚWIETLNA innymi sposobami. Świecące złącze p-n nazwane zostało diodą elektroluminescencyjną LED. Dioda daje poszerzone widmo emisyjne o energii promieniowania w pobliżu wartości przerwy energetycznej. Podstawową rolę przy powstawaniu promieniowania diody LED odgrywa emisja spontaniczna. Dlatego też światło emitowane przez diody jest całkowicie niespójne i niespolaryzowane. Charakterystyki spektralne LED-ów związane są z długością fali, przy której dioda emituje maksymalną moc promieniowania, szerokością spektralną emitowanego promieniowania oraz mocą optyczną emitowaną przez diodę. Zależnie od rodzaju materiału półprzewodnikowego LED-y emitują promieniowanie monochromatyczne w różnych obszarach widmowych i różnych kolorach. Przykłady zaprezentowano w tablicy 7. Hitem w produkcji źródeł światła w ostatnich latach stały się LED-y emitujące światło białe. Światło białe oświetlenie ogrodowe TECHNIKA ŚWIETLNA Światło w zimowym ogrodzie Nawet, gdy zimą brak świeżej zieleni, możesz sprawić, że Twój domowy ogród ożyje, a wnętrze domu mimo panujących na zewnątrz mrozów wyda się jego mieszkańcom i ulicznym przechodniom jeszcze cieplejsze. Wystarczy dodać trochę światła w twoim zimowym ogrodzie. GL-810S Patrząc zimą w ciemność za oknami możemy przecież zobaczyć coś znacznie milszego niż złowrogo kołyszące się konary drzew ogołoconych z liści przez jesienne wiatry. Umiejętnie zastosowane światło w tym zimowym ogrodzie może sprawić, że odwdzięczy się on pięknym, ciepłym wyglądem, który w nieprzyjaznym jesiennozimowym czasie miło nas zaskoczy. Śnieg i umiejętnie użyte światło dostarczą nam z pewnością niezapomnianych doznań estetycznych. Nie za jasno, jak w sam raz Oświetlenie przysypanego śniegiem ogrodu i domu powinno być jednak łagodne, stonowane, a nie nadmiernie jasne. Zimowa iluminacja na dłużej W wielu krajach świąteczna iluminacja domów jest od dawna tradycją. W ostatnich latach zwyczaj ten wkracza także do Polski. Nie musi to być wyłącznie iluminacja kolorowymi lampkami choinkowymi w formie łańcuchów lub girland. Można do tego celu użyć także białego światła. Białymi liniami świetlnymi możemy oświetlić kontury domu. Białe światło rzucone na powierzchnię ściany może wydobyć z wieczornego mroku całą fasadę domu, a punktowe ukazać jej charakterystyczne i ciekawe szczegóły. Łańcuchy drobnych, białych lampek rozwieszone na drzewach sprawią, że nawet zwykły drapak stanie się królewną w złotej, świecącej sukni. Zimowa iluminacja zewnętrzna prywatnego domu i ogrodu nie musi się też ograniczać do czasu świąt, podkreślając jedynie ich wyjątkowy cha- CROSO 45 rakter. Może ona pozostać na dłużej, aż do czasu wyraźnego wydłużenia dnia i służyć „ociepleniu” atmosfery za naszymi oknami w długie zimowe wieczory. 50 Z pewnością przysłuży się także poprawie naszego bezpieczeństwa. GRAN-26 W ciemnym otoczeniu nocy powinniśmy za jego pomocą stworzyć raGRAN-100 czej ciepłą atmosferę naszego obejścia, delikatnie skrzącego się wśród sniegu, a nie oślepiać naszych sąsiadów. Światło powinno być tłem, a nie okrzykiem „Patrzcie, stać mnie na to”. Trzeba także brać pod uwagę szczególne barwy, które mogą występować zimą w otoczeniu naszego domu, a będzie to przecież głównie biel śniegu, brunatność ziemi i zwiędłych roślin oraz czerń nieba. W tak kontrastowym otoczeniu światło nie powinno dodatkowo podkreślać tych przeciwstawnych barw, a wprost przeciwnie, nieco je łagodzić. Ostre cienie oświetlonych krzewów rzucone na ścianę domu, budynku gospodarczego lub parkanu, podobne do duchów lub skradających się osób, nie przyczynią się do dobrego trawienia podczas wieczornego posiłku lub spokojnego oglądania ciekawego filmu. Takie oświetlenie wywoła z pewnością efekt odwrotny od zamierzonego. Nie musimy także martwić się o równomierne oświetlenie całego terenu. Należy pamiętać, że nocne światło silnie przyciągnie uwagę, zarówno Skąd to światło? domowników jak i przechodniów. Można je więc wykorzystać do skierowania ich uwagi na szczególnie interesujące lub piękne miejsca. Może warto na przykład delektować się nocnym wyglądem zamarzniętej, ogrodowej kaskady wodnej oświetlonej białym lub kolorowym światłem. Pamiętajmy też o roli światła w wyznaczaniu dróg, zwłaszcza pieszych, w otoczeniu domu. Może to mieć znaczenie szczególnie zimą, gdy przydomowe ścieżki bywają oblodzone lub zasypane białym puchem. Nie tylko iluminacja Zimą, gdy wcześnie zapada zmierzch, należy też zadbać o właściwe oświetlenie użytkowe na zewnatrz domu. Tradycyjnie oświetlenie to sprowadza się do prostej lampy przy drzwiach wejściowych, a przecież powinniśmy pomyśleć także o innym oświetleniu użytkowym, np. przy wjeździe do garażu, wzdłuż podjazdu, przy bramie wejściowej lub przy schodach na taras. REGOLA Oprawy ogrodowe powinny dawać piękne światło, ale także, szczgólnie jeśli są używane zimą, zapewniać niezawodne działanie i być trwałe. Dobrze, jeśli będą też tanie w eksploatacji. Doskonałym i trwałym materiałem, sprawiającym także estetyczne wrażenie, będzie z pewnością stal nierdzewna. Do oświetlenia niewielkich drzew drzew, krzewów, elementów małej architektury w ogrodzie można użyć wielu typów opraw z oferty Brilux. Z pewnością także zimą ozdobią one swoim światłem otoczenie naszego domu. Oświetlenie akcentowe zapewnią miewielkie oprawy z serii GL na żarówki halogenowe MR-16 zasilane napięciem 12V. Większe drzewa oświetlą szczelne oprawy dogruntowe typu GRAN 100 na lampy metalohalogenkowe o mocy 70 lub 100 W. W brukowanych dróżkach lub podjazdach mogą zostać zamontowane oprawy dogruntowe z żarówkami halogenowymi, GRAN 10 lub 200 GL-60B na napięcie zasilania 230 V oraz GRAN 16 lub 26 zasilane napięciem bezpiecznym 12 V. W różnego rodzaju murkach i ściankach sprawdzą się oprawy wbudowywane z serii GL-60 i 70 lub z serii AL. Przy drzwiach wejściowych można zastosować oprawy REGOLA 260 o nowoczesnym kształcie, świecące w dwóch kierunkach, w górę i w dół. Na koniec, prawie w każdym miejscu ogrodu, ozdobą będą oprawy ogrodowe ze stali nierdzewnej, np. z serii CROSO, STELO lub CROMO. Marek Kołakowski oświetlenie ogrodowe TECHNIKA ŚWIETLNA W miejscach zadaszonych, na gankach, pod okapami dachu, najlepiej stosować oprawy wbudowne w sufit. Są one nazywane z angielska „downlightami”. Można tu zastosować oprawy do żarówek tradycyjnych lub halogenowych, a jeszcze lepiej do energooszczędnych świetlówek kompaktowych. Jeśli zamontowanie opraw w stropach nie jest możliwe, można użyć opraw naściennych. Dla oświetlenia ścieżek i podjazdów mogą posłużyć dogruntowe oprawy z serii GRAN lub oprawy na niewysokich słupkach, np. z serii CROSO lub STELO. 51 olśnienie TECHNIKA ŚWIETLNA 52 Olśnienie – wróg publiczny nr 1 Jednym z podstawowych wymagań, które musi spełniać dobre oświetlenie, zwłaszcza w pomieszczeniach pracy, jest ograniczenie olśnienia. Olśnienie jest stanem procesu widzenia, w którym człowiek odczuwa wyraźną niewygodę widzenia lub jego zdolność rozpoznawania szczegółów jest ograniczona. Z procesem widzenia nieodłącznie związana jest konieczność adaptacji narządu wzroku do warunków spostrzegania. Potrzeba ciągłej adaptacji wynika z częstej zmiany rozkładu luminancji w polu widzenia, pojawiania się nadmiernych poziomów luminancji, lub kontrastów. Luminancja jest miarą wrażenia jaskrawości. Mówiąc prościej, gdy w naszym polu obserwacji pojawiają się nadmiernie jaskrawe pola, lub nawet, gdy jaskrawość nie jest zbyt duża, lecz występują silne kontrasty pomiędzy jaskrawymi i ciemnymi polami, możemy to odczuwać jako dyskomfort lub może to nawet powodować ograniczenie zdolności widzenia. Ograniczone może być szczególnie rozróżnianie szczegółów. Taki stan procesu widzenia nazywany jest zjawiskiem olśnienia. Olśnienie jest stanem w procesie widzenia, w którym występuje odczucie niewygody w widzeniu lub zmniejszenie zdolności wykonywania pracy wzrokowej, w wyniku niewłaściwego rozkładu luminancji w czasie lub przestrzeni, lub niewłaściwych poziomów luminancji lub nadmiernych kontrastów. Olśnienie olśnieniu nierówne Ze względu na skutki, jakie wywołuje olśnienie, rozróżnia się trzy jego rodzaje: olśnienie przykre, olśnienie przeszkadzające, olśnienie oślepiające. Olśnienie przykre jest olśnieniem wywołującym uczucie przykrości, inaczej mówiąc niewygodę. Jednocześnie zdolność widzenia nie zmniejsza się. Najczęstszą przyczyną powstawania olśnienia przykrego we wnętrzach są jaskrawe elementy opraw oświetleniowych lub okna. Silniejszym rodzajem olśnienia jest olśnienie przeszkadzające, którego wystąpienie zmniejsza już naszą zdolność widzenia. Tego rodzaju olśnienie powodujące upośledzenie w widzeniu może być spowodowane przez niewłaściwą adaptację narządu wzorku lub też w wyniku obniżenia kontrastu subiektywnego rozumianego jako subiektywne oszacowanie różnicy w wyglądzie dwóch części pola widzenia, oglądanych równocześnie lub kolejno. Obniżenie się kontrastu subiektywnego wywołane jest rozproszeniem światła w ośrodkach optycznych oka, przez co maleje jego czułość. Niewłaściwa adaptacja, wynika z przystosowania oka do nadmiernie jaskrawych źródeł światła, co wywołuje utratę czułości reagowania oka na nadmiernie jaskrawy obiekt. Upośledzenie w widzeniu może, po usunięciu przyczyny olśnienia, natychmiast ustąpić lub utrzymać się w formie szczątkowej, powodując olśnienie następcze. Występuje ono przez krótki czas, jaki jest niezbędny do zajścia w oku procesów fotochemicznych, związanych z dostosowaniem się do aktualnych warunków spostrzegania. Kolejnym, najsilniejszym rodzajem jest olśnienie oślepiające. Jest ono tak silne, że przez pewien czas żaden zauważalny obiekt nie może być dostrzeżony, ze względu na występowanie w polu widzenia bardzo dużych wartości luminancji i natężenia oświetlenia. Przykładem takiego najsilniejszego olśnienia oślepiającego może być sytuacja występująca czasem w trakcie nocnej jazdy samochodem. Nagła zmiana świateł mijania na stanowi uniknięcie olśnienia bezpośredniego w sytuacji, gdy typowe są kierunki obserwacji powyżej poziomej linii patrzenia. Przy obserwacji poniżej tej linii główne zagrożenie stanowi olśnienie odbiciowe. Przy sztucznym oświetleniu wnętrz najważniejszą sprawą jest ograniczenie olśnienia przykrego. Projekt oświetlenia powinien zawierać oszacowanie olśnienia przykrego, pochodzącego bezpośrednio od opraw oświetleniowych znajdujących się w pomieszczeniu, za pomocą tabelarycznej metody ujednoliconego wskaźnika olśnienia (UGR) opartej na formule: Ze wzoru wynika, że wskaźnik nież rozmiar powierzchni świecącej. Bronią projektantów oświetlenia w walce o zabezpieczenie przed olśnieniem bezpośrednim może być ograniczenie luminancji opraw oświetleniowych i źródeł światła w przestrzeni przedziału kątowego 45º-90º licząc od pionu. W celu unikania olśnienia bezpośredniego należy zatem stosować oprawy oświetleniowe z odpowiednimi elementami konstrukcyjnymi osłaniającymi jaskrawe źródła światła przed wzrokiem obserwatora, przynajmniej w pewnych typowych kierunkach obserwacji, lub też zmniejszającymi luminancję widocznych części opraw. Do takich elementów należą głównie olśnienia zależy przede wszystkim od L – luminancji źródeł olśniewających występujących w polu widzenia, Lb – luminancji tła, na którym źró- Żeby unikać trzeba obliczyć Efekt olśnienia jest tym większy, im większe jest natężenie oświetlenia w płaszczyźnie oka pochodzącego od źródeł olśniewających. Taki sam efekt spowoduje małe powierzchniowo źródło o dużej luminancji, jak i duże powierzchniowo źródła o małej luminancji, obserwowane z niewielkiej odległości. Ważną rolę odgrywa zatem nie tylko luminancja źródeł, ale rów- rastry i klosze rozpraszające. Z kolei ograniczenie olśnienia odbiciowego polega na unikaniu odbić kierunkowych w strefie pracy wzrokowej. Oznacza to, że w miarę możliwości, należy unikać lokowania miejsc pracy bezpośrednio pod oprawami oświetleniowymi. Gdy nie jest to możliwe, a istnieje prawdopodobieństwo występowania odbić kierunkowych w strefie pracy wzrokowej, np. od ekranów monitorów komputerowych, należy stosować oprawy oświetleniowe z elementami ograniczającymi ich luminancję. Na etapie tworzenia projektu oświetlenia, gdy znane jest rozmieszczenie miejsc pracy lub, gdy znane są główne kierunki obserwacji we wnętrzu, należy umieszczać oprawy nad ciągami komunikacyjnymi. Zabezpieczenie przed występowaniem olśnienia powinno być jedną z podstawowych cech dobrego projektu oświetleniowego. W sztucznie oświetlonych wnętrzach, gdzie najczęściej oprawy oświetleniowe stanowiące potencjalne źródło olśnienia umieszczane są na ogół na sufitach, największy problem UGR = 8log10 dła występują, ω – wielkości kątowej poszczególnych źródeł, p – położenia poszczególnych źródeł światła, oraz liczby źródeł olśniewających występujących w polu widzenia. W przypadku występowania większej liczby źródeł olśniewających, olśnienie przykre podaje się jako suma poszczególnych źródeł olśniewających. Rastry i klosze zamiast armat olśnienie TECHNIKA ŚWIETLNA drogowe wywołuje u kierującego pojazdem nadjeżdżającym z przeciwka olśnienie oślepiające, w warunkach niewielkiej odległości między pojazdem oślepiającym, a obserwatorem. Mówiąc w sposób uproszczony, olśnienie powstaje, gdy z pewnego kierunku do naszych oczu dociera zbyt duża ilość światła. Może ono docierać do nas, gdy bezpośrednio patrzymy na wyjątkowo jaskrawy przedmiot, gdy występuje on w tzw. bocznym polu widzenia lub pośrednio jako światło odbite od innych powierzchni. Ze względu na warunki powstawania rozróżnia się zatem, trzy kolejne rodzaje olśnienia: olśnienie bezpośrednie, olśnienie pośrednie, olśnienie odbiciowe. Olśnienie bezpośrednie to olśnienie spowodowane przez nadmiernie jaskrawy przedmiot tzn. przedmiot o nadmiernej luminancji, występujący w tym samym lub prawie tym samym kierunku, co obiekt obserwowany. Olśnienie pośrednie to olśnienie spowodowane przez nadmiernie jaskrawy przedmiot, występujący w innym kierunku niż obiekt obserwowany, w pewnej odległości kątowej od obserwowanego przedmiotu. Olśnienie odbiciowe to olśnienie spowodowane przez kierunkowe odbicia nadmiernie jaskrawych przedmiotów, zwłaszcza, gdy odbite obrazy tych przedmiotów ukazują się w tym samym kierunku lub prawie w tym samym kierunku, co przedmiot obserwowany. W polu obserwacji pojawiają się wtedy obrazy odbitych źródeł światła o znacznej luminancji. Odczucie niewygody związane z olśnieniem przykrym może być wywołane poprzez pojawienie się bardzo jaskrawego obiektu w polu widzenia w stosunku do tła, na którym jest obserwowany (silny kontrast). Niewygoda narasta w miarę upływu czasu, często nie zdajemy sobie sprawy z powodu takiego stanu. Po usunięciu przyczyny olśnienia niewygoda w spostrzeganiu znika. Magdalena Witczak 53 widmo promieniowania TECHNIKA ŚWIETLNA Niewidzialne promieniowanie IR i UV Promieniowanie świetlne jest ważnym czynnikiem w środowisku człowieka. Stykamy się z nim codziennie. Nie zawsze jednak uświadamiamy sobie, że promieniowanie optyczne to także promienie podczerwone IR i ultrafioletowe UV. Światło widzialne jest falą elektromagnetyczną o długości z zakresu od 380 nm do 780 nm [1]. W technice świetlnej wykorzystywany jest szerszy zakres promieniowania świetlnego obejmujący również długości fali niewidoczne dla ludzkiego oka. Pełne spektrum promieniowania optycznego zawiera się w granicach od 100 nm do 1 mm. W zakresie tym wyróżnia się trzy podstawowe zakresy: promieniowanie podczerwone (IR), światło widzialne, promieniowanie ultrafioletowe (UV). Najbardziej znany każdemu z nas jest zakres widzialny promieniowania optycznego oznaczany w skrócie VIS. Jego naturalnym źródłem jest Słońce. W skład promieniowania słonecznego, które dociera do ziemi, wchodzi jednak także ultrafiolet oraz podczerwień. Promieniowanie podczerwone emitowane przez Słońce i docierające do nas, w normalnych warunkach nie przekracza wartości bezpiecznych dla człowieka. Z kolei poziom promieniowania UV, szczególnie w miesiącach letnich może przekraczać dopuszczalne wartości. Szczególnie wrażliwe na UV są oczy, dlatego należy ograniczać czas ekspozycji i stosować okulary zawierające filtr UV. Problem nadmiernej emisji promieniowania optycznego, w tym również UV, występuje Rys. 2. Promiennik podczerwieni. 54 także zimą na ośnieżonych szczytach górskich. Źródła światła stosowane do ogólnych celów oświetleniowych nie emitują nadmiernej ilości promieniowania wypromieniowanej przez żarówkę leży jednak w zakresie podczerwieni, po za zakresem widzialnym. Dlatego sprawność świetlna żarowych źródeł światła wynosi zaledwie Rys. 1. Rozkład widmowy promieniowania żarówki tradycyjnej o mocy 100 W w widzialnym zakresie długości fal. UV. W niektórych źródłach zakres UV jest całkowicie odcięty dzięki tzw. technologii UV STOP. Na rysunku 1 widoczny jest rozkład widma promieniowania żarówki tradycyjnej o mocy 100 W w widzialnym zakresie długości fal. Poziom względny energii promieniowania przy długości fali 380 nm wynosi zaledwie 0,0411 wartości maksymalnej z zakresu widzialnego. Maksimum całkowitej energii ok. 5%. Pozostała część energii elektrycznej jest zamieniana na ciepło, które jest emitowane do otoczenia. Emisja fal krótkich, z zakresu widzialnego i bliskiego UV jest pomijalnie mała. Świetlówki oraz inne lampy wyładowcze emitują więcej energii z zakresu widzialnego promieniowania i znacznie mniej podczerwieni. Dlatego też ich skuteczność świetlna jest znacznie większa. Promieniowanie IR Promieniowanie optyczne o długości fali powyżej 780 nm, nazywane promieniowaniem podczerwonym dzieli się na trzy podzakresy: IRA (od 780 nm do 1400 nm), IRB (od 1400 nm do 3000 nm), IRC (od 3000 nm do 1 mm). Promieniowanie to jest najbardziej naturalnym rodzajem promieniowania w naszym środowisku. Każdy obiekt w medycynie do zabiegów terapeutycznych. Promieniowanie UV Promieniowanie optyczne o dłu- Rys. 3. Dioda LED emitująca promieniowanie w zakresie podczerwieni. osiąga długość fali z zakresu widzialnego. Sztucznym źródłem promieniowania IR są najczęściej specjalistyczne lampy żarowe zwane promiennikami podczerwieni. Przykładowy promiennik podczerwieni przedstawiony jest na rysunku 2. Diody LED emitujące podczerwień z zakresu IRA wykorzystywane są powszechnie do nadajników zdalnego sterowania w tzw. pilotach. Diodę taką przedstawia rysunek 3. Promienie podczerwone stosowane są w wielu procesach przemysłowych np. do przyspieszonego suszenia powłok lakierniczych czy podgrzewania żywności. W miernictwie przy pomocy analizy widma promieniowania IR dokonywane są miejscowe pomiary temperatury za pomocą pirometrów lub pomiary przestrzennego rozkładu temperatur za pomocą kamer termowizyjnych. Bardzo szerokie jest zastosowanie kamer termowizyjnych w defektoskopii lub przy poszukiwaniu ludzi podczas katastrof budowlanych oraz w technice wojskowej. W rolnictwie stosuje się promienniki podczerwieni np. przy hodowli drobiu. Bardzo szerokie jest również zastosowanie promieni podczerwonych gości fali poniżej 380 nm, nazywane promieniowaniem ultrafioletowym lub czasem nadfioletowym, dzieli się na trzy podzakresy: UVA (od 315 nm do 380 nm), UVB (od 280 nm do 315 nm), UVC (od 100 nm do 280 nm). Promieniowanie UV może być celowo wytwarzane przez sztuczne źródła światła. Źródłem promieniowania UV mogą być np. specjalistyczne lampy wyładowcze, zwane często promiennikami UV. Na rysunku 4 przedstawiony jest fragment niskoprężnego promiennika UVC stosowanego do dezynfekcji. Promieniowanie ultrafioletowe z zakresu bliskiego UVA i średniego UVB jest niezbędne do prawidłowego rozwoju wielu organizmów żywych, również dla człowieka. Pełni między innymi ważną rolę w produkcji witaminy D3 i gospodarce wapniowo-fosforowej [2]. Powoduje również zmianę zabarwienia skóry tzw. opaleniznę. Brak naturalnego promieniowania z zakresu bliskiego UVA jest szczególnie zauważalny w miesiącach jesienno-zimowych. Nie należy jednak nadmiernie wykorzystywać lamp z solarium gdyż powoduje to zaburzenia natural- nego rytmu zegara biologicznego. Promieniowanie ultrafioletowe z tych zakresów stosowane są również w leczeniu różnych zmian chorobowych komórek oraz gojeniu ran. We współczesnej technice często wykorzystywane jest zjawisko świecenia niektórych materiałów w świetle UV np. w defektoskopii, znakowaniu banknotów czy innych przedmiotów. Promienie z zakresu bliskiego UVA są wykorzystywane również w lampach owadobójczych do wabienia owadów. Lampę taką pokazuje rysunek 5. Promieniowanie z zakresu UVC jest szkodliwe dla człowieka i innych organizmów żywych. Jest ono wykorzystywane do dezynfekcji w przemyśle spożywczym i medycynie. Krótkofalowe promieniowanie UVC degraduje strukturę niektórych materiałów i tworzyw sztucznych powodując ich żółknięcie, zmianę koloru oraz utratę właściwości mechanicznych. Jednym z wielu powszechnych zastosowań UVC jest utwardzanie żywic oraz kasowanie niektórych pamięci ROM. Paweł Sadowski Literatura: 1. Wojciech Żagan „Podstawy techniki świetlnej” Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2005 widmo promieniowania TECHNIKA ŚWIETLNA jest źródłem promieniowania podczerwonego, którego długość fali zależy od jego temperatury. Gdy temperatura obiektu przekroczy ok. 500°C, część energii emitowanej przez ten obiekt 2. Strona internetowa Centralnego Instytutu Ochrony Pracy www.ciop.pl Rys. 5. Lampa owadobójcza Moskit 20 z oferty Brilux. Rys. 4. Niskoprężny promiennik UVC stosowany do dezynfekcji. 55 ENCYKLOPEDIA wymagania dla opraw oświetleniowych 56 Rodzaje izolacji i klasy ochronności przed porażeniem elektrycznym Ze względu na bezpieczeństwo użytkowania opraw oświetleniowych ważną właściwością jest rodzaj izolacji. Izolacja podstawowa to izolacja części czynnych oprawy oświetleniowej, która zapewnia użytkownikowi podstawową ochronę przed porażeniem elektrycznym. Za izolację dodatkową uważa się izolację niezależną od podstawowej, użytą dodatkowo, dla zapewnienia ochrony przed porażeniem elektrycznym w przypadku uszkodzenia izolacji podstawowej. Izolacja podwójna zawiera oba rodzaje izolacji, podstawową i dodatkową. Pojedynczy system izolacji części czynnych zapewniający taki sam stopień ochrony przed porażeniem jak izolacja podwójna, nazywamy izolacją wzmocnioną. Zastosowany rodzaj izolacji przed porażeniem elektrycznym pozwala dokonać podziału opraw oświetleniowych na cztery klasy ochronności: W oprawach oświetleniowych klasy ochronności O (dotyczy wyłącznie opraw zwykłych) ochronę przed porażeniem stanowi jedynie izolacja podstawowa. W oprawach takich nie wykonano połączenia dostępnych części z przewodem ochronnym stałej instalacji zasilającej i nie istnieje możliwość wykonania takiego połączenia. Wiąże się to z odpowiedzialnością otoczenia w przypadku uszkodzenia izolacji podstawowej. W oprawach oświetleniowych o klasie ochronności I ochronę przed porażeniem elektrycznym zapewnia nie tylko izolacja podstawowa, lecz także dodatkowe środki bezpieczeństwa w postaci połączenia dostępnych części przewodzących z przewodem ochronnym stałej instalacji zasilającej tak, że nie mogą one stać się czynnymi w razie uszkodzenia izolacji podstawowej. Do grupy opraw oświetleniowych o klasie ochronności II zalicza się oprawy, w których ochronę przed porażeniem elektrycznym zapewniono nie tylko dzięki zastoso- waniu izolacji podstawowej, ale zastosowano także inne podstawowe środki bezpieczeństwa, np. izolację podwójną lub wzmocnioną, natomiast oprawa nie ma obwodu ochronnego, i w związku z tym, ochrona przed porażeniem nie zależy od warunków zainstalowania. W oprawach oświetleniowych o klasie ochronności III ochrona przed porażeniem elektrycznym polega na zasilaniu bardzo niskim napięciem bezpiecznym (SELV). W oprawach tej klasy nie powstają napięcia przewyższające wartość tego bezpiecznego napięcia zasilania (SELV). Oprawy III klasy ochronności nie powinny być wyposażone w zacisk ochronny. Część czynna to element przewodzący, np. przewodząca część oprawy lub źródła światła, która może spowodować porażenie prądem elektrycznym podczas normalnej pracy i użytkowania. Do takich części zalicza się także przewody zerowe. Temperatury pracy opraw oświetleniowych Temperatura pracy oprawy oświetleniowej ma bardzo istotny wpływ na trwałość jej podzespołów i trwałość pracującego w niej źródła światła. Wiele przedwczesnych awarii źródeł światła nie jest spowodowanych ich złą jakością, lecz drastycznym przegrzaniem wywołanym przez niewłaściwie stosowane lub źle skonstruowane oprawy oświetleniowe. Ważna jest tu zarówno temperatura otoczenia, w którym pracuje oprawa jak i temperatury jej wewnętrznych części i podzespołów. Znamionowa, maksymalna temperatura otoczenia (Ta) to, ustalona przez producenta, najwyższa wartość temperatury otoczenia, w której oprawa oświetleniowa może pracować w normalnych warunkach. Dopuszcza się przy tym chwilową pracę oprawy w temperaturze otoczenia wyższej od maksymalnej, znamionowej nie więcej niż o 10oC. Maksymalną, dopuszczalną temperaturę, jaka może, według deklaracji producenta, występować na zewnętrznej powierzchni statecznika, kondensatora lub urządzenia zapłonowego, w normalnych warunkach pracy, przy zasilaniu napięciem znamionowym lub najwyższym z zakresu napięć, nazywamy znamionową maksymalną temperaturą obudowy (Tc) każdego z tych elementów. W wypadku stateczników znamionowa maksymalna temperatura pracy uzwojenia (Tw) to temperatura po- zwalająca oczekiwać dziesięcioletniej trwałości statecznika pod warunkiem pracy w nie wyższej temperaturze. DO KATALOGU BRILUX 2006 Suplement nr 1 Oprawa ADVANTE z elektronicznym układem stabilizacyjno-zapłonowym 1. Oświetlenie architektoniczne · wnętrzowe 1.1. Oprawy dekoracyjne · nabudowane ADVANTE CE Oprawa sufitowa, ruchoma Model Indeks Moc Kolor Opakowanie zbiorcze Kod kreskowy EAN Cena netto PLN E001 ADVANTE CE OS-ADCE73-07 1 x 70W srebrny 4 szt. 5905148041333 559,00 2 3,38kg 115 235 208 2,5mm Ć OŚ W NO Nr art. 210 310 ADVANTE TE Oprawa sufitowa, ruchoma Model Indeks Moc Kolor Opakowanie zbiorcze Kod kreskowy EAN Cena netto PLN E002 ADVANTE TE OT-ADTE73-07 1 x 70W srebrny 4 szt. 5905148041357 600,00 115 242 208 3,32kg 105 210 310 Rodzaj materiału obudowa: aluminium odbłyśnik: aluminium klosz/dyfuzor: szkło uchwyt: stal Rodzaj zapłonu elektroniczny Ć OŚ W NO Nr art. Oświetlenie architektoniczne 105 Oprawy Advante T przystosowane do szyny trójfazowej SCENA 59 REMINI TIVOLI REMINI TIVOLI Oprawy 1. Oświetlenie domowe · wnętrzowe 1.2. Oprawy sufitowe · zwieszane REMINI Oprawa zwieszana Model E003 REMINI Indeks Moc Kolor LW-REMIN0-72 2x max. 60W chrom sat. Opakowanie zbiorcze Kod kreskowy EAN Cena netto PLN 1 szt. 5905148041715 349,00 Ć OŚ W NO Nr art. 3,40kg TIVOLI Oprawa zwieszana Model Indeks E004 TIVOLI LW-TIVOL0-72 Moc Kolor 3x max. 60W chrom sat. Opakowanie zbiorcze Kod kreskowy EAN Cena netto PLN 1 szt. 5905148041722 389,00 Ć OŚ W NO Nr art. Oświetlenie domowe 4,40kg Rodzaj materiału podstawa: stal klosz/dyfuzor: szkło 2,5mm2 61 BRAVIA 40 BRAVIA 10 BRAVIA Seria 1. Oświetlenie domowe · wnętrzowe 1.2. Oprawy sufitowe · zwieszane BRAVIA 10 Oprawa zwieszana Model Indeks E005 BRAVIA 10 LW-BRA175-10 Moc Kolor 1 x max. 60W srebrny/biały Opakowanie zbiorcze Kod kreskowy EAN Cena netto PLN 1 szt. 5905148042583 193,00 Ć OŚ W NO Nr art. 1,40kg BRAVIA 40 Oprawa zwieszana Model Indeks E006 BRAVIA 40 LW-BRA475-10 Moc Kolor 4 x max. 60W srebrny/biały Opakowanie zbiorcze Kod kreskowy EAN Cena netto PLN 1 szt. 5905148042590 636,00 Ć OŚ W NO Nr art. Oświetlenie domowe 5,00kg Rodzaj materiału podstawa: stal klosz/dyfuzor: szkło 2,5mm2 63 FIORINO 50 FIORINO 30 FIORINO K FIORINO P2 Seria FIORINO FIORINO L 1. Oświetlenie domowe · wnętrzowe 1.1. Rodziny opraw FIORINO 30, 50 Oprawa sufitowa Nr art. Model Indeks Moc Kolor Opakowanie zbiorcze E007 FIORINO 30 LS-FIOR30-72 3 x max. 60W chrom sat. 4 szt. 5905148043078 334,00 E008 FIORINO 50 LS-FIOR50-72 5 x max. 60W chrom sat. 4 szt. 5905148043085 456,00 Cena netto PLN Ø160 Ć OŚ W NO OK Kod kreskowy EAN Ø160 2,5mm2 370 Ø170 3,25kg 530 2,5mm2 5,25kg Ø170 760 700 FIORINO 30 FIORINO 50 FIORINO K Kinkiet Moc Kolor E009 FIORINO K KS-FIORK0-72 max. 60W chrom sat. 12 szt. Cena netto PLN 5905148043092 108,00 Ø170 Indeks Kod kreskowy EAN 150 Model Opakowanie zbiorcze Ć OŚ W NO Nr art. 2,5mm2 1,08kg 25 205 FIORINO L Oprawa stołowa Indeks Moc E010 FIORINO L LB-FIORL0-72 max. 60W Kolor Kod kreskowy EAN Cena netto PLN chrom sat. 12 szt. 5905148043108 173,00 160cm 3,08kg 25 500 Ø170 Model Opakowanie zbiorcze Ć OŚ W NO Nr art. FIORINO P2 Oprawa podłogowa stojąca Indeks FIORINO P2 LP-FIORP2-72 Moc Kolor 2 x max. 60W chrom sat. 6 szt. Kod kreskowy EAN Cena netto PLN 5905148043115 381,00 180cm 3,30kg 25 1700 Ø170 E011 Model Opakowanie zbiorcze Ć OŚ W NO Nr art. Oświetlenie domowe Ø160 Ø250 Rodzaj materiału podstawa: stal klosz/dyfuzor: szkło 65 ENYA 16 ENYA 13 ENYA K ENYA KE ENYA Seria 1. Oświetlenie domowe · wnętrzowe 1.2. Oprawy ścienne i sufitowe · nadbudowane ENYA Oprawa ścienno-sufitowa Model Indeks Moc Kolor Opakowanie zbiorcze Kod kreskowy EAN Cena netto PLN E012 ENYA 13 LS-ENY132-13 3x max 50w chr.s/biały 12 szt. 5905148040411 105,00 E013 ENYA 16 LS-ENY162-13 6x max 50w chr.s/biały 12 szt. 5905148040428 186,00 Ć OŚ W NO Nr art. 1,64kg 0,78kg Ø140 300 Ø210 ENYA 13 315 ENYA 16 ENYA Kinkiet Indeks E014 ENYA K KS-ENYK02-13 E015 ENYA KE KS-ENYKE2-13 Opakowanie zbiorcze Kod kreskowy EAN 1x max. 50W chr.s/biały. 36 szt. 5905148040435 43,00 1x max. 50W chr.s/biały 12 szt. 5905148040442 69,00 Moc Kolor Cena netto PLN Ø37 0,40kg 120 230 0,29kg Oświetlenie domowe Model Ć OŚ W NO Nr art. 20 100 60 ENYA K ENYA KE Rodzaj materiału podstawa: stal klosz/dyfuzor: szkło 2,5mm2 67 ESPO 13 ESPO 14 ESPO 12 ESPO 11 ESPO Seria 1. Oświetlenie domowe · wnętrzowe 1.2. Oprawy ścienne i sufitowe · nabudowane ESPO Oprawa ścienno-sufitowa Model Indeks Moc Kolor Opakowanie zbiorcze Kod kreskowy EAN Cena netto PLN E016 ESPO 11 LS-ESP112-13 1 x max. 50W chrom sat. 36 szt. 5905148040459 48,00 E017 ESPO 12 LS-ESP122-13 2 x max. 50W chrom sat. 24 szt. 5905148040466 80,00 E018 ESPO 13 LS-ESP132-13 3 x max. 50W chrom sat. 12 szt. 5905148040473 102,00 E019 ESPO 14 LS-ESP142-13 4 x max. 50W chrom sat. 12 szt. 5905148040480 130,00 125 Ć OŚ W NO Nr art. 250 30 0,57kg 125 125 80 80 30 0,35kg ESPO 11 ESPO 12 250 375 30 1,35kg ESPO 13 ESPO 14 Rodzaj materiału Oświetlenie domowe 250 125 80 30 0,78kg podstawa: stal klosz/dyfuzor: szkło 2,5mm2 69 DL-70 DL-72 M-75 DL-70 DL-72 M-75 Oprawy 1. Oświetlenie domowe · wnętrzowe 1.2. Oprawy ścienne i sufitowe · wbudowane DL-70 Oprawa punktowa Indeks Moc Kolor Opakowanie zbiorcze Kod kreskowy EAN Cena netto PLN E020 DL-70 OS-DL7000-70 1 x max. 50W chrom 100 szt. 5905148040541 13,00 E021 DL-70 OS-DL7000-72 1 x max. 50W chrom sat. 100 szt. 5905148040558 13,00 0,09kg 45 56 58 max.15 min.50 Model Ć OŚ W NO Nr art. Ø63 Ø67 Ø80 DL-72 Oprawa punktowa Kod kreskowy EAN Cena netto PLN Model Indeks Moc E022 DL-72 OS-DL7200-70 E023 DL-72 OS-DL7200-72 1 x max. 50W chrom 100 szt. 5905148040596 21,00 1 x max. 50W chrom sat. 100 szt. 5905148040602 21,00 0,16kg 45 56 max.15 min.50 Kolor Opakowanie zbiorcze Ć OŚ W NO Nr art. Ø73 Ø80 Ø93 Indeks Moc 1 x max. 20W Kolor Kod kreskowy EAN Cena netto PLN 14,80 E024 M-75 OM-M75000-10 biały 100 szt. 5905148040947 E025 M-75 OM-M75000-60 1 x max. 20W mosiądz 100 szt. 5905148040954 16,90 E026 M-75 OM-M75000-65 1 x max. 20W mosiądz ant. 100 szt. 5905148040961 16,90 E027 M-75 OM-M75000-70 1 x max. 20W chrom 100 szt. 5905148040978 16,90 E028 M-75 OM-M75000-72 1 x max. 20W chrom sat. 100 szt. 5905148040985 16,90 Ć OŚ W NO Model Opakowanie zbiorcze Ø49 Ø55 Ø68 0,11kg Oświetlenie domowe M-75 Oprawa punktowa Nr art. min.50 20 45 obudowa: DL-70, DL-72 - aluminium; M-75 - stal klosz/dyfuzor: M-75 - szkło Rodzaj materiału 2x0,75mm2 71 AKCESORIA 1. Akcesoria i elementy do produkcji 1.1. Przedłużacze · z uziemieniem P-22B Przedłużacz z uziemieniem Ilość gniazd Długość Opakowanie przewodu zbiorcze Kod kreskowy EAN Cena netto PLN E029 P-22B PR-P22B00-15 4 1,5m 60 szt. 5905148040510 13,00 E030 P-22B PR-P22B00-30 4 E031 P-22B PR-P22B00-50 4 3m 60 szt. 5905148040527 17,90 5m 40 szt. 5905148040534 25,20 Ć Indeks OŚ W Model NO Nr art. 0,26kg 0,38kg 0,52kg 1,5m 3m 5m P-22C Przedłużacz z uziemieniem i wyłącznikiem Model Indeks Długość Opakowanie Ilość gniazd przewodu zbiorcze Cena netto PLN 15,20 P-22C PR-P22C00-15 4 1,5m 60 szt. 5905148040565 P-22C PR-P22C00-30 4 3m 60 szt. 5905148040572 20,10 E034 P-22C PR-P22C00-50 4 5m 40 szt. 5905148040589 27,50 Ć E032 E033 OŚ W Kod kreskowy EAN NO Nr art. 0,28kg 0,38kg 0,55kg 1,5m 5m H05VV-F (OWY) 3 x 1mm2 1. Akcesoria i elementy do produkcji 1.16. Akcesoria i inne podzespoły UM-1 Uchwyt montażowy do opraw OPTIMA/ORVENA Model Indeks E035 UM-1 PR-P22C00-15 Cecha Opakowanie zbiorcze Cena netto PLN ocynkowany 2000 szt. 1,00 Ć OŚ W NO Nr art. 14g UM-2 Uchwyt montażowy do opraw OPELLA Model Indeks E036 UM-2 PR-P22C00-30 Cecha Opakowanie zbiorcze Cena netto PLN ocynkowany 2000 szt. 0,90 Ć OŚ W NO Nr art. Akcesoria i elementy do produkcji Rodzaj przewodu 3m 10g Rodzaj materiału UM-1, UM-2: stal Uchwyt montażowy UM-1 przystosowany jest do oprawy OPTIMA 104/104V/104A, ORVENA 418 Uchwyt montażowy UM-2 przystosowany jest do oprawy OPELLA 314/414 73 Regionalni Przedstawiciele Handlowi 11 06 03 09 07 05 10 12 04 08 01 02 Region 01 Region 04 Region 07 Region 10 Tel.: (22) 756-64-00 e-mail: [email protected] Janusz Zambrzycki Tel.: 0-601 828-603 e-mail: [email protected] Grzegorz Sobiecki Tel.: 0-601 494-605 e-mail: [email protected] Piotr Ławniczak Tel.: 0-601 244-601 e-mail: [email protected] Region 02 Region 05 Region 08 Region 11 Sławomir Wróbel Tel.: 0-605 206-552 e-mail: [email protected] Tomasz Bady Tel.: 0-609 262-609 e-mail: [email protected] Grzegorz Pachota Tel.: 0-601 756-603 e-mail: [email protected] Jarosław Adamczyk Tel.: 0-601 899-609 e-mail: [email protected] Region 03 Region 06 Region 09 Region 12 Wiesław Smykla Tel.: 0-607 595-607 e-mail: [email protected] Tel.: (22) 756-64-00 e-mail: [email protected] Paweł Stanek Tel.: 0-601 757-603 e-mail: [email protected] Tel.: (22) 756-64-00 e-mail: [email protected] Cennik reklam Powierzchnia reklamy Wymiary (mm) Cena netto PLN 1/8 strony 105x74 lub 74x105 250,- 1/6 strony 105x99 lub 99x105 350,- 1/4 strony 105x148 lub 148x105 500,- 1/3 strony 210x99 700,- 1/2 strony 210x148 900,- Cała strona wewnątrz numeru 210x297 1 500,- Druga i trzecia strona okładki 210x297 2 000,- Czwarta strona okładki 210x297 3 000,- Rabaty cenowe za powtórzenia Jednorazowe złożenie zamówienia na reklamę w kilku kolejnych numerach kwartalnika „Oświetlenie INFO” upoważnia do uzyskania rabatu cenowego, uzależnionego od ilości powtórzeń. Decydując się na kilka powtórzeń w kolejnych numerach zamawiający ma możliwość zmiany wielkości powierzchni oraz treści reklamy. Ilość powtórzeń 2 powtórzenia Rabat cenowy 10% 3 powtórzenia 15% 4 powtórzenia 25% Szczegółowy „Regulamin zamieszczania reklam w Oświetlenie INFO” oraz „Załącznik nr 1” do tego regulaminu zawierający arkusz zamówienia reklamy można znaleźć na firmowej stronie internetowej www.brilux.pl. 74 www.brilux.pl BRILUX S.A. Centum Logistyczne 05-500 Piaseczno Stara Iwiczna ul. Słoneczna 116A tel./fax (+48-22) 756 64 00, 756 64 10 e-mail: [email protected] 3&(*0/"-/* 13;&%45"8*$*&-&)"/%-08* 80+.";08*&$,*& 5&- XBST[BXB!WPMULPOJOQM 80+;"$)0%/*010.034,*& 5&- TUBSHBSE!WPMULPOJOQM
